Epistolarum orationumq. liber, Hieronimi Nigri Veneti, canonici Patauini, & I. C. omnium æloquentiss

111쪽

tes ut doctiores in patriam reuersi, sibi ac suis usui ornamεtoq; esse possint,& enim si Mercaturam exercentes,non carent sua laude,quod post terrae Mari'; pericula, onusti Mercibus ciuitates ad quas perueniunt, multis afficiunt commodis, quanto magis laudandi sunt ii,qui locupletati scientia in patriam redeuntes Consilio auctoritate opera iuuare potest Rem p. ex quorum numero atq; ordine censendus est V Volfangus Furimae rus, ex Nobilissima superiore Germania ortus,oriundu';, cuius quidem Gentis & Nationis, Laudes si pari splendore orationis prosequi uelim, sane uereor ne me dicentem uox&dies ipsa deficiat nulla est enim inloto terrarum orbe prouincia, seu bellacissimorum hominum copiam, seu fidem &constantiam,sive doctrinam, ua Iiarumq; usum artium spectemus Germania ipsa praestat tior,aut Eminentior,nostri Iulium Caesarem iactant , rei militaris peritissimum ducem, uerum is in debellanda uel minima Germaniae parte, plus laboris & opere, quam in uendicando sibi imperio Romano, impendit. Aut ita multo post imperante Augusto Caesare cunctis sermidolosa suisse iRomana arma, memoriae proditum est , at Robustissimas Romanorum legiones cum Lelio & Quintilio Ducibus a

Cermanis,concisas,&deletas legimus, tantumq; uirtutis&fidei, in Germano Milite extitisse tradunt Historiae ut Camsares ipsi,non alium militem quam Germanum suorum corporum, custodem praeesse uoluerint. Iam uero quis nesciat tormenta bellica quibus nostri utuntur exercitus,& impressorum librorum artem, duo stupenda rerum miracula,quae ueteres nostri nunquam somniarunt, Germanicum inuentu fuisse. Huiusce Gentis rursunt, uirtutem fidem religionem admirati superioris aetatis Pontifices Maximi non alia r sione culmen imperii Graecorum Socordia pene eversum,

Apostolicae sedis Apicem , ut impiorum hominum prope

deiectum & iacenem, restitui posse existimarunt, quam si imperii iura in Germanos ipsos transferrent,ac sub eorum praesidio,& pietate tuti conquiescerent,pro quo accepto benesicio,& si nonnulli aetate nostra, parum se se gratos exhi

buisse uisi sunt sperandum tamen est ope Diuina , ac Pauli

112쪽

Tertii Pontificis Max. Et Caroli Quinti Cesaris Inuilistissimi

Prudentia talicitate uirtute breui Hre , ut cecutientium tandem aperiantur oculi,&pristinam Germania recuperet dignitatem , hac igitur in Regione totius orbis celeberrima& in Batiaria prouincia quam Danubius mediam sermEperlabitur honestissimo loco natus Laureandus noster, nihil duxit antiquius quam ut Italiam proficiscens ad Bononiense primum,deinde ad Patauinum hoc florentissimum Cymnasium se conserret, in quo cum aliis quidem scietiis N disciplinis tum uero Pontificio iuri eam nauauit operam, ut Sapientissimorum uirorum iudicio, habitus sit, qui uelut Victor in Olympico certamine, non arescentibus aliquando tali is,sed perpetuo honore coronetur, de cuius scientie profecto dignitate ac laudibus non est cur in praesentia uerba faciam,cum nemini, plane ignotum sit, hanc esse praecipuam Theologis partem,quae scripturis ueteris noviq; instrumenti Sanctorum patrum decretis ac Sacroanctis Conciliorum statutis contineatur,tantumq; reuerentie huic Sacratissimo Pontificum Iuri a Summis Caesaribus exhibitum fuisse legamus,ut leges ipse ciuiles, non dedignentur Sacros Canones Imitari , imperatorq; ipse legum lator profiteatur se quattuor uetusta Concilia non aliter quam quattuor Euagelia ueneraria per quibus standata ecclesia ad tantam, &tale dignitatis sistigium consurrescit, Sed cum tempus &ratio ipsa postulet ut qui laborauerunt, aliquando reficiat tur,&laborum suorum fructum aliquem metant, ad te iam me conuerto VVollange eruditissime , potestate mihi secta

ab Amplissimo Antistite Philippo Donato , Cydoniorum

Pontifice,uulgo Agrensie nuncupato, accedente tot doctissimorum uirorum consensu, qui te in prelegendo accurati csmum in disputando acutissimum atq; omni ex parte, M xime idoneum repererunt Accipe iam Doctoratus prome rita insignia primum quidem subarro te ac desponso annulo aureo,ut intelligas,quemadmodum Aurum caeteris metallis praeciosius est,ac fulgentius, ita scientiam, caeteris hum nis rebus praeci otiorem ac splendidiorem esse , tibiq; eam

ueluti sempiterno congiugii saedere sere coniunctam hiah

113쪽

librum deinde clausum .mox apertum tibi trado , ut agn scas hanc ipsam Iuris scientiam tibi in memoriam reconditam &clausiam esse debere & si forte quicquam mente exciderit ut est hominum labilis memoria ad apertos recurras libros in quibus omnia,discussa &digesta reperies ,non tam ad tuam quam ad aliorum & praesertim indigentium di oppressorum utilitatem pertinentia,lauream deinde capiti tuo impono in Triumphi Speciem ut calcatis mundi Illecebris,& uoluptatibus,soli Deo uiuenti,&Reip. seruias, postremo complectorie osculo pacis ut recorderis,debere super te requiescere, Spiritum Pacis, atq; utaris hac Iuris potificii scientia,non ad difficilia,& controuersias excitandas

sed potius tollendas & dirimendas , ad illius honorem digloriam qui est benedictus in secula. t Duae sunt potissimum res, Amplissime Antistes, Viri Orn tissimi,quae plerunq; homines in altissimo dignitatis gradu

sistere coiisueuerunt, peritia rei militaris at Sapientia utraharum alteri prestet per uetus fuit controuersia, de qua disserere non est huius loci neq; temporis, ad eumq; uirum id

maxime pertineret,qui in utraq; excelleret, compertum tamen habeo apud plerosq; principem sibi locum uendic

re Sapientiam,quae Diuinarum humanarumq; rerum cognitione, continetur. propterea quod militaris rei gloria plerumq; ex sortuna pendeat sapientiae uero laus ex propria

cuiusq; uirtute ingenioq; proueniat,sed qui Respublicas ciuitates familia'; recte instituerunt sic utranq; disciplinam

complexi sunt,ut suam unicuiq; partem tribuerent, nam ex liberis & adolescentibus , alios rem militarem capessere alios Doctrinae& sapientiae operam dare uoluertat,ut utruq;

tempus pacis N belli, respicerent, & quae illi bello & Armis compararent, in iustitia & Sapientia Regerent ac conseruarent,qua in re,Ioannis Baptistae Pampergi soro Iuli ensis huiusce Laureandi Patris praecipuum fuit studium , is enim longa maiorum serie a Nobilissimis Pampergi, & Ripist gni Dominis, quae sunt in carnis oppida, non obscura originem ducens cum Octo liberos suscepisset, quattuor Bellita: Disciplinae reliquos uero literarum studiis consecrandos

114쪽

tum inter caeteras Ita liae urbes,cum priscis tum nostris temporibus fuit,extatq; florentissimum , illa enim regio Gera manis finitima,cum per eam ueluti portam Barbarae olim Nationes irrumpere in Italiam consuessent saepenumero Barbarico represit impetus Itali eq; asseruit libertatem , huius rei gratia Romani ueteres Aquileium Coloniam condidere & insequenti aevo, Castella plurima in collibus condita, fortissimis quibusq; tradita sunt ducibus , ut essent qui

Barbarorum uim sustinerent & Italicos fines armis tuerentur. Itaq; Prampergum & Ripi stagnum oppida in faucibus - Italiae sita &Germanie proxima henrico Viro sortissimo huius Laureandi progenitori , condonata suere , eiusq; fidei

Aemona Illustre oppidum commissum Bello Germanie egregie de sensum constat. Praetereo Ioannem Pranpergum Strenuum N praestantem uirum, quem Senatus Venetus ob praeclare gesta Tricesimo oppido donandum censuit , Quiq; dum Ciuitati Austriae a Cermanis obsessae opem serret desertus a suis, pugnans in Acie sortiter occubuit. Taceo Hermanum Uicardum, Iacobum iustum aliosq; Gradus huius Viros complures Clarissimos ne Historiam uideat Contexere,silentio inuoluo adhuc uiuentes Barnabam, &Leonardum,Laureandi nostri fratres, quorum alter Iurisconsultus eximius,Alter Philosophus Medicusq; praestantissimus,maxima sunt Familiae decora atq; ornamenta uenio iam ad Aloysium , quem hodie uirtutis ergo , honestandum suscepimus, is enim ab ineunte aeta maiorum suorum praeclara secutus uestigia, in hoc celeberrimo orbis terrae Gymnasio ciuili ac Pontificio Iuri, egregiam nauauit operam tantumq; in hac disciplina proserit, ut Iure optimo dignus sit

habitus. qui in Doctorum numerum atq; ordinem coaptetur,atq; ad caeteras huius laudes, & felicitatis Cumulum.Aecessit hoc ueluti fastigium & Apex,ut ab hoc Principe Nobilissimo & Clarissimo hunc honoris gradum consequere-

115쪽

Ius uita suncti Memoriam, posteritate omnis pie eollet,lati ac tanto genere non indignum dixero, quamobrem exurge mi Aloysi,& huius principis iussu accedenteq; horum Doctissimorum uirorum , consensu accipe iam diu promerita haec honoris insignia primum quidem.

ant. grauiter lecto decumbentem amice olim uisitarat Hieron3mus Niger, Venetus, simulati moriturum racitus,mariore ase tus incredibili abstesit, domum rediit, orationem funebre consiri sit,con ualuit Mantua. Nisger moritur, quid mirum igitur , sinonnunquam funus

etiam uiuentisfaciaI-ortuust

Patauini, Veneti & I. Con. o. eloquentissimi, in funere uiuentis Mantuae.

G Raue mihi onus hodierna die uideor suscipisse,qui Mar

T cum Mantuam Benauidium Iurisconsultum Clarissim v. praeceptorem olim meum uita functum debita laudatione prosequendum sumpserim.Ηuius enim uiri praestantes exumiaeq; uirtutes, quibus ipse non modo Patriam hanc nobilissimam,Gymnasiumq; hoc celeberimum,uerum&cunctam Italiam,atq; adeo nostra haec secula summopere illustrauit, non humile atq, abreptum ex triuio dicendi genus,sed illustrem ac sublimem postulant orationem, qualem ego id a talis, intermisso iampridem orandi munere, in tanta lectissimorum Virorum frequentiam polliceri non audeo. Per uetus uero necessitudo internos, multorumq: ossitiorum, quibus coniuncti suimus, Memoria ita me affigunt, atq; o primunt, ut neq; Mens,neq; lingua,neq; latera suo iam offitio iunctura uideantur. Ad nate luest tame tanti uiri laudes paucis perstingendae sunt, quas fortasse alias sedatiore animo latius explicabimus, interea uos oratos uelim, ut quae dicam attentis cxcipiatis auribus, quae uero breuitatis studio

116쪽

praetermitam,nobiscum taciti cogitetis. No defuere,qui natura reru omniu procreatrice uehemeter accuserint. eaq; no parete sed nouerca appellauerint, quod corvis,cornicibus ,&id genus animantibus. quae nullo serὰ usui sunt humano generi, longaeuam dederit uitam, Homini autem a quo tot commoda,tot ornamenta Proueniunt, tam exignum uitae curriculum concesserit, ut quasi stos matutinus occidente sole languescat & decidat. Qua opinione adducti nonnulli nescio quo pacto in philosophorum numero habiti Animu despondentes in uoluptate summum

bonum statuerunt,ad eamq; cuncta reserentes ab Oi administratione Rei p.&ab omni studio uirtutis & laudis abstinuere. Hos ego omnium mortalium ingratissimos e ciuitatibus eiiciendos censeo, ne, imprudentiores apibus esse uideamur, quae ignavos sucos arcent ab alvearibus , nam si existimant ii se sibi solis natos esse, cur Agricola serat nudus duroq; aratro terram proscindatZ Scilicet ut hi otiosi sedeant,& alienis laboribus saginentur. Cur impiger Meta. cator per tot terrae mari'; pericula merces convehatλ ut hiremma bibant& serrano ostro dormiant. Cur Imperator &miles ad Buccinae sonitum intempesta nocte consurgant, cur pro salute ciuium uulnera & mortem oppetant, sane ut hi supini stertant, & turpi otio contabescant. Contra ueros liceret brutis animantibus de natura conqueri, haberent quaedam ex eis quod quaererentur , diu quidem se uiuere, sed ignara suae uitae, sed ad seruitutem hominum,quorum insidias, dum semper timent, miserrime uiuune,nobis autem diuinitus datam esse ingenii vim, qua tot artibus, tot disciplinis exculti , immortalitatem consequi possimus,nam &pie uiuendo &bene merendo de humanogenere,non modo sempiternam nobis gloriam comparamus, uerum Raditum patefaciamus in caelum , ac creatori Deo similes reddimun. longe igitur errant hi qui inter miserias nostras connumerant uitae breuitatem quam praeclare gestis diuturnam atq;

117쪽

ribus Midiis, in quibus non mediocriter excelluidi, ad iuris ciuilis N Pontificii disciplinam se contulit, Praeceptore usus Hieronymo Butigella Papiensi Iurisconsulto Clarissimo

qui postea Romae est mortuus.Huius Memoriam Marcus tapie tam diligenter coluit ut cum frequenti sermone tum scuptis testatum reliquaerit, quam hon nrifice de praeceptore sentiret.In quo satis impudenter ne dicam impie labuntur permulti, qui ut acutiores praeceptoribus uideantur, eos interdum carpunt,eorum placita refellunt , sibi ipsis negotiuiscessentes, quum permagni reserre uideatur , sub quo quis Duce militauerit. secit hoc aduersus Platonem Aristoteles, plerunque non siue calumnia, sortasse arbitratus interitura Platonis opera, quemadmodum & antiquorum philosophatium scripta interierant. quae si extarent, forte illos non tainepte lapsos iudicaremus.Fuit per omnem aetatem Marcus in iudicando de aliis benignissimus , ac ab omni penitus inuidia maxime alienus,nam quos in sequenti aeuo aemulos habuit in praelegendo,excepit semper comiter atq; Vrbane

offitiis iuuit,fauoribus est prosequutus.Nimirum magni de erecti est Animi ac sua ipsius uirtute nitentis, alienae laudi non detrahere, uelle unumquemq; honesto esse loco, ad honores&opes bonis omnibus patere aditum , Nam qui per alterius ruinas uiam sibi sternit ad gratiam is certe suae indignitatis est conscius,&eo gradu honoris, quem petit ii dignus .Hac grauitate&Modestia Benauidius facile Animos

tam ciuium quam aduenarum omnium sibi conciliauit, &ante aetatem condiscipulos omnes praetervectus dignus est

habitus Veneti Senatus iudicio, qui primum Pont ficium deinde ciuile ius publice interpretaretur, posceret is socii, ut de dignitate huius scientiae uerbam facerem, in qua Marcus principcm sibi loeum uendicauit, sed ea res toties ii

culcata est auribus uestris,toties ex hoc loco praedicat . ut

laborem hanc frustra mihi uidear se septurus , Verearq; ne in tam vastum prouectus pelagus, a portu longius quam

par esset,aberrem, ne ue i uris prudentiae laudem, totum orationis meae cursum auetant, sed quoniam nonnuli sunt ex noua Academia, qui philosophiae studium iuris prudenti praeponendum . -

118쪽

ponendum censent, quasi uero iuris scientia non sit philosophiae pars,& quidem nobilissima,lege': iplae sacrario philosophiae de propiae no fuerint, ac si quid sorte uitii notant, in leguleis,uel in corrupta legum disciplina , id totum huic

scientiae adscributit, date obsecro ueniam , si in consutanda horia petulantia parup euagabor.Viguit olim apud taeteres philosephos inter scientias omne is faedus indissolubile, atque haec erat cathena illa aurea, quam ex ore Iouis prodire poetae finxerunt. Ea propter iidem Herc& legulatores& Philosophi,quod de Solone Licurgo, caeterisq; permultis memoriar proditum est. Quo enim pacto illi Sanctissimas leges condere potuissent nisi prius didicissent, quid uistima, quid aequum, quid utile foret Rei p. N Socrates ipse diuinus profecto uir primus fertur philosophiam e caelo deuocasse, & in urbes introduxisse,propterea quod sapientiae studium ad ciuilem uitam primus accommodarit. Quanquam enim ante Socratem sapientes multi leges condiderunt, suere tamen illae aliquanto seueriores,quam aetas insequens pati posse ui deretur, Socrates ad humanae uitae societatem continendam, direxit omnia,quae Plato eius di scipulus a praeceptore tradita literis commendauit. Qui si nunc audirent hosce Ardelliones legum scientiam irridentes, & philosophiae studium a iuris peritia separantes,dicerent sane, unde uos hoc distidium somniatis3 An si quid sorte inepte &Barbare a recentioribus Iurisconstillis est traditum propterea iuris prudentiam abiiciendam putatisZa Quid ineptius & magis barbaru eit uestris nuciusurpatis uocibusλQti id uestris disceptationibus obscurius N implicatius Θ Et tamen nos maiestatem Philosophiae suscipimus,& ueneramur. At qua breuitate,quo candore , qua dignitate a Veteribus Iurisconsultis scriptae sint leges, Quis non admiretur λ Si recentiores interpretes uetere illa latinae linguae puritate retinere no potuerunt, fuit hoc uitium illius temporis quo se in Italiam insuderat pere

119쪽

- du est legibus, tot litibus atque his perpetuis ,tot clamoribus, sora cucta personet quemadmodu nec medendi scietia culpa da est, o tot aegri homines decubat,& pereant.Damna di sunt,qui ex suo ut aiunt capite legibus abututur, qui caluniis locu dat, qui p sordes iudicia exercent. Quibus leges iptae grauiter&seuere admodu inclamat, & grauissimassa mut poenas. Desinat igitur hi hac palma, qua omnis aetas Omnis ordo, cuctaru getiu,nationuq; co sensus iuris scietiae tribuit ei uelle extorquere de manu, ne interdicto retinedae possessionis ac suo ipsa, iure uti cogatur. Sed ad M. Benaui- diu rc dco qui ex hac ciuili,ac potificia sepietia tantu est laudisco secutus ut eu iure optimo antiquioribus Iuriscosultis

parem extitisse fateamur, dia & publice praelegedo, & quotidie aliquid noui madado literis,& reos in capitalibus iudiciis desse dedo, Nulla particula teporis ossitio uacua abire pmisit, & qd C. Plinius secudus Iunior de Ailuculo scribit, perire omne lepus arbitrabatur, quod literis no impartiretur. Huius domus oraculu fuit Ciuitatis, qua semper&auctoritate& consilio, Sopibus iuuit, Princeps legationis pro patria Donato Veneti Senatus principi lucvj eta oratione est gratulatus. Claruit ex icta pora nca latine diccdi sacultate, ut saepenum cro bis in die incoronandis doctoribus perelegantcm .habuerit orationem . Et nemo iam sibi hisce honoribus ac titulis rite uideretur insignitus. qui no eos de Marci Mantuae manibus accepisset Vos adhibeo ambitros Patres Amplissimi quoru aures animosq; tot annos

Mantua suauissima oratione d cmulsit , qui diu c ni fallor

Eloquentissimi collegae uocem, atque industria desiderabitis.Vos testes aduoco legii studios Iuvenes qui adestis, e qua do Matua de iure interrogastis, qui nocotinuo copiose benigneq; responderit,quando opem ab eo, auxilium qisex petiuistis, quod non is propte liberaliterq; praebuerit 3 Fuit profecto in omni uita,magno atq; excelso animo. Quali nopriuatu modo cive sed principe quoq; Virum esse decuisset, va&ades Magnificetissimas, S hortos an cenissinios uelut alter I ucullus extruxit, disposuit, praclarisq; signis Soperibus ab ipsa antiquitate repetitis mirifice ornauitiiseri hoc

studiu uctustatis ut no mediocre sumptu, ita plurimum da

120쪽

lectationis&laudis, eo priscis teporibus nobilissimi & sapiεtissimi quique homines sunt deiectati,nam &quae Romani

illi Veteres uniuerso penὰ terraru orbe subacto subacta graecia,in urbe trustulerat, a praeclaris artificibus egregie co ficta post euersum Imperi u ut est omniu rem uicissitudo traflata sunt,alio& p uniuersiam pene orbe terrarum fuere dispersa,

Quoru intuitu renouatur memoria claroru uirom, quos ea

uel signa;uel nomismata repsentat, neque paru uidetur facere ad accededos ad uirtute animos eoru imagines qui rebusticlare gestis&gloria claruere. In huiusmodi honesta suppellectili coemenda atque orna da multu pecuniae Marcus pro sudit, multo quide aequius & honestius qua lucullus de quo paulo ante metione secimus,ille em ex hostili manubiis tot Stata cogessierat,Hic ex publico stipedio, atque ex uigiliis. quas P salute amicorii co seruada,S P comuni huiusce Gymnasii utilitate ac dignitate, tuenda sustinuit, ille post tot uictorias otio incumbens ab omni publico munere sese abdicauit,luxui ac uoluptati totu se tradidit . Hic ad extremu usque spiritu Rep. no deseruit,&si quado ab hominu frequetia secessit, scripsit senap aliquid, posteritati sit profuturum.

Scripsit aute septe& trigila uolumina,multa reru uarietates copia resertissima,ta in Caesareo iure si Potificio .Comεtaria scilicet,quae uulgo repetitiones appellat, Collectanea, Consilia, Scholias Apophlegmata, problemata Dialogos, Enchiridia Epitomata,Ceturias, Mid genus quamplurima, quae, singula enumerare longii esset. Vt si haec scripta mete 8e cogitatione reuoluimus, Vix credibile est , hunc ad caetera negotia inducere animu potuisse, si reliqua ipsius studia, &actiones inspicimus,difficile erit cognoscere,quona pacto istot&tata literis madare potuerit.Ηae lucubrationes,liae uigiliae Marce tuae perpetuo tecu uiuet, multoq; erut plausibiliores te Mortuo quiuo . Na SPoetaru Pater Homerus,&Diuinus Maro,&Clarissimi quiq; scriptores dii uiueret, no car