장음표시 사용
451쪽
δ BOTANI cI YsΤEMATICI demum prOdiere, qui secundum Classes Ordines vires determinare tentarunt, praesertim cum perspectum ipsit semet, quod plantae, Uae genere con Ueniebant qua vires etiam coinciderent. Cum vero nullum D tem Natura se huc usque constructum sit, siquidem Bolanici fundamentum dispositionis, ab unica aliqua parte fructificationis destinere necessum habuere sicque aut Clo sies Naturalis interrumpere, aut, si hoc non fieret, contra assumtas Regulas Systematicas peccare adeoque finem destruere, qui erat alios secundum certa principi logica ad cognitionem cujuscunque generis ducere, haud mirum quod ire plantarum , in quibusdam classibus, a se invicem multum recedere videantur. CLASSE NATURALE dari nullum est dubium, quamvis Bolanici nondum Systema aliquod in . venerint, quod omnes Classes Naturales salvas serUare valuit, harum tamen Pragmenta Cel. Do m. Raes Ys dudum orbi erudito ante oculos
Quantum subsidii hac plantarum naturali classificatione, circa vires plantarum indagandas, sperare liceat, quid tyim huc conferant reliqua media eje usurpari solita, in praesenti latius explicandi porrigitur ansa, dum X FUNDAMEN- ΤΙ BOTAN . A P. XII. mihi exponendum sumsi, potissimum, cum mihi contigerit ipsum CEL. AUCTOREM pro possitionum suarum interpretem agentem audire, Malios deprehenderim, qui, cum has ipsas non rite perceperint, in sensu Canonum exponendo errores commisiere insignes. Quocirca L. B. rogatum volo, dignetur brevitatem excusare, siquidem, si omnia ei dicenda
id Clat T. Plantar ubi ad calcem continentur AG
452쪽
proferrem, non Dissertatiuncula, sed integrum, lumen mihi conscribendum foret.
MEDICAMENTA non solum in primas vias corporis agere, sed Min remotissimas, quotidiana testatur experientia quod quamvis hylus lacteus elaboretur, fere inspidus Minodorus, quamvis sphinctere vasorum lacteorum prohibeant, ne acre quoddam vel maxime stimulans ipsorum meatus penetret, nihilominus comperimus, partes solidistima per universum corpus, Odorem Saporem istarum rerum emittere, quae in escam animalibus cesserunt,
e gr. Aves scio ora ues IscIBUs, Pecora RAPI saginata, carnes praebent inde sapidas Suum caro a fructu QUERCUS, ILICIS, SUBERIS, A. GI, saginatorum, diversa evadit qua consistentiam. Urina violaceo odore a TEREBINTHINA, MYRISTICA ΑcE, 'SPARAGo ALLIO CARD Uo imbuitur. I ac boum a BoLEΤIs fit nauseo sum a s CAMMON 1 aut TITHYMAL in capris purgans a SCORDIO, CEPA, PORRO lac Quorum in Got-landia saporem praesert Allia ceum ab EX tracto AB-s1 Naeui in nutrice evadit Lae amarum, a GR Α- ΤIOLA purgans. Lepores BRAssy CA domi pasti carnem praebent gustui maxime ingratam. Oves Monspelienses a Ros ΜARINO, Anglicaneta AP 1 sapidas carnes porrigunt. Turdi accis RHAΜNI CATHARTICI pasti, astati licet, purgant autumno, ut Coturnices Italia a seminibus HELLEBOR Uenenati fiunt.
Ficedulae in Italia a FICUA Us sapidissimae, non ita in Suecia ubi Ficus in agris deficiunt. ABSINTHI pastae ves, carnes reddunt vix gustandas.
453쪽
'EΤI VERI A in Jamaica, nutriti bove rejiciuatur vix gustandi e .c INCHON diutissime licet cocta, amaritiem retinet, solida fibrasque musculorum , maxima amarit, inficit Amara omnia corroborant, adeoque haec omnia solida confortat, vi & effectu diutius permanente, hinc tantus ejus prae aliis et Tectus. THEBANU qui sola carne caprae Vescebatur, hircum teterrime luit. Athressus. RUBIAE aec alae, apud tinctores, a Suibus aut Gallinis comestae, ossa rubra essiciunt. Urina rubra ab OPUNTI A fructu lutea a ΗΑ- ναν, o nigra a LENI M IN I seminibus apparet. Pulvis Nico 11 AN ulceribus inspersus facit
ALLII emplastrum, plantis pedum applicatum, reddit halitum oris Allii. Hinc sequitur, eo magis necessarium esse, vires smplicium accurate noscere quo certius constat, medicamenta saepe vim .essicaciam non tantum inprimis viis, sed ier universum exserere corpus, usque minimos penetrare meatus. g. III. MORBUs ut in corpore nostro oriatur, peccabunt iri Solidae vel Fluido ejus partes peccant Vero, Una a statu medio aliquo modo recedunt Solida quidem cum nimis rigida vel flaccida evadunt; Fluida vero cum in spissantur vel attenuantur nimium. Uterque hic status sibi invicem oppositus est, ad hanc contrarietatem nisi probe attenderit Modicus practicus, Vix magni quid in morborum sanatione praestabit. Si vero noverit e gr. morbi caussam latere in solidis nimis induratis, statim animum adtendere debet ad illa contrariis emol ienda,' si hoc do praest
454쪽
praestare possit, conatus ejus in morbo debellando felici vix frustrabitur successu. Si constet fluido, rum nimiam tenuitatem morbum contraxisse, mox innuitur, illam osse in si istandam, quod si facere Valeat Medicus, morbum procul ubi Vincet Hinc morbi contrariis morbis pius curantur. Utile igitur scire, quinam sint contrarii. quomo
VI excitantur, hinc sternutatio a purgantibus, naso Tum tis. AsΤHMA ab infarctu pulmonum saepe tollitur Ex μECTORAT 1ONE' Uss I, hanc provocat fumus C fci. DoLo unius loci tolli. tu Do LOR E alterius, hinc frictiones' rubefacientia in o DAGRA retrograda, hinc vescatoria in E.
LYsARCr tollituri A MAAE qui X citatur curis viqissis, quo sis, Pt stlismo. HYDROps curatuPD1ABE ΤΕ, qui diu reticis eicitatur, inter crum emiis nent Planta Tetrandrae, ut ompatiens, i c. Η ΕΜΟRRHAGIA Uel DIAR RHOEA sistitur vA UAΤΙΟΝΕ in alio loco, cum duae evacuationes raro simul consitant hinc ens ecti in Haemorrhetingi Narium; Domitu in I ARRHOEA; si s C A. BIE MEXANTHEMATA Diar haesi curantur. U-Do sint resi, ENURE SI Sudore tollitur. A TYRIAS 1 scieVatur Apoximerone, PERVIGILIA Moros;
sciat Ochwn tollit Febris Apulexiam Paralysis, a, robfn ausus, aufum c erus die b, Enteritim Pa. ralysis, Epiphoram Divrhaea, Colicam Tenesmus,
455쪽
cruentum Menorrhagia, Maniam Uarix, Haemorrhois Dysenterja, Hydrops. Dolemus quod ars nondum deteXerit pro Vocare FEBRES INTERMITTENT Es: si quis mortalium posse excitare QUARTANAM, multos morbos chronicos jugularet, hodie nulla arte sedandos, e gr.
Summe igitur necessarium ducimus, Medicamentorum im accurate noscere. ALIMENTA enim sunt quae non mutant corpus Tox ICA, Vero reliqua quae vel Medicamenta audiunt, ubi mutant corpUS, nec facile corrodunt Vasa majuscula, VENENA Vero
quae mox destruunt solida vel fluida corporis nostri. Venenum tamen sortii simum, instar medicamenti agere potest, dum parva sumitur dosio optimum medicamentinn in majori do si veneni naturam induere: immo alimenta ipsa exitiosos sepius edunt effectus. dum quantitate peccant. Adeoque agunt omnia
medicamenta, ut Venena, mutando corpus Omnis mutatio est morbus, adeoque, quotquot πο- di mutationis, totidem morbi. Ergo medicamentis tantum contrarios morbos excitamus perversa itaque medicamenta, quae aurigent vim Messectum morbi. g. U. Novimus plantas saepe di Versas fovere qualitates, primo fustem adspectu, in radice, foliis, herba, so- re' seminibus e gr. flos saepe jucundum aut tetrum spargit odorem, in plantis alias in odoris, ut IIII ADELPHO, DRACONTIO STIS SERIA Constat interdum fructum optimum e venenatis carpi arbori. blis, ut e FICU , CARICA, AN A CARDIO, C E R-BER A. aliis.
Notum etiam est femina inuctum saepe toto caelo a se invicem differre; BRs Ic enim gratum
456쪽
habet fructum, semina Vero ejus sunt amara, metandem in modum ac Amγgdala amara equos' canes interimunt. CITRI semina amara, cortex fructus aromaticus, pulpa vero acida est. Ex Frunient etiam constat posse parari mulsionem, pulmentum glutinosum, farinam, cere Visiam, acetum, aquam, aikohol, quorum singula divertissimum edunt essectitam. Propterea tamen nobis non persuaderi patimur, quod nulla planta certa praedita sit vi, caderet enim tune tota scientia, quae Vires medicamentorum docet,' sic e gr. Vinum, nulla certa polleret vi, si quidem videmus ipsam dos adeo diversum producere effectum sumas e. r. cochleareianum Vini, corroborabit paullo major quantitas sitim reprimet adhuc major calefaciet; adhuc major animum reficiet laetitiam excitabit; adhuc major insaniam inducet immo adhuc major mortem accelerabit, cum tameninum idemque sit vinum eadem que vis, Iola disserat o si. Alkohol alium sane producet effectum, si ejus sesqui uncia ventriculo infundatur, omnino Vero alium, si antea cum aquae fontanae libra una misceatur priori casu humores coagulat, Ventriculo totique corpori nocet, posteriori vero resolUit. Huc accedit quod diversitas illa, quae in diversis planta partibus interdum deprehenditur, optima intentione a natura facta videatur. Novimus in medicamentorum compositione plura simplicia diversae naturae, in unicum redigi compositum, ut videlicet multiplicem scopum uno obtineamus medicam dato sic sudorifera &laxantia connectimus, ut uno conamine humores per alvum moveamus, & meatus transpiratorios aperiamus. Sed si oculorum aciem in vegetabilia intendamus videbimus ipsam naturam, saepissime eodem hoc unam
fuisse compendio,' in unica planta diversas posui sis
457쪽
saeuitates, ad plures obtinendos fines, ita ut amixtionis , compositio uis cura saepius Vacare pos
F. B. g. 336 ire plantarum a fructificatione
de fumat Bolanicus qua talis, cum sapore, odore, interdum colore S loco limitatas. g. 337. Oiscrcrorque plantae genere conUeniunt, etiam virtute conveniunt qua ordine iturali conti. Nentur , etiam virtute propius accedunt; quaeque classe naturali congruunt, etiam tribus rιodammodo con
Postquam Bolanici diu multumque in examinandis plantis laborarunt, observabant, nullam dari plantarum speciem, quae fructificatione non erat instructa, cum tamen ceterae partes saepe desiderarentur, e g. RADIX in Viso Ulva, Furo, CAULI in Lichenibus iij busdam, Carduo l. suec. 656. Cortina, FΟ-LIA iniuscula Cacto, Euphorbiae nonnullis speciebus; PEDUNCUL Us in Phγllantho Erat igitur fructificatio unica pars omnium plantarum essentialis.
Quaesiverant a diu Bolanici Systematicam Regia vegetabilis dispositionem varias igitur partes plantarum in hunc finem tentarunt. EX RA- Dic alii divisionem sumsere, quorum propositum minimo omnium gaudebat successu CAULI aliis arrisit, ex cujus cori sideratione vegetabilia in Her- has, et rutices, rutices,' Arbores dispescebant, haec diviso diu satis mutationis expers fuit, usque dum plantas India Americae scrutari inciperent, haenamque frustaneum hunc ostendebant esse conatum. O CYMU apud nos herba est annua apud Zeylonenses Vero frutex perennis. CORNU arbor est,
apud p vero herbo crescit ejusdem generis. FLDec. 32.
458쪽
FOLI egregium sane dispositionis sundamentum tradere videbantur, donec Totimeforti, rientales terras egetabilium gratia inviseret, aliique ex aliis locis plantas conquirerent, tunc in scenam prodiit GERANIUM Aconiti, valvae, Althetoe, Pallinaca, Betonios, Alchimillae Cicutor, rosularis c. solio, Crit Iotan. 6o. sic in aliis, adeo ut heic non tuto pedem figere liceret, sed ad rustificationem deambulandum necessario esset. Cum ero neque hic in unum collinearent omnium sententiae, dum nonnulli SI MINA, alii FRUCTUM, FLOREM alii, basin constituere vellent sui yst malis, multum' diu laborarunt, antequam ipsis in aprico fuit debere omnes partes ructificationis harmonice coincidere ad unum certum in fructificatione Urmandum.
g. VII. Jam vero hisce evictus labyrinthis, canonis instar
adstruimus plantas quae store' fructu conveniunt, esse congeneres quae ita genere conveniunt, assinitatis inculo inter se connexos esse & has qua facultates etiam inter se esse conformes, Mita quidem conformes, ut a priori essectum plantae determinare quodammodo possimus.
Si ii quis mihi ostendat pusillum forem ex India, qui gerit quinque potata, stamina quinque pistilla
duo, fructum sub receptaculo, semina duo nuda; dicam, minime licet visa planta, soli ejus non esse opposta sed alterna, vegetabile hoc nunquam ad magnum accrescere arborem quodque radix & semina potissimum odorata sint .sapida. si mihi os Teratur planta, cujus calyx est glum abi-
valvis, cum tam tribus, pistill duobus, em uno nudo tuto adserere possum, vegetabile illud, ex quo flos de sumtus est, Folia gerere sublinearia Culmum articulatum ejusque Semina farinacea est Meselilenta
459쪽
Si videre mihi obtingat forem Calyce mono phyllo Corolla monope tala irregulari, tam quatuor duobus longioribus, Pistillo simplici, Stigmate bifido, Semimbus quatuor nudis, licet apo
niam patriam agnosceret absque l. esitatione enunciabo jus plantam caule crescere quadrangulo, articulato, foliis oppositis, amplj cibus ejusque odorem fragrantem esse in minime illaim esse venenatam, etsi mille ejusmodi vegetabilia in orbe X istant. Adeo ut in fructificatione, interna planta essentia nobis proponatur aperiatur qua inspecta tamquam e libro characteres hauriamus, quibus sapientissimus Creator plantae naturam, nascendi modum viresque indicavit. H characteres saepe dissiciles, nec semper ut in Ovidii Hyacintho, ubi in Nectario A1AIA, literis Romanis, gemitus assumentis venenati Delphinii, expressi. f. VIII. Videmus igitur dari, sere in universum genera
naturalia, ab ipso Creatore ordinata videmus simul, quod dum genera naturalia in unam classem natura-Jem colligimus, eorum limites adeo prope ad se in- Vicerri accedant, ut summi Bolanici maxime desudaverint ineluctabilem lare deprehenderint laborem, in Characteribus genericis Classium maxime naturalium, ordinandis, e g. in Umbellotis , 3ngenis is , Stellatis X A perifoliis Raji, seu Classe 11.4 13. Egregia haec similitudo, licet sub maxima dis
similitudine , summam meretur attentionem: nam UPLEURUM quod soli habet perfoliata; ERYNGIUM aculeatis foliis instar ardui crasso capite ut arduus LIGUsTICUM foliis compositis, magno caule corona grandi; HYDROCOT YL foliis peltatis absque manifesta umbella, DA Ucus ingenti radice, adeo quidem inter se sunt dissimiles, ut qui in Bolanicis hospes ellet,
460쪽
esset facile juraret nullam inter illas intercedere amnitatem, nec posse ipsas aliqua ratione ejusdem
participes esse natu e dum ero Bolanicis adspiei intur oculis, di partes oris ad examen revocantur patet illas omnino secundum leges antea recensitas, classe naturali congruere. Si postea totam cohortem umbellatarum secundum assinitates clisponam, summa sese offeret dissicultas, unica certa nota, haec adeo diversissima facie genera, ita a se invicem distinguendi, ut invicem non confun
Contendimus igitur, vires plantarum tutissime
secundum CLAssE NATURALE posse determinari, modo antea Vires unius alterius Ue plantae ejusdem classis ope Xperientia maxime familiares no- his reddidimus; haec enim cognitio si desideretur, frustra etiam ex hoc inedio auxilium exspectabis. Summa interim methodus haec sese commendat
titilitate, immo necessitate, dum enim hoc modo unius naturam indagavimus, e gr. e Dionamia Angi perma, aut e Diadelphia, Vel ex Umhellatis e optime ad alias plures, etsi et centum species, argumentari possum, quarum qualitates ceteroqvj Π, vel singulatim ignorare coactus fuissem, vel etiam ancipiti indagare experimento. Insignis hujus convenientiae, omnium instar, illustre exstat exemplum in celebrata illa radice the Ratile ranaheroo Anglis dic a. Fuerat haec arcanum sylvestrium Uirginis incolarum contra morsus Viperae acidi onoe, Pleurit idem , Per neumoniam, aliasque varias Febres Phlog sicas, quae diu latuit, nullo praemio revelanda a detecta demum per Ten-nentium planta, genuinam Polygala speciem esse hancce radicem constitit. Proin arisienses Polygalae nostratis inusitatissimam nec ossicinalem radicem iu