장음표시 사용
411쪽
8ὶ Summau vidim, ge nerOgurni. eo jest renaSci, t. in Se et in Deum reverti. ac introverti, totus extroversus ipse. Κter62 veci
Dilocte amicet Accepi Tuas e Lutetia primas, quibus mihi Tuum in Galliam adventum significasti ossiciaque in expediendis ibi negotiis obtulisti et, ubi literae meae quaerere Te debeant, docuisti. Significo iterum rediisse ad mo ex Anglia D. Hessenthaterum scomite Cassiolabiisseque ad suos in Germaniam me mihi et sarcinis meis relicto: quem et moX aliud onus, morbi oppressit et me pluribus diebus clinicum fecit, ut extremae senectutis terminum adesse non dubitarem. Usu tamen medicinae resurgere incipio. in manus Dei commeudans vias meas. Quantum ad Te, quia D. Hessenthalem Diuitiaco by Corale
412쪽
192. Com. an Nigrin. 193. Dis Auderungen etc.
Hasus os labores Te iam desuevisse nec animum habere adiunctionem vel theologicam vel scholastigam, politicam meditari vitam et segretariatum ubi ubi sperare, eoque apud me, quod optes, non inveniatur, fiat bona mea gratia, ut fortunam Tuam Sequaris. Ego Domini moi de Uno necessario consilium sequutus) ecce velaeontrahol es tino Christo meo meque uno eius servula es unius pusillae familiOIαe ministeriolis e tentus, reliquum aevi tacitus Gigam lubens: Victurus, quamdiu illi placebit, sub alis eius et sub alis eius evolaturus hinc, quando iubebit. Amen. Commendo Τo illius quoque alarum protectioni: nihilque pos
hae sit, cur nobis invicem facessamus negotium. Ego enim core spondentias abscindo undique, ut me concentrem mihi es Deo. Vale.
Amst elodamiὶ 19. septembris 13668. Mei salutem adseribunt.
B. L. S. Tribus verbis Τibi ostendatur, quid in nova hac editione praestitum sit. Primum omnium Substantivorum, et plerorumque Adjectinorum pariter ae Participiorum Nominativi, qui in ipso contextu non leguntur, una cum Genere et Declinatione, in margine pressi sunt: ut hac ratione Libellus hic inposterum Nomenelaturae vicem sustinere queat: id quod perquam multi desiderarunt. Quod si vero Nominativus in margine non reperiatur; id do industria factum esse scias: cum jam tum vox illa vel in eodem, vel prae-eedenti Titulo extet. Dehinc noeabulis polysyllabis accentus additus est; nisi in penultima syllaba vocalium, Vel consonantium concurau8. aut diphtongus adfuerit: interdum tamen typographia accentum non admisit: nempe in majusculis literis, diphtonos, et y. Ad extremum quaedam in utraque versione tum immutata, tum addita fuerunt, et Titulorum Indici duplex Vocabularum, subjunctus est Indea, Latinus, aeque ae Germanteus, idemque locupletissimus et absolutissimus. Vale, et labori huic lave. Diqitigoo by Corale
413쪽
Acrostichida Multis nominibus venerando Patri Dno. Joh. Amos Comenio in Prosperrimum saepiusque sto multiplicandum natalem LXXm. Amstelodamum Stutinartia transmittit Magnus Hesenthater. Notatio inchoatur 1 28 Martii Ao 1669. Jam septem annorum decades, simul hepiade plenas. Obsignasse juvat. de quo Tibi gratulor auctu, Haud sine votorum benedictio tanta meorum Agmine praetereat, duxi, Pater optimo, justum. Namquo favor coeli jubet hoc, pietasque paterni Nominis, ut quod jam fascii quadrante colebium.
Exere, Summe Deus, largam cum laenore dextram, Suscipi tam fidum, post tot mysteria, Servum. Addo aquilae reduces, animi cum robore, vir , Morborum insultus rigidos depelle senecta. Octavae octavus Decadis nunc ingruit annus Saepius exauge numerum, Seniumque corona Centuplici augmento, quia sic tua gloria creSget. obstrue mortis iter, euris calamoque benignos Mittere successus propera; sic grande volumen Exibit, quod jam triginta quiescit in annos. Nosti lacteolum Candorem pectoris, in quo Indomitus virtutis amor, pietas, Sapientia stertant, Undo queat toti nova lux obtingere mundo, Suggere consilium sancto, Deus Alme, labori. Diqitigoo by Corale
414쪽
Clarissime D. Ravi, amicorum quondam decus, Vivitne adhue amicitia nostra 3 De Tua enim vita non inquiro, do illa ex litoris Davidis Cassii cui Tecum apud Ill. D. Cancellarium prandendi honor contigio certior factus. Nihilominus tamen Vitae Tuae testem manum Tuam optem, cum aliqua Su Cessuum indicatione. Incipiamus nobis denuo patere, post tantos Aegessus et gilentia. Ego Didaetica mea omnia famicorum hujus loci consilio) publicae exponens luci, in iisque, quae Juventutis et Scholarum bono agi coepta sunt aliis lampada tradens, inter alios primo loco To eum Davido Vechnero) posui, parte IV. sag. 107. Utrum videris, nescio; quia non recordor, an Exemplar ad Te missum. Et sorte non factum, cum ubi degeres, ignorarem. Nunc ergo quia nobis ad nos via patet, si me aliquid de rebus is scire segeris, gratum erit. Ego hae in urbe ab anno 1656 haesi: nunc me alio transferre cogito. quo sata trahent. Forsan ad Vos, aut per Vos in viciniam, si consilia sic terminari Deo placuerit, ut milii alibi quam hic sepulchrum sit quaerendum. Optem adhuc videre laciem Tuam, et eommunicare quae interim observare datum est: vel etiam conciliare Tibi amicitiam duorum e praecipuis, qui rem Juventutis et Scholarum servido promovendi εργοι sibi fecerunt. Quorum alter est Magnus Hesenthater, in Illustri Collegio Tubingsinsi Historiarum et Politicae, Eloquentiaeque Prosessor, nunc Ducis Wirtonaborgici Stulgareiae Historiographus et honorarius Prosessor. Qui autumno praeterito me hic invisens varia retulit; in Ρrimis quod methodus nostra in Imperiali Civitate Eslinga bono sue essu annis aliquot adhibita, et probata) in omnes jam Ducatus Wirtembergiei et Vidinas Suevias Urbium Scholas introducenda sit iliber dritthalb hunderi Lateinischo Sehulon, ut ipsius verba erant . Ut ergo ultima consilia de Classicorum libellorum editione determinari possent, eo ad me venit. Tradidi illi plenam omnium potostatem: cum mihi per alias seniles curas ad ista redire non vacat, illius autem industriao omnia tuto committi POSSe consido . . . . Alter est Henricus Scholi, Saxo, Studiosus,
415쪽
qui annis aliquot privatam Scholam hac in Urbe habens latitater Juventutem nostra methodo, nostrisque Libellisi insormavit, et a Legato Uolsato Principi suo commendatus, eoque fautumno praeterito) vocatus, bonum artis et industriae suae specimen edidit dato sibi adolescente 16 annorum, Latinarum literarum rudi Principis Cancellista), intra bimestre eo deducto. ut Latina legat et intelligat, transferreque commode. et sic Satis loqui possit. Quod mihi per Virum amicum. nuper inde reversum, significari curavit d8crotum jam esse fa Principe et Consiliariisὶ eosdem libellos eadem methodo tractandos introducendos esse in omnes Holsatias Seholas modo ut eorum editionem perficiendam sufficienti copia curaret Quare illo per eundem amicum D. BlaeW Ρrimarium hic civem. Senatorem, Bibliopolam et Typographum) solicitare coepit, hie autem lubens recepit etiam ordinum Goneralium Privilegio se et Authorem munire promittens . Ipsum Sehossum nondum habemus reducem: abiit ut ex eodem amico intelligo) ad Electorem Saxoni ipsumque Daniae Regem, Ducis Eois. commendatitiis instructus. Annon ad Vos quoque desierit 3 Video enim operosum esse in
Prag, 19. Juni 1669. Illustrissimis Dominis. Dominis Fratribus, Servatio Arnoldo Ignatio. Joanni Xaverto, Arnoldo Aloysio, Bernardo Stanislao, Liberis
Baronibus de, et in Engelsssus, etc. Dominis, et Patronis meis praecipua Veneratione colendis.
Domini. danua Linguarum aurea, jam dudum quidem aliis in regionibus reserata. et olim Principi Valliae dedicata, at hoc primum anno, Bohemiae Regno. tribus in eo usitatioribus linguis reserari coepta, Gentilitium Vestrum Angelum, gladio armatum, Tutelarem sibi fiori desiderat, III utrissimi Domini Domini Mecaenales munifici. Causam ne quaerito. Recens in lucem edita, nulli melius commendari potuit, quam Angelo, qui eam custodiret, atque defenderet. Praeluxit exemplo vel ipso Deus, qui Januae Paradisi custodiendae. non alium, quam Cherub, flammeo gladio minitantem. praeposuit Idem suadent et alia. quas in gloriosis Vestrao Illustrissimae Domus, praesertis Insignibus: siquidem trilingui huic Januae favent Disiti eo by Cooste
416쪽
quam plurimum Flumen Vestrum Angelicum, Latinae eloquentiae sumini: Bositaeus Leo. Bogico: Aquila Imperii, Germanico idi mali ad quae Aurea haec Linguarum Janua praebet ingressum
Rpprime congruit. Eandem non parum exornabunt gentilitiae Vestrae Cruces. et Coronae, indiges Pietatis, et Scientiae vestrae.
Eandsm illustrabit flammans Gloriae Vestrae Globus, qui quot jaculatur ignes, tot huic Januae addet splendores. Denique et ipsae, quas Vestris in Insignibus praesertis Galeae, doctae
Palladi, hio dominanti, optimo conveniunt. Jure igitur merito Vestra haec, per quam praeclarus ille Vester, erga literas humaniores Amor, Vestra Munificentia, Vestrum, in Patriam Vestram Studium, clarius elucescat. Elucescet autem clarissime apud omnes. quotquot Aureae hujus Januae, Vestris sub Auspiciis retusae perpenderint utilitatem. Est vero haec sane magna atque multiplex quandoquidem isthaec Janua. ad amplissima Linguarum, in Bo- hemia magis usitatarum; Scientiarumque omnium palatia adeunda latissimum patefacit aditum, via tam lacili. ut qui ea progredi vellet, ad eximiam. Latinae Bohemicae. Germanicaeque Linguae notitiam. cognitis simul Scientiarum omnium Rudimentis, et bene, honesteque vivendi arti nam et de praeceptis Ethices. copiosa hic est, utilissimaque tractatio) saeile perveniret. Digna igitur est Aurea haee Janua quam Favore Vestro protegere, HVere, et illustrare dignemini. Valete, diuque selices vivite, ad Ecclesiae Sanctae, ad Patriae vestrae ad Illustrissimae Vestrae Domus. Votum. Honorem, Deus, et Incrementuml Ita vovet Pragae, Mensis Junii, die 19. Anno 1669. Vester, Vestraeque Illustrissimae Domus Servus in Christo
M. S. S. I. l97. Spener an 7. Excerpt)Franklari a. M . 10. Jan. 1671.
Abgsdr. in Ph. I. Speneri: Consilia et Iudicia theologica Latina III. S. 45. 46.
Lob des . Unum ne eessarium des Comenius.
Nam ita factum est, ut unice secularibus curis vacarent animae a Christo nobilioribus et sanctioribus munibus consecratae, ot ab illis, qui soli tractabant, ipsae quoque vitium traherent. Vicissim, qui omnia ad se rapuere, vix uni officio satisfecere, unde
417쪽
verum sacerdotium tantum non omnino Christiano Orbo exclusummi, donec per servum suum in resormatione superioris seculi Deus illud restituit. Utinam nos κειμήλ ν restitutum majori cum se varomus et eustodiremus. Quid his do rebus gentias, lubens a Te intelligam. Juvare potest illas cogitationes a Te ullo tum Comenti Unnm Necessarium, qui enim se non necessariis extrici-bunt, multum temporis luerabuntur, quod sacerdotii sui ossetis impendant. Cum vero de illo seripto meam sententiam rogam ex hoe ipso vides, me optimam senis intentionem omnino approbare.
Ita omnino est, cura non necessariorum omnem neceSSariorum
curam apud nos frequentissime corrumpit. et pauci sunt. Si tamen ullos excipere liceret, qui non magno nisu nihil agant, vel aliquando egerinti Haec revera sunt illa C 2 L quae quod quaerant homines, rectitudini, in qua saeti eramus, opponit Regum sapientissimus Ecelesiasti VII. v. 30. Et quod aliud argumentum eStistius ejus Salomonet libri, quam ut vanitatem humanorum Studiorum extra unicum timoris divini et obsequii studium, in quo tandem acquiescit, pathetico antB Ogulos ponat, imo insectetur. Unde in illis, quae nobis precari debemus, merito ex primis
esse debet. ut necessaria a non-necessariis recte discernere viae-amus. Porro cum probo finem libello huic propositum, una cum plorisque, quae ad eum ducunt: haud dubie tamen me non monente observasti, quod ubi de religione sermo est, inter non-nee saria quaedum recenset, quorum tamen necessitas, quam illo credat major est. Certe salior, aut Socinianos etiam, Christiano nomine indignam polluviem. et nunc proh dolor nimium invalescentem, in Daternitatem recipere, et qui uni necessario recte Studeant, Ro0scere oporteret, si quas jacit hypoisses, omnes admittamus. Utinam inter partes controversiae non illis animis et modis tractatae suissent, ut jam ad eas non pauci haud mali nauseent, et eas
omnino necessariorum numero excludant, quibus tantum non necessariorum admisceri vident. Indo Comenio etiam fastidium abortum esse gravius, vix dubito. Observavi etiam alicubi digitum intendere ad oppinionem suam, quae tot quoque asseclas habere incipit, de regno Christi in his terris, cujus ingressus prae laribus sit. Ita vero omnia impedire non possunt. quin reliqua Opusculi illius laudem, non semel, quod legi, post hae relecturus. Diqitigoo by Corale
418쪽
Literas ad Ritscholium meas, ad ipsa Angliae et Scottae
confinia commorantem, jamdum pervenisse Sum gerius, R quo proxime expecto respon8um, quod videbis, ubi accepero. Aeademiae
Ηeydelbergensis resormatio, si caetera forent paria, vix bonis caritura esset successibus: sed illa si defecerint, neque hi sortiter videntur posse sperari. Haud displicet docendi methodus, qua de
aliquid illino ad me suit perscriptum; sed viri eius periti, nisi
sumtuum alia ineatur ratio, vix eodem videntur confluxuri; cum eam praecipue ob causam aliqui jam discesserint. Forte tamen Venturis temporibus ea obtinget selicitas, quae praesentia sibi nondum audent polliceri. Sohediasma physicum, quod preelarissimo de argumento, in his nundinis orbi literato paras, maximis eum desideriis expecto. Si societatis Regiae secretarii, simul et Oonsitarii, mentionem seceris, non Oldonburgerum, sed Oldenburgium vocabis: cum illud nomen haud agnoscat. Pleraeque literae, quae ad illum aliundo destinantur a ur Grubendol s. inscribuntur, per nominis transpositionem, quam centies coram vidi, et eandem libertatem in scribendo accepi. Quae ante biennium, et ultra meis curis commiserit, ex propria, nisi fallor, eius manu legisti: sed nunc illius schedae apographum, si cui esse potest usui, transmitto. Accedo ad tuas posteriores, in quibus nimis verum est, Comenium obiisse, idque penultimo superioris anni mense, quod opitaphium eius docebit. Quoniam autem ex animo Te optame credo, ut tuae habent, acerementa eius vitae, nunc illud Votum ad viri famam convertes, sique preces meas audiS, epicedium illi scribes, quod una cum hactenus collectis ad filium, Danielem Comenium, qui rogavit, proximo transmittam, ut junctim edantur. De Labadia paulo penitiora scire aveo, quae fortasse coram edoeebis: ubi et Lambecii partem teritam spectabo, pulcherrimum quoque ingenii tui laetum, de cuius desiderio praedixi Simul exosculaturus, quin molimina insuper juridica do quibus eousque promotis, ut aliorum conspectus et judicia subire queant laetanti pectore gratulor, propius adhuc cogniturus. Quod ipsum Disiti eo by Cooste
419쪽
ut facerem. mihi mandavit Illustris Forstrerus, rerum hie Cam ratium Praeses, qui Te perquam honorifice resalutat, et officiosam
qua parte licebit, promtitudinem suam Tibi eupit patere: sed judicii tui benignitatem. de illa epistola, quam legisse Te Ris, qua
est modestia, vix approbare Se posse respondit; praesertim eum in notitia solius, cui suerat inscripta, substituram eam fuerit persuasus. De illius tamen erga Τε benevolentia singulari esse poteris certissimus, fleui ante biduum, post lectam epistolam tuam, ut haeo ad To perscriberem, mihimet coram imperavit. Ritschelii contemplationes, quas denuo in usum petiisti, en Tibi se sistunt, quibus votum nuptiale, Marchioni Brandeburgico nuper dicatum, adjungo. Ρroxima tamen, quae soquetur, hebdomade ipsummet amplecti Tegestio, utinam incolumis incolumem; postquam valetudo pedum mihi parum velle videtur lavere. Nam in nundinis Fortensibus Te praesentem fore, nihil dabitabo, quo caetera reserVO, teque valere jubeo. Ampliss. Not Tuo dieatissimus cultor Magnus Hesenthale Stutg. VIII. April. 1671. St. V. A Monsi eur Monsiour LeibnitZ Doeteur en droita et Conseillerde S. A. Electorale 1 MVance, S. p0ur te presenta
Quia licuit mihi beneficio tuo majore, quam antea solitus eram, in Comenii scriptis animi attentione versari, judicium meum qualecunque, quod flagitas, ingenue perseribam. Et primum ag-Disiti eo by Cooste
420쪽
Hosco profundiores paullo cogitationes voluisse, quam prima S cie appareret. Vellem ad particularia se demisisset magis. Neque enim dubito ingentem ei rerum apparatum tot annorum Studio gomportatum praesto fuisse, quum praesertim ipsummet αlimbi et rationibus et exemplo suo excerpendi studium commenclare videam. Didacticam ejus in summa valde probo, nec moveor illis, quae in sua methodo Bocchorus objecit. Boccherovidetur vocabula naturali ordine digesta quidem, sed disjuncta Separataque, nec in continuitatem sermonis colligata, exhibenda cliscentibus esse. Mihi contra videtur, nihil lucis, nihil jucunditatis inesse simplici voeabulorum congeriei, utcunque ordinatae, quod Qx ipso Beccheriano spocimine satis apparet. Comenio igitur Drorsus assentior, Januam linguarum et Encyclopae cliolam debere esse idem. Illud tamen diffiteri non possum, in hac philosophiae luco rem paullo aliter instituendam, quam illis temporibus potuit Comenius. II. Quaeres, quid Eneyclopaediolam complecti debere credam 3 Εm vero ad eam pertinere puto primum definitiones Voc bulorum crebriorum et insigniorum, et ex his deducta th8oremata et problemata insignioris usus, eaque in moralibus adagia aliqua dictaque sapientum aut historia memorabili vestita aut potius explicata; deinde experimenta naturae vulgariora, denique compendium historiae et geographiae tum universalis, tum inprimis hodiernae. Videtur mihi Hornius, hoc inprimis sine, postrema aliquot OpuSeula Sua publicaSse, quem ego, quicquid etiam dicant delicatiores, non omnino contemno, melioribus tamen opus esse agnosco.
Encyclopaediolam autem his contractis constare Vel hinc apparet, quod Encyclopaedia integris absolvitur. Est enim utique Encyclopaedia systema omnium, quousque licet, propositionum Verarum, utilium, hactenus cognitarum. Omnes autem propositiones aut singulares Sunt aut universales, quanquam dentur singulares quiddam universitatis tenentes, aut propositiones de eorporibus coelestibus ob constantiam cursus; quemadmodum contradantur univereales singularibus accedentes, quae scilicet inductiono sunt fabricatae. Singulares universae sunt pars aut historiae aut geographiae universalis aut potius utriusque, tractant enim de iis, quae ceris tempore locoque eVenere. Propositiones universales vel demonstratione vel inductione constitutae sunt, id est vel ratione vel sensu. Demonstratione cognitae sunt propositiones, quae pendent ex definitionibus vocabulorum, seu claris distinctisque Ideis rerum, quales Sunt arithmeticae, geometricae, logicae, meta- Diqitigoo by Corale