De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit [microform] : dissertatio inauguralis ...

31쪽

Maximilianus uedeche

tradito exaequare. Idem egit ruegerus, qui suspicatus est in Anabas esse scribendum των in υν pro τευν δισχHμον. Utrumque salsum est. Nam si Arrianus in Aristobuli opere invenisset

numerum cum Ptolemaei congruentem, qua tandem cauSa eum commotum putabis, ut Ptolemaei memoriam anteponeret Ari-8tobuli, praesertim cum adferat Ptolemaei auct0ritatem his

Quibus disputatis dubium iam non poterit manere, quomodo res es habeat. Arrianus apud Aristobulum numerum invenit multo minorem quam apud Ptolemaeum; sed cum hic maiore de ei dignus esse videretur, Aristobuli memoriam sprevit, tolemaei autem inseruit. Ergo id secit, quod in praefatione pollicitus est II τολει aio - καὶ 1 ριστοβουλος -

Denique VI 28, 1 et 2 narrat sabulam de Alexandro in Carmania sub specie Dionysi debacchante, quam sumpsit ex Strabone. Adnotat enim neque apud Ptolemaeum neque Aristobulum

Αριστοβουλ ρο εγιόμενος ξυγγραψ o, ratione indirecta adiungens

ea quae equuntur. Mirum esset, si Verba illa quibus signiscat se antea Aristobulum non exscripsisse ad solum capitis initium spectarent. Itaque suspicabimur capitibus antecedentibus eum non adhibuisse Aristobulum. Atque revera eum non Stoecutus c. 24 - 26, quae p. 22 iam Straboni tribuimus; cui cum c. 27 adtribui non possit, hoc ex Ptolemaeo de8umptum esse iudicabimus. Quae sententia eo comprobatur, quod cum 2, qua agitur de Philippo satrapa occiso, mirum quantum Curtius X 1, 20-22 con8pirat. Iam ad eo loco transeamus, quibus Ptolemaei et Aristobuli testimonia inter se discrepantia proferuntur. L. II 4 describit Arrianus sine dubio Aristobulum secutus Hammonis oraculum fontemque mirabilem ibi inventum Capite extremo de reditu Alexandri dicit νέζευξεν εα θυν του, ως μεν ωριστόβουλος λεγει, την αυτην πέσε, ὁδόν, ως δε IIτολεμαio ὁ Ῥάγου, iiDὶν ευθεiαν -- ἐπὶ Μεμφιν.

De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit

Quia vero Arrianus proximo capite ineunte sic pergit: εἰς Μέμφιν αιτ υ τρεσβεia τε τολλαὶ Ἀγὶς Ελλάδος 'videmus eum ab Aristobulo ad Ptolemaeum transisse. Noluit autem Aristobuli memoriam prorsus silentio praeterire, ne quis crederet hunc idem rettulisse ac tolemaeum. Ex hoc loco perspicimus insignem historici diligentiam. II 30, 5 profert breviter tantum variam Aristobuli de BeSSO capto memoriam, p08tquam capitibus praecedentibus Ptolemaeum secutus amplissime narravit, quomodo proditor ille captus sit. Nimirum ideo hic dissensum illorum adnotaVit, quia re erat graVi88ima, quod non poterimus dicere de discrepantiis, quas deprehendimus IV 3, 5 et V 20, 2 de septimae urbis expugnatione et de p0puli cuiusdam nomine). II 3, 5 et 6 discrimen adnotavit, quia agitur de prodigiosa quadam sabula. L. IV caput quintum quo Arrianus cladem Macedonum contra Spitamenem mi880rum Xponit, manasse ex Ptolemaeo recte intellexit Schoenius . . Addit enim Arrianus Aristobuli auctoritatem adserens υριστόβουλος δε - λέγει aliam de eadem clade narrationem a priore diver8am c. 6, 1 - 2. Iam existimaveris etiam aliis locis, quibus eandem citandi rationem deprehendimus, item esse statuendum praecedentia fluxisse ex altero Arriani lante Attamen duo l0ci talem opinionem

non admittunt. L. Ι 4 4 sq. describit Arrianus nuptias Susa factas αυ- τος μεν cυν αρείου θυγατερ υν την πρεσβυτάτην Baρσέννὶνηγάγετο, ως ὁ λεγει Ἀριστόβουλος, καὶ An ν προς ταυτητέον sino θ υ; aTερ υν την νεcυτάτνὶν IaρυGaτιν. Fraenkelius sibi persuasit ea quae de Barsine dicerentur fluxisse ex Ptolemaeo, reliqua Vero ex Aristobulo omnia, quia veri non esset simile tolemaeum talem enumerationem compOSutSSe. Hoc unum recte confirmavit, reliquis non subscribo, quia talis laudandi ratio ab Arriani consuetudine discrepat immo tolemaei non Aristobuli memoriam adtulisset, i reliquam narrationem ex hoc sumpsisset. Cum igitur diversa Aristobuli memoria inseratur reliquisque quae explicantur opponatur,

32쪽

Maximilianus uedeche De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit

Ptolemaeo autem haec tribuere non liceat, eonteia aliquis neque ex Ptolemaeo neque ex Aristobulo, sed ex tertio quodam sonte Arrianum sua hausisse. De opere tamen conlectaneo Vix cogitabimus, quia huius nullum apud Arrianum extat vestigium. Praeterea una in re discrepat Arrianus cum lutarcho dicit enim Darei filiae nomen suisse Barsinen eum Stat iram Plutarchus eam adpellet neque Parysatin commemoreteonsentientibus Diodoro c. 0 et Curtio IV 5, 1. Nescio an difficultas alia via eaque faciliore expediri possit. Cum enim ab Aristobulo Barsinen nominatam eam esse ex Verbis aiaλλqν τρος ταυτὶ adpareat, deinde cum totius narrationis indoles quam optini huic scriptori conveniat, fortasse recte statuemus Arrianum ideo Aristobuli mentionem iniecisse, ut memoriae de duplici regis matrimonio dem quam maximam redderet. Omnia igitur ex Aristobulo fluxisse putanda sunt, quamquam auctoritas eius per δὲ particulam adsertur. III 1 explicatur Alexandri expeditio contra rapacem Uxiorum gentem suscepta. Iam sic ait Arrianus DG ταυτατα γέρα αρ' λεξανδρου 'οντες χαλε7ιιὼς ευροντο εο

Iam statuit Fraenhelius p. 27 duplicem referre Arrianum memoriam secundum priorem Uxiis propter ipsorum prestes veniam datam esse ab AleXandro, secundum alteram Darei matrem precibus impetrasse, ut populo illi ignosceret. Itaque sibi persuasit summam capitis ex Aristobulo mana88e, variam autem Ptolemaei memoriam ab Arriano insertam esse. Tum necessario statueremus Ptolemaeum omnino non dixisse Uxios ad Alexandrum misisse legatos, ut de pace et tributo agerent. Sed hoc eum silentio praeterire nullo modo potuisse manil Cf. Schoenium l. l. p. 8 'Ceterum cum l. c. Arrianus ν δὲ λέγει χριστοβουλος dixerit, reliqua narratio cui Aristobuli testimonium opponitur, e quonam fonte manaverit non liquet. Nam de Ptolemaeo cogitare cur non liceat te.'

festum est. Immo simillime ea quae apud Arrianum praecedunt eum prodidisse memoriae arbitrabimur. Sic enim Curtius quoque rerum ordinem exponit Vra, quamquam in singulis rebus non paullum discrepat ab Arriano Consociandae igitur sunt duae narrationes nimirum Sisygambis Uxiorum preces adiuvit, cum Alexander eis parcere nollet. Praeterea rerum militarium descriptio nemini convenit nisi Lagidae. Ergo totam narrationem ab Arriano ex Ptolemaeo petitam esse mihi persuasum est addidit autem nomen Ptolemaei, ut fidem nuntii confrinaret illius auctoritate gravissima. Ne hic quidem particula d premenda est.'Refutare hic lubet opinionem quandam Petersdors si, quam pronuntiavit Elae neve Havplquelle' p. 45 adn. . Dicit enim, quia Arrianus memoriam illam de Sisygambi supplicante Ptolemaeum Solum referre adnotaret, concludendum 8Se propter rationem ab Arriano in sontibus adhibitis observatam, reliquos sontes nihil de illa re tradidisse. Quam sententiam salsam esse elucet ex eis quae adhuc disputavimus. Itaque non recte conclusit etersdorimus etiam ea quae. Curtius V 3, 12- 14 de Sisygambi narret, ad Ptolemaeum reserenda esse. Denique Ptolemaeus et Aristobulus testes inter se consentientes adseruntur ab Arriano III 26, 1 de Philotae insidiis iam in Aegypto Alexandro nuntiatis. Complures denique loci extant, quibus ita Arrianus auctores suo nominat, ut eorum sententia comparet cum memoria vulgari. De his testim0niis dupliciter statuere licet aut iam invenit ea in Strabonis opere, quod iam p. 12 nonnullis exemplis comprobavimus, aut ipse inspexit Ptolemaei et Aristobuli libros. Invenit igitur Arrianus auctores suos primarios etiam a Strabone exscriptos esse; qua re nescio an commotus Sit, ut

1 Cum haec iam scripsissem, vidi Zimmermannum in Hermae vol. XXIII p. 125 sqq. eandem laudandi rationem in Strabonis libris geographicis observasse. Dicit Strabo 'Αρτεμίδωρος δε λεγει, vel Ποσειδωνιος δὲ λέγει, quamquam etiam ea quae praecedunt ex eodem petivit fonte quod certissimis ille vir doctus comprobavit exemplis.

33쪽

Maximilianus uedeche De sontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit

8aepius narrationibus, quae ad Aristobulum redeunt, addiderit notas libri conlectanei. alibus locis nimirum veri est imilius Arrianum non verba illius operis, sed ipsius Aristobuli, quem in manibus habebat, reddidisse. L. IL5,2- loquitur Arrianus de Anchialo oppido et Sardanapali monumento. Narrat autem haec secundum Aristobulum, ex quo eadem hau8it nomine auctoris adposito Athenaeus XII p. 530 A. Arrianus tamen dicit ora: αυτην ὁ Σαρδαναπαλον κτισαι τον Ἀσσυριον λογος. Apud Strabonem eum eandem

memoriam repperisse certo argumento comprobare OSSumu8;

nam hic quoque eadem refert ex Aristobulo XI p. 672, qu0d nimirum etiam in hypomnematis fecerat. L. VI 20 1 - 2 disserit Arrianus de Arabum religione et regione, incipit vero his verbis narrationem suam: oro ις

δὲ κατέχει τι ἐκουεν ωρaga δυο ιο νον Til ιαν θεους. Haec et ex Aristobulo petita et in opere quoque conlectaneo

esse exp08ita, docet pariter Strabo, qui eadem memorat XVI p. 74 Dii, quae auctori illi sese debere ipse adnotat initio: νγησὶ ὁ ωριστοβουλος. Similiter statuemus de libri II c. 6 et 17, quae uxisse ex Aristobulo certis argumentis ostendi pote8t. C. 6, 1-4 huic tribuimus, quia quae hic de Oxo flumine exponuntur prorsus con8pirant cum III 29, 2, ubi Aristobulum adhibitum esse docet Strabo, qui p. 509 D eadem ex Aristobulo prosert. Tum agit Arrianus usque ad proximi capitis finem de Chaldaeorum vaticinio, quo Alexandrum a Babylonis ingressu

deterrere conabantur. Cohaerent Vero c. 16 5- cum c. 17, b, ubi Aristobulus nominatim adfertur utroque loco narratur de Chaldaeis Alexandro suadentibus, ne orientem VerSus respiciens exercitum in urbem duceret, sed potius ex parte orienti ingrederetur. Iam invenimus c. 16 6 notam peris

το εαος. Huius dicti Aristobulum mentionem fecisse efficio

ex conexu conloquii illius Alexandri Chaldaeorumque, quod Ar

rianus refert. Iam ver contendo hanc narrationem in opere

c0nlectaneo eum inVeni88 eaque de causa fontis illius notam

addidisse. atque revera demonstrare possumus Strabonem hanc Aristobuli memoriam n0Vi88e. Eandem enim narrationem profert Appianus . c. I 153, qui postquam c0niurati0nem c0ntra Caesarem factam narravit,

tentiam capitibus sequentibus comprobare studet multis prolatis ex utriusque viri vita et rebus gestis. dam quaeritur utrum ipse hanc comparationem Alexandri et Caesari composuerit an sonti cuidam debeat. Illud veri non est simile in auctore, qui hercle non abundat propriis sententiis et inventis, Sed ea solet repetere, quae alii iam senserant et exe0gitaverant. Neque profecto erat Appiano ea lexandri historiae notitia, quam eum qui hanc comparationem conscripsit habuisse statuendum est Quemnam igitur fuisse credemus tanta illius historiae scientia instructum, ut in vita Caesaris describenda uti potuerit ' citrabonis hypomnemata historica et a Plutarcho in vita Caesaris et ab Appiano bellorum civilium libro altero adhibita esse commentatione acuminis plena, cui in seripsit Caesar mirient , Iudeichius demonstravit, quae sententia quin vera sit dubitari nequit Strabonem vero amplissimam lexandri rerum gestarum notitiam habuisse nos ipsi demonstravimus. ive aecedit quod lutarchus vit Caes. c. 63 ipsum Strabonem laudat de vaticiniis quibusdam paullo

ante Caesaris mortem observatis; apud Appianum vero lexandrum et Caesarem inter se comparari propter omina quaedam videmus. Jtaque dubitari iam nequit, qui Strabo auctor Appiani fuerit; omnia autem quae apud Appianum de Ale-Xandro adseruntur Strabonem sumpsisse ex suo opere de illius

rebus gesti consentaneum est. Quae si vera sunt, etiam hinc concludere licet es p. 20 Strabonem hypomnemata de Alexandro composita scripsisse ante hypomnemata historica. Quae cum ita sint, Arrianum narrationem Aristobuli deversu Euripideo ab Alexandro recitato in Strabonis hypomnemati invenisse pro certo adfirmamus. Sed etiam revera eum

34쪽

Maximilianus uedeche

hic inspexisse illud opus ex vestigio haud ambiguo cogn08-citur. C. 1 enim ubi agitur de Beli templo, quem re reStituere conabatur, inveniuntur dilucidae notae lantis tertii οἱ

oritur haec non ex Aristobulo sumpta, sed ex Strabone in- Serta 88e, qui quod notatu perdignum est loquitur de Belitemplo simillime XVI p. 7384 5. Quae res cum ita se habeat, nulla remanere poterit dubitatio. Perversa igitur est sententia Fraenheli, qui p. 70 contenditiam Aristobulum adhibuisse formas illas loquendi λογος, λογος

κ aTεχει, λέγουσιν Simile ut memorias ex aliis auctoribus a se

petitas significaret ex eoque Arrianum desump8isse. Neque usus est exemplis certissimis ad coniecturam suam confirmandam; nam Aristobuli locus, quem adfert ex Strab. XIV p. 672:ενιοι ὁ και ἐπιγρaφνὶν ἐν α φασιν έσσιρέοις γρaltsιασι τοιροανδε, sic non legitur in libris. Illud φασιν omnes mittunt, deinde ενιοι δε desunt in pit Vat. qua de causa recte Cra-merus a Voculas induxit. Denique nunquam rationibus at idoneis poterit vinei tali modo Aristobulum in suum usum

convertisse aliorum Scriptorum memorias. Transeo nunc ad inlu8trandam rationem, qua SuS Arrianus sontes suos exscripsit. Quaeritur enim primum, utrum

diligenter materiem ab auctoribus praebitam reddiderit an

temerarie mutaverit additamentisque a se ipso confictis amplificaverit. Haud paucis locis eius narrationem cum aliorum Scriptorum memoria quae e eodem sonte fluxit contendere possumus,

qua in re saepissime videmus eum cum illis vel in pauxillis consentire. De hac re iam Fraenhelius sat amplam quaestionem instituit, in qua id vituperandum Videtur esse, quod non semper certi usus est exemplis ad id quod sibi proposuerat comprobandum. Certissima enim utique eligenda erant. Consulto autem supra p. 39 sq. Anab. VI c. 1- et Hist. Ind. c. 18 et 19 in comparationem tam diligentem vocavi; ideo enim multum Valent ad nostram rem, quia utroque loco Arrianus

De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit

eundem auctorem adhibuit. Vidimus autem Arrianum, cum Anabasis capita componeret, omisisse quidem complura, nonnulla abbrevia88e; sed pleraque Vehementer conspirant eum eis, quae in hist. Ind. exponuntur. Unde patet fuisse eum hoc loco Aristobulo valde obnoxium. Huc pertinet etiam alius

locus, de quo iam disputavimus p. 16 sq.); memorias de Alexandri diademate compositas diligenter ex sonte suo tran8- sumpsit, quod luculenter apparet ex Appiani comparatione. Inde concludendum est, Arrianum in universum diligenter sontes uos XScripsi88e, qua de re consentio cum Fraenhelio; ex exemplis ab eo adlatis ea eligas Velim et contempleris, quae apta sunt ad hane sententiam comprobandam, Velut 4 5, 6, 9 alia es p. 331 Sq.). Non prorsus in hanc sententiam, quae plerisque probata

est, abiit B. Niesius libello quodam cui inscripsit me Sardanapali epitaphio ' Ind. leet aestiv. Marburg 1880ὶ ubi diligentius tractavit quae Arrianus ΙΙ 5, 2- de Anchialo oppido et Sardanapali monumento prosert. Id pro certo adfirmavimus p. 48)redire ad Aristobulum quae narrat Arrianus; nam quae ille de hac re rettulerat, duobus locis, Athen XII p. 530 A et Strab. XI p. 672, servata sunt Itaque hac de re nulla dubitatio moveri potest Sed sunt disserentiae quaedam inter Arrianum et Aristobulum, in quas Niesius accuratius inquisivit. Secundum illum enim gura Sardanapali plaudentium more manu conlidit συμ 'εβλη νς α χεiρας λυ λαις υς μαλιστα ἐς κ POTOν συμβαλλονται), apud hunc conlidit dextrae manus digit0s more e0rum, qui contemptionem quandam igniscare volunt συμ

τουντα). Itaque non intellecta est verbi a coκροτεi notio ab Arriano. Neque vero ex hoc errore statim concludendum erit, in universum Arriani dem male se habere. Contendit quidem Niesius eum alia quoque temere novasse, quia exp0neret Arrianus Assyrios quasi interpretatos esse titulum: οἱ μεν Ἀσσυριοι

immo Cilices saltem nominandos fuisse censet lesius Sed

35쪽

Maximilianus uedecheeave ne haec Arriano opprobrio des neque nim ex eo quod Athenaeus et Strabo prorsus de hac re lucent iam efficiendum est Arrianum haec novasse, praesertim cum narratio eius etiam reliquis multo amplior est quam illorum. Quid igitur impedit, quominus Aristobulo ipsi ista verba adtribuamus Immo nihil aliud Arrianus commisisse videtur, quam quod non intellexit, quid sibi vellet mirum illud coκs orεi Verbum. O certe nesciebat bonus Arrianus neque ei veniam denegemus. Itaque hoc exemplum non aptum est quo demonstretur sontes suos

Arrianum temerarie mutaSSe. Saepius usu venit, ut Arrianus suam exprimat sententiam de aliqua re, quod solet facere vocabulis 3 δοκε i

m vel similibus usus. Sed cave praepropere credas eis locis eum ipsum ea addidisse, quae pro suo iudicio propinat aliquotiens enim facile perspicitur repeti uetoris sententiam.

τὴν 'Ia dii ν θαλassat'. aene risum movet alius locus, qui huc pertinet II 24 6 dicit, postquam Ptolemaeum secutus narravit Tyri urbis expugnati0nem καὶ τὴν aυν et ὶν Γρ αν

icosa. Apparet eum sententiam auctoris sui sibi vindicasse, nam epigramma ipse sine dubio non legit.

De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit

ReStat, ut quaeramu8, quamnam Arrianus Secutus sit rationem, quando ex uno laute quaedam inseruit in alterius narrationem. dam supra p. 3 monui bis eum eis locis Aristobulum citasse, sed non saepius. Praecipue vero tertii librisnis multum valet ad rationem Arriani bene perspiciendam.

Describitur ibi fuga Bessi inde a c. 28 usque ad 30, 5; ipse

autem Arrianus indicat narrati0ne nita, utrum auctorem secutu Sit: a Tat T LITOλει aio trιε Ar σσου ανθρ&φεν. Inde consentaneum redditur omnia quae ad Bessi fugam pertinent ex Ptolemaeo eum hauSisse, praesertim cum brevissime variam

Aristobuli sententiam de Besso vincto e. 30 5 adserat. Nimiri rum quia ipse Ptolemaeus ab Alexandro missus erat ad Bessum sugientem persequendum et capiendum eiu memoriam potiore de dignam esse existimavit. Sed accuratius inquiramus in capita illa. T. 28, 5- digressionem habes de Caucasi montis natura hic bis Aristobulus ab Arrian laudatur, unde adparet ad hunc auctorem eum tran8iS8e, ut illum montem describeret; ergo ea quae praecedunt e Ptolemaeo fluxerunt. Accedit quod c. 28, 2 rursus agitur de Satibarzanis rebellione, in qua narranda iam antea Arrianum Ptolemaeum Secutum esse veri est simillimum. Simul autem inde quod Aristobulus de rebus geographicis laudatur consectaneum fit, Arrianum 8, ubi pergit Alexandri expeditione explicare Bessi capiendi causa Suscepta8, redisse ad Ptolemaeum, quem equitur usque ad c 29, 2; nam quae hic de Oxo flumine exponuntur hausit ex Aristobulo, quem hoc quidem loco non citavit, sed congruunt, quae Strabo I p. 5094 3 ex illo auctore de eodem flumine proseri, adprime cum Arriani verbis. Iam quaeritur, ubi Arrianum ad tolemaeum redire statuendum sit. Deseribitur et 4 transitus Oxi fluvii in quibus manifestum Ptolemaei vestigium deprehenditur quod ut melius c0gno8eatur huius loci comparationem institui cum duobus aliis, quibus et ipsis secundum Ptolemaeum explicatur indole coriorum, qu0s Macedones in umine transgrediendo adhibuerunt. Qtaque componamus haec:

36쪽

Adparet ex horum locorum similitudine etiam paragrapho quarta Ptolemaeum adhibitum esse hausit autem ex eo Arrianus etiam q3, quoniam inde a verbis διαβάλλειν ε Icιχειρουντι artissimus descriptionis extat conexus. Ceteroquin, id quod silentio praeterire nolui, Ptolemaeum rerum geographicarum minus curi08um de ei non copiosius verba fecisse videmus quam satis esse putabat ad expeditiones Alexandri recte intellegendas nam ad hunc sine omnia spectant, quae de Oxo lumine dicuntur. Apte cum hac Acesinis deseriptio et ipsa ex Ptolemaeo petita componitur V 20, 8, ubi item illud ει uti deprehenditur; quia vero Ptolemaeus adnotavit Xum ex stadia latum esse gai, intellegimus recte dixisse Arrianum illo loco:

δων eo Tas cων Πτολεs aio ὁ αγου ἀνεγραφεν Paragraphum sextam c. 30 manasse ex Ptolemaeo inde adparet, quod proxima paragrapho statim ad Aristobulum transit Arrianus, ut ipse disertis verbis significat inserit enim, quae de Tanaide in illius per invenerat reliquae huius capitis para graphi nimirum Ptolemaeo tribuendae Sunt, quia cohaerent cum argumento paragraphi sextae. Simillime sese habet l. IV caput sextum Caput quintum quo Arrianus cladem Macedonum contra Spitamenem mi8Sorum exponit mana88 ex Ptolemaeo, iam supra p. 45 cum Schoenio

monuimus. Addit enim Arrianus Aristobuli auctoritate adlata

De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit 55

aliam de eadem clade memoriam a priore diversam c. 6, 1-2; simul autem recte agnovit Schoenius in sequentibus Arrianum redire ad Ptolemaeum, qu0 et per e consentaneum est et alio argumento comprobatur. Dicit enim Arrianus gra Alexandrum redeuntem terram a8taVi88 atque τους ἐς τα ρυματα καταπεφευγοτας cu βαρβαρ υν interfecisse. Cum his verbis contendamus locos duos simillimo qui propter accuratam rerum militarium descriptionem ex Ptolemaeo derivandi sunt;

ιατ ξυιιπεφευγοτ υν ire ἐξαιρουντες. Incipiunt igitur Aristobuli verba inde a καὶ ἐσιν λθε τὴν ουραν κτλ. nam quae hie inseruntur de Ρ0lytimet fluminis natura hausta esse ex hoc auctore docet fragmentum a Strab0ne p. 18 servatum. Rursus igitur Arrianus res geographica ab Aristobulo explanata accuratissime inseruit init0lemaei rerum bellicarum descriptionem; huic nimirum caput T debetur, quia redit Arrianus a digressione graistra ipse conscripsit. Ex his exemplis videmus nunquam Arrianum Aristobuli

et Ptolemaei narrationes inter e commiScuisse, neque unius sententiam alterius memoria in comparati0nem vocata muta88e, sed diligenter auctores suos XScripsisSe, modo hunc modo illum adhibentem, prout res postulare videbatur. Itaque aliis quoque locis, niSi cauSae graVes obstant, statuere licebit Arrianum rationem hic observatam Secutum 8Se. Iam eo deducta est quaestio n08tra, ut diiudicare po88imus, quaenam Anabasi partes Ptolemaeo quaenam Aristobulo adtribuendae sint. Ita vero officio nostro perfungemur, ut prius ea capita notemu8, quae ex Ptolemaeo Aristobulove fluxisse certis c0mprobatur argumentis. X Ptolemaeo igitur Arrianus certo hausit hos locos:

Lib. I c. 1- de expeditione contra Thraces Triballos Taulantios; c. 7-8 9, 9-10 de hebarum expugnatione;

37쪽

Maximilianus uelleche

i e Icae initio argumenta congessit Fraeuhelius p. 56, in e lii, i de Macedonibus pugna apud Granicum uocatis alios enim numeros profert Aristobulus tui. e. 16. Lib. II e. i. de Persis proelio Issio intersectis; s. p. ι7. lui'. de Aegypti praesectis es p. S. 44. e. li xii Superantur; s. p. 6. e. 23 de Alexandri in Hyrcania expediti0ne cf. p. S. c. 30, 6 10-1I; s. p. 54. Lib. IV . 5, 2-9 de pugna apud Maracanda; s. p. 54. c. 6, 3-5 exceptisa 4 et 5, quas Arrianus ipse coni- posuiu cs p. 55.

p. 279 sq. Lib. V . , - 14, 2. 15, 1 - 17, 3 de pugna cum oro rege commissa c. 14 3 enim inseritur varia Aristobuli memo-

c. 20 l-29, 5 de itinere usque ad Hyphasin facto;

cf. Fraenhel. p. 281.

. . . L h ii, i id Mansulun urbe expugnata. Iam

supra p. 38 demonstravimus initium libri sexti Arrianum sumpsisse ex Aristobul0 redisse ver eum alicubi ad Ptolemaeum inde conligitur, qu0d hi c. 10, laudatur. Iam quaeritur unde

incipiat t0lemaei narratio, desinat Aristobuli Dii ' sifo

quispiam c. 5 5 transire Arrianum ad Ptolemaeum, quia huiuoptime c0nVeuiant, quae explicentur de exercitus distribu-

terum Hephae i0nem praemissos esse ad conssuentem Acesinis

De lautibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit 57

τον 1 ασγιην ρaτεροι γειν προσέταζε Quae vehementer pugnant cum eis, quae initio capitis exti proseruntur αυτὸς

ηγεν. Qua ex disserentia sequitur capite sexto ineunti redire Arrianum ad Ptolemaeum errorem enim eum commi8iSSe propter discrepantiae naturam vix est veri simile.

Ex Aristobulo vero hos l0eos fluxisse certi argumentis concluditur: Li'. in b, 2- de Sardanapali monumento; s. p. 48 5 l. L Lb. III c. 3, 3-5 c. 4 de Ammoni oraculo; s. p. 44; c. 26, 1 de Philotae insidiis; s. p. 47 c. 28, 5- de Caucaso monte; s. p. 3 c. 29, 2 de X flumine; s. p. 53 c. 30, 5 de Besso capto c. 30, 7 de anaide umine; s. p. 54. Lib. IV c. 6, 1- de pugna apud Maracanda; s. p. 45. c. 6 6- de Polytimet flumine cf. p. 55. Lib. V c. 14 3 de pugna cum Pori filio; cf. p. 6. 56. Lib. VI c. 1 - de navigationibus ab Alexandro in Acesine et Hyda8pe susceptis; cf. p. 38 q. c. 18,2-24, de itinere per Gedrosiam facto; cf. Fraenhel. p. 281 c. 28, 3-30, 3 ipse dicitis c. 28, 3 Arrianus au κεἶν or υριστοβουλ ι πομενος ζυγ- γρατ υ; hunc igitur usque ad libri finem procul dubio secutus est. Atque etiam capite ultimo Aristobulum sontem e88e cognoscimus, Si c. 28, 3 comparamus cum c. 30, 2 utroque loco simillima de Peucesta dicuntur. Deinde si contulerimus, quae c. 29, 2 et 30,1 de Orxine et Phrasaorte explicantur, videbimus etiam priorem c. 29 partem gl-3 ubi Aristobulus non citatur, ex eo fluxisse; de Cyri enim sepulcro ab Alexandro restituto quater laudatur. Lib. VII c. 4 4- de nuptiis Susianis; f. p. 458qq. c. 7 Alexandri navigationes in Eulae et Tigride saetae describuntur. Eadem redeunt apud Strabonem XV p. 40, quem g -ll ex Aristobulo hausisse manife8tum est clau- datur enim ille auctor p. 741 init. iterque disserit de alveis ex Euphrate derivatis cataractisque a Persi contra classium hostilium invasionem extrueti8.

38쪽

Maximilianus uedechee. 6 et 1 de Chaldaeorum vaticinio; s. p. 48. c. 18, 1- de Pithagorae vaticiniis; f. p. 37. c. 9, 3 22, . Aut Aristobulus ipse citatur aut consentit Arrianu cum Aristobuli fragmentis a Strabone servatis XVI

p. 740. 741. c. 24 α τι καὶ Oio νθ etcρ Tcυν αλκοντων 1 1 ιγῆναι λέγει Ἀριστοβουλος. Haec Ptolemaeo et Aristobulo adtribuuntur ertis prolatis argumentis, quibus in reliquis Anabasis partibus caremus, ita ut saepius quidem in medio relinqui oporteat, utrum Ptolemaeusa Aristobulus lans sit statuendus. Multo tamen loco probabilius ex uno quam ex altero repeti affirmare licet l), qua de cau8a nostrum esse putavimus etiam de his iudicium qualecunque p0SSumu proferre. Atque ut rursus incipiam a tolemaeo, huic tribuemus eos loc08, quibus res militares de8cribuntur, Sive conspirant cum narratione Curtiana sive non apte ero huic numerationi peculiaris quaedam quaesti praemittenda mihi videtur, quae Versatur in iudicanda c0gnoscendaque utriusque auctoris ab Arriano adhibiti consuetudine. Agitur enim de Aristandri et missensis vaticinii 8, quae optime Seorsima nobis tractabuntur. Notum est Arrianum multis locis proferre oracula prodigia alia huius generis itaque quaesiverunt viri docti, utri talia attribuenda essent auctori, Aristobulo an Ρt0lemaeo Atque primum Schoenius l. l. p. 23 monuit in Aristobuli haud paucis fragmentis miram quandam Superstitionem e8Se 0nspicuam. Sic III 3, 6 dicit Arrianus Aristobulum memoriae tradidisse in itinere ad Hammonis clemplum suscepto duosi Non adstipulo hac in quaestione aerstio, cuius libellum For-schunyeu tur eschiclue Aleaeander de Grosse 188 tum demum cum pleraque iam scripseram inspicere mihi licuit. Negat enim . si accuratius discerni posse, quae Aristobulo quae Ptolemaeo tribuenda sint, sed satis habendum esse existimat, Si in universum quaenam utriuSque Scriptoris natura et indoles fuerit cognoscatur. Immo ipsa varia utriusque con .suetudine aptissime utemur ad iudicandum, utrum Arrianus exscripSerit.

De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit 59

corvos ante exercitum volasse. Praeterea his locis res prodigiosas et mirabiles Arrianus vendit illius auctoritate adlata: IV 13, 5, ubi agitur de Syra quadam vaticinante, VII 18 ubi uberrime eum locutum esse adparet de ithagorae vaticinationibus, VI 22, 2 ubi narratur de reportato Alexandri diademate, denique VI 24, 1 ubi laudatur de solio regio a viliqu0dam homine occupato. Quare Schoenius huic auctori tribuit omne narrationes, quas profert Arrianus de Aristandrivatis et missensis Vaticiniis, quae novem loci inVeniuntur. Quam sententiam prorsus comprobavit Schaeserus l. l. p. 439. Etenim persuaserunt sibi hi viri docti eiusmodi narrationes haudquaquam resipere sobrium tolemaei Lagidae ingenium; immo OnSentaneum 8S hunc auctorem veritatis amantissimum sabulas illa sprevisse, quas permulti rerum Alexandri scriptores delectationis causa divulgassent. inum tamen prodigium Arrianus tribuit Ptolemaeo II 3, 5; narraverat enim duos dracones exercitum Alexandri per loca harenosa duxisse ad Hammonis oraculum et reduxisse. Neque vero sugit viros doctos, qua de cau8 Ptolemaeus rem tam portentosam prodiderit memoriae, recte intellegentes hanc sabulam non exinani miraculorum studio esse deducendam. Voluit nimirum Lagida, qu0niam regnum Aegyptiacum acceperat, Hammonis dei sacerdotium adulari de qua re conseras, quae eXpOSuerunt Gelerus ' p. t et Sehaeserus p. 436 Quapropter teneamus consulto eum hoc loco prodigium narra88e, 0 miraculorum

amore commotum.

Denique Fraenkelius Schoeni sententiam de Aristandri

vaticiniis ex Aristobulo derivandis comprobavit eaque usus est in alia quadam quaestione di8ceptanda, quae exorta est desine operis a Callisthene philosopho de Alexandri expediti0ne conseripti, quem vere anni 27 interfectum esse ScimuS; attamen opinio eius sat multis argumentis debilitari potest. Iamdudum animadversum est post Cliti caedem, quam anno 28 non multo ante Callisthenis mortem laetam 88e

i Scripti. Histor Alex M. 1844.

39쪽

Maximilianus uedeche

constat, a nullo rerum Alexandri scriptore Aristandri elmis-8en8i iam mentionem fieri, quae re mira non ita explicandae8t, ut Aristandrum eo fere tempore diem supremum obiisse Sumamus; nam ut infra videbimus vixit etiam post Alexandri mortem. Iam Fraenhelius iudicavit unum quendam auctorem Vaticinia Aristandri narrasse, ex quo fluxissent per Aristobulum in Arriani historiam, per Clitarchum in Curtium et Diodorum. Deinde cum vidisset nonnulla vaticinia magna cum

pr0babilitati specie tribui Callistheni promptissime c0niecit,

huic auctori omnia tribuenda esse; sic optime explicari, cur p0st Cliti mortem nulla a reliquis scriptoribus referrentur, qu0niam paullo post Callisthenes mortuus esset. Nullo negotio dem0n8trari potest, quam infirmo fundamento nitatur hae coniectura, quae primo quidem obtutu speciosa videtur esse. Primum enim aliis de causis veri dissimillimum est Callisthenem usque ad Cliti mortem historiam Alexandri continu-aVi88e qua de re provoco ad ea quae Droysenii sagaci88ime exposuit Grach. d. MD-m P p. 379, ostendens iam multo ante Clitum interfectum Callistheneni fastidisse fabulas in

maiorem Alexandri gloriam memoriae tradere, utpote qui eo tempore iamdudum adversaretur Alexandro superbius sese gerenti. Quid ad unum tantum auctorem talium narratiuncularum

genus reserendum esse num omnino Fraenkelius idoneis argumentis c0mprobavit Erat Aristander inter omites Alexandri multumque eiu auctoritas valuisse videtur in omnibus rebus divinis. Quidni igitur alii quoque rerum Scriptore artem vaticinandi ab eo cultam commemoraverint Num etiam horum scriptorum complures Alexandrum comitabantur. Gravi88imum deniquerar umentum, quod contra Fraenheliconiecturam proferri potest, id esse existimo, quod nequaquam Arrian narrationes, quae sunt de vate illo, ex Aristobulo desumpta esse certis rationibus demonstravit, sed satis habuit de hac re Schoeni coniecturam repetere, iusto confidentius opinor.

Qui vero actum sit, ut 0st annum 328 nullae de Ari-De fontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit 1

standro narrationes apud Alexandri rerum scriptores inveniantur, ignoramus. Sed ut unum asseram, haud scio an optimo iure coniciatur, Arriano iam non placuisse omnes eius vaticinationes in fontibus suis inventas memoriae prodere. In Indiam Aristandrum prosectum es8 elucet ex App. Syr. 64, ubi vaticinium illius profertur, quod in ea terra datum esse adparet ex Iustin. XVI, 11. Sed gravioris hercle momenti erit quaerere, quonam X sonte Arrianus singulas hauserit tabulas Inscius autem incidii similem sententiam atque protulit L. Rolidius in Mus Rhen. vol. XXXVII p. 30 adnot. 1 coniciens ristandri vaticinia sumpsisse Arrianum ex Ptolemaeo. Sed cum breviter tantum ille vir doctissimus hane quaestionem tetigerit, praeterea nova

quaedam argumenta me proferre 90SSe credam, denique eum

nonnullis de vaticiniis olidi coniectura Stare non po88it, haud inutile videtur singulos loco ubi Aristander ab Arriano commemoratur diligentius perlustrare, ut DB eorum quam

certissime eruntur.

Atque primum moneo Arrianum duo vaticinia Aristandri Sump8isse ex Strabonis libro Alterum invenimus III 2, 1 - 2 de cuius origine iam diximus p. 23. Alter locus, ubi Arrianum opus conlectaneum exscrip8isse' manifestum est, invenitures 1l 1 - 2 hoc quidem loco eam rem non significavit locutione peculiari, ut alibi eius mos est tamen originem harum para graphorum luculenti8sime produnt verba οἱ δε καὶ ai Μοισαι λεγουσιν τε γείναε tot σε. ccedit autem, quod gra, ubi de Aristandro loquitur, prorsu conspirat cum Plutarcho c. 1 extr. Iam cum risere prorsu congruat cum Di0dor XVI 16, 3, perspicuumst auctorem operis conlectanei eundem adhibuisse fontem, ad quem Diodorus redit. Deinde videmus, lutarchum non omnia recepisse, quae in fonte su invenit. Transeo nunc ad reliquorum vaticiniorum fontem inda-

gandum.

IVM transitus anaidis fluminis atque pugna contra Scythas tam perite describitur, ut tota narratio optime quadret

40쪽

Maximilianus ite leche

a Lagidae ingenium militare. At Aristander commemoratur, qui sacrificio acto transgressum prosperum non portendi Vaticinatur. Hunc locum lubet comparare cum V 28, 4, ubi simillime exponit Arrianus Alexandrum usque ad Hyphasin profectum, cum vidisset militum animos reditus cupidissimos esse, tamen sacrisca88e, ut pr0speri transgressus auspicium adsequeretur Duo loco ex adverso posui:

Deinde comparemus V 3, 6, ubi narra ur Alexandrum pervenisse ad Indum flumen: Ἀνται θω θίει Ἀλεξανδρος τοῖς

ρα. Etiam hic Ptolemaeum ab Arriano adhibitum esse facile intellegitur; cohaerent enim paragraphi 5 et 6 artissini cum fine libri antecedentis, ubi Ptolemaeum sontem esse probavimus p. 56. Feliciter autem actum est, quod Arrianus V 28, ipsum Ptolemaeum laudavit. Ianta similitudo intercedit inter

omne lio locos, ut coagantur etiam primum ex eodem sonte derivare um vero Aristandri vaticinium a Ptolemaeo narratum Sse concludemus, cum sine ulla probabilitatae contendat quispiam Arrianum utriusque auctoris narrationem in unam c0nglutina88e, quod prorsus ab eius consuetudine abhorrere vidimus De eodem vaticinio agit Curtius VI T, sed

tota eius narratio tantopere distat ab Arrianea, ut vehementissime mirer, qu0m0d Fraenhelius Me communi Clitarchi et Aristobuli fonte cogitare potuerit; ipse concedere debet, a Curtio memoriam ab Arriani sat diversam proferri.

Transeo ad I 15, 8, ubi narratur Alexandrum apud Oxum

De sontibus quibus usus Arrianus Anabasin composuit 63

εο γγελθη τέρας, Πτολεs aio ς έλεξανδρε' ἔ Θρασεν. Tum Aristander olei sontem labores portendere pronuntiat, simul autem 'ictoriam post labores Equidem cum Rohdio persuasum habeo neminem nisi Ptolemaeum ipsum hic adhibitum 8Se, quia tam diserte narrat Arrianus eum de prodigio audivisse statimque regi id nuntiasse. Fraenhelius quidem

p. 183 et 228 ex loco quodam Straboniano conclusit Arist0- bulum let 0ntem commemoravisse; sed acile refutari poterit. Libro X p. t D laudat Strabo Aristobulum de Polytimeto

Strabo nullam quae fontis mentionem lacit poterat consulto eum mittere, quia illo loco agit de terra bituminosa Sed voeabulo λέγουσιν dilucide signiscavit se ad alium sontem transire Potuit quidem Aristobulus prodigium illud commemorare e loco tamen Strabonian hoc es siet nequit Utique autem futtili raenheli argumento non prohibemur, quominu8 etiam hoc loco Arriani Ptolemaeum auctorem latuamus. Etiam plures scriptores hunc fontem commemorasSe elu- et ex Plutarchi c. 7, cuius narratio ad alium redit, quia non prorsus cum Arriano congruit. Dicit uini in fundamento tabernaculi regii odiendo fontem adparuisse, cum Arrianus eum prope illud prosiluisse dicat. Similiter narrat Curtius VII 10, 3 - 14 in ipso tabernaculo regi c0nspectum Sse sontem, Sed sontem aquae habet, te non novit. Denique notandum est Plutarchum vaticinium ad expeditionem Indicam relatum post Cliti demum mortem narrare, id quod non fit apud Arrianum et Curtium. Necessario ex his discrepantiis trium Scriptorum consequitur non ab uno auctore illud prodigium profectum sed a compluribus divulgatum esse. Deinde Aristander commemoratur in Tyri Oppugnatae descriptione II 18, 1 narrat Arrianus per somnum AleXandro speciem Herculis oblatam esse dextram porrigentis atque in urbem