장음표시 사용
211쪽
tisima, cum in feris sit rarissima. Ast in hoc genere ici memorabile est, quod nempe MarcgraViuS colorem obserVaVerit in sylVestribus te ple esse inc0nstantem, ac in mansuefactis. Magnitudine accedunt proxime ad Glires , Sciuris enim obessiores sint & Cuniculis multo minores, ita ut mediu. a inter utrosque tenere videantur; Sed
varia e 1t itidem statura. Vissi enim sunt alibi terrarum duplo majores his, quos in Horto Bolanico apud F. D. Praesidem descripsi. EX antecedentibus colligitur facile, non esse huic animanti pedes anteriores hexadactylos, & posteriores penta dactylos, ut tradidere GΕsNERUs, ΡΙSO, ALDROVANDUs &c. recte enim a RAJo in n. quadrup. descripti inveniuntur. Anatomiam hujus animalis proposuit, teste Ra-jo, GEORG1 Us ENTIUS, apud Charietonum, in Mantista anatomica, quo otium mihi hac in re secit, ast cum scripta ista non sint in promptu, en L. B., quae inde excerpta adduxit RAIUs. Pulmones utrinque in iobos divisi erant, quorum duo admodum parvi. D. Entius ternos tantum in utrovis latere lobos pulmonibus attribuit, quorum infimus valde eaeiguus; superior autem bifidus cernebatur. Hepor in septem dividebatur, e quibus itidem duo pereXigui. Fel ex albo lutescebat, Porrsita choledoshum & meatum cysticum habebat; Intestina longa conVoluta: Excrementa ut in leporibus & cuniculis in pilulas coaeta; D. Entio Scybala nucleorum pineorum instar oblonga sunt qualia nempe murium, qualiaque ipsi hi cuniculi e X cernunt. Hujus autem rei hanc, inquit, caussayn arbitror, . JU colon, alicubi acuto angulo clarVatum arcto ille complicatum , durescenti jam stercori ductum longiorem non concedat; c cum ingens, et jam UeTtriCU-l O majUs, eXtrema tamen parte gracile fce S, in Col-
212쪽
Italas ligamentorum Validorum ope di Visum, quem admodum colon in homine. JUXta caecum appex litseu Diberculum par Uum Cernebatur; Intellinor millongitudo a Ventriculo ad caecum 6S erat digitorum l
D Kntio sis ; ab ano ad coli partem illam. Ubi e X- lcrementa in pilulas formari incipiunt, digiti erant lil D. Entio 2ς , . Z glandulis juxta anum alba l& faetida materia e X primitur. Penis ingens, deor- lsum caudam Versus reflecti Videtur, juXta meatum, per quem genitura eXit, foramen est, in cujus fundo glandulae duae, albae, aequales, molles; inter Z- num & penem magna caVitas est, ut in lepore, e cujus lateribus alba & foetida materia e X primitur. lMoriens ejecit crassum liquorem, amyli similem. Sub vesicae urinariae collo Uesculae seminales extendebantur, cornibus uteri similes, Unciam longae,cXiles & extremitatibus suis intortae. Dentes primores in superiori maxilla duo, incurvi, truncati & fere trigoni, sed anterius L exterius rotundati . Dentes primores inseriores rectiores, introrsum compressi, apice sub acuminati.
Dentes Molares superiores duplici phalange pala-tUm Occupant, anterius Valde approximati & fere contigui, constat etiam singula series ex quatuor dentibus, ad latera cXtrorsum Uergentibus, ii Uncatis & quasi e duobus dentibus 1Jnguli compositi.
Dentes molcres inferiores utrinque quatuor, introi
sum conni Uentes, & horum anteriores longiores &apice fere contingentes, singuli quasi ex duobus dentibus cum tertio intur medio angustiori constructi, unde non illepide dentes molarcs litteram K cyprimere statuunt Auctores. Canini autem omnino nulli sunt. Cranii Vcro figura magis accedit ad Cuniculi quam ad Scitari aut Castoris figuram, cum sit oblon. ga, attamen oculorum orbita minus ele Uata est.
213쪽
Inter illa, quae in Zoologia tradi solent, MORES
praecipue atque ingenia animalium delectare solent lectores curiosos, illos nempe, qui huic se scientiae non totos dederunt, sed animi tantum gratia historiam solum oculis pererrant, de principiis systematicis parum solliciti. Et fateor equidem lubentissime, eham eos, qui circa illam historide animalium partem subsistunt, intuituros esse mirabilissimam prorsus & infinitis modis Variatam supremi Numinis institutionem. Cum occasionem non habuerim, haec animantia in patria ipsorum considerandi, sat habebo mores illorum domesticos, in hospitio, quo illaeXcipimus, observatos le Vi penicillo adumbrare. Cibris quidem Varius est, sed ex vegetabilibus tamen fere omnis desium tris, e . g. Hordei grana &Secalis, Pulticulae, Panis Vel masticatus Vel aqua
aut lacte maceratus, Gramen recens Uel siccum, Dactylis glomerata imprimis & SOnchUs Olera ceus, Cortices, Rami, Folia arborum, ut Betulae, Pini &Abietis, folia Lactucae, Brasticae &c. Victum autem hibernum & quidem optimum praestant Dauci radices & Frumenta Varia. Quod si Oleribus diu nimis alantur & inprimis Brassica fimbriata, obser-Vavi di arrhaea eos colli quati 'a correptos periisse. Adeoque, ut secunda valetudo sustentetur, ita instituenda est diaeta, ut iis interdum succulenta, interdum sicca exhibeantur, hos enim, ut & homines, Varietas delectat. Hinc saepe, dum suavissimos Dauci gustant radices, mox hos relinquunt & sicca frumenti grana comedunt appetenter, Vicissimque haec aspernantur & Faenum Vel aridos stipites eligunt. ipsa quas natura his monstrante, qua ratione alia aliis temperari debeant. Quocirca dum aptiora desunt edulla, Chartam malit cant, Vel ' estes linteas laneas Ue; Unde, si in a 'des recipiuntur, sedulo Uidi s dendum,
214쪽
dendum, ne, Vestimenta arrodendo, hospiti damnum inferant. Inter edendum aliquoties quidem bibunt, sed postea diutius masticant cortices, stipites Vel culmos, atque alia sicca, leVis nutrimenti edulia. Cum Frumenti illis grana porriguntur, Unum omnino granum ore recipiunt, quod dentibus primoribus incidunt, antequam molaribus conterant. Caput inter
masticandum sursum & deorsum molitant, & granum istud diligenter mansum tandem deglutiunt. Edentes autem nunquam stant, sed sedent. Sedentetjam semper, nisi Uel ambulent Vel currant . a pastu saepe diutius sedentes quiescunt, tum Vero ritu leporum ruminant, quo assumta in liquidiorem &subtiliorem chymum redigant. Potum illis gratissimum praestat Lac recens, licet & Aqua contenti sint.
A qua pro potu debet esse limpida & pura; Si vero hyeme aqua stagnans, sub glacie saepe scelida, e piscinis ipsis propinetur, inde febre & di arrhaea corripiuntur & pereunt, uti jactura plurium constitit. Quidquid autem potulenti sit, illud exserta lingua, instar felium sorbillant, interdum frequentioribus deglutitionibus, interdum capite bis vel ter inter deglutiendum eleUato. Motus: rarissime lento gradu incedunt, currunt vero satis Velociter, pedes posteriores partim ele Uantes, stu corporis hori Zontali. Conjugem plerumque ante se agit maritus. In discurrendo parietes
potissimum legunt, latebras, angustias, speluncas inquirunt. Quod si faenum aut stramen ipsis adponitur, in ipso cuniculos agunt, in quibus qhiletissimi delitescunt. Securitate si frui liceat, omni scilicet
strepitu remoto, summa cum agilitate aliquot pas sus procurrunt, moX subsistunt, arrestisque auribus ausi sillant, num quid periculi subsit, tum Vero, si quid vel levissime crepuerit, pernicissimo se cursu ad latebras conferunt. Singuli semper fere incedunt,
215쪽
Io I unt, ita ut unus alterius Vestigiis insistat. Non ol nunquam, dum fame premuntur neque strepitu ter i rentur, in pedes posteriores se erigunt, quibus tantisper insistentes, huc illuc caput circumducunt,l sagaciter odorantes & indagantes, quo cursum diri-l gant, ut alimenta in Veniant. Quod si frigus illosi urat, cursum Ultro citroqUe intendunt, ut intensiori eXercitio calorem sibi concilient. Ceterum in hoc fere unice cura eorum Versatur, ut sem et ornent comantque. Pedes lingua labrisve contrediant, te Viter morsitant, lambunt atque eluunt, pilos Ordinant pectuntque; ad modum felium faciem perfricant pede uno, Vel binis ut sciurus, lepus e. Crebro corpiis fricant Vel pone aures,
sub ventrem & armos, Vel alibi, idque pedibus &anterioribus & posterioribus; prout scilicet requirit
corporis situs atqUe occaso. Aliquando se invicem comunt & pectunt. Saepe alteruter alterum hujus
Ofiicii commonefacit, & quidem sequenti modo: Femina primoribus blande labris pererrat pilos masculi, semel atque iterum eos contrectando, uti Mas feminam. Quod si haec admonitio frustranea est, severiorem adhibendam judicat; Quocirca rostrum ori ejus admovet, Voce minaci atque iram indicante. Et tum quidem Mas illam comere solet. Sed cum id faciat saepe invitus, adeo duriter villos ejus ac pillem Vellicat, ut ira incandelcat, si emat,& more equi calcitret, dentibus eum petat mordicUS, atqUC dolens recurrat. Ast catulos suos patienter CO it mater, praesertim scias colli dorsaque studiose poliens. Dillic uiter scandunt; Praecipiti a ViXpetunt, asserem latitudinis semipedalis raro superant; raro quoque saltu sic e Xercent, agili tantum Inter currendum sithsultu corpus jaciant. Sept Cn 'tis ardiis tamen coci cori reip Uni sic enim ad I Cl iasubito valetudine tentantur sed i spatio las a d CS Cli
216쪽
derant. Neque Vero es ausa nimis domicilia atqud an usta inhabitat, multo minUs PCCOrUm aut jumen torum stabula, cum aerem pili Una & Uentllatum a ment, stagnantem oderint. Lectus eis saepius, sal tem octava quaVis die, faeno nOVO & sicco est ster. nendus, & conclave ab Omni sphircitie & sordibus mundandum: Frigus cum non ferant, calorem inquirunt, atque Ubi aedes sunt calidissimae, ibi vera santur libenter. MaXime Vero eos jUVat, ante focum instrudi um recubare. Calidas, sicubi possunt& molles culcitras eligunt, somno Vel quieti indulgentes; adeoque ViX alibi somnum capiunt, quam ubi faenum Vel stramen invenerint, e quo cubilia
Corporis autem Dium, quem eligunt cibum capientes, servant etiam dormiturae, pedes tamen anteriores elevatiori loco reponere gestiunt; Idcirco pluries se in gyrum Vertunt, dum ad qUietem membra componunt, quoad situm nactae sint commodi sesimum. Ast dormiturae primum tantisper mandunt, deinde vel ore se vel pedibus comunt, & tandem Oh- dormiscUnt. Et quamquam tantus saepe sopor ses sgra' et, Ut caput deorsum reclinetur, oculi tamen aliqUantulum aperti manent, ut, ne quid periculimgillat, cucumspiciant, quod etjam mox persentii, s OrmiendUm lumina frequen-
Rr dormiente sim, his dormiunt, sed
ium Vero aliuti,i, ' Drmientem adversa. iliquando grunnit femina, ut experiatur,
217쪽
i num ille percipiat; quem si eX pergefactum sonse-l rit, adcurrit, pilos ejus Vellit, abigit, Jocuntquel occupat & ad somniam se componit, marito, utit par est, CXCUbias tum agente. Quod si nihil quiel tem eorum interturbet, per semi horam & ultral dormiunt. Somno recreati Vel cibum eX templo pe-l thini, Vel paulisper ludentes qUasi cursitant, atque tum demum pastum se recipiunt. Quiescentes po- dici insident & armis se fulciunt, parte corpori S po- stica in orbem quasi con Voluta, caput erigunt, & pedibus posterioribtis nituntur, pipiUnt parum Vel & omnino silent, & in eodem loco remanentes
mandunt, ruminantqUe. Generatio. SeXum in junioribus praecipue distin- guere, haud ita est procli Ve. Quinta Vero a nativitate septimana masculum sonus graUior prodit. CaVendum, ne plures mares Una sint, cum major natu minoris dorsum adeo adfligere soleat mordicus, ut hemiplegia correptus, partem posteriorem aegerrime trahat, & misere tandem pereat. Mares incredibiliter lascivi sunt, & feminas persequendo, climgrhinnitu atque adoratione ad Venerem sollicitant. Feminae seniores marem rarissime admittunt, licet quaedam satis diu foecundae maneant. Adult ae Uero nunquam ad libidinem sunt proniores quam ea die, qua partum sunt eniXae. Tum vero dissicillime a maris consuetudine arcetur femina, neqlle Vero opUS est, Ut diutius contineatur, quam ut Occasio ei detur prolem lingendo a sordibus eluendi. Hoc facto denuo concipit. Sic unum hoc animal quantum quidem mihi constat, qua die parturiendi labores eXantla-Vit, eadem novos celebrat hymenaeos. DUID Uterum gerit, pilos caeteris evellit & deglutit, qIloc facile inducor, ut credam, ei prodesse, cum alia Sid nunquam faciat. Pica quoque graUid artim na Ole, eam tunc, laborare crederes, cum Ob Ula qURVis, ut
218쪽
cortices, calceos, libros, Vestes Sc. arrodat cieabro, nisi diligentius asser Ventur. Cum femina peperit multis immixta sociis, mox a reliquis seponenda, ne ad Ultiores aliorum accedant pulli, qui ha Uriunt ubera pilei perae & lac eri piunt recens natis, Cum mater non distri guat proprios a reliquis, Ubi Omnia communia sunt. Praeterlapsis quinque a conceptione hebdomadibus, parit faetus gemellos Ut plurimum, terno S non nUnquam, ast vix supra quatuor. Labore ingruente pipiens se contrahit convulsa, & primo Vnum Ore protrahit catulum, cujus umbilicalem dentibus Ocysti me amputat funiculum, non suae dolorifico sensu pulli, quem pipiendo indicat, & lambendo eum abluit. Quo facto ad reliquos eadem ratione protrahendos se istinat. Et pilis catuli & oculis instrusti in lucem prodeunt,& post Iet jam horas Velocitate pedum matrem aemulantur. Cum non nisi duobus ornata uberibus sit mater, parcam nimio erga pullos fuisse primo intuitu crederes naturam; attamen inde facile agnoveris, eandem satis benignam fuisse, quod hos producat persectiores, Ut, licet recens nati, Varia tamen alimenta adsumere & digerere Valeant. Non tamen diffleor, saepillime contingere, ut. nisi lacte nUtri, antur, ViX plure S, quam duo perdurent. Quando pallus instat, prospiciendum est sedulo, ut scenum matri in promtu sit idque molliusculum, in quo so-JOem Ieponat, nam si in sordis prolabi contingat
intUS, in canitim eos aUersatur, ut misere intereant. Iae et ea a marito tamdiu separanda femina est, QUO'
219쪽
mal agitari diversis, & primo quidem in Vidiae atque
iracundi e tormento VCXari Observatur. Jftenim si vel parum suppetit alimenti, quod alteruter se Xus forte arripuerjt, Vel altertiter sedem occupa Vit commodiorem, alter id fert molestissime, tumque iisdem tanguntur in Vidiae stimulis, quos in cane ta X attritum sermone pro Uerbitam. Neque enim unus tum alteri cedit aeqUa mente pastilm, neque eodem in loco, etjam si ambo Commode caperet, hic illum una conquiescere patitUr. Pleraeque Vero ri X02 suboriuntur de loco calidiori, quem, utut femina prima OccupaVit, plerUmqtie tamen, Utpote debilior, cedere cogitur marito, qui eam repellit cum Voce rauca, atque Viam indicante. Ast si annis illa ac Retura fuerit conspicua, Vir plerumque loco cedere necessum habet. Femina enim aggressorem e Xcipit aliquot ictibus, quibus pilos ei & pellem Uellicat, ut,
dolore coactus & summa cum ira calcitrans, alim-giat. Pugnae autem hoc fere genus est: alter pilos alterius in collo dentibus primoribus adprehendit,& crebris Vellicationibus VeXat. Hoc qui patitur, agiliter partem posteriorem Vertit ad adVersarium, ac Equi instar crebris calcitrationibus factis, eX sertisque unguibus cutem lateris obversi lacerat. Jnprimis Vero mares si una fuerint in se invicem sar-Viunt morsitando, ut alterutrum Ore, auribUS &C. Vulneratum conspicias, qui & loco cedere cogitUr. Irae Vero tum & pugnae signum eXhibet dentium 1tridor satis acutus, quo edito, proelium inelint. Quamvis irascantur scit Uehementer, iidem tamen sunt Derquam nacticulos, atque ad omnia pa-Vidi. Arrecto capite, num quid metuendum adfr, ausctiliant attentissime, perspicacisti meque suspicantur. Ac si vel le Vistimum perceperint strepitum Velocissime aufugiunt. Hinc aegre cicurantur, δ' si
220쪽
in iisdem, quibus homin ps, Versientur rudib . Ei Vero, culi pasthim submila strat, ita adhaerent, ut edulia de manu ejus recipiant. I a me et lana presti, dum eum accedentem Uidoni, ad CVrr Unt, querula Voce salutantes, atque ab CO Ut porcelli, allici se sinunt. Tractantur Vero ma HibUS in No Cue, curia neque unguibus, neque dentibus homines illistent. Sonus: Mas Cincium graVi Voce imitatur, &ille facile a femina dignoscitur, qui stridulum magis sonum prosert. Et quando eam pruriens sectatur, divaricatis fremebundus incedit cruribus. Caeter o quin semper loquaces blaterant, ut nunqUam sere conticescant, Disa super Ueniens somnus silentium imposuerit. Famelici, aut a ministro, alimet' ta praebente, allecti, se proripiunt ultro, & gallica Vocuorti, quam distincte satis pronuntiant, praesentiam &desiderium suum indicant. Si quando gratioribuscos vesci alimentis accidit, Vol Uptatem suam prO- idunt certo sono, diverso ab illo, quem alias proferunt; hic enim Vocem gallinae glocientis utcumque eXprimit. Femina ut plurimum praecedere solet, tanquam gallina canens, quam mas comitatUr frequens, pedibus posterioribus subsultans & clunes nunc hue, nunc illuc, ad cinaedi instar Uernans, Ut reliqUOS mores taceam, Quos infinita attentione Una mecum observavit Doctiss. Dom. E. ERE LUND.
Usus: . EXcipiuntur ab Europaeis pasim hospitio haaec animalia, ut jucundo spe es aculo , quod tu'sitando ac cursitando praebent, otii taedia fallant, O- ilosque domini gesticulationibus suis lepidis Oble-ent. Ait non hac solum voluptate adficiunt ho-lpites tuos. Qui enim horum multos alunt, mactant, a que eo. em modo, quo porcos solent muliere ut enorirae, pilis nudatos, assant. Sic enim parati Cibum