Amoenitates academicae, seu dissertationes variae physicae, medicae, botanicae

71쪽

CANIS FAMILIARIS.

Sed neque Pathologiam, neque Medicinam canum heic demonstraru animus mihi est, nam per selizec perampla eli sciencia. Meminille saltem, susticit eXperimentum singulare: si oleum quoddam destilJatum Terebinthinae, Juniperi S c. aliquot guttis caudae apici instilletur, misere inde V UXantur canes, latrando, currendo, caudam mordendo, dolorem summum indicant, qui per plura minuta durat.

USUS.

Albo Grico Chirurgi utuntur in cataplasmatibus, tan illam optimo Medicamento septico, dum scopus est, Ut tumor necessario aperiatiar. S. D. Praeses dudum de hac vi sua propria e X perientia convictus fuit, quod nihil praestantius & huic in tacti casu anteponendit . Adeps canina, quasi emolliens, in morbis pectoris, UUlgo innotuit. In Colica a quibusdam canis Vivus supra stomachum imponitur, felici cum successu. Canes juvenes a Pod ricis adhibentur, Ut pedes illorum perpetuo lingant, et eo modo materiam podagricam auferant; Varii hoc modo Valetudinem recepere pristinam. J Xemplum recentissimum in Quae store ΙJolmite Aschetin habemus, qui summe podagricus a Cane Melitaeo lambente pedes curatus, Unde Canis podagram accepit & mortuus fuit. Hic idem A be in per duos annos liberabatur a P O- i dagra, iterato tamen laborabat morbo quare alium canem sorbi acquirebat, cujus lingendi opera, iterum sanitati restitutus est. Tibiolia e pilis canis aquatici omnium calidissim a sint, hinc arthriticis solatium. Si quis a Guno mordente pilos desium it, & Vul-

72쪽

CANIs FAMILIARIS.

neri ab eodem Cane facto imponit, facilius curari

vulgo creditur. Ulcera manantia Canes lambendo curant. Vellere Canino pro fimbriis circa mitras hyemales Rustici nostrates persepe UtuntUr. Coriarii albo graeco Utuntur, ad coria praeparanda.

Sic quoque canes super antra , ubi Lupi capi solent, ponuntur, ut latrando vel ululando Lupos illuc invitent.

q. XVIII.

Omnia illa emolumenta , quae hi Martyres Medicorum Anatomicis praestiterunt, heic enumeraro supersedeo; adseram solummodo experimentum sellii in detegendo vasa lactea; pecqueti in demonstrando Duc Itim thoracicum ; Harogi in Circulationem sanguinis; aliorumque in Transfus ouem , R- fu sonem, illudque experimentum, quod, ligato Vel secto nervo recurrente, latratu omni destituatur; sic quoque ex Canicidiis, Taenise natura dilucido perspecta est. Qui canicidam infamem habent, misere errant, nec perpendunt, quam eXigua sit disserentia inter Canem et Lupum L. Vulpem, quibus quivis Venator sine ignominia corium detrahere potest, ig. XIX.

Olim Romani Catellos summa cum Voluptate manducarunt, quod Chinenses hodie faciunt. Non tamen exinde sequitUr, neque ego contendo, illos, vel alias ejusmodi feras, in alimentum laudabile hominibus cedere.

q. XX. Cuique notissimum, quo amore Canes ab hujusae vi

73쪽

aevi formosi simis Domi cellis curentur, colantur, blandeque compellentur, immo quam absurde, balia saepissume dentur illis, qui eadem cum si, ciis nuta perrime per parteS Corpori S posteriores commutatarint, & vulvam canicular lin Xerint, sVe olida catadavera edurint: ad miti Uni tamen x enustissimile virgines & Matronae, Ut in omnium prauentia os illa

rum lingant, ad fastidium & nauseam mediatorum: ut reticeam, quod locum his fricatoribuT secum re linquant in lectis pretiosissimis; a quo amore, s1 quis pudor, abstineant, & ca' eant, ne Rabiem &Hydrophobiam a contubernali reportent, quod tristissimo eventu tapius factum no Vimus; ne dicam quod Canes socii, immundis pedibus d. Urina, pretiosissima atllaea, sellas & Vestimenta conspurcent. LIV.

74쪽

LIV.

STATIONES PLANTARUM

, SUB PRAESIDIO

mine Vero ad umbilicum perducta est; obstat enim partium, eandem ingredientium, multitudo. Ac scientia haec novissimo aevo cum eXcoleretur, & a systematum conditorihus luci exponeretur, factum est, ut Variae considerationes plantarum sepositae sint; neque id mirandum, quod omnia uno temporis puncto fieri nequeunt. 'Usus Herbarum multiplex, Variis & innumeris rebus inserUiens, alia atque alia ratione ut considerentur, facit. Etenim idem Systematico non est trastandi modus, ac descriptori; aliter ab eo pensitari debent Plantae, qui Medicinae, aliter qui coloribus induendis, & aliter ab eo qui usui seconomico eas tribuendas Velit. f. II. Fuit, cum Bolanici Plantas in methodum, fructificationi conformem dc thgitimam, redigere nondum didiis

75쪽

sTATIONES PLANTARUM.

Arbores, Pererines, Biennes & Amulas, easdem divi sere. Militi ratione TEMPORIS, secundum n enses, quibus maXime ement fori ferae. Nonnulli de nique ratione LOCI, quo nascillatur & habitant, ita Aquaticas, Poli tres, Protenses, Θ aticas &c. disp0scuerunt. Omnes quidem hae divisiones scitu necessariae sunt, si Plantarum usus rite investigandus erit, Systemati licet Bolanico eX inde conficiendo sint in

eptae.

b. III.

Plantas nostras indigenas pertractare, ego cogitavi, secundum SOLUM earundem NATALE, quo crescunt Quemadmodum enim animalia cujuslibet generis cortis Vescuntur plantis, sic & qtiaevis planta suo nutritur loco. Ergo quae solum aridum & sabulosum requirunt, in Paludibus & Uliginibus non possunt persistere; quae in Campis Rupibusque

crescunt, obscuras, tranquillas & umbrosas Sylvas Omnino aVersantur, & contra. Omniscius autem Creator, cuilibet speciei, certum, quo debita capiat incrementa ac laetius vigeat, proprium solum destinavit, ne una Ρlanta alteram excludat, neUe ulla loca suis destituantur vegetabilibus. Sit Regio S plantas proferens; hae facile minores suffocarent; si vero dividantur inter et o stationes; singula statio tantum ex his 23 alet; adeoqUe minus coacer-Vabuntur; Cumque hae plantae eXtra suas stationes disseminatae mox languescant, suffocantur facile a Soli istius propriis herbis, vel etiam languidae ab insidiis consumuntur, uti Videre est in Nemorensibus: Pulmonaria, Dentaria &c. quae in loco Eprico satae mox a Chrysomela nemorum consumUntur. 8. IV. Etsi non dubitamus, hocce argumentum a pluribus pro leviori habitum iri, sciant tamen, adcuratis Irim. IV. E si ita in

76쪽

smam id sibi deposcere notitiam Rei Herbariae,

quantam e libris haurire non licet, sed ex longa eaque quotidiana experientia. Optandum itaque esset, Vellent Florarum Scriptores, omnibus suis Plantis solum natale adsignare, propter commoda permagna inde ad rem publicam universam redundatura.

g. V. Urus notitiae, de plantarum solo natali, est quidem multiplex & Varius; at sequentia tantummodo nos enumerabimus.1:o Unicum & solidum recte Solum hoc natale vocatur sundamentum, quo omnis nititur Horticultura, adeo ut non alius, quam qui solum vegetabilium natale perspectum habet, idemque imitari novit, huic muneri sit admovendus. Quod D. Proeses pluribus exposuit in Actis Reg. Acad. Scient. A. IJ39. Experim. I. Nempe quando semina exotica in hortis Academicis propaganda sunt, omnia eXperime Ata incerta evadent, si plantarum earundem solum ignoramus: Bolanici idcirco Prosessoris est, de haere crudire hortulanum, qui alias haud dubie in c. ecorum experimentorum versatur caligine: Quid Τquod Horticultura talis mera empirica fiet & obscura notitia. Hortulanum igitur, diversas plantarum species in Horto suo alere cupientem , ad hanc amussim hortum instruere oportet, nimirum Uarias soli, ut ita dicam, Species & Climatum praestabit. Horticultura solidum illud fundamentum agnoscens, in coetu eruditorum hucusqUe desideratur, atque nostro tempore, adcuratissimi hortulanorum libri, cU-jusvis plantae historiam atque tractationem amplam exhibent. . Hi libri, ad Volumina, ulla alia plantarum historia majora, increscere possunt; quae tamen omnia in Compendia succincta reduci, ibidemque Classibus nonnullis, clare & suffcienter proponi, secundum solum natale deberent.

77쪽

sTATIONES PLANTARUM. 67

q:do Postquam populares nostri assidui, non sine arduo labore, Oeconomiam instruere coeperunt, quid quaeso, familiarius, quam quod vel Gramina exotica arcessant in usum pratorum, Vel etiam e repositoriis semina faeni colligant, quibus sternant campos Τ Ηoc tamen plerumque incassum eUadere comperimus; caussa est quod nesciant, quonam oriunda,

ct consequenter, quonam serenda solo. Sic semina, ex palustribus plantis destinata, si campis aridis sata fuerint, agricolam nunquam ditabunt, & contra. Uidimus semina plantarum quarundam papilionaeeartim, in locis nemorosis laete virentium, & a pecoribus naΣime appetitarum, quae sub spe ejusdem fertilitatis, sed fallaci, in pratis apricis fata fuere. Unde tot populares meos, Rem Herbariam nondum ita propositam fuish, ut oeconomiae quoddam emolumentum afferret, conquestos audivi. Est hoc quod etiam mihi ansam praebuit, opusculum adornandi, uti spero, oeconomis nostris, in pratis curandis Occupatis, haud sane exiguo futurum usui, quippe

non solum edocebit, quid serendum sit in pratis apricis & elevatis, verum etiam paludibus & stagnis,

sylvis & locis nemorosis. Oeconomorum nostrorum eXperimenta eo nondum, propter Bolanices

inscitiam, collineavere, cum tamen posterius aeque ac prius, scitu necessarium sit. Nitraria et o circiter annos in hortis nostratibus

viguit, nee floribus familiam iam detexit; at Vero, adjecto sale, proximo anno flores protulit, quod alioquin continuo recusasset.

s: o A Bolanicis in lucem editae sunt Florae cujuslibet ferme Europaeae Regionis, Ut Bolanicae Operam dantibus prodessent, immo aliis, unde quaeVis plantae comparari possint, nosse cupientibus; palmarium Uero ex ejusmodi eruendum Floris, quod una provincia ab altera diversis plantis disserat, nullius fere aestimationem mereri, multis visa est, cam Ob L a causse

78쪽

s 'ATIONES PLANTARUM.

caris nim, quod Plantas ratione soli natalis non considera Verint. E. gr. Comparatione inter Ason pellausem & Suectoam instituta Floram, ViX plures reperio communes plantas, quam Aquaticas & Nemorenses. Verbo: haec consideratio plantarum secundum stationes, erit monstra omnis sorae ad alteram quamcunque, secundum quam Flora judicari debet.

Pl. AQUATIC Ε, nostro frigidissimo hyemali

tempore, radi Cibtis in imo aquarum demersis, quod a glacie intactum relinquitur, seque bene conserUantur, ac in India Vel in Tepidario, quo punctum congelationis nunqUam eXtenditur; quamobrem etiam Pl. aquaticae, littori propius, ubi a glacie destruuntur, non accedUnt, hasque aquaticas plantas Europzeas, easdem cum Indicis communes deprehendimUS.

Pl. NEMORENSES, quae inter frutices nascuntur, flores primo Vere & ante Uernationem sfrondescentiam arborum eXpandunt, autumno autem

melius, quam in ullo frigidario, frondibus delapsis

contegillatur, quae vento removeri non possunt, &nive tandem cadente, arenae instar Volatilis, acer Vis ejusdem nivis frutices abscondentibus, ctimulantur, ne gelu radices eorum attingat. Non sine admira.tione in hortis nostris intuemur, primis autumni ge lidis noctibus, quibus Indicae tenerrimae plantae de-1triiuntur, Veluti Togetes , Amarantbrις, Celosa, Phu feolita, Tropaeolum, Mirabilis, Cucumis, Helianthiis &c. quod iisdem etiam e nostris indigenis, frigore uran tur Echium, Aut allis, Bryonia, Pstrietaria, Helaeine, Xanthiam, Impatiens, immo Uel lapponicus Sonchusol' nus, si loco aprico consistant; sin Uero subter fru.ticus crescant, usque ad ultim una autumnum perdurant; quod ipsum signi ficat, Nemoribus peculiarem aliquam & ignotam inesse Virtutem frigori resistendi. d mmo unica Arbuscula Sue cica gemmis ca-

79쪽

rens, est Rhamnus Frair illa, quam nemo in rcgione, ubi gelu hyemale dominatur, Vigere posse crederet; Iaaec tamen aperto nunqUam nascitur campo, sed nemorosis & aquosis. Alias igitur Europae australis plantas, quam quae Vel aquis Uel nemoribus protegantur, in nostra regione hyemem salvas transigere

haud posse, hinc liquet.

4 o Bolanico Herbarium sibi paranti, vel aliuscujuspiam usius di meditationis gratia plantas ad manum habere Volenti, Vel cuicunque denique Medico& Pharmacopaeo, in Medicina adornanda, vel alii necessitatis urgentis causia, certas desideranti plantas, haud parum prosicuum erit, ubi reperiatur planta desiderata, statim cognoscere, quae loco natali sibi debito quaeratur & non alibi. Et idem illo Bolanicus plantam quaestionis sine mora in Veniet quam

λpe alius quis diutissime, licet Vicinam, frustra Venatus fuerit.

o Cum omnes herbae in solo natali optime. Vigeant, hinc necessario concludi potest, illas maxima ibidem gaudere virtute, & qualitates Veram praestare essicaciam. Quamobrem PharmacopMUS, vires Plantarum in medicamentis praestiturUS, qtlantum possit fieri, licet ipse easdem ex solo debito nequeat colligere, in solo tamen non alieno colac. Uerbae Alpinae longe majori, ex ipsis alpibus dela itae, galidere Uulgo censentur Virtute, qUam cum e X'tra Alpes cultae fuerint. Vera Archangelica, sponte in alpibus juxta ri- Villos nascens, quae alias in hortis nostris plantatur facillime, duplam quantitatem praebet resinae, si ipsis alpibus oriunda fuerit, quam s nostris enata fuerit hortis; & summis labris degustata Archangelica alpina, longe pi aestantiore in ei prae hortensi ines se sentimus vim. I t sic in caeteris

80쪽

o STATIONES PLANTARUM.

Apium Uyciorum in australi oritur Europa iurata paludes & aquas, ubi saetidissimum est , tamque naribus, quam labris maxime ingratum; solo autem sectori, in nostris viridariis satum, majorem partem & saporis & odoris perdit, quo statu Vocatur Apium dulce , & inter fercula nostra sapida numera- tui .. Idcirco quicumque hanc herbam medicamini adhibere vult, locis aquosis eam serere debet, quibus sua sponte gignitur.

Scor onera hispanica, quae communiter in Pharmacopoliis nostris asservatur, ex hortis desumta fuit, ubi evasit dulcis & mitis Tragopogonis instar, medicamenque fit valde debile, si comparetur cum ea, quae eX australibus advehitur regionibus, quibus sponte gignitur & amarior est, quaeque sola usibus medicis admoveri deberet. Haec cum rarius comparari possit, in ejusdem locum succedat aptius nostra Scor-xonera humilis , cui communis cum Hispanica inest vis, nec per culturam mitigata s. dulcificata est. par ratio eum est, cujus virtus in ho

tis nostris, & solo alieno, seque corrumpitur; sed ex campis allata fortis persistit. q. UI. . Quales Solum quotidie plantas producat comperimus. quomodo nimirum pleraeque plantae in A

tidie in fructibus horris, quod in aprico mitigentur, umbra vero acerbentur sentimus: ut taceamus V S, e quibus Vinum exprimitur, quae omnino ejusdem sunt speciei, ex solo vero totidem existunt differentiae, quot Vinis iisdem accedunt, remoto enim hoc,