Monumenta Germaniae paedagogica

61쪽

S. D. Compellandi Te . clarissimo Vir, ansam praebuit reVer D. Niciassius quam quod arripuerim, Til pro humanitate Tua benigne interpretaberis. Retulit is D. Ancoranum inopinato in Angliam Segessisse, Gallica versiono Januao meae serius pluribus linguis edendae illo tam servido studiosus esti penes Te relicta Anglicanaque submittenda propediem. Sed et hoc: adornasse Te

Germanicam versionem editionemque jam parare. Muidem n0n solum non invideo, sed et vehementer gaudeo esse viros eXimi OS qui ad commune juventutem scholasque juvandi studium tam amige con Spirent, quin potius tam concitatis animis concurrant, ut ardore pio ipsum novi inuonti concinnatorem vincere videantur. De saxit, ne frustra et velimus et moliamur rem mole quidem parVam, usu insignem. Sed ne lateat Te, Vir clarissime, opellam hanc demum mihi placere coepisse. postquam Vobis tot tantisque viris placere animadverti. Complurium enim doetorum virorum tum e

Autornamen a gelamen hat.

62쪽

Borussia Vestra, tum e media Germania, denique ab Anglia usque jam suffragia habemus, ut pudeat non expandere vela tot socundis

adspirantibus ventis. In eo igitur sum, ut Secunda cura opusculum reddatur nitidius finique suo respondens exactius. Primo enim et nativo signisscatu voces rebus applicare et seopus fuit et in praelatione protestatus sum, a quo tamen Scopo aberratum esse passim deprehendo, quin et redundantia quorundam aliorum dosectus displicet. Quumque errores cognoscamus ipsimet. corrigere aequum est, ne Vel minimo errore nOStro aliis errandi relinquamus oceasionem. Proindρ priorem illam editionΘm regussi non cupio. non

patior. Versiones spost Bohemicam meam. ad quam aptata sunt omnia principaliter, ut vox voci. phrasis phrasi respondeat ubique)Germanicam et Polonicam segimus quidem. sed et hae sub lima sunt. Quamquam de Germanica securiorem jam me segit rev. D. D. Νiclassius, postquam Te virum linguae ejus cum gloria potentem admovisse manum feliciterque interpretis officio iunctum edecuit. Quod admodum mihi gratum est. Nam utut ego vestrae linguae qualem cognitionem uso longo mihi comparRrim, non tamen tantam ut fidere mihi ausim. et quorum exigenda fuit lima, eos vel dim-ciliores vel negotio huic minus sufficientes experiebar. Nunc per Te cura levatus, quid ni gaudeam 3 Dieam tamen . quid ego inversionibus istis observandum putarim. Primum eo existimavi enitendum. ut quemadmodum Latinae, ita et alterius cujusvis linguae hic totum prostaret corpus, proinde nulla vox bis terve eodem significatu poneretur squod hactenus Vestrates texi Ographiseeerunt, plures voces Latins per unam eandemque Germanicam reddentes , sed diverse. nisi ubi synonyma sunt, quibus non nisi una Latina respondeat. hic juxta invicem altera parenthesi inclusa poni possunt, ut: Equus, Pierd) Rosa et Videndum non solum ut totius linguae verba phrasesque generaliores prostent. Sed et tam Reeurate vox voci, phrasis phrasi respondeat, ut absque errore discipulus imitari possit, reddendo nempe ita, ut propria propriis, tropica impleis, jocosa jocosis, obsoleta absoletis et . examus8im quantum

quidem neri potest) respondeant. Id quod nos in Bohemicis

praestitimus. in Polonieis et Germanicis conati sumus. Us autem eonstitutis malis liquet, laborem hunc non vulgarium lexicorumlqu0rum somnolentia subinde se ipsam prodit, ut ne dicam ubique), sed accurati judicii opem poscere. opus itaque suerit multas voces et phrases vernaculas, quas dictionaria nulla subministrant, equotidiano vel rariore etiam usu depromere, et tum ad materiam praesentem, tum ad Latinam significationem, quam exactissime

63쪽

Recomodaro. Quo sine et indicem vocum Germanicarum confici nece8Sarium 88set, tum propter certitudinem. num omnes insinti tum propter examen instituendum, num suis locis rocte insint. Haec innuo, Vir. cl. . ut consilii moi et voti pervideas rationem. Caeterum. quod exoticarum linguarum attinet Versiones, nescio, quid

intorsit eas a nobis publicari. Tentamus primo tribus hisco linguis. quarum in scholis regni Poloniae usus est, et erit libellus sorma portabili. pretio tolerabili, usu minus distracto nam et hie pluribus

intentus minor ost ad singula sensus curiosae juvΘntuti commen dabilior Pin.

Sospitet Τe Jesus Christus Vir clarissime lUndo vero mihi hoe novum amicitiae sidus 3 Etiamne Ham- burgum, qui mihi coeptisque faveant. suppeditabit3 Deo. amoris sonti. qui ejusdem spiritus a latu suos per quaecunque locorum intervalla madunat, laus sit et gloria. Literas Tuas, clarissime Docemi. aecepi, plenas quidem illas amici et bonigni affectus sed quae ad Rlias prolixiores per Lipsiam do me jam ante destinatas resoruntur ore. Nihil igitur de rei summa respondere possum, sed ad postulatum, quod posterioribus his expressisti, nsecessario. Uunam mi Docemi. utinam fiat. quod optast ut jungero licoat dextras deque di dacticis quorum To aequo fervidum video amatoremi consorro consilial Sed id optari nunc quam sperari promptius est. Multa quippe sunt, quae meam illam ad Vos prosectionem impediunt. adeoque legalia. Non praetendam itinerum difficultatem. valotudinis imbecillitatem. temporum lubricos terminos. Schola hic. cui operam meam interim addixi, praesentia mea indiget. occlesia hic exulans onerum partem humeris meis serendam im posuit etc. Τacebo quod apud Τe fortassis vix nulluin invoniret pondus) didaeticis me ita noetesque diesque immersum ses88. ut vel bidui jactura nimia vidcatur. praesertim dum opus servet. uti

nune Deo elementer adspirante. experior. Fer igitur aliquam moram. Amice clarissime, dabit spero, Deus et dies. quod nunc rogatur: sorsan Lipsiae sub autumnalos proximas nundinius, Si Diuitiaco by Corale

64쪽

ria Τε ejusque dimittunt negotia, convenire possemus. Dedipnim ad D. Rauchinm quem methodo sua omnem scientiarum Encyclopaediam absolvisse audio) litoras, ad colloquium so invitans: si responsum accΘpero ΘX voto, stat animus visere Lipsiam. 8t tunc Τe nobis tertium optabimus. quamvis non defuturi sorsan essent plures in hoc idem didacticum propositum amico con-gpirantes etc.

De meis pauca: Janua trilinguis prodibit Dantisci cum Germanica nempΘ et Polonica versione, editio priore longe castigatior et sexcentis prope Vocibus auctior, cum indice. In Anglia morae impatientes priorem editionem cum Gallica et Anglica versione vulgarunt. Tam avide opusculum hoc et eum doctorum applausu excipitur, ut mihi speraro id nunquam venerit in mentem. Facit vero id, ut de majoribus, quae sub manu sunt, majora Bliam mihi pollicear. Sominarium enim illud minima est cogitationum mearum

pars, tentandi solum vadi causa emissum etc. Vale. l4. saersi Ulnkler an somonius.

Commendatio satis pomposa Ratichianae a. Dn. D. Bel coet Jungio divulgatai, quid non spei apud multos excitavit3 Sed bonus illi Ratichius latet, et latebit. V. Moseru', Scholae nostra Collega primarius, suit ipsius conviva, spo aucupandi verum illius Methodi fundamentum; sed ita eum dimisit, ut praeter pauca. quae ingenii sui acumine arripuit, reportaverit nihil. Nemini se sua commissurum dicit, nisi magna pompa, magnisque sumptibus Regis alicujus redempta: Doctisque viris, quos admissurus esset ad Methodi hujus defensionem obligatis. Sed an ita Christus. Prophetae, Apostoli 3 Rectius igitur Te facere omnes boni judieant. qui sine invitatione et sine invidentia. solo pietatis Zelo incensus Sponte Tua offers omnibus: hoc ipso contentus, quod videas Te non 0mnino lusurum operam in re tam gratabonis. Perge igitur, mi Comeni uti coepisti: ne retrahas quaeso manum. Invenies Tibi laventes, pro To orantes, gratias Tibi agentes, et largissima To rumunera-

65쪽

tione dignum judicantes: quam tamen si non dabit Mundus, largietur DEUS. Αgo nunc Dra beneficio annum 66, et tamen adhuc Sum cupidus discendi juventutique tenerae et nepotibus meis belle cupiendi. Vidi multorum scripta Didactica: sed naturali Methodo convenientiora, quam qua Scripta est Jauua et Grammatica Tu non vidi. Non aberit certe, quin miretur praeSens et Sequens aetas, res tantae facilitatis et jucunditatis Scientias et Artesin pro tam operosis et abstrusis olim habitas suisse. 5. comentus an seorg inhier.

Lissa 1632.

S. D. Ut paucis multa expediam, totius negotii, de quo in formari cupis, basin detegam, unde simul apertum mihi pectus

Exul Moravus sum V. D. M., qui, cum in universali hae patriae desolatione scholarum vastationem attonitus spectarem, coepi de rationo scholas restaurandi si Deus ecclesiae misertus aliquando nos restituat) anxius cogitare. Ubi cum viderem p ram et puppim esse methodi rectificationem sin qua alioqui magnos viros desudare jam videbam constitui admovere ipse quoque manum ei. si quid ad rem adferre possem, experiri. Enatum igitur mihi inter caetera istud opusculum, quod Seminarii nomine insignivi cum Boh. collateriai metaphrasi, non nisi tamen in laturum, ut dixi, patriae usum. Ciueterum quia amicis emitti hoc visum fuit, vel judiciorum experiendorum cauSalaetum. Posteaquam vero cum applausu excipi animadverti nam et a diversis typographis etc. a viris doctis . . . . ') π0 longius in Didaeticis progressus longe majora nunc molior, Me0 ut edendis illis opusculis quorum Seminarii praelatio mentionem habet) effectis alioqui et nonnisi extremam manum desiderantibuS. Vacare non possim. Hoc solum egi, ut iterata Seminarii editio castigatior esset et indice aueta et in usum Vestrarum scholarum Germanica versione etc Videor igitur non omnino lusisse operam in

66쪽

re tam grata bonis, praesertim cum et Vestrae nunc scholaB accedat judicium. Doctissimi viri N. N. collegae. amplector voluntatem, si non mihi sed juventuti gratisseetuo in Graecum transferendo opusculo aliquid operae ponet et . Amo omnes, qui non sibi se natos credunt maxime φιλοδιδακτικους, quos o utinam excitet Deus exorienti novo saeculo novas saepsi Mo in Windlero novum methodi lumen video, ad quod Christ. Pansophiae encyclopaediam componere agressus sum. Si absolvere dederit Dominus. mirabitur, sperosequens aetas res tantae lacilitatis et jucunditatis sartes et scientias intelligo pro tam operosis et abstrusis aliquando suisse habitas. Non mihi blandior, Deo dobitas tribuo laudes. Neo enim quamvis eveniat, quod dico) quidquam poterit a quoquam mihi ingenii tenuissimi et litoraturae prope nullius homuncioni, tribui

S. Tandem nimirum noscere Te incipio. Venerande Senex.

pater in Christo honorande. officium. aetatem, gloriae Dei et publici boni gelum e Tuis et D. Moseri literis edoctus. Ignosces igitur, quod prioribus Te ut aliquanto gradu inferiorem compellarim nee enim ex epistola ad typographum data colligere satis, quiemes, poteram . Hale scilicet mortalitatis hujus sors est, ut etiam conjunctissimi in Christo invicem ignoremur. Sed satis

sit corda omnium coelo destinatorum in coeli terraequ8 centro. Christo, convenire. perque illum in communem coelestis societatis am0rem conspirare. reliqua nobis in beatis sedibus asservari credamus, cta spe praesentium imperseetionum damna levantes.

Ad Tuas ut respondeam, aliquid liberalis es, Vir venerande. id eumulandis in me aut potius opuscula mea laudibus, quas. et ut non ab affectu squis enim in me ignotum esse poterat Z), sed δ judicio prosectas agnoseo, ne a Te solo ejusmodi stimuli veniant.

timidiuseule tamen admitto. Nam non est levo magnorum Virorum e pectationem, cui fortassis satis respondere nequeas, sustinere. Interim. quia non in manu nostra est adjicere ad staturam gubitum unum aut et rere capillum album vel nigrum, sed omnia in arbitrio Stant Diuitiaco by Corale

67쪽

ejus, qui nos imagunculas suas tamquam neurospasta movet, promovet, trahit, retrahit et ad omne beneplacitum suum circumagit, satis est nos illi sequaces esse et agere. ad quod geimpelli sentit quisque. Sive laudem auferamus in hominum conspectu sive vituperium. Humanum tamen est malle placere: Christianum placere malle in bono, ut monet apostolus. Gratum proinde et mihi, quod bonis, piis, doctis non displioeant qualeseunque conatus mei, quos tamen tu. Jesu Christe, dispono in gloriam Tuaml Hic tibi nos famuli tui nostros sudores, vitam, omnia debemus, bene nobiscum agetur, Si tu non asperneris.

Ds Seminarii editione trilingui et quid operas tardet, nuperscripsi. Expecto Dantisco informationem, an sub prelo jam sudet. Rogavi equidem rev. D. Mochingorum valde, ne moras necti patiatur, praesertim cum alii quoque urgeant. Nam Thorunienses et Fraustadionses jam in scholam introduxerunt publice in elasgi tractandum. Quam primum prodierit, communicabitur Vobis unum et alterum exemplar. Et quia Polonicae Vobis et aliis per Germaniam nulli usui. recudetur mox Latino-Germanicum Lipsiae: ita inter me et Grossium jam convenit. Sed expectare tamen Dantiscanam editionem quia Germanica versio magna diligentia adornatur) eertum est. Loici editionem laustra expectatis, ut et phr eologiae, antequam in Bohemica prodeant. Utrumque enim opusculum Vernaculae nostrae adaptatum est ea forma, ut parallele decurrant perpetuo, quod ad Vestram linguam eadem accuratione jueunditate, usu transferre ego quidem non possum, poterit foresta alius nostro exemplo. Sed dubito tamen ea forma posse. Nostra siquidom lingua, ut dixi parallelo decurrit cum Latina, quod ad derivandi, componendi, innectendi et construendi modos, Vestra sepius recodit, minutas particulas in constructiones huc illuc trajiciendas interspergendo. Interim. Si non satis conveniet sic. invenietur alius. Dco dante, modus. Sed nec nostra phraseologia adhue perfecta est, me nunc prope biennium in realibus occupato. Paullatim tamen colligitur materies, illi quoque. ubi usus pos t.

in formam redigendae. Non omnia nobis simul nasci possunt. quae parturimus, et concedenda nonnunquam quies atque ex intervallo redeundum ad opera, praesertim cum et alia occupant

plerumque. Deo igitur ista, ut et omnia committenda. quidque sequens ferat dies expeetandum. Do Ratichio quod innuis miror. Itane vero lueornam Sub modio poni aut rursum nonnisi aurea candelabra quaeri 3 Dederam ante biennium forsan ad virum literas coepti mei consilia explicans Diuitig Corale

68쪽

et quousque ipso progressus sit ne forsan actum agatur) edoceri cupiens. Sed post exactum semestre eaedem literae eadem via per Lipsiam ad me redierunt negantibus iis, quibus negotium commiseram, resciri posse. ubi latitet. Ita mihi saxum meum volvendum in usum praesertim gentis meae intellexi, telamque meam texere porrexi. Si tamen id aliis quoque ex usu esse potest, non inridebo, posse autem non dubito, postquam ad alia ex aliis prospicere concedat luminum Pater. Cui me meosque illos conatus Tu, reverende Domine, uti sagis, piis Votis commendare ne intermittito. Ego pariter Te Tuosque pectori meo commendatos

habebo. Vale. lT. zomenius an Martin Mostr.

S. Literae Tuae humanissime scriptae valde me regrearunt Gaudeo enim adauctum mihi amicorum spiraδιδακtieorum cat logum. Hoc si quidem unum post saera vocationis munia unigenio assicit, si rem literariam alicui cordi esse sentio: nihil magis et ipse in votis et operis habeo noctesquo dieSque, quam ut per me quoque aliquid sive lucis sive facilitatis aecedat scholasticis studiis. Ob quem assectum lavere mihi bonos clarissimos etiam Scholarchas Vestros. quod nuntias. quid ni mihi gratuler 3 Sed et ipsi scholae Vestrae de tam piis sedulis prudentibus naucleris quemadmodum et de Te tam gnaro et gnavo remige, gratulor. Utinam plures sint, qui in tam seria re serio conspirare nervosque intendere velinti Specimina syntactiea, quae discipuli Tui ad regularum nostrarum praescriptum edunt, placent Valde, magis Vero testimonium Tuum, quo ita pueros praesentissimo ad linguae, notitiam deduci, experiri Te asseris. Milii quidem ne hoc Te celem)alia adhuc compendiosior grammatica Latinitatem docendi via est enorma universalis methodi meae, sed quia haec tenebris adhuc premitur, pro diseipulis aliarum linguarum hoc interim adornatum est. In se tamen, Te teste, huic etiam lucis non nihil placet. Teque, amice.

Oro, velis praxin continuare. non meis solum insistens vestigiis, sed Diuitiaco by Corale

69쪽

quidquid observatione deprehondere potes aliter posse dici aut fieri, ut annotes meque postmodum moneas, ut facta symbola instituendi laborem minuamus docentibus, discendi autem taedium discentibus. In Seminario Graeco vertendo scopuη sit ut introductio. tamquam per Januam, in linguam Graecam. Primario igitur hoc agendum, ut vocos et phrases, quae in N. T. exstant, illud reserantur. quo in loco commode Pasoris Lexicon serviet. Tum evolvatur Thesaurus Bonni ot lacunae somissis obsoletis, positicis, rarioribus

Oxpleantur.

In Ratichii mothodo multum mihi spei suit sed 'Quaeso Te, si quido in convictorem Te ejus fuisse audio. edocere Veli S. quosque progressus, utrum vel gloriantem audieris lGausum enim illi pectus esse cognovi. Non me tam exercitato duci aequiparare velim, hoc tamen uno distamus. Mea patent amicis omnia. nihil occultatur. Magis dolet non esse, qui serioi StbRec cognoscere, operas adjungero. aut saltem cotis vice iungi velint. Soli igitur anhelandum, sudandum, succumbendum etiam nonnunquam suit hactenus. Hoc solatur non doesse, qui do tam operoso molimine dextro judicantes. monendo, hortando, Orando, vota offerendo, grate inventa excipiendo. errata eondonando animum addant; magis vero quod Deus cujus robur so per imbecillitatem nostram exerere solet) vires lumenque Sussiciat, ne in vanum laborasse videamur. Sed quorsum prolabor 3 Invidia vel arrogantia

hominis, suo non Dei honori litantis, proprio non publico bono inhiantis, eo me abripuit. Ignosce et ignoscat Deus, si judiciis

London 1632. 22. October.