Amoenitates academicae, seu dissertationes variae physicae, medicae, botanicae

231쪽

HORTICULTURA ACADEMICA. 219 g. XXXIV . MARITIM E in litoribus maris

proveniunt, Ubi multis eX positae sunt Ventis: Harum quidem radices aquam non moleste ferunt, ast, possimi tamen hac copiosiore, sine detrimento, carere, cum tape in ipse arena mobili observentur. Salsa ipsis aqua est optima, quam aliae fere respuunt

f. XXXV. LACUS RES perpetuo radicem

sub aqua condere Voltllat, nec facile punditUm cola gelationis tolerant. Aquam etiam altius CXsurgentem poscunt.

g. XXXVI. PALUSTRES in humida quidem,

sed molli tamen & grosiori terra habitant. g. XXX, II. INUNDAT AE radices suas aqua per hiemem tegi gestiunt, sed quae aestiVa eVaporatione eUanescat.

g. XXXVIII. ULIGINOSAE acidam & sterilem poscunt terram sine humo subtili. g. XXXIX. CIS SPITOSAE terram requirunt acidam dictam, levi musco tectam, eX radiculis

Conte litam, atqUe hae Verno tempore tarde renascuntur. Plantae in hac humo nascentes, Verno tempore probe Muscis obtegendae, ne gelu noctUr-ΓUna earum radices eX trahat, ideoque nec radices

facile ante solstitium aeri eXponendae. g. XL. NMIROS AE terram levem in tranquillo sub umbra arborum incolunt, campOSqUe apertos fugiunt, & primo Vere florescunt. g. XLI. CAMPESTRES sunt Variae, quae sal Varum Umbram non sustinent, sed libera & aperta aura libenter Uoscuntur, Ut 42. 43. 44. go f. XLl I. ARI EA SES optime inter segetes in terra pingui di si .lcata Crescillat. q. XLI il. si pingi istimam terram &maxime si labilcm postulant. f. XIIII.

232쪽

rro HORTICULTURA ACADEMICA. XLIV. ad villas,

oat id os & agros Ubi pe clades stercorant terram,iniam tamen desiderant duram densamque.

dem herbas consertim crescentes, rore humectari optant.

q. XL, I. - MONTANAE elevatum, aridum &firmum poscunt solum. α Glabretosae, quae in clivis crescunt durioribus. 3b Collinae, quae ad latera collium vigent, ubi pluvia minime stagnat. γ Rupestres, in rimis montium, radicibus arcte compressis, habitant, ne acidum admittant; aqua hae parciori contentae sunt. g. XLVII. PARASITICAE non in terra, sed in aliis arboribus & plantis sedem eligunt, atque ab his alimenta hauriunt.

CAPUT TERTIUM.

f. XLVIII. Natalia Plantarum, quae descripsimus, Hortulano scitu sunt necessaria, ut in Horto eadem imitari possit, nam ceteroquin Inem sibi praefixum feliciter obtinere nequit. Hortum igitur ita instimat, ut omnia haec requisita

praestare Ualeat.

f. XLIX. Itaque pro parando horto eligendus est locus Veisus septentrionem elevatus, &, si fieri ponit, montosus, soli meridiano eX postus, ad paludem, iacum, flumen, vel saltem cisteria am, decli VJ8. Latiis cingi debet porticibus eX proceris at-qUe P itillis arboribus, quae tonsono reddantur dentiores, Ut iub illis umbram habeant plantae Umbrosa: Unaclentem. Intra eas serie continua plantari dejbent

233쪽

HORTICULTURA ACADEMICA.

in varias sormas opere topiario fingendae quo Ornamentum scilicet & decorem Horto conciliciat. Sed insuper hi frutices praestant, Ventorum at Condo Vehem: entiam, Ut herbae non quassentur nimis. In medio autem Horti campus debet esse apertus, plantis campestribus aptUS.

g. L. Horto sic instructo plantisque Borealibus, Orientalibus, Occidentalibus & Mediterrandis adcommodato, arte obtinendum est id, quod natura sponte non porrigit. Nec est ili ia igitur conquirantur subsidia, sine quibus herbae quaedam in climate communi non Vigent. q. LI. Fimus in acer Uum congerendus est, Ut per annos aliquot ibi putrescat, sic enim plantis multa stercoratione egentibus, alimentum efficitur delicatissimum, inprimis Vero herbis parUulis, quae e semine producuntur. LII. ARENA MOBILIS terrae nimis tenaci admiscenda, ut consistentiam aliqualem habeat, sine tenacitate tamen. 28.

q. LIII. SABULUM sistendum vegetabilibus, quae firmum amant solum, & per hiemem servabun- thur, nam sine hoc facile putrescunt. 28. γ g. LIV. ARGILLA, s aliquantulum humi ei admixtum suerit, humores diutius retinet, ne aqua tam cito dissipetur. 29. g. LV. CRETA, si copia ejus suffciens haberi potest, vel saltem Argilla calcarea, adhiberi debet ad illas plantas quae ne minimum quidem acidi ferre possunt 3O. LUI. HUMUS c trabibus putrefactis, maxime e Quercu, Salice & Fago, utilis est HoItulano,

234쪽

HORTICULTURA ACADEMICA.

si uidem bulbos plantare Vinina suerit. Hos enim arenae insertos ejusmodi terra tegere conducit.' g. LVII. rigandum qUTrenda, quae sit salubris, quamobrem adhibenoa, qu e Ui Ua dici tur. Fontauc enim plerisque plantis nimis est frigi da. Putentis durior. A qua is agri Iris putredine terram inficit, quam, PrGeter palustres & uliginosas, aliae herbae non serunt. Si Vero plantae in urnis, hy-berno tempore, irrigentur aqua putrida faetidaque, episcinis stagnanti biis desinata, terra induit crustam musco iam cum destructione plantarum. Ex lacubus vero & fluviis desumitur optima.

3. LVIII. SAL plantis maritimis 34. aptum,sme quo marcescunt.

Pro plantis marinis 33. Amstelae lamenses trabes, ad modum lintrium, e XCaVant, quibus aqua bene salsii impletis plantas commissus alere student, sed frustrato stepius cum successit. S. LIX. Plantis autem Calidis IIJ BERNACU LA adsignanda sint, quae aesti Uo tempore calorem augeant, radiis solaribus per fenestras declinatas congregatis, hierfle vero frigus arceant fornacibus, de- lactum caloris solaris compensantibus. Haec autemplantarum Hybernacula in tria saltem conclavia dividi debent, in Caldarium scilicet, Tepidarium &Frigidarium.

g. LX. CALDARIUM contineat plantas Indicas i8b C: d 3ptiacas I9 ; hujus calor nunquam

eum gradum caloris superet, quo aUes o Ua sua e X- cludunt, nec infra decimum quartum aut quintum gradum caloris descendat, adeo ut halitus cerni pos sit. Sic autem moderandus est calor, ut tepescat tantum hyberno tempore, & quando tempestas est nubila, ne Vegetabilia turiones emittant; IOUe du-tem sereno augeatur calor.

g. LXI.

235쪽

HORTICULTURA ACADEMICA. 213

3. LXI. TEPIDARIUM hyeme nec in ra tertium gradum caloris refrigeretUr, DCC supra i 2 mum caloris incalescat, ne herbae nimis crescant. JEstato vero fenestrae aperiant Ur, a Ut planta: exponantur &ante parietes collocentUr, Ut calore solari satis fruan tur. Hoc conser Vat plantas Succulentas & Australes. et obg. LXII. FRIGIDARIUM, in quo non sinendum est, ut hyeme frigus infra Punctum congelatio nis increscat, nec supra 6: tum gradum calor, ne Vegetabilia sine motione aeris, Unde tenerae & debiles evaderent, aUgmentum capiant. Hybernaculum hoc

quae hyemes nostras sub dio non ferent. Praeter haec Vaporaria institui debent, in qui bus fimus equinus, Vel si ma Vis, Cortices Coria riorum compinguntUr; parum relari Utrum Vis eli gatur, modo materia sit ad calorem concipiendum idonea. In his Vaporariis, tamqUam in Uentre equino, collocantur tenellae plantae Vel semina planta rum, qVae milli Um calori S poscunt, in urnis quaelibet suis; esto Vero horum superficies Arena bene undique operienda, ne calor dissipetur; ipsum autem vaporarium fenestris tegendUm. Hic ammanissimo spectaculo semina, Velut o Va sub gallina, excluduntur, & parvulae plantae, sicut pulli sub alis

maternis, reicillantur. CaVendum hic, ne aestus calorem Gallinae incubantis superet, nec sol meridianus plantas tenellas exurat. Priori in casu urna est loco elevanda & fenestrae palli Ultim aperiendae , in posteriori autem fenestrae Uelo Vel stragulo circa meridiem, quando de si us accenditur, Obducendae.

g. LXIII. Sub Dio persistant plantae Aore des et ab & Orientales 23 , qu u absque cura hUmana si-runt clima, nec non Occidentales 24 , Alpin es S partim Mediterraneae , quarum tamen radices Ob

236쪽

IIORTICULTURA ACADEMICA.

liensi in Horto fovea est, qUam minus apte Labyrinthum dicunt, ψo circiter pedes pro inda, spatiosa & sicca, in quam scalis terrenis juxta quadratam foveam descendunt, in cujus sundo est cisterana; in hac asservantur plantae frigidae, alpinae, Filices telle Cl. Sati Vagesio. g. LXIV. Mediterranearum et I & Occidentali-tim 24 plantarum, quae hyemis nostrae si vitiam non facile tolerant, radices hyberno tempore Inusco, frondibus Abietis, Vel quod melius est, foliis quarumlibet arborum deciduis tegantur, ne bruma illis

noceat. Ha: apud nos rarius ad frugem per Veniunt, cum aestas duobus mensibus brevior in nostris regionibus, illis non susticiat. f. LXV. Alpinoe et s) Plantae, quando Veringruit, tegantur nive copiosa & frondibus pini si perimpositis, ut nix quam diutillime super illis retineatur, saltem donec, Vernali tempore, Praeterierint omnes nostes gelidae.

Ubi semina germinarunt, & herbae longitudinem digiti attigerunt, transplantari debent, Ut alimentum sussciens habeant atque spatium, in quo

libenter crescant.

g. LXVI. Plantae Succulenti Montante & Ru- pesties sunt, ubi terra siccissima est, cum ibi aquaretmei i non possit. Plantari igitur debend in urnis ramolibus & parce admodum rigari, aqua enim nimia adfusa putrescunt ' moriuntur, licet pluViam Optime ferant. Idcirco virent hae, per totum saepe annum, abscinti, vel sub tecto suspensae. g. LXI II. Curandum quoque, Ut plantae disie- quibus parum datur Mimenti, parvae fiunt & macilentae, sed illa-aecipiunt, folia quidem luXU- turanti Pyyςj β, fructumque raro ma

237쪽

HORTICULTURA ACADEMICA. 22s

q. LXVIII. Plantiae, quarum radices Uel late se extendunt, Vel etiam multum serpunt, forent parcius, si terram sussi ciciatem & commodam inveniant, si Vero angustiis premantur, citius fructum producunt, uti inca.

f. LXIX. Uegetabilia in urna nimis angusta pusilla fiunt, nec naturalem ser ni faciem & stru

cturam.

Consumta in urnis per radices subtilissima humo plante ViX crescunt, nisi in aliam terram suerint

g. LXX. Quando sudat eXtUS Urna, & mucorem contrahit, indicium est terrae acescenti S, morbumque plantae imminere, quae tamen, si mature translata tuerit in terram salubrem, ab imminenti fato eripitUr. LXXI. Urnae rigari debent secundum naturam plantariam, quae Uel magis Vel minus sitiunt. Nam a nimia humectatione acidum, a defectu viro

marasmus existit. Quod, si quis urnam a Uerso di. gito pulsit, statim patescit, utrum a lita indigeat, clangor enim sitim prodit, potae Vero silent. f. LXXII. Fundus urnae perforatus sit, ne aqua ibi collecta stagnet & corrumpatur, nisi plantam contineat inundatam S. caespitosam 37 .f. LXXII. Inter rigandum aqua prope ad caulem plantae, ceu ad ipsilm Ui primordium, adsundi non dcbet, sed circumcirca, ita tamen, Ut terraetjam cauli proxima humectetur, quod in majoribus Vasis terebra experiri licet; plantae Uero minime per undantur imbre artificiali, ne humus a radicibus abluatur. Aqua pluvialis pro irrigatione Omnium est prae si antisima. f. LXXIV. Commutatio aeris & lux diurnatam nec ellaria vegetabilibus sint, quam ipsum ali Irim. IV. P

238쪽

,26 HORTICULTURA ACADEMICA.

emram 'inri Si enim plantae loco angusto & clauso sera

Vantur, altiore. qVΦψ sentis exuositae soni sod in aere libero, soli ec encis eXPOL ', virent, firmantur, & dilatantUr, quamVis tui milio- istant. Quae in imbω mVitae collo antur, pallidiores fiunt, quemadmodum Uidere licet in iis, duae in cellis & hypogeis serVantur : harum enim so lia albescunt, insipida evadunt, inodora & tenet a. Hinc olera, ut Cichorium, Leontodon, constra humo obruuntur, & Asparagorum radices profundius demerguntur, Ut longiores emittant turiones eosque albos & molles. . g. LXXU. Si plantae hyeme, In calore diutino, sine usura solis & acris servantur, uti quando Valvae hybernaculi ob nivem diu cadentem Occluste sunt, folia dimittunt. Omnes enim plantae foliis ornatae poscunt saltem lucem irruentem, unde interiores in hybernaculo recessus pleraeque aspernantur, CXceptis illis, quae succulentae sunt, & foliis destituuntur, quae radiis etjam luminis oblique incidentibus

quadantenus contentae sunt.

g. LXXVI. Plantae nimio frigori eXpositae contrahunt foliorum extrema & ad caulem deflectunt; sic Ocγmi fruticosi folia in solo frigidiori reddunturcon VeXa, margine angustiore, & reflexa ad caulem. Euphorbia Laturis, & Asclepias curas' vica. hyeme & autumno deflectunt folia ad caulem & eum' quasi operiunt. Illarum contra, quae calore nimio laborant, folia evadunt molliora & remissa Vel languida. 3. LXXVII. Plantae aedibus inclusae, adeoque 'atmosphaerae mutatione & ventorum adflatu destitutae, languescunt, phthiriassi laborant, hoc est ab Aphidibus sive Coccis adfliguntur, & marcent per nitus. Sed remedio ipsis est apricatio, si aestate aeti, soli, flatibus, pluviis & refrigerio e 90

239쪽

HORTICULTURA ACADEMICA.

227 INSECTA Hybernaculis pessima sunt: Ovisci, qui tenellas plantas rodUnt. Aphides , quae tenellos ramulos foliaque tegunt ' exhauriunt; Cocci, qui cortici & foliis arborum infixi emaciant. Acari Sirones. qui Corcilla plantarum do hiscentibus f minibus rodunt; sed pessimilin omnium Acari telarii, qui ramulos soliaque filis suis irretiunt & suffocant. g. LXXVIlI. Plantae, aut flore pleno, aut liis crispis luxuriantes terram requirunt subastam, &sedem a Ventortam Violentia remotam.

g. LXXIX. Semina hyberno & aestivo tempore tamquam O Va serVari debent, ne Vel gelu corrumpantur, Vel calore e Xsiccentur & rancescant. q. LXXX. Serantur re delirate sole, cUm terra turget & ad procreationem est aptissima, idque ante initium mentis Maji; semina terrae mandata cooperiantur humo teneriori ad eminentiam pollicis, duriora Vero semina antea aqua macerentur per aliquot dies, Vel etiam autumno terrae Committantur.

Ubi semina germinarunt, studiose Videndum, ne inter has infelix lolium & steriles dominentur avenae, quae teneras & imbecillas cito suffocarent. g. LXXXL Aeris quae Vis injuriae prUdenter cavendiu sunt; hinc delicatiores campana Vitrea, Umbrosae olla undique disiecta in carcerandae sunt.

LXXXII. HORTULANUS hoc sibi da

tum putet negotii. I. Ut teri am fodiendo, prestinando, stercorando, recipienda semina sati S praeparet, 2. Semina justo tempore & in solo quaevis suo& loco convenienti spargat; iterUmqUC alatum nono Va legat, dum gelu primum ea ad Urere incipit. 3. Plantas runcabit, ne spOtaneae sativas suf-lacent.

240쪽

Lig HORTICULTURA ACADEMICA.

h De pangat plantas in selecta trinno, arena pDI- seu mi ta nec eas statim rigabit, secl in umbra sertavabit us ue duim ad siue sicant steri, ea Sque fulciat palo a radice remoto.

egetabilia submergione, ablactatione , delibratione , itione, circismpositione, separatione propaget. 6. Adminiculis herbas scandentes erigat, debiles fulciat, luXUriantes pillet. 7. Irriget justo tempore, non circa Vesperam, ubi gelidae metuuntUr noctes; nec statim post transplantationem, alit media die. Circa 16. Augusti ad ejusdem finem, ne noctes ferre e dictae gelu adurant plantas teneriores, iiii, dio nascentes, anteqUam semina maturuerint, sedulo prospiciat, & cessante Vento tegat. 8. Vaporarin no Ua instruat, quae calorem suppeditent veteribus jam frigescentibus. 9. Fenestris meridie apertis calorem disti pari sinat, qui intensius laederet plantas; claudat Uero easdem vesperi, ne frigus itidem obsit. In clauso hy-bernaculo promo Vebit Rectindationem, sub clausis

fenestris, in plantis di clinis, adspergendo pistillis pollen, ut in Momordicis, Pasit oris, Jatrophi S

IO. Hortum etjam ornare sciat arcis p Ulcre ordinatis atque in agellos aequatos divisis, BUXO Ue' marginatis, nec non densis sepibus Varia arte topiaria circumtonsis. Vias quoque latiores, planas & arena contectas paret, & ambulacra instrueta ser vel aequalia & pura. Autumno semina, ubi matu ruerunt, colligat, antequam frigore adurantUr.