Quaestiones scaenicae: dissertatio ... quam ...

31쪽

Sed his quid de pulpito chori demonstretur equidem non video. Veri similius nimirum videtur Eupolidem Alcibiadi in

Scaena per histriones illusisse, quam quod cum Sommerbrodito l. l. p. 30 de chori comici cantibus cogitemus, unde Sequeretur, ut hoc quoque loco pro orchestra thymelen positam putaremus. Restant demum apud laselerum pro argumentis allata inscriptio quaedam Aquileiae urbis' atque Cyrilli, quod nostrates vocant lexicon, Guidianique verba, de quibus supra p. 17 adn. 2)disputavimus. Ρauca tantum verba de nonnullis vasorum picturis, quibus thymele simulacra traduntur, nunc nobis afferre liceat, ut has

quoque leseleri opinioni minime auxiliari intellegas 3. Quae picturae omnes eo consentiunt quod humiles suggestus praebent, in quibus musicus quidam sive tibicen sive citharista versatur, qui duabus in picturis solus locum obtinet. Tertia, quam primam describamus picturam'), in humili suggestu duobus gradibus composito tibicinem monstrat et alteram quandam figuram

requiete tantem, quorum uterque coronatus est. Atque Νῖκαι quae Vocantur duae, una ab utraque parte, ad thymelen advolant, quarum altera taeniam quam Graeci nominabant victoriae praemium manibus tenet. Qua pictura dithyrambum ungi Wieselero suadente' nos quoque arbitramur, ut hac ex pictura

1 eor p. inscript Graec. 750, quae verba invenies subp. 21 adn. 1.2 longum est in omnes huius generis picturas inquirere, ut satis habeamus liceat in iis quas is sole rus exhibet in libro suo quem inscripsit hea tergo baude und enhm siler de Buhnen me sens

G ttingen 185l). asdem invenies depictas in ano fhas libro Bil deranti hen Lebens Berlin 1843). Duas alias picturas affert Ger hard: Ruseries gri ech. Vasen bi ld. Berlin I840 tom. I tabul. 6, 2 et tabul. 68.3 invenies optime depictam in anoth. l. l. fabul. IV, 9; eandem exhibet leselerus l. l. tabul. IV, 7, quam in pag. 34, 7 describit. 4 qui primum quidem thymel. p. 52 de certamine musico in Dionysi theatro cogitabat, tum vero ipse se erravisse profitebatur in

opusculo cui titulum inscripsit da Satyrspis sin Odiunge Stud. 1847,

32쪽

d ludis scaenicis nihil comperiamus. Ipsam thymelen formam humilis suggestus praebere modo diximus, cuius de specie utrum ampla an angusta sit equidem diiudicare non ausim '. Ceterarum picturarum unam tibicinem, alteram citharistam in thymeae versantem exhibere iam commemoravimus; quae eo consentiunt quod duos utraque iuxta thymelen versantes αφδουχους ' ostendit. Neque hae ullo modo ampli pulpiti speciem praebent, quarum una' dilucide formam arae quadratae satis altae, in qua tibicen stat, altera ε humili suggestus, quo barbatus citharista sua agit, exhibeat; ραβδουχοι illi primo loco in sellis sedentes, altero stantes finguntur. Videamus nnc, quid ex his picturi concludendum sit. Semel tantum hominem choreutae similem in thymele versantem vidimus quo loco de theatri thymele iusto iure dubitandum erat, aliis quos afferebamus locis chori in pulpito saltantis vestigium nullum invenimus. Quid ergo num putabimus Graecos artifices in depingenda thymele, quippe quam pulpitum amplum atque altum chori proprium finxerit Wieselerus, omnes illos duodecim vel quindecim choreutas plane omisisse incredibile id quidem inqc iam dubitabis, quin vasorum picturae, quamvis minorem persuadendi vim habeant, pro Wieseleri opinione ne umbram quidem argumenti afferant.

abieil. 2, p. 588 in adnotat.), quo sententiam quam nos recepimus protulit, cum altera vasis pars, quam anona l. l. IV, i depinxit, aperte ad dithyrambum spectet. 1 Wies si erus Bllhnendenhm l. p. 34, 7 satis audacter contendit: somit haben wir tina das eheinbar letae Gerus ala onctedeu- tendem L fange a denhen.κ

2 cf. schol. lato n. p. 99, Ruhnk. ραβδο o. ανδρες τῆς των θεάτρων ε κοομίας ἐπιμελουμενοι, qui alias αβδοφόροι vocantur.

3 Wie sol. l. l. tabul. IV, 6 qui in describenda ea his utitur verbis: Thymele gans on de Form eines Altarse l. l. p. 34, 63. eandem fere thymeles formam demonstrat pictura quaedam apud Ger hardum l. l. I. fabul. 8, de qua vir doctus hanc profert sententiam I pag. 195): ala apollinise beselehnen is inen Hera les, de stitharasielmd, mi Lowm- haut Meher und Schwert angethan die Thymelectetriti. . 4 Ρano fha l. l. fabul. IV, 8 qui eam Tribuene βῆμα) appellat.

33쪽

Sed quaeras forsitan, quam nos profiteamur de thymele sententiam. Qua in re opportune nobis offeruntur Somme broditi t. l. p. 34 verba: thymelen proprie fui88 aram, eam que, GStructo apud Graecos theatro, in orchestra positam moae ipsius orchestrae vim obtinuisse ae potestatem . Multum igitur

abest quin de amplo quodam pulpito cogitemus. Atque optime nobis auxilianturiossuci. IV, 123 illa verba: θυμέλη λε βῆ μιάτι υσα ελε βωμος, neque in eo offendamus, quod aram SuggeStus Similem posuerimus, cum testimonium huius rei praesto

sint ustathii p. 722, 25 ad 0m Iliad. 8, 44l haec verba:

βωμιδ ου μονον ἐφ' οὐν ἔθυον, ἀλλά καὶ κτισμα τι απλως καὶ ἀνάστημα, ἐφ' ον εστι βῆναι τε καὶ τεθῆναι.

Hac in thymele, circa quam in orchestra scilicet, chorus saltabat, tibicinem vel citharistam stetisse simulacra illa opportune testantur, cum iam ex rerum natura eluceat illos, quo ad chori carmina fidibus vel tibiis cecinisse satis notum est, elatum quendam locum in orchestra obtinuisse i. De habduchis illis aliam sententiam proferam quam Albertus Μuellerus l. l. p. 36 et p. 30li, qui ieselerum ecutus praeter chorum et tibicinem hos quoque in thymele posuit. Nam duo illa simulacra habduchos non in ipsa thymele sed iuxta eam Sive stantes sive sedentes praebent. Neque n0bis repugnat scholiasta, qui ad Arist0phanis aci v. 733, Duebn.

locis ille thymeles voce utatur de ipso logeo cogitemus neceSSesit ') Quamobrem eo inclinaverim, ut autumem hoc scholiastael qua de re omnes fere viri docti consentiunt. Conferas ad hunc locum schol ad Aeschin. imarch. Abhandi de Berlin Academie de Wissenachan. 1836. p. 288): ἐν τοῖς χοροῖς δ τοῖς κν κλίσιι μέσος ουπατο αε λητής, quae verba etiam ad chorum quem dicunt tragidum quadrare Wies et erus thymele p. 43 satis probavit. 'oliqua de lac re invenies apud Albertum uellerum l. l. p. 136, adn. l. 2 repotiit Suidas . V. ραβδον o.

34쪽

loe επὶ τῆς θν κήλης non in thymele e prope osseum Vertendum esse, quam opinionem pictura quaedam in ompeianae domus pariete detecta' optime illustrat. Hoc loco duos videmus viros arbato bacula gerentes qui sedentes in sellis coli catis paullo humiliore loco quam quo logeum cernitur plane neglegunt, quae in logeo illo per quinque histri es agantur, atque oculos ad theatri caveam dirigentes picti sunt. Quos βδουχον vel votius αβδοφορους esse Wieselero auctore pro certo habemus. Restat, ut de rhabductis, quos in vasorum picturis' prope thymelen sive sedentes sive stantes inVenimus, perpauca proseramus. Qui cum illis eo quidem consentiunt, quod uno excepto viri maiores natu quippe barbati apparent, qui bacula manibus tenent, sed dilucide ab illis Pompeianae picturae rhabdophoris disserunt eo quod ad thymelen conversos aure animumque ad ipsum citharistam sive tibicinem contendentes se praebent. Neque equidem dubito, quin isti certaminis iudices sint 'i, quos prope thymelen versato esse veri similius videatur. Qua de causa disiungendum esse Statuam inter ministro publicos, quos prope logeum, et certaminis iudices, quos iuxta thymelen ponam, praesertim cum illos ραβδοφορους, hos αβδουχους scholiasta ille diverse appellaverit. Quid plura Iam satis demonstrasse videor de pulpito quodam chori gratia in orchestra exstructo non esse cogitandum.

Equit. V. 432 τουτεστιν, o κατέθετο των αλλάντων φθάσας ἐπιων, Tot/πο πή-

λον ἀναιρόμενος τῆς θυμιέλης ἐξάγει idem ad eiusd sabul. v. 482 τ ιιι,

Κλέωνος τῆς θυμέλης ,πεξῆλθε ποοσωπον, τὴν βουλὴν δῆθεν κινῆοαι κατ' αν- των. d. V. 19: οἱον, τοῖς νέοις χαίροντας dia των ποιητῶν καὶ μὴ τοῖς αρχμίοις καὶ εἰς την θυμέλην παριωνσι πρωτον. Nobiscum consentiunt

sep pertius l. l. p. 208 adn. 4 et isset erus in rsch et rub l. l. p. 228 adn. 140.l invenies hanc picturam in te soleri libri tabul. I, 2 quam descripsit ille pag. 3. 2 et in opusculi de thymele compositi pag. 47sq. atque in aum ei steri monum II, p. 825.2 Wiose l. l. l. tabul. IV, . iano fh. l. l. ab IV, 8. 3 quod et isset ero l. l. p. 34, et anotha l. l. p. 7, placuit.

35쪽

Neque inconsulto Graeci ch0rum humiliore loco collocabant quam quo heroes vel rege Versarentur. Nam satis notum est chorum semper fere partes egisse ministrorun vel comitum eorum qui in scaena stabant, atque ex ipsi fabulis elucet chori proprium fuisse ita se gerere, ut raro tantum ipsi admisceretur actioni, quod Horatius hisce verbis docet Τ): actoris partes chorus offletumque virile defendat, neu quid medios intercinat actus, quod non proposito conducat et haereat apte. ille bonis faveatque et consilietur amice et regat iratos et amet pacare tumenteS. Quod si opus fuit, scalae illae qua Supra commemoraVimu aptum choreulis atque commodum aditum in logeum praebebant, ut histrionibus propius ad Starent. Sed his de ipsa scaena atque orchestra alis cognitis transeamus ad alteram opusculi partem, qua ex ipsi fabulis quid de rebus scaenicis concludendum sit explicabimus.

36쪽

Quantumvis orchestram a logeo prorsus disiungendam 8Se arbitramur, tantum tamen abest, ut omnem denegemus chori cum histrionibus necessitudinem, ut ossucis illa verba καὶ σκη τὶ μιν υποκριτων διον ν δ ορχηστρα οὐ χορον aliqua ex parte tantum pro certo habeamus. Neque enim viros docto qui accuratius in fabulas inspiciebant fugit, quibusdam locis non solum chori duc*m, verum etiam omnes choreutas ita histri0num actioni admisceri, ut chorum in ipsum logeum ascendisse con8entaneum videatur. Cuius rei exempla colligere non Supervacaneum habuimus, ut in his satis firmatis quasi in fundamento reliqua quae proposuimus facilius exstruamus.

Ρrimum testimonium Aeschyli in Supplices nobis praebent,

qua in sabula plus semel chorum in logeum se contuli88 accipiamus necesse est. ragoedia ineunte chorus peregre adveniens per Sinistram ingreditur parodum Danaus post primum quod Vocant στάπιμον in scaenam per sinistrae quantum video versurae aditum progressus filias suas Danaidas quae chorum conficiunt adhortatur, ut ad aram et ἀγάλματ' αἰδοίου Λιος V 1783, quae in scaena stabant, confugiant, cum periculum immineat:

Verbis eius oboediens chorus relicta orchestra l0geum ascendit et in gradibus arae prope Danaum consedit: θελοιμ' αν - δη σοὶ πελας θρονον ἔχειν V. isn.ὶ In Aesehyli tragoediis itandis Godofredi Hermanni editionem

secutus Sum.

37쪽

Atque ex ipsa fabula elucet Danaidas in logeo prope aram remanere usque ad Versum 988, quo patrem secutae in orchestram redeunt et ἔξοδον quam vocant cantantes per dextram parodum egrediuntur ). Summas difficultates Aeschyli Prometheus offert, quas omnes diluore equidem B0n ausim. Nam cum haec tragoedia maxima ex parte in alto agatur, etiam chorum Oceanitidum per aerem machinarum ope advolantem fingamus oportet. tque conseras ipsa chori haec verba: φιλια αρ ἱ δε τάξις

et quae paullo post sequuntur: συμὶν δ' ἀπεδιλος χι πτερωτψ' v. l353. I uim v. 280 chorum machinas reliquisse et in logeum descendisse ipse hisce' testatur verbis: καὶ νυν ἐλαφριῆποδὶ κραιπνοσυτον θῶκον προλιπουσ' αἰθερα νώγνον, πορον οἰωνῶνοκριοεσσὶ χ νον τῆ δε πελῶ. Num Oceanitides in orchestram descenderint . diiudicari non potest; quas in fine fabulae in logeo prope rupem cui rometheus adhaeret versatas esse eo elucet, quod Mercurius, ne cum Ρrometheo pereant, eas discedere iubet his verbis: ἀλλ' οὐν μεῖς γ' αἱ πημοσυναις

συγκάμινουσαι ταῖς τονδε τοπων

μετά που χωρειτ' ἐκ τῶνδε θοιος v. 1062 sqq.

t qui de reliquis mecum consentit Schoenbornius in fine fabulae chorum Per scaenae quandam portam educit t. l. pag. 2863. Sed verisimilius videtur chorum quinquaginta sex versus qui εὐον conficiunt in orchestra cecinisse. 2 idem placuit se holiastae, qui ad hunc locum adnotat Aeschyli fabul. cum lectionibus et scholiis edidit ealenius v. 130): ταντα δι

ψους Prometheo scilicet). ἐν έδοι δὲ 'Nκεανω προσλαλεῖ κατίασιν ἐπὶ γῆς. 3 quibus plane refellitur Schoenborni sententia, qui chorum semper in aere versantem fecit t. l. p. 293).

38쪽

In fine Persarum chorum Xerxem supra logeum in domum regiam consecutum fuisse' veri simillimum est, eum iam v b25 Atossa a senibus qui chorum efficiunt petiVerit, ut comitentur

regem qui ipse v. 1035 exclamat:

αἰακτος ἐς δομους κίε.

Veniamus ad Septem adversus hebas Chorus virginum ex urbe in orchestram per deXtram parodum v. 78 progreditur' atque tum pugnae tumultu perterritus ad simulacra deorum quae prope domum regiam collocantur . 95 confugit. Quem locum relinquit v. 27 Eteocle iubente:

καὶ προς γε τουτοις ἐκτος ου τ' Ιαλμάτωνευχον τα κρεισσο ξυμμ&χους εἶναι θεους v. 248 sq.

In fine fabulae chorus in duas partes divisus cum Antigone et Ismene olynicis et te, lis exanimata corpora per sinistram dextramque parodum ex orchestra comitantur' . Discrepant inter se viri docti, quomodo Eumenides in cognomine fabula in conspectum Venerint, tamenimnes, quantum scio, in ipsa caena ea apparui8Se consentiunt. Atque equidem crediderim v. 66 quo Apollo cum Ore8te et Mercurio ex templo, quod mediae portae locum tenet, progrediuntur, per apertas portas nonnullas quidem Eumenides dormientes vidisse spectatores'. Atque usque ad versum 233 quo Scaena commut,

1 idem placuit Schoenbornio l. l. p. 197. 2 quem in logeo iam in primo apparuissa Schoenbornius p. 127

maluit. 3 totam pompam funebrem Schoenbornius p. 129 in scaenam transtulit, quamvis et is chorum exeunte fabula in orchestra fuisse censuerit. Is hanc in rem infra accuratius inquiremus. 4 Schoenbornius p. 209 sq. scholiastae verbis nisus duobus ἐκ- πιαλήμασι quae Ociuntur illas in logeum provolutas esse censebat. Sed Odo fredus uellerus Euinonid. p. 105 de his machinis hoc loco cogitari non posse iam satis comprobavit, qui aulaeo quodam retracto interiora templi in conspectum venisse maluit contra eum repugna

sodo fredus Hormannus opuscul. VI, pari. II, p. 66 de scaena ductili cogitabat, quam Servius ad Verg. Georgic III, 24 commemorat, atque demum v. 97 Eumenides apparuisse contendit si sequaris,

39쪽

tur in in logeo remansisse chorum veri simile videtur. Quem in altera tragoediae parte per sinistram ingressum parodum v. 243 in orchestra parte egisse consentaneum St. Videsne quam saepe in Aeschyli fabuIis nam duarum tantum desunt exempla chorus in scaena versatus fuerit 3 Sophoclis' tragoediarum unum tantum inveni locum, dico Oedipi Colone versum 856, de quo Schoenbornio p. 278)assentia chori senes logeum ascendisse, ut Oedipo contra Creontem auxilium ferrent' . In Euripidis M Orestis initio intuebantur spectatores Orestem dormientem in lecticula collocata ante domum regiam, quae ad mediam scaenae portam spectabat, atque Electram iuxta lecticulam sedentem fratremque custodientem. Haec feminarum chorum ingredientium v. 32 admonet, ne propius accedant neve Orestem e somno excitent. Atque ex ipsis Electrae chorique verbis satis elucet choreutas iam in ingrediendo prope lecticulam versari, ut equidem non dubitem, quin chorus in logeum per dextrae versurae aditum progressus ' post Electrae

verba:

omnia perlucida fiunt atque Apollinem v 69 et Clytaemnestrae. umbra. v. 97 loquentes faciamus prope apertam templi portism, ex quis Eumenides in logeum proruunt p. 143), quas spectatores iam prius conspexisse vix comprobari possit. I scaenam commutatam fuisse Schoenbornius p.rat mihi quidem persuasit, quod uellerus Eumenid. p. 106 denegavit. 2 ex recensione indor fit, Oxoni 1849. 3 Κοlstero sophocl. Studis p. 60 sqq.), quocum in describenda

huius fabulae scaena maxima ex parte consentio, concedere non possum chorum a Creontis ministris, qui scalas logei obtinuerint, prohibitum esse, ut in scaenam se conferret, cum Creontis Verba: μη φανειν λέγω

v. 856 et reliqua quas ad chorum loquitur aperte demonstrant choreutas illi proximos, in logeo scilicet, adstare. 4 Euripidis versus cum irch hosfio numero. 5 quod noluit Sehoenbornius p. 150sq. qui chorum per dextram parodum induxit; sed neglexit vir doctus, carmen illud quod sollemniter ingredientes choreutae cantare solent huic fabulae deesse. Conferas

velim argumenti Aristophunis grammatici verba: .... πρὸς ἀ του αμέμνονο βασίλεια ουπόκειται Μέστης κάμνων καὶ κείμενος - μανίας ἐπὶ

40쪽

ον ὰφ γημων, οὐκ ἀπ' οἴκων πάλιν ἀνὰ ποδα σον ut ξεις μεθεμενα κτυπον; V l66 sqq.)in orchestram descenderit. Quam iterum relinquunt feminae ab Electra in logeum vocatae δ): στῆθ' α μιν μων το δ' ἁμαξηρη τριβον αἱ δ' ἐνθάδ' ἄλλον οἶμον εἰς ς ρουρὰν δοι- V l25 Sq 3, ut aditus custodiant ad domum regiam, cui proxime illa adstare ex ipsis chori verbis concludamus necesse est hisce:

ς μελαθρον πολεῖ τον ἀγροτα ἀνηρ v. l2868q iatque ex versu 303 Sq.:

Quo tandem loco chorus in orchestram redierit, pro certo affirmare nequeo, tamen veri simile videtur eum versus 545 sqq. iam in orchestra cecini8Se. Chorum in Medeae v. l 265 in logeum se contulisse mirum in modum Schoenbornius p. 144 denegavit, quod eius chori seminae non in ipsam domum regiam intraverint, Sed ἐπυς στάγης v. 282 constiterint. amen ineptae illae viderentur loquentes: παρελθεχ δομους ἀρῆξαι φονον

δοκε μοι τέκνους,

nisi quantum possent Medeam a caede liberorum precibus prohibere conarentur, quibus videlicet natura invalidis vires deerant ad obstructas domus portas aperiendas, quarum claustra tandem per Iasonis ministros revelluntur es. v. 303 sqq.).

quae postrema verba irch hosfius quidem choro tribuit).l Schoenbornius p. 152 chorum in orchestra remansisse atque parodos custodivisse maluit.