Quaestiones scaenicae: dissertatio ... quam ...

11쪽

Ac primum quidem de Dionysi theatro agitur, quod Aeschyli temporibus ligneis spectatorum sedibus corrutis lapidibus exstructum fuisse Suidasy testatur. Cuius theatri nullas fere reliquias nisi caveae sedes in Athenarum arci saxum infossas nunc exstare ΚaWeravius l. l. p. 1736 affirmat, ut de scaenae pulpito lapide illis iam temporibus cogitari non possit. Talis aedificii fundamenta, qualia Di0nysi theatri reliquiae exhibent, ad Lycurgi oratoris tempora spectare omnes viri docti consentiunt; quae opinio eis quae de Lycurgo illo tradunt Hyperides, Pausanias, alii' sati confirmatur. Sed videamus, quid de his fundamentisinaveravius afferat l. l. p. l7363: das Menengebilude, inquit, bestia, de M.

idem tradit Suida s. v. Αἰσχυλος. Vitruv. VII li primum Agatharehvs Athenis Aeschylo doeente tragoediam eaenam fecit et de ea commentarium reliquit. 2 Hyperides, Sauppe orat Attio II pag. 295 fragment. 39:

invisis apud Albertum uellerum: griech. Bilhnenalteri. p. 86 in adn. 2.

12쪽

curgos uberha traein festes Buhnengebuude eristier hal. N0n inconsulto haec omnia rettuli, ut intellegas, quanta sibi finxerit

KaWeravius, cui id tantum concedendum est, domus caenae

Lycurgi theatri nihil nisi fundamenta servari, ut Alberius Mu0l- Ierus recte demonstraverit fgriecti Bithnenalti t. p. 86 histriones fabulas Aeschyli, Sophoclis, Euripidi ad Lycurgi tempora in ligne scaenae pulpit egisse ini. Nam proscaenium' quod

Κaveravius appellat, frontem dico scaenae pulpiti quae ad caveam spectabat et orchestram definiebat, qualem nunc exhibet Dionysi theatrum' variis decoratam ornamentis, terti fere post Christum saeculo exstructam fuisse aWeravi c0ncedamus neceS- sarium videtur Graecorum temp0ribu aedificata proscaenia duo tantum theatra praebent, Epidauricum dico et Oropi Boeotiae quod detectum est, quorum prius Secunda nobi fortuna bene servat erravisse is selerum in Erchii et ruberi neyel. LXXXIIIp. 178 at Carolum Curtium Philolog. XXIV, p. 27 l), cum censerent

bellorum Persicorum temporibus iam exstitisse lapideam scaenae domum, Docrpseldii his inventis satis comprobius . 2 quod rectius ποσκήνιον cf. Pollue. IV, 124 appellandum esse mox Videbimu8.3 quod descripsit . Vische l. l. p. 9 sq. - ilchhofer in BRumstr. l. l. I, p. 90 92. - Alber Mulier . l. p. 89-l0l atque conseras achsmuth, Stad Athen in Altherthum. Leipg. 1874. I, p. 93 et M.

13쪽

tum tradidit, ut non solum caveae, sed Scaenae domus et illius muri formam ac speciem dilucide per8picere p088imu8. Hic quoque KaWeravi testante l. l. p. l739halae ex8tant procurrente8, quales in Dionysi theatro invenimus, nisi quod hae minus promineant et unum utraque aditum praebeant in orchestram. eque deest ille murus, quem proscaenium Κaveraviu8 vocat, intra illa allis extensus, qui compluribus columnis adornatus medio loc0 magnam exhibet ianuam.

Altitudinem huius muri, qui frontem pulpiti cuiusdam conficit, Doerplaldius invenit pedum Romanorum fere duodecim, ipsius pulpiti latitudinem pedum fere novem, quae bene quadrant ad Vitruvii verba V, 8,2) eius logei' altitudo non minus debet esse pedum decem, non plus duodecim. Eiusdem fere speciei proscaenium Oropi theatrum' exhibet columnis exornatum qua appellant doricis iisdemque alis inclusum, quod medio loco praebet ianuam supra qua inscripta mutilata haec verba leguntur:

Hisce monumentis scaenae domu nobi Servantur, nam

cetera Graecorum theatra postea a Romanis commutata fuisse constat'). Tandem vero quaeramus, quid ex his concludendum sit. averavi quidem placuit illum pulpiti murum, cui n0men proscaenii dedit, ipsius scaenae fuisse frontem quam nostrate8 Bisitanenhinterreand. vocant, et ante eam, in orcheStra Scilicet, histriones una cum choro fabula egisse. Ac primum quidem KaWeravium Sui ipsum adversarium esse primo obtutu videbis: quanam de causa caenae frontem statuit columni aliisque ornamenti decoratam fuisse, quam totam obtegeret illa austiolawerte uni Leineu und errichtet Deeoration.' Iam ipsa theatri Oropi inscriptio plane demonstrat illam frontem Semper ante omnium oculos apertam fuisse. Neque porro proScaenii Verbum omnino averavit rapinionem cs. l. l. p. 1739 fulcit,

1 cf. Vitruv. V, 8, 2: ampliorem habent orchestram Graeci et

seaenam recessiorem minoreque latitudine pulpitum quod λογμον appellant.... Phrynich. d. obech p. 163 σε μοτοι, ἐνθα μι, κωρεωδοὶ καὶ τραγωδοὶ

2 cf. a Wer avium l. l. p. 173 et p. 1747. 3 cf. amera v. l. l. p. 1746 sqq.

14쪽

quem fugit perpaucis tantum locis προσκήνιον pro Scaenae fronte apud veteres scriptores' inveniri, quod multo saepius ad ipsum scaenae pulpitum vel logeum significandum usurpetur. Cuius rei testimoniis, quorum quinque affert Albertus uellerus'), Athenae mechanici de machinis' addam hunc locum κατεσκευασαν δε τινες εν πολιορκιε κλιμάκων γενη παραπλησια τοῖς τιθεμενοι ἐν τοι θεατροις προς τὰ προσκηνια τοῖς ποκριταῖς

atque haec Verba ad scalas, quae ex orchestra in logeum aditum praebebant ε), spectare Godostedi ei manni' auctoritate freti

1 Suida s. V. προσκήνιον το ρ τῆς σκηνῆς παραπέτασμα quem Polybi verba quae addit: si δὲ et ἡ χη παρελκομμη τήν προφασιν καθάπερ ἐπὶ προσκήνιον παρεγνια νωσε τὰς ἀληθεις ἐπινοίας falso citasse Albertus Μ uellerus l. l. p. 4 in adn. satis comprobavit). then. XIII, 1 p. 87 b Ἀντιμένης δ' is τυ περὶ ται ρων αν προσκήνιον φησόν ἐπεκαλεῖτο ε

τέλεσι, ἐκδυσα δὲ ν αἰσχροτάτηε. Idem fere tradunt Suidas et Photius s. V. νάννιον. Grammatici cuiusdam in ramer auecd. arisin Vol. I, p. 19 Verbis quasi affert mi es et erus in Ersch et rub. l. l. p. 216 adn. 72 argumentum inesse concedere non possum, cum multas ille scaenae partes machinasque confuse et permixte enarret. Neque Alberto Μ uellero II p. 54 adn. 3hassentiar, Plut Lycurg. 6 verba: ταν εἰς ἀγάλματακα γραφἀς et προσκηνια θεάτρων στέγας βουλε πηρίων ηοκημένας περιττῶς ἐκκλησια οντες groβλε πονοι, ad frontem scaenae spectare, cum equidem intellegere non possim, quanam de causa talia ornamenta iis theatrorum tribuamus locis quae spectatorum oculis semper fere apprerat scaenico obtecta remanebant. Atque Athenaei locus quem modo attulimus nostram

opinionem optime illustrat. Idem statuam de Codic Theod. XV, 7, 12 verbis, quae ex Alborti uolteri libro p. 4 sq. adn. 3 repetere

superVacaneum est.

2 l. l. p. 5 adn. 2 Aput Flor l8 p. 28, 5 r proseaenii contabulatio Vitruv. V. 6 l proscaenii sulpitum V, 8 l: nitio proscaenii et proscaenii e regione. AE ea v. ad V ea; simia. ΙΙ, 381 pro8caenia autem 8unt pulpita ante scaenam idem affert Vel. Long. de orthogr. p. 224 P. 3 in Vett mathem opuscul. Parisin. 1693 Thoenot. d. p. 84 ei. o Huc. IV, 127 εἰοελθοντες ἐν κατά τὴν ρχηστραν ἐπι τηνοκηνὴν αναβαίνουσι δι κλιμάκων Schoenbornium die Mene de Hellenen Leipa. 18b p. 75 falso plures una posuisse Wies et erus in disputatione sua de difficilioribus quibusd Pollucis . . . locis Gotting. 1866, p. lo, adn. 4 sntis comprobavit.b in neue Jona Litterat urget t. 843 nr. 14 p. 600. Tamen non concedam viro doctissimo indiligenter Athenaeum de histrionibus

15쪽

pro certo habemus. Nec deest testimonium Pollucis IV, 124), qui quamvis aliis verbis eadem affert: τὰ δὲ ποσκηνιον κίοσι

καὶ γαλματως κεκοσμητο πρὼς το θεατρον τετραμμενοις, ποτὰ λογεῖον κειμενον, quae verba optime quadrant ad amplum illud spatium sub pulpito late extensum eiusque frontem ad orchestram versam atque ornamentis decoratam 3. Ipsius proscae

nii verbo Pollux utitur quo l0co IV, 23 theatri partium haec

affert nomina: σκηνη, ορχήστρα, λογεῖον, προσκήνιον, παρασκη--3 ια, ποσκηνια. Quibus ex Verbi Si quid concludamus, cum

Wieselero in Erschi et ruberi l. L p. 241 sq. adn. 69 arbi

tremur ollucem primum quidem partes theatri primarias: Scaenam et rchestram, tum alias scaenae significationes: 0-geum et proscaenium, denique patia ad illam spectantia para- Scaenia et hyposcaenia enarrare, qui cum postea de Scaena, orchestra hyposcaenio accuratius disputet, de logeo proscaeni0que ne unum quidem Verbum amplius proferat.

loqui, nam illis scalis non solos choreutas usos fuisse mox videbimus. Neque leseler assentiar, qui in disputat suae quam modo laudavi p. 5 sq. comprobare studuit, hoc loco προσκήνιον pro scaenae fronte usurpari et talibus λιμια ιν quales in te seleri monum scaenic. fabul. IX, II et 2 depictas invenies), histriones, quoties fabulae postulaverint, in ipso logeo ad fenestra domuum, quae in scaena steterint, ascendisse. Quam rem perraro in comoediis inveniri nemo negabit, ut cum de scalis in theatris usitatis legimus, primum quidem de illis, quas orchestram cum scaena coniunxisse ollux tradit, cogitemus necessarium videatur. 1 idom placuit Sommerbrodito scasnica Berol. 1876 in pag. 140). Schoenbornius l. l. p. 101 et Wies et erus Ersch et Grub. l. l. p. 219 sqq. censebant hyposcaenium fuisse locum quendam post creenae frontem situm. Sed, quamvis concedendum sit nonnullis locis quos Sommerbro di ius l. l. affert Metro σκηνῆς et iis σκηνὴν ad spatia Post scaenis hontem sita quadrare, de ipso hyposcaenii verbo idem comprobari non potest, neque equidem dubito, quin sopodorus in Athen. XIV, 3 pag. 631 f. διατρίβων αιτος τι ἐν τω ποσκηνίοι sub loge Versatus fuerit, cum in spatio decem pedum alto, ex quo aditus in orchestram exstitisse pidaurici theatri reliquias demonstrant, tibicines vel alios quosdam se tenuisse consentaneum videatur. Qui nobiscum maxima ex parte consentit Albertus uellerus in Philolog. XXIII p. 31 sqq. de hac re accuratius disputavit.

16쪽

Iam concedes Doerpseldium non scaenae, Sed hyposcaenii quod Pollux vocat frontem detexisse, 'que adhuc causam 8Se, cur in logeo histriones partes egisse denegemus. Atque talia logea nonnullae vasorum picturae ' exhibent depicta, quarum paucae pulpita praebent supra ligneas trabes exstmicta ), aliae frontes gerunt columnis aliisve ornamentis exornatas'. Neque desunt quae scalas illas demonstrent pulpitis appositas, quales lignea ac mobiles fuisse ipsae picturae satis comprobant ), ut nobis quidem non mirandum videatur, quod Doerpfeldius vestigia earum nulla

invenerit.

Quae cum ita sint, id unum ex Doerpseldii inventis concludamus necesse est, Graecos per longum tempus ligneo usos fuisse Scaenae pulpito atque posterioribus demum temporibus lapideam posuisse substructionem eiusque frontem ornamentis decorasse, qualia in pidaurico et Oropi theatro novimus. Nec miremur rem ita se habuisse, cum non inconsulto Graecorum histriones in ligneo versarentur logeo, quo pacto sonu verborum altius augeretur quam Si scaenam, ut caveam, lapidibus exstruxissent.

Quod ut tibi probem, Vitruvii testimonium afferam hoc b, 7):

... quod omnia publica lignea theatra tabulationes habent eomplures

qua neceSSe est sonare hoc ero licet animadnertere etiam ab citharoedis, qui superiore tono cum volunt canere, avertunt ea scaenae valvas et ita recipiunt ab earum auetilio consonam tiam ocis cum autem eae solidibus rebus theatra constituunt ur, id est e structura sementorum, lapide, marmore, quae Sonare

Bedeutuns. Complures picturas exhibet leget erus monum scaenic.

tabul. III, 18. IX, 13-15. I, 2.2 cs Baumstr. l. l. III, p. 7b et 52. 3 cf. Baumstr. l. l. III, p. 1753 et 4. 4 cf. Baumstr. l. l. II, p. 819 et p. 820 de hac pictura infra plura disputabimus), Ill, . t 752.

17쪽

non possunt, tunc ecteis hae ratione sunt e licanda

Atque idem fere tradit Plutarchus mores p. 096 B): καὶ

χολιουν Ἀλεξανδρον ἐν Πελλη βουλομενον ποιῆσαι τὰ προσκη-

Τamen dicat sorte quispiam cum KaWeravio l. l. p. I 7393

scaenam quam nos retinemu angustiorem fuisse quam quae

commodum spatium histrionibus praebuerit. Sed primum quidem recordemur Graecorum in fabulis nullo fere loco plures quam tres vel quattuor histriones eodem tempore in loge versatos fuisse. Nam abhorrebat simplex Graecorum sensus a splendidis pompis quibus Romani in theatris delectabantur. um vero constat illud pulpitum multo longius quam latius fuisse, ut spatium sufficeret, si quando plures solito histriones simul partes agebant. Ac quis est qui neget hoc modo, quo singuli histriones quasi uno in ordine alius iuxta alium continuabantur, melius eos in omnium conspectu fuisse quam si alius post alium versati essent Ipsa enim theatri amplitudo postulabat, ut actores quam proximi spectatoribus adstarent Iisdem fere causis Graeci commovebantur, ut altiore uterentur scaenae pulpito quam nobis nunc placet. Nam, ut primordia tragoediae Graecae in carminibus ad Bacchi honorem cantatis invenienda sunt Τ), ita in fabulis Aeschyli, Sophoclis, uripidis saepissime histriones deorum vel heroum deorum similium partes agebant. Atque eo Aeschylus altiores cothurnos quos Romani appellabant in scaenam induxit 'i, ut ingentes ac paene divini viderentur qui in loge Versabantur, quippe qui iam vultu habituque ab hominum natura abhorrerent. Qua ratione optime fingebantur illi υλυμπια δωμιατ' ἔχο3τες atque ultimae antiquitatis heroes, qu0Siam Homerus in maius extulit. Quos simoephenium et ariera-

1 optimo hanc in rem inquisivit Schneide rus in libro quem de originibus tragoediae Graecae composuit Vratisi. 18173.

2 vit Aeschyli p. 2 sq. est. μείζοσί τε τοῖς κοθόρνοις μετεωρι- σας Plura de cothurnis invenies apud Sommerbroditum l. l. p. 192 sqq. Albertus uellerus l. l. p. 240 sq. comprobavit histriones, qui inferiores partes egerint, humilioribus usos fuisse cothurnis, quales depinxit Wies et erus in monum scaenic fabul. IX, 1.

18쪽

vium secutus inter choreularum turbam in orchestra versantes tibi finges, vix risum tenebis. Videamus nunc, quibus aditibus histriones in logeum progressi sint, qua de re Pollux et Vitruvius eadem fere tradunt. Onamastici auctoris verba haec sunt V, 124 sq.): τριων δὲ των

κατα την σκηνὴν θυρων ζ μέση μιν βασιλειον η σπήλαιον ηοἶκος ενδοξος τὶ παν του πρωταγωιστον του δραματος, ηυιδεξιὰ του δευτεραγωνιστουντος καταγωγιον η δ αριστερὰ τοευτελεστατον ἔχει προόσοπον ν ἱερον ξηρημωμιενον, η αοικος εστιν. εν δὲ τραγωδίερ η μὲν δεξιὰ θυρα ξεν- εστιν ειρκτι

δ η λαμ et paulo post V l263 παρ' κατερα δὲ τῶν δυοθυρων των περ τὴν μέσην αλλαι δυο ειεν α, μια κατέρωθεν, προ ας αἱ περί τοι συμιπεπνγγασιν , et μὲν δεξιὰ τὰ ξω πολεως δηλουσα, τὶ δὲ Θερα τα εἰς πολεως, μάδεστα τὰ κλιμενος. καὶ θεους τε θαλαττίους πάγει, καὶ πάνν' σαεπαχθεστερα οντ η μηχανῆ φερειν ἀδυνατει.

Vitruvius haec habet V. 7 83 ipsae autem aenae Sucis bent rationes e licutas ita ut mediae valvae ornatus aulae restiae, deaetra ac sinistra hospitalia, secundum autem spatia ad ornatus comparata quae loca Graeci περιακτον dicunt ab eo, quod machinae sunt in his oeis versatiles trigonoe habentes singviae tres species ornationis, quae cum aut fabularum mutationes sunt futurae seu deorum adventus cum tonitribus repentinis, versentur mutentque speciem ornationis in fronte. 8ecundum ea loca versurae sunt procurrentes, quae effliciuntun a foro, altera a peregre aditus in scaenam'). Quibus ex verbis satis elucet in scaenae fronte mobili linteis lignisque exstructa, quam nostrate ODecoration3wandet Vocant, tres exstitisse portas ), ex quibus histriones in logeum

1 haud ignor haec de Romanorum theatris dicta esse quae tamen etiam ad Graecorum scaenam maxima ex parte quadrare eo elucet, quod Vitruvius alia quidem quibus haec ab illa aberraverit enarrat, de cainnae vero aditibus nihil novi profert. 2 cum multa theatrorum reliquiae, inter quas theatri Aspendi Pamphyliae detecta scaena, quinque demonstrent portas in firma scaenae fronte lapidibus exstructa, ante quam fabulis agendis mobilis illa frons ponebatur, Schoenbornius l. l. p. 16sq. . 66 sqq. .contendit et in

19쪽

progressi sint. Praeter eas viri docti duas alias posueruntio taS, unam in utroque caenae latere sitam quod Pollucis verbis commendant: πα. ἐκατερα δὲ τοὐν δυο θυρῶν των περὶ τὴν μεσην αλλαι δυο ὶεν αν, μια ἐκατερωθεν . . i. Sed hunc in locum si accuratius inspexeris, videbis de portis prope pertactos sitis cogitari non posse. Nam primum ipse Pollux cum verbis utatur αλλαι δυο li αν de portis dubitare videtur 33. Neque enim, qui de ceteris scaenae aditibus accuratius disputet, de his quidquam amplius noster profert, Sed pergit: πρὼς ας αἱ περιακτοι συμπεπηγασιν atque alia enarrat quae aperte ad periacto re-Vscanda sunt 3. Clariora vero Vitruvius de hac re profert cum dicat secundum autem spatia ad ornatus comparaita, quae loca Graeci περιακτον dicant ab eo, quod machinae sunt in his locis versatiles trigono habentes singulae tres species ornationis, qui de portis quibusdam hoc quidem loco nihil affert. Atque per se apparet illas machinas, quarum pro altitudine non parvam Statuamus amplitudinem, prope scaenae frontem collocatas totam sere logei latitudinem explevisse, ut intervallum periactorum et caenae frontis vel minimum remaneret'. Sed postulant fabulae, ut non raro histriones ex lateribus scaenae progressi in

hac mobili fronte quinque portas fuisse. Sed erravisse eum hac in re omnes viri docti Alborto uoltero duce Philolog. XXIII, p. 299 sqq. Per-8uasum habent excepto uno quantum scio Ernesto Droysenio quaestiones de Aristophan re scaenica dissert inaugur Bonnae 865).1 Alborti uelleri Philolog. XXIII p. 302 opinionem, colorem urbanitatis quendam inesse his verbis, persuadendi vim non habere nemo negabit. Schoenbornius l. l. p. 67 satis audacter contendit: da δο dieser Stelle nichi Ausdrue de Urbanitat eis, icht weiothones Misae tin Unentsehiede ei bedeuten ann s muraen die orte aufein eventuelles Vorkommen de mei letalen Thure hinwei8en . . . 2 quae Schoenbornius l. l. p. 71 sq. falso ad portas quasdAmrettulit, cum iam Godo fredus Hermannus de re seaenio in Aeschyli 0resten in edit suae Aeschyli tragoed tom. II, p. 649 eandem quam nos protulisset sententiam. 3 Kolatero testante sophocl. Studien, amburg 1859, pag. 38)8trnchius, cuius in librum de vetere Graecorum theatro quod inspiceren0n potuerim valde doleo, invenit aurontenti theatri illa spatia, in quibus haud dubie perisci versabantur, decem tantum pedum inta, ut perexiguum restitisse intervallum consentaneum videntur.

20쪽

conspectum Venerint. Qua de re cum ollux nihil proferat, apud Vitruvium omnia optime explicata invenimus quo loco his de aditibus haec cominemorat V, 7 83 secundum ea occi pertactos scilicet versurae sunt procurrentes quae efficiuntun a foro, altera a peregre aditus in scaenam.

Τales versuras supra vidimus in Dionysi, Epidaurici Oropitheatris, quo loco alas videbamus procurrentes ' ex fronte illa hyposcaenii. Atque equidem pro certo affirmem inter periactoSet has alas itinera fuisse versurarum quae idem alio loco V, ad finem commemorat, cum haec loca commodo praebuerint aditus histrionibus quibus ex lateribus in logeum intrare puS fuit. Quae ut clariora fiant, haec lineamenta describere conatuSSum, quae cum Epidaurici theatri pictura in Alberti uellerilibri saepius nominati p. 5 - Baumstr. l. l. III, p. l73b compareS

scaenae fronS.

a mediae valvas. 4b hospitalia. cccc portae laterum P περίακοοι. ii itinera versurarum Versurae procurrente8.1 quae si defuissent, non unam sed duas semper periactorun Partes

in conspectu habuissent spectatores. Atque architectus quidam Lohclo d1 Shene de Alten, erit 1860 p. 10 de versuris mecum consentit, sed nescio quare, aditus illos inter pertactos et scaenae frontem posuit. Godo fredo Hermanno neue dena Litteraturgettun 1843 r. 147 p. 99 placuit, ut inter pertactos et frontem scaenae atque quo loco nos volumus aditus praesto fuerint. Albertus uellerus L l. p. 119 sq. non satis perspicue de hac re disputavit. Ac conferas, quae idem do Epidaurici theatri aditibus in p. 27 sq. adnot. 4 demonstret.