Monumenta Germaniae paedagogica

41쪽

86ybold, Joh. Georg, Seleetiora Quaedam Colloquia Latino Germanica, ex Optimis quibusque Dialogorum Libris in

Tironum gratiam et usum collecta, in breves Paragraphos concisa, atque ita adornata. ut laetio de quavis sere obvia materia Latine colloqui discant; Norimbergae, Apud Joh. Andr. Endterum et Wol angi Junioris Haeredes 1666. - officina Virtutum seu Praeceptiunculae morales in gratiam Trunculorum conscriptae. et in brevium Exercitiorum formam redactae. Jugend-Schul, das ist: Ein Berichi, Wie die liebe Jugend in don Schulen tu allorhand Christi telion und GottWolgemitigen Τugenden, vermittolst 186 kurger, 30 genannter Argumentiein nutglieli und erbaulich kdnne angemhret Uerden: ΑlSO Von nouem pr61snet. Nlimberg, In Verlegung Wol anguoritet Endter, und Johann Andreae Εndters Sel. Εrben

Anno MDCLXXIX.

- Tirocinium Nomenclatoris Latino-Germanici plane novum. Accessit Index Vocum Germanicarum copiosissimus. Una cum Christophori Arnoldi. de Nomenclatoribus et Nomenclaturis epistula adeundem. Norimbergae, Sumtibus Johannis Andreae, et Wolfgano Endteri Junioris Haeredum. Anno

MDCLXXm.

- Viridarium, Seloetissimis Paroemiarum et Sententiarum Latino- Germanicarum stosculis amoenissimum, ex optimis quibusque tam vetustissimis quam recentissimis Auctoribus ita adornatum, ut non modo Scholaribus et Studiosis; verum etiam Theologis. Politicis, imo quibuscumque aliis, sive literatis sive illiteratis in Sermonibus et Scriptis permagno usui esse possit. LuSt-Garten, Von auseriesenen Sprii lim Irtern, auchselidnen und denkWilrdigen Sitten und Letasprlichen, etc. ausden besten soWol alten ais neven Auctoribus bestehend: So

tum junctarum, Vocum seu phrasium et loquendi sormularum, quae vel barbare, vel parum eleganter, vel in alienis significationibus, vel inopte satis a plerisque vulgo adhuc afferri

42쪽

Germani eo- Latinum in usum et delectationem Scholasticae Juventutis concinnatum et aliquot millibus huic rei inservientibus Iconibus illustratum. Cui insuper accessit Epitussie Grammatiges Latinae cum Selectarum Sententiarum Farra

43쪽

XLIII

vogi, G.. Progr. Das Leben und die plidagogi schen Bestrebungendes Wolfgang Ratichius. B Progr. Casset 1876-82. Vorm baum. R. Die evangelischen Schulordnungen des sieben- gehnten Jahrbunderis. Bd. I. u. 2. Glitergloh 1863. et gelii, Erhardi, Artium Architectonicarum Directoris Supr. et Pros Publ. Physicae Pansophicae mero Naturalibus aeque ac Ariefactis accomodatae, denominativo pariter et aestimativo eognoscendi gradu traditae Specimen primum Quod Eodem Praeside, Publicae Duditorum Συζντήσει d. 10 Julii Anno 1673 exposuit Johannes Wviser, Norimb. Jenae. -, Universi Corporis Pansophiae Prodromus de Gradibus Humanae Cognitionis, ipsaque Trina uentis operatione, generaliter VenS Quem digere posses Panto osiam. Jenae Sumptibus Johannis Jacobi Bauliolari. Anno MDCLXXII. - Corporis Pansophici Pantologia. de Unoquovis in genere non tantum, sed et de singulorum, tum Naturalium tum Arte- factorum, Speciebus. Jonae, Litoris Joh. J. Bauholari. Darinauch Pantometria und Logica Pansophica.-, Consu. Palat. Pros Publ. Aretologistica, die Tugend-dbende chen-Κunst. Darinnen Nichi allein die ali gemelne Theoriedor gehi und me baren Dings. Wio auch Der Verstands undWillens Wγckungen darliber, kurtz beschrioben; Sondem auch die Rechen-Prax, wie man Zalilm18Sig rechnen, und

44쪽

Me in heimer. Ad., Rhetor Ex temporaneus, Sive Variandi et Amplificandi Copia Verborum et Rerum Pro tyronibus Eloquentiae. Seneca Longum iter per praecepta; breve et efficax per Exempla. Darmnatii. Typis Christophori Abelii 1663. Rei se Chr. Dio drei Iaegston Ergnarren in dor gant20n Wolt. Abdruex dor Ausgabe von 1673. Halle alS. Max Ni

46쪽

Naturae constantia. S. 76. Ad Artes Grammaticam, Logicam, Rhetoricam et poeticam resero. Prioris conditionem jam explicui; hoc tantum addo, insigne illud esse artificium, quod Patres Hiberni ingua Ianua linguarum exhibuerunt: sed mirabilo illud quod Iohannos Comenius amicus noster in sua communieavit. Non tantum enim primitiva voeabula sententioso ei inclusit; sed etiam ita disposuit ut philosophiae quasi synopsis esse videatur. S. 79. Coronidis logo adjicio aliquid do Didactica, quam multi praecipue in linguis excoluere. Excellere tamen inter eos videtur Petrus Glaum ius. qui italicam linguam dimidio anni spatio in Academia si essena ita docuit ut discipuli eadem theses de quadam materia scriptas accurate oppugnarint. Idem doctrinam do laudis spadio duarum septimanarum Haliae Saxonum, discipulis principiis tantum Logica instructis ita instillavit. ut et de eadem materia theses conscriberent, et eandem Sine praeside ad miraculum usque defenderent. Haec a Cl. et mihi amicissimo Viro Domino Sigismundo Evenio aegepi, qui tanquam Gymnasii tum Roctor. totum illud negotium direxit, thesium etiam exemplaria aliquot. cum tabella, quam Glaumius praemiserat,

mecum communicavit. 3 Paria se posso Holstoinius eius discipulus scripto nuper professuΝ eSt.

47쪽

Polymathiae Philologicae Ad umbratio. Praes.

. . . . DOSter Comenius, qui Suam januam me primo monitore, postquam illam a me ex Germania reduce, anno seduli vigesimo septimo advectami, magnis naevis laborare observasset ,

concinnavit, plura in hoc genere praestiturus, nisi se a pansophicis cogitationibus et aliis paerergis abduci passus fuisset. 2. Ilonstoni an lΗartilabi.

Clarissime Vir

Domino et amice ObSemande. Diuturni Silentii moram neque ipsemet excusabo, noc tu in Hequiorem partem accipies; nosti quot terrae. quot diaiungant nos maria, quantus inter utrumque hiatus locorumque intercapedo. Non tamen aliquam commodam Occasionem tecum do rebus bono publico necessariis communicandi, me scientem volentem intemmisisse memini. Et qui possim alitor Z Non certe id patitur candidum tuum et boni publici studiosissimum pectus, quocunt si non paria ego quoque facere contendam, essem merito in humanam societatem ingratissimus. Itaque lubentius eo hane quae se jam dat occasionem ad te scribendi arripui, neque diu do Epistiniae sollicitus argumento. de eo quod unige ad Ecclesiae rerumque

publicarum Secuturum commodum mihi sacere videtur, tecum communicare constitui. In quo si sorte paulo oro longior, sique Epistolae excessero modum, dabis veniam, numque spero piissim0 tuo pectori, prolixitatem creaturam aliquam moram, non fastidium. Quoties mecum, vir clarissime, mala tum Eeglesiae tum rorum- publicarum, animi cogitatione revolvens, ad causarum eonsiderationem mentem adiicio; toties suprema divinorum judiciorum causa. ac proximis aliis praeteritis intermediam aliquam causam. horum

48쪽

siuetuum, ae Universalem pravam Educationem Juventutis extitisso arbitror. Cum enim Vel Vitiorum vel virtutum sit sementis educatio. ex tam pessima Sementi, quis frugi messem sibi aut pollicebitur aut sperare etiam audebit 3 Usque adeo verum Ast illud omnibus sero in trivio notum: Quo semel est imbuta recens servabit odorem testa diu. Adeoque non ita firmis sundamentis. illos sibi suturam talici. talem polliceri puto, qui non simul ad Educationis puerilis relammationem guram atque animum intendant. Meliusque et utilius qui id socerint generi humano prolaturos existimo quam si vel alium orbem invenserint. vel quintam excogitarint monarchiam. Huc etiam accedit, quod meditationes Paedagogicae subIimes, et perquam difficiles continent cogitationes. Nec sine causa. Qui enim puerorum curam suseipit, illi Ingeniorum et Inclinationum Humanarum meditanda est diversitas, disserentiae, atque distinctio ut certis notulis et effectis, accurate indigitare queat squantum quidem humano ingenio investigari potest 3 omnem varietatem ingeniorum humanorum et affectuum, utque remedia apposita ad Vitia corrigenda, et media apta, ad virtutes alendas. in quolibet animae temperamento investiget. inveniat, atque ad Usum pro diversissimis oceasionibus prompto applicet. Nee hoc Solum sed etiam quicquid in Vita humana sublime aut arduum cogitari potest . quidquid ad Publicam Privatamve vitam utile atque honestum, id pueris certo gradu eorunique captui eSt contemperandum. Atque ita Paedagogo non solum res ipsae, sive sint scientiae et Artes liborales, sive munia et Opificia sunt cogno

renda. sed etiam harum rerum Omnes gradus noscendi sunt. et

humillima ac familiarissima ratione ad Puerilem captum accomO- dandi. Porro hoc insignem difficultatem habet. quod ut citius Π0vum putem expugnari Ilium, quam ista sine praeclaris aliquibus adminiculis recte a quoquam praestari pOSSe. Hic alia quasi lingua erit loquendum. aliisque notionibus et similitudinibus. Harmonicisque exemplis, et modo magiS plano ipsa fundamenta omnium disciplinarum exprimenda erunt. Cum quicquid ad adultam spectat aetatem, ad puerilem quoque Spectet Sed suo modo. Quae autem nostra est, Vir clarissime, in melicitas. 0 quam jejuno. et quam superficialiter nos nostro saeculo ista expli-eata habemus t Multi sunt equidem qui euram educationis puerilis 86 descripturos professi sunt, at quotus quisque est qui media solidioris educationis ostendati Numero vix sunt totidem quot Thobarum porta o et divitis ostia Nili. Parcant mihi

49쪽

Doctissimi Viri do quorum laboribus tam audacter judicare praesumo. Etenim non me aliquo praejudicio niti. sed id quod res est dicere, vel hae sequentes instantiae ostendent. Velim enim mihi, Vir clarissime, vel unum saltem ex illis scriptoribus dari qui Insantilis uetatis intra tertium et sextum annum curam vel attigorit 3 qui ration om educationis Puellarum accomodate complexus sit 3 qui Rusticorum populi, nobilium, educationis vel meminerit quidem. Cum tamen haec omnia distincta manuductione indigeant. ut erret ille qui una communi norma et eum qui in Palationatus nobili et eum qui in agresti casa So educare posse dixerit. Aliter tractandus cui nobilo sanguen, aliter

vervecum in Patria crassoque sub aere natu S. Hic vero nostri omnes qui στυλοι esse hac in re videntur. ad unum inquam

omnes deliciunt. Adeo indignam aetatulam teneram putant, cujus illi rationem habeant in eius meditationibus, nam rustieanam pubem quod attinet, id infra eruditi dignitatem subsistere ut . ruSticiSeducationis leges det, quisquam eorum tacito dixerit. Nec hoc solum sed etiam. Pietatis, Sanitatis, Morum, exercitiorum eruditionem rerum et linguarum. adeo nimis generaliter et minus didactico complexi sunt. ut quid sibi velint vix a decimo quoque intelligi possint. Lege Relege, Vir Clarissime. Omnium quicunque hac de re commentati Sunt lugubrationes, et vel ego homo non sum, vel quae dico vera esse repperies. Quid faciendum igitur 3 An vero subsistendum in vulgari illa et hactenus recepta edueationis ratione 3 At vero inutile et nimi ab assequendo educationis fine qui est gloria Dei et commodum Humanae societatis devium. Cogitandum igitur de mediis quibus Anomalia istius educationis ad aliquam Analogiam revocari possit. Sed nec solum cogitandum est, sed Deo duce admovenda operi manus. Nemo enim quicquam magni sine labore est con Secutus. Optarim certo eas mihi vel eruditionis vel ingsaii divitias, vel occasionum momento commoditates, adesse, ut malis istis medicam manum afferre, deque gloria Dei Sic mereri posSem. Verum nobis a libris. a praelo. a doctorum conversatione remotis OB traque Papistarum insidias assiduo excubantibus, vix ad talia animum vel applicare saltem, nedum calamum liepti. Rogantur

50쪽

is itaque Magnae Britanniae Theologi quibus et otium maius, et mediorum necessariorum maior abundantia. ut velint etiam hanc partem. pro ea qua pollent ingenii excellentia, et rerum variarum experientia, exactissime elaborare. ita ut notabilis accessio fiat etiam in hoo eruditionis Τheologicae genere. Revera enim et hic datur Plus Ultra, aeque ac in aliis Theologiae partibus quas per augmenta indagarunt, et satis ad usus Christiani gregis accomodarunt fac liciteri. Tu, Vir clarissime, ad hane rem, piis quos nosti Theologis Suasor et Impulsor esto. Nec dubito Pios docti 8imosque viros. Suam hac in parte facile nobis imo toti Christianorum Orbi, accomodaturos operam. Norunt quippe illud Prophetae Dudientes multos splendebunt quasi splendor expansi, et illud Salomonis: Spargant se tui sontes foras et in plateis rivi aquarum. Porro praestare haec poterunt, si ad sequentia animum ac mentem intendant. ac quidem si autoritatibus quae fascinare quorundam solent animos tantisper sepositis liber0 meditari, et proprio Rationis scripturae et experientiae scrutinio totam huius rei indolem indagare velint, deinde si quaestionibus proprositis quas mihi transgeripsisti in primis quae pertinent ad Religionem vel studium pietatis et quidem vel omnibus vel saltem selectioribus, respondeant, denique si vel saltem has quaestiones pro designatione desideratorum in re Paedagogica, Sive etiam Topica quadam occasionum, quibus Meditationes suas. de tota hae materia saecundare poterunt, admittant.

Sed quid κοῖ Delphinum natare, viros doctissimos quomodo in materia sibi proposita versentur doceo. Cessabo igitur ne sorte illud quod sophista apud Antiochum de Bello coram Annibalo

Veterano, non milite solum sed duce quoque disserens a sortissimo Ducum tulit, reseram: Multos equidem deliros vidi. sed qui hoc magis deliraret neminem. Hoc potius agam ut redeam eo unde digressus sum, teque, Vir Clarissime, ut suadeas urgeas Reverendos autem Theologos ut meditationes has Suscipiant, ea qua par 28t observantia rogem. Si nihil aliud essot, certe praeclarissimae et uberrimae utilitates omnes, quibus rara et singularia Deus hoc imprimis tempore concessit dona, ad has curas excitare deberent. Certe enim tanta ost istius rei utilitas, ut vix etiam aestimari Mit. Ac primo quidem malis quae a prava orta dixi puerorum educatione in omnibus statibus praestantissimum adserri poterit remedium. Et quemadmodum hactenus ex malis Pueris