De familiari patriciorum nexu. Scriptis Carolus Fridericus Heiberg, ..

11쪽

late constitutae gunt, qua ex causa in Uellade Iieroea etiam earum sui datores atque legisluiores nominantur; in Asia auto in numen divinum sive Deus. In Romanare publica, si eius annales perscrutaris, ubique et Naturalis sive divitia ') et humana vita tibi elucet. Romani divinam suae civitatis originem haud immerito celaverunt ), humanam vitam ab Romulo, heroo tanquam '), Incipientes. Inveniuntur igitur duae gentes in eorum civitate, Etrusci atque Latini, qui Romuli temporibus atque deinde Patricii et Plebeii nominati sunt. Res divitii iuris sunt Patriciorum, eorumque nonnulla sa initias iura hae disquisitiono perscrutabor, in alium locum discrimina, quae modo tetigi, dis

serensa

s. 2.

Familia sensu latiori complexus hominum est, qui naturali quodam vinculo cohaerent β). Apud

Romanos notio familiae variis temporibus vario accipitur. Romani enim Verba antiquissima tanquam naturae formas conservarunt, quia in eorum vita atque historia fundamentum orientale usque ad ultimam aetatem Permansit. Posteriora autem saecula suos sensus atque notiones Paulatim ex ratione natas ver his et formulis antiquissimis exprimunt. Notio Verborum igitur distinguenda est secundum temporum

M Duplex omnino est religio, veI naturae vel spiritus; ideo a veterum religio naturalia, divina dici potest, quia rea divinae a natura ab ita Laustae sunt. Qua ex causa Zeno naturalem Iegem divinam esse eenset. Cic. de N. D. I, 14; quare etiam via divina - L. a. q. 4. D. 59. 2ὶ - via naturalia dicitur, cui humana infirmitas resistere non potest. L. 59. D. las. a . M De hae re alio Ioeo. M Cie. de Ieg. ed. Moser et Cretino II. 8. P. zo4.

12쪽

seriem; qua ex causa Festus si alte familia antea in liberis hominibus dicebatur, quorum dux et priuceps generis vocabatur pater et materfamilias. Hunc maximi momenti locum diligentius perscrutemur. Primo enim quaeritur, qui antiquissimis temporibus liberi nominati sint P Fontes inspicienti occurrit praeter alias leges Lex 5 D. pr. do statu hominum, in qua Invenitur: liberorum autem hominum, quidam ingenui sunt, quidam libertini 7, Ingenui autem dicti, ut ait Isidorus '), qui genere habent libertatem nou in facis. sicut liberti. Hi enim, quia servi erant e servitute manumissione liberati, liberti dicti, at nunquam anti quissimis temporibus liberi fuerunt, sed liberii tantum. Liber sensu proprio tantum ex ingenuis ortus est y . Ingenuorum ergo gnati sive filii δ' , liberi nominati sunt . Familia igitur antea in liberis hominibus

6 Festus s. v. Familia.

M Isid. Orig. IX. p. aa I. Ingenui dicti, qui in genere habent II-hertatem non tu iacto, sicut liberti; Iibertus autem vocatur quasi Iiberatus. Erat enim Prius iugo servitutis addictus; manumissus dieitur quasi maum Muissus. Apud veteres e uim quaudo manu emittebant, alapa Percussos circumagebant et liberos con ma-

s) Festus s. v. liber, ibique in Notat Nempe Libertim Baehum diei hebraea phrasi qua Itorim vocantur principes i. e Iiberi ete. es. Festua a. v. Liberales dicuntur non solum benigni, sed etiam ingenuae sormae homines. - Puberes liberi dieii sunt ideoque Iudi, eorum causa instituti appellati Liberalia, qui etiam honorarii dicti, quia puberes sive liberi ad houaxea ad-aeiti sunt. cl. 5. Non ignoramus, initio Patricios tantum honorea gessisse. a. Feat. s. V. ho uorarius. Serv. ad. V. A. VII.

597. 398.

to I,. 8i. D. M V. S. ed. Cramer. es. Gellii Noct. Att. IL i . Ei Assirmatur nostra sententia Enniae Iege: Si quis hominem I berum dolo aciena morti duit paricida eat. - am paricida

13쪽

i. o hominibus patricii generis dicebatur, quorum dux

et princeps generis vocabatur pater et matersamilias δ'). Priscae orgo familiao cum patribus fuere uni orsitates patriciae, quare etiam Festus patvicias tantum celeberrimos familias ad familiae notionem illustrandam profert . Ob hanc causam Cicero non minus Tectissimo patrum filios patricios esse dicit,nc Festus a Isirmat patres eos appellari, qui sint patricii generis λβ , nam Paties et Patricii in veteribus aucto-- εest, qui Parem i. e aequalem caedit. Aequales autem initio P tricii erant. Maximi momenti propter Patriciorum et Etruscorum originem est Paricidae poena, quae, Modestino reserente, more maiorum cs. I. I9. institutum est.

Titatem Potestatemque fas non est, ut caput liberum fideianae commissum alienae ditioni subiiciant. Libertinos vero ab ingenuis adoptari quidem iure posse Massurius Sabinus scripsit. Noe Ioeo ingenui sive liberi opponuntur libertinis; quare apud Ictos Itheri et servi tantum distinguuntur, ad quos deinde Iiberti necesserunt L. 4. D. de iusti et iure. et Serv. ad V. A. VIII, 564. - Tractu temporia voce liber aensu Iatiori Romani ute-hantur, eum Iiberti liberi fierent. - Liberi ergo initio suerunt ingenuorum sive Patriciorum filii ad generandum maturi; deinde haec appellatio extendebatur .ad eos filios qui sui iuris sunt L. 56. s. 1 D. de V. S. Cf. Brisson. de V. S. s. v. Ii-her 2. - postremo mancipia i. e. plebeii tui de infra s. 15 eensu liberati, Iiberorum appeIlatione continebantur, quare Pa iam ingenui sive honestiores et plebeii opponuntur.

2ehrbiit heg gr. N. p. Ibo; partim ultimis temporibus ingenui

et liberi eousunduntur. CL L. ΣS. D. de statu hom. I. 4. ID Festus s. v. samilia - unde samiliae nobilium Pompiliorum, Valeriorum, Corneliorum et familiarea ex eadem familia. CLServ. ad Virg. A. V. II7. in Cie. de re publica ed Moser et Cretra. II. II. p. 24 I. - ut eos optimatesὶ patres vellet nominari, patriciosque eorum Iiberos. ID Fest. a. v. adlecti. - Pater est aerum vocabulum. - Huius vocis Originem ex hebraica Iingua derivat Eliner in libro: bie

14쪽

ribus semper confunduntur . . Patros vel Patriolos antiquissimis rei Romauno tempovibus ingenuos fuis-so ), nominem fugit, ingenuosque Patricios, tanquam Patrum Progeniem appellatos esso, quod Livius dicit 'l' . Quam Patriciorum dignitatem pxobat non solum Publius Decius Μus, infesto illis animo, sed etiam Appius Claudius Patriolorum iura acerrimo ingenio defendens '). Ille ait: Eli unquam fando audistis, Patricios primo esse factos, non de caelo dc- missos, sed qui patrum cbre posse ut, id est, nihil ultra ingenuos 'q). Quaro autem patriciis ingenuorum nomen erat quia, ut milii videtur, singuli ad quoddam genus feruntur ' ), cuius dux et princeps

paterfamilias est. Nunc satis apparet: Patricios memoriae prodidisso maiores suos, nain Patricii sive ingenui tantum patres ciero potuerunt, quia iustis nuptiis procreati erant. Familia ergo complexus liberorum hominum i. e. patricii generis dicebatur quorum duX et Princeps pater et matursamilias Voca

batur. Liberi, filii filiaoque familias nominati sunt.

ed. Lion ad Virg. Aen. I, 699. Iam pater Aeneas die t reli

giosus, quia pater proprie omnium Deorum epitheton est, ut

ubique ostendit Virgilius; es. Serv. I. c. I, 65. III, 55. II, 2. inde toro pater Aeneas, ubique quasi saerat , ut nameu et pontifex inducitur. 16 CL intra C. Fa17 Fest. s. v. Patricios, Cinelus ait In Iibro de comitiis, eos a pellari solitos, qui nunc ingenui vocentur. 18 Livius I, 8. Pluti Rom. c. 12.19 Liv. VI. 4o. An hoc, si Claudiae samiliae non s m, nec ex Patricio sanguine ortus, sed unus Quiritium quilibet, qui modo me dacibus ingenuis ortum, et vivere in libera civitate sciam, reticere possim Τ

ur De genere et gente es. f. 19. Nota 23. Ingenuus autem est, qui ad genua seu gentem pertinet es. Fest. a. v. in et ingena.

15쪽

Haeo familia divino tantum iuro dissolvi potuit, si

unus liberorum hominum aut sacerdotii honores adeptus est aut morte ereptus. Nam filia familias eoi farreatione o familia sua in aliena IOcala, more antiquissimo, pro sacerdote Semper honorata est .

αα Materfamilias alve, ratione clientium habIta, matrona atoia etiam vestita erat; at cita autem sacerdotis a. patrie; orum vestimentum; es e. g. Plin. Πisti Nat. XXXII L e. 5. MaterfamilIas nempe iis quae ad Penatum enitum pertinebant adornandis commodabat industriam. Horat. Epod. II, 59 aii. Plaut. Bud. IV. 6. I.

16쪽

De sacris familiae corumque participibus.

I. 3. Definitio familias, quam Festus nobis suppedilat,

quaestionem movet, quinam in liberis hominibus comprehendantur, et quouam interno vinculo, qui eiusdem samiliae orant, coniungantur 3 Familiae appellatione non solum liberi sed etiam mater et paterfamilias conlinentur ), ut pra diximus. Internum viv-culum sunt Sacra; externum, si licet uti hoc discrimine, est Patria Potestas, de qua suo loco plura dicemus. Sacra autem sunt BPud Romanos nocturna atque

Hi urna et quidem publica et privata δ); privata olim Pro singulis hominibus, familiis et gentibus fiebant ' .a L. I95 et 196. D. de V. S. α Maerob. Satur. I, e. 5. Sacra enim Romana partim diurna,

Partim nocturna. - Romani diurna sulmina Iovi, nocturna Summano attribuebant. Plin. II. N. II, 5I. es. Fest. s. v. Dirim. Varro Ianum apud Tuseos coeIum diei autor est et praesidem omnia actionis. Anysitis Februum inserum esse Thiracorum ingua Rit. M Feat. a. v. Publica saera. - Privata saera, gentilitia etiam nominabantur; es. Dion7s. IIali earn . ed. Syth. I, p. 92. II, p. 125.

De sacris Romanorum privatis es. v. Savigny: 3elistbriu fur histor. 'testtatvissense ait II, 3. 15. et Cren x. ad Ge. da Irg.

P. b I sq.; nam de iure saero hoc Ioeo disserere Iongum est.

17쪽

Quid autem est sacrum 2 βὶ In libris sacrorum re-

tem est institutum religiosum, caerimoniis consecra

tum 7 . Sunt igitur sacra familiae, celebritas et ritus, quibus familia in administrandis uti solet φ . Quisque enim Patricius suis in penetralibus nomen divi- Dum tanquam suos Deos domesticos habebat, quos Privatis furiis colebat. Sacra sunt fundamenta et vincula interna familiae; haec dissolvi non potest sine Saerorum perturbatione, interitu et solutione. Ea igitur a familiis perpetuo administranda et conservanda, quibus neglectis, tota familia interit, sicut Politiocum genus intra breve tempus extinctiun est, quia Appius Potitiorum familiam corrupit pecunia, ut SerVOS Pu hlicos hoc sacvum docerent. Nam in Herculis sacris nec Servi intererant nec liberti. Hercules autem fami liae Potitiorum atque Pinariorum, quomodo se coli vellet, ostenderat. Cum igitur Appius haec sacra in libertos sive ut quidam volebant in servos publicos l. e., si milii credas, in plebeios transtulisset, omnem

historia, quam nostra EXculla aetas vanam fabulam tantum appellat, tibi elucescat sacra et familiam som- per apud Romanos coniuncta fuisse et utraque coniuncta floruisse et periisse. Quare in duodecim tabulis lex lata sive mos confirmatus: Sacra privata Perpetua manento δ' . Interna sacrorum Tatio ex reli-

5 Do genuina saeri signifieatione infra g. 22.6 Serv. ad Virg. Eel. VII. bi. Macrob. Sat. ΠΙ, e. s. c. 7. 7 Serv. ad Virg. Aen. XII, 856.

M Sacra celebritas est, vel eum sacrifieia Diis osseruntur: vel Cum diea divinis epulatiouibus ceIebratur: ves eum ludi in honoeem agantur Deorum, veI cum seriae observantur Mac. Sat. I, e. 16.9 Cf. Serv. ad Virg. Aen. VII, 179. a69.

18쪽

glouo veterem, praecipuo e disciplina Etruscorum et orientis gentium haurienda est. Eis enim, ut caeteris antiquitatis populis, tota quidem natura numen fuit, sed nihil praeter naturam ). Divina res tanquam aeternum Procreandi et gignendi principium maximo colobatur ), sed apud vacios populos varie. Etruscio. g. quia, ut iam alii docuerunt, cum quibusdam Asiae gentibus cohaerent ), numeu et naturam Ianum appellabant, quem coelum, Solem, Vitam, annum, diei dominum portamque esse Voluerunt, tu quibus omnibus ortus est et occasus 3' . Qua eri re apud Omnes antiquitatis gentes duo principia colebantur, quod Samothracum initia docent. Principes Dii sunt coelum et terra sive mas et semina, quare apud V teres animalium semen ignis dicitur 3β). Temporum tractu aliae notiones et ideae de numine excultas sunt; at antiquissimis populorum temporibus Princ Pium Procreandi et gignendi, quod in tota natura variis modis conspicitur, solum pro disiuo habitum

conseribere inchoavi, inscriptum: die 2bee beε ethel utili Ut eur.

In Laurent. de mensibus P. 48 sq. Macr. Sata L e. s. Ovidii

i5 Varro de Iingna latina ed. SpengeI Berotini 1826. V. p. 65. Ob hanc eausam docti antiquitatis homines i. e. philosophi iuillustranda re publiea ab his elementis ordiri solebant. eL Cie. de re Publie. I, c. 24. P. 1 a sq. Cic. de ossiciis I, e. 17.e . Plato de Ieg. III. Arist. Polit. I, e. I. Nam eum sit hoc natura eorum aue animantium, ut habeant Iibi diuem proereandi, prima societas in ipso est coniugio: proxima tu liberis: deinde una domus, commuuia omnia. Id autem eat Principium. urbis ex quasi seminarium rei pubIicae etc. CL Cic. de sin. bon. et Inal. V, ab. .

19쪽

esse, neminem latet, qui. nostris Ideis relictis, instituta velexum attente perscrutetur, nam lota antiquitas huius rationis argumentis imbuta est si . Cum auiatem in quoque homine, in quaque familia et gotitolioc principium ut divinum coleretur, Dii familiares Penates appellabantur δ' . Lares autem fuere manes defuncti patrisfamilias δ' : errant igitur doctissimi, qui Lares et Penates confundunt, quamvis veteres quoque oos non sempex distinxerunt.

f. 4.

Ista vero sacra privata curae principis familiao commissa erant - ut perpetua servarentur, nec alionis ritibus turbarentur. Dux et princeps familiaosuit pater et materfamilias. QuamVis nuptiae sunt tundamentum totius familiae iuris, quia ex iis liberi nepotesque giguuntur, tamen hoc Ioco, ne longus sim, praetereundae sunt. Ex multis enim argumentis probari potest, connubium inter Patricios confarreationem appellatam suisso ' , qua, solemni sacrificio inlev-Posito, Vinculum ortum, quod morte et divino numino

10 Tide e. g. Glossarἱum Eroticum Iinguae Iaiἰnae. Pariatis I 826; adspice veterum religionem, nostris ideia relictis, atque eorum mores i. e. antiquissima Populorum iura. cf. Eisner L c. Joan. Lamrent. d. meus. P. 76. 157. Mae. Sat. I, 9. Ianus Consivius a serendo i. e. a propagine generis immani quaa

in penetralibus aedium eOli soleant, nam et ipsum Penetrat. Penus dieitur; vel Penatea erant dἐi familiares. In Serv. l. c. VI, Iba. Apud maiores, omnes in xuia domibus sepeliebantur; tuide Ortum est ut Iarea colerentur in domibus; unde etiam umbras, Iarvas vocamus: nam dii penates alii aiant.

20쪽

tantum dirimi poterat. Μaterfamilias autem consa reatione, penatum patrocinio Commendanda, Particeps bonorum et sacrorum viri 1acta est 'V . Ne viri sacra alienis Pilibus perluctarentur, mulierem consa reatione Iocatam e sua D milia ac sacris omnino egredi necesse erat, ut neminem Ialet. Quisque paterfamilias administrator et curator familiae sacrorum fuit, et igitu P herus sive heres i. o. sacerdos suae familiao.

Eum conspicies ad focum in atrio, quod ab Etruscis acceptum μ' , in principum aedibus invenies, ut Laribus et Ρenatibus sacra faceret, imaginibus maiorum stipatis. Apud maiores, dicit Plinius, in atriis imagines erant, quae spectarentur, non Signa externorum artificium, nec aera aut marmora; expressi cera vultus singulis disponebantuc armariis, ut essent imagines, quae comitarentur gentilitia funera, Bemperqua

a I Herus s. herea i. e. sacra iaciens, originem habet a STaeco ἔρδειν. aera sacere; vide Bauborn-Bosen: ueber Dominium P. 126. Not. 127. 128. Ra Fest. s. v. Atrium proprie est genus aedificii ante aedem eontinens mediam aream, in quam collecta ex omni tecto pluvia descendit; dictum antem atrium vel quia id genua aedificii Atria. primum in Etruria ait institutum, vel, quia . terra oriatur: quasi aterieulu. - Varro l. c. V. p. 35. 16 I. Atrium appellatum ab Alriatibus Tu seis; illinc enim exemplum fiumptum. Fortasse atrium ab atro derivandum; atro enirn Ρersarum lingua, quae Zend vocatur, ignis dicit r. cs. etiam s. 7, Nota 17.2M Serv. ad. Virg. Aen. I, 726. Atria, ut supra diximus, tangit morem Romanorum. Ibi etiam pecunias habebant; unde qui honoratores berviJ erant, Iimimi in custodes adhibebantur; melius tamen esse videtur adhibeant. - Nam non in omuibus domibus, atrarii seu atulatis es i. e. eustodes atrii erant. -- Alii dieunt, Attia Etruriae civitatem suisse, quae domos amplis vestibulia habebat, quae cum Romani imitarentur atria appella