장음표시 사용
201쪽
Fimus o Uinus pingui sitianus, optimeqhle in satis plantas laetificat. Ustirpatur praesertim ad Nicolisinse& Humisti plantationes; unde etiam in Opiliones magisterium culturae Nicotianae & Humuli derivatum est.
Nihil itaque in o Vibus in Venitur, quod non utilitatis quid secum ferat. Hinc judicant nonnulli, ovium culturam plus prodesse ruricolis, quam saginationem boum. Etenim quinque ovibus alendis non plus impenditur pabuli, quam unico bovi, sed tamen magis prosint, nam ducentae o Ues dant quotannis lanam praestantiorem f. antumnalem 1 o Jb; Viliorem Uero L. Vernam, quae Lodia vulgo dicitur) 1 o. Ib. Lanam agninam quoque IO. ib. adeoque go ib. Unaquaeque libra ad 24. Ob. facit 4SO thal. argenteos. Adde agnos ducentos, quilibet ad 2. th. facit 4OO. , Summa 8So. thal. argent. Si Vero alamus Anglica- .nas, ex quibus &copiosor & praestantior lana, quaestus adhuc major redundat. it. Scarr. 37Ι. Uberior quidem heic esset occasio, OUium culturam pertractandi, sed Vetant id chartae angustia &proposita breVitas. Coronidis loco, commendo
claustra illa faeni, quae descripta atque delineata in
lin. I Gotb. p. 6 I. reperiuntur.
202쪽
Cum Animalium, pm omnibus, qllae Tellus
producit, consideratio sit multo jucundissima, tum praecipue Quadrupedum historia insigni se commendat amoenitate, quippe quae naturae Λuctor fabrefecit absolutissima. Veteres dudum bifariam Animalia dispeiduistis constat, in perfectiora scilicet & imperfectiora. Haec autem distinctio recentioribus se minus probavit,
quibus omnia animalia Visa sunt, saltem in sillo genere, perfecta. Ast ut ut horum Ueram largiamur esse illorum adsertionem, cum animantia consideramus comparate; sic jure etiam meritoque optimo ea nuncupa Us persedia, quae pluribus instrueta sunt sensoriis, quibus res discernant; adeo ut quae oculis, auribus, naribus & ceteris sensibus, quibus cernant,
203쪽
nant, aUdiant, Olfaciant, sunt praedita, persectiora sint aliis, quae iisdem destituuntur facultatibus: Atque hoc respectu Quadrupeda nobis audiunt perfectiora.
Haec ipsis QUADRUPEDA diversimode se sua.
que curant; sollicitudo illa, qua foetus suos educant, qua alimenta comparant, Vitam tutantur, ho-1tes Vitant Vel agrediuntur, & ratio, qua haec atque alia, quae ad oeconomiam ipsorum spectant, perficiunt, adeo in Variis est Varia, ut ne stupidissimus quidem , nisi summa cum admiratione, ins indius ac mores eorundem pensitare possit. Hinc mirabundus indignatus sum scientiam hanc, quae res tractat multo curiosissimas & amoenissimas, quae sapientissimam Sapienti stimi Conditoris institutionem nos condocet, esse adhuc in illarum numero, quas dilucide minus eXpositas esse, dolet genus humanum. Historiam quidem Animalium ALEXANDRI dudum Magni munificentia elaborari coeptam fulse, idque ante jacta a Theophrasto Bolanices fundamenta, non diffleor , attamen ViX digna judicata est, quae in scientiarum numerum ab eruditis reciperetur, & jacuit fere, usque quo seculare illud ingenium, GgsNERUs, in Helvetia, ipsam in lucem proferret, & hominibus denuo eXponeret. Assiduus ille Italus ALDROVANDUs, qUO hanc scientiam locupletaret, collegit incredibili paene labore Omnia, quae de animantibus indagare potuit
commemorata, quo tamen ipso tantum abfuit, ut integra conderetur scientia, ut potius plurim Um ceperit detrimenti, cum fabulis Veterum a C Commontis tota quanta deformiaretur. Hanc talem JONSTON Us quidem suscepit repurgandam, Verum ad Augiae
stabulum repurgandum non Pygmaeus quidem, sed
204쪽
RAIUS, Angliae illud decus, hanc etiam Ventilandam sumsit, Verum enim Vero, inanibus paleis dissipatis, parum integri solidique remansit. Hodieque, quicunque hanc scientiam propOnunt Auctores, Variis ei ac conquisitis undique Ueterum fabulis ornatum concitare student, Unde tam reddita est dosormis atque invisa, ut eruditi 1 et ip-1um Zoologiae nomen a Versentur. Ast cum de genere humano, ceteras historiae naturalis ab sol endo partes, plurimum meritiis sit Nob. D n. Pr eses, tum de discipulis suis praecipue quibus hanc Rri Uatim tradidit historiam, qua auditorum adeo cepit animo S, .ut nemini displiciturum confidam, quod carptamilianc ex legentis ore Historiae naturalis particulam elegerim, specimen eruditionis academicui
editurUS. Observationes nuperrime institutae e Uincunt, posse utique & debere hane scientiam alia prorsus me thodo, quo nitorem, quem insitum habet, & hono
rem, quem meretUr, etiam assequatur, proponi. Sic
Incrementa Historiae naturalis debemus maXimam partem Medicis, qui, quod plurima medica menta suppeditat regnum vegetabile, Bolanicem praecipue coluerunt. Ast cum pauciora longe subministret regnum animale , illis non est: succensendum, si hoc curiosius lustrare tantisper negleXerint. . Fateor equidem, hujus notitiam non magis a Medico, quam ab aliis eXigi posse, attamen insimul medici indagine hanc inprimis dignam esse Urgeo, CUm an sana praebeat, animum adsuefaciendi ad instituendas observationes. Is enim dubio procul in medica ar te egregia praestabit, qui obVia quaevis attentisti me
observare didicerit. Quod si perpenderimus, qUan
205쪽
luminis temporibus novissimis accesserit huic ani malium historiae, fari amur Ultro, nccese et , eam haud minoris, quam reliquas scientias, esie faciendam, licet nondum auctoritate publica constitutum sit . ut in academiis proponatur discentibus a propriis DocentibUS. DI istoriam AVIUM industrie a WiLLUGnaeo pertractatam egregie dehinc e X coluerunt RAJUs, ALBINUs, EDNARDSIUS, CATES BAEUS, Angli, quibus hoc nomine summas debem Us gratias. His et-jam accensendus est FRIS CHIUS Germanus. Historiam PISCIUM princeps eX planaWit WILLUGAPE Us & ejus Epitomator RAJUs, quae tandem ab ARI EDIO nostrate reformata, in formam disciplinae redadita est, atque a CATES BAEo demum aucta.
Ad hiltoriam INSECTORUM illustrandam pro
DA 31, LISTER, FRIs CH, sed praeprimis Galliae illud decus REA UMURI Us, cujus laudabilia vestigia laudabili studio pressit Nobili T DE GEER nostras. Historia UERMIUM siet adhuc, quamvis Testacea, per KIRCHERUM, BONA ΝNUM, LISTER UΜ, RUMPHIUM, GUALTIERUM, ARGENU ILLIUM, eX-
posta sit non perfunctorie. Immo vero Principum jam Europae Ortim ma-Xima est voluptas, ut Musea instituant, atque illisse Oblectent, praesertim cum haec dilucidissime infinitam Dei optimi maXimi loquantur sapientiam ac potentiam. Itaque, uti ex antecedentibus id patet, historia Quadrupedum minimum est elaborata, licet caeteris haec longe eX cellant animantibus; Mihi, cum hac tempestate latius e patiari non liceat, Unum Omnino animalculum attentius considerare proposui, cu-
206쪽
jus descriptionem neque a scopo alienam esse . ne. .
que specimine Academico indignam judico. Elegii nempe MUREM PORCELLUM, qui interdum . .
quamvis rarius, in no1tra Suecia cultus Visitur, a naturae quidem curiosis, licet Voluptatis magis quam lucri ergo, diligitur, atque eam inprimis oh caussam, qUOd, quamqUam ab Omnibus quibuscun. que obviis hic Vulgo discernitur, a Mologis iami ei Europaeis non nisi obiter forte descriptus sit; quod meum propositum, Ut aequi rerum censores aequi bonique consciant, enixe rogo. II. Pertinet vero hoc animal ad ordinem Oua rupe dum, qui Glires continet, cum utraque ejus maxil
la, & superior & inferior, non instructa sit nisi
duobus dentibus incisoriis, nullis autem caninis .ised pluribus molaribus. Errant itaque, qui ad Suillum genus, in ordines jumentorum, hoc referunt, eo quod instar porcelli grunniat, & collum superne tectum sit setis rigidio .ribus, unde id Porcum maritimum, falso nomine,, appellarunt.
Porro ad genus Marinum spectat, neutiquam vero ad leporinum, sub quo militant Cuniculii, quamvis id opinati sint Marcgravius & Piso. Ctu niculus enim satis evidenter distinctus est ab adfinibus eo, quod dentes bini primores maxillae superrioris duplicati sint, sive, quod a parte interior isticcenturiati sint dentes duo minores; quod iden & in Lepore, & in Cuniculo obtinet. Quod si character a dentibus molaribus desume . retur, fateor hos pro Xime ad Castoris dentes acce, dere, cum molares hi serie duplici sint ita locati, tu quasi in maX illa quidem superiori divaricati, in in se ariori convergent. Sed dentes primores Castoris cLIII u
207쪽
apice trans Versi stant, tilm sirperiores intro assium ex cavati, quod in nolirca aliter in Uenitur. Neque Vero ad familiam Sc iurorum commode reduci potest, qui ope qui dentibus maXilhu in serioris primoribus in rueti sunt compressis, at Mus Indicus non ita. Praterea ipse corporis habitus hoc satis descriminat, quo θ Castor sub aquis optime degit, & Sciurus sal-
rum neutrum Muri Indico competit. Patet itaque, ad Mures accedere hoc animalculum, quibuscum& facie eX terna, & moribus, & dentibus congruit. Latissimum autem, post numerosam Simiarum gentem, patet genus hocce murinum, & complectitur Quadrupedia minutissima. Mures quidem vilis. sina atque abjectissima esse animalcula, opinatur Uulgus, ut non nisi cum fastidio de his loquatur &tantum non omnes mirantur stupendas Indiorum belluas, Elephantos, Rhinocerotas &c.; ast equidem credidero, minutiora non minUS, quam majora, summi opificis sapientiam & potentiam testari luculenter; Etenim, quod haec praestant mole, id illa multitudine; quod haec robore, id illa incredibili velocitate perficiunt. Itaque si Elephas Vasto corpore& robore sit formidabilis, utpote qui aedes hominum
concutere pc proculcare potest; eXigUUS, quem spernimus, Mus easdem tibique perforare Valet; adeo ut unicum hoc sit animal, quod intra ligneos parietes contineri nequeat. Elephas Unum omnino singulo triennio, si bene agitur, faetum parit, ast Mus innumerabili prole necundus est. Et si cui volupe fuerit, haec animalia minuta eorumque es ectus computare ac majoribus illis conferre, nae dubius is haerebit, utra alteris sint praeferenda; ut taceam, fibram minimam Muris esse te qualem sibi te Elephantis, si quidem fides habenda observationibus Leu-men haekianis. N a Prae-
208쪽
Praeterea non minori cum admiratione oXcipi. . mus historias Vulgatissimorum murium, quam hillo. .rias rari in morum animalium Indorum: O g. Mus il le alpinus Mam la dic Us, tanta cum Uel Oritate ter. ram vel duriorem perfidit, quanta ViX pollet robu sfus instrumcntis armatus putearius; & hic qui dormper Europam circumfertur, & instar portenti 'osson. tatur spectandus, perinde ac si ab Indiis inde est et arcessitus. Mures Lemmi ex alpibus nostris egrediuntur, ad-jacentesque regiones in Undant tanta copia, Ut nu merosia Arta X et X is ipsius agmina numero superent, & majores nostri, cum e nubibus eXcuti hanc turbana putarent, metu perculsi, publicos Diis supplicatio num dies decre Uerint, Ut a Verruncaront, quam nullis unquam remoris periculis V e cedere stupebant.
Mus Paculus in Adi . Upsal. Aro I7SO. a D rerHAssELQUis T descriptus, lectoribus admirationem incutit; scilicet animal quadrupes, non nisi duobus sincedens pedibus, & pernicitate incredibili ad instar
jaculi locum mutan S. Glires, cognata Muribtis animalia, apud Roma nos quondam, quando lUXUria jam mores eorum lcorruperat, in deliciis numerabantur, ut tandem lusus eorum edicto censorio Vetaretur. Atque haec exempla adduXisse sussciat, ut constet, errare illos, .
qui haec animantia aliis, majoribus licet, inferiora: ac viliora esse judicant.
SPECIES Murium cum plurimae sint, inprimis distingui & discerni possunt notis a Cauda & Pedibus desumtis, quibus species hae, prae aliis omnibus quadrupedibus, ab invicem mirum quantum idiscrepant. quibusdam: I. est nulla. a. aliis brevis &' quassi truncata, ut Muri Lemmo, Citillo. 3. in nonnullis.
209쪽
19 nullis ipstim corpus longitudine superat, & haec Vel ruda est, vel pilis tecta, extremitate soccis orna- ta, ut in Mure Jaculo. Pedes anteriores plerisque sunt tetradactyli, at
posteriores pentadactyli, qui tamen iidem quibusdam ni etjam tridastyli, uti v. g. Muri Jaculo, Muri Porcello, Ahiri leporino i Aurisidue quibusdam sunt nudae, aliis pilosie,
nonnullis breviores, aliquibus nullae, C. g. Criceto. t Jam, ut ad Murem nostrum Porcelltim Veniam, obserUamus: 1 in O nullam ei esse caudam, et do pe-ldes posteriores csie tridactylos, 3 o auriculas esse magna S, rotundaS, nudas . Has notas si tenueris, lutique ab aliis omnibus facile dignosces hunc. 1U. l . Ut Scriptorum monumenta eUol Ventibus conis et, quibus alias Nominibus Venire soleat, lubet illa ipsa, ne inter legendum haesitent, obiter adferre. Sic Vocatur
MVS cauda nulla, palmis tetradatblis, plantis trida 3lis. Jt. W-Goth. 244. S t. t. IO. p. S9. Cuniculus Indicus. Gesn. qua T. 367. Porcellus indictis s. Cuniculus indicus. yon si qtladrup. I 6 I. lah. 63. H. 6. Mus s. Cuniculus americanus gomeensis porcelli pilis N Doce. R . qua r. 223. Catia Cohoa. Marcgr. bros. 22 . fg. 22 .PH. bras. IO2. f. 3. Patria hujus animalculi es: Amorica australis, praesertim Bra filia, uti & Africa atque inprimis Guinea. Nos vero id in aedibus nostris alimus, cum& frigoris sit impatiens, & felium insultibus expositum, quae & genus ejus discernunt sagacissime &persequuntur acerrime
210쪽
DESCRIPTIO: Caput ovatum, crassi Ustu lium: Rostro obtuso, rotundato, undique pilis te sto. Labium sisperius bipartitum, sed clausum. La llit in inferius l*nge minus stiperiori & hre Uius, unde los sLib rostro apparet. Vibri sicle plurima , capite threviores, utrinqUe ad latera rostri. So se circiter
tres supra canthum Oculi anteriorem & totidem ilpone aut fere infra canthum Oculi posteriorem. Nares minimae, carVatae, trans Vesiae. Oculi lsusci, prominentes. Palpebrae margine nudo. Auriculae pilis paullo llongiores, rotundatae, ObtUsissimae, repandae, extu sit nudae ut Venae pelluceant; intus sub pilosae. Colium brevissimum & fere nullum. Truncus cylindriCUS, ille qualis & gibbus. Pedes ratione magnitudinis bre- lves. Manus metacarpis incedentes, quadripartitae, ldigito extimo bre Viore, Unguibus acuminatis arma- ltae; subtus autem manus nudae sunt. cum calcaneo ilobtuso. Pedes posteriores paullo longiores, plantis ma- lgis oblongis, angustioribus. calcancis sive tarsas in- , cedentes, subtus nudi: Digitis fere aequalibus, tri- lbus, pro indius partitis: Ungciibus longioribus, teretioribus. Cauda omnino nulla, & ne vestjgium quidem. Pili absque Vellere, conferti, mi DUS molles supra collum, seu potius a 'vertice capitis ad scapularum regionem longiores, erectiores, rigidiores. Genitalia externe ViX distinguunt seXUm. Mannmie in femina tantum dian , in singulo inguine singula, subulata, e X trorsum fleXa. Color in hoc genere adeo Varius est, ut dictu sit multo d: sicillimum, qui huic animanti sit peculiaris, cum Vix duos, sibi in Vicem omnino similes. Conspicere dctur. Sunt tamen plerique variegati, mistis scilicet eX albo, rubro nigro diversimode colori- lbus t Quae res in animantibus cicuribus est frequen-