Titi Livii Patavini Historiarum libri qui supersunt omnes ..

71쪽

maritimos modo agros , conspectu primum V. e. Drclassis, dein tumultu egredientium in terram,pllyor terrorque pervenerat , sed in ipsas urbes. Neque enim hominum modo turba, mulierum puerorumque agminibus inmiXta, omnes passim compleverat Vias, sed pecora quoque prae se agrestes agebant ut i relinqui subito Africam diceres. Urbibus vero ipsis

majorem , quam quem secum adtulerant, terrorem inserebant : pra)cipue Carthaginis prope Ut captae tumultu fuit. Nam post M. Atilium Regulum, L. Manlium consules annis prope quinquaginta , nullum RomanumeXercitum Viderant, praeter praedatorias classis es, quibus exscensiones in agros maritimos facta erant : raptisque, quae Obvia fors fecerat, prius recursum semper ad naves, quam clamor agrestes conciret, fuerat. Eo majortum fuga pavorque in Urbe fuit. Et, Hercule, neque exercitus domi validus , neque dux, quem obponerent, erat Hasdrubal Gisgonis filius , genere, fama, diVitiis, regia tum etiam adfinitate, longe primus civitatis erat:

sed eum ab illo ipso Scipione aliquot proeliis fusum pulsumque in Hispania meminerant

72쪽

L .F. S. nec magis ducem duci parem, quam UmUl-- tuarium exercitium suum Romano exercitui esse. Itaque , Velut si urbem extemplo adgressurus Scipio foret, ita ad arma est conclamatum portaeque raptim clausae, armati in muris, vigiliaeque citationes dispositae, ac nocte insequenti vigilatum est. Postero die quingenti equites, speculatum ad mare Ur-handosque egredientes ex navibus missi, in stationes Romanorum inciderunt. Iam enim Scipio, classe Uticam misita, ipse haud ita multum progressus a mari, tumulos proximos ceperat equite. in stationibus locis idoneis posuerat, per agros miserat praeda

si XXIX. I1 cum Carthaginiensi equitatu proe

populatur lium quum commisi ent, paucos in ipso cer- equitutu tamme, pleroSque fugientes periecuti in 4qg quidus praefectum quoque Hannonem, Obi lem juvenem occiderunt. Scipio non agros modo circa vastavit, sed urbem etiam proximam Afrorum satis opulentam cepit. Ubi

Praeter cetera, quae Xtemplo in naves onerarias inpossit , missaque in Siciliam erant, octo millia liberorum servorumque capitum funt capta. Laetissimus tamen Romanis in

73쪽

principio aerum gerendarum adventus fuit . .

Masinissae. Ouem quidam cum ducentis haud - Unissae amplius equitibus, plerique cum duum it d

tium equitam tradunt Venisse. Ceterum quum in longe maximus omnium aetatis suί regum hic fuerit, plurimumque rem Romanam in Verii, operae pretium videtur excedere paullulum ad enarrandum, quam varia fortuna 'se'us usus sit in amittendo recuperandoque paterno ituna,

regno. ilitanti pro Carthaginiensibus in Hispania pater ei moritur Galae nomen erat. Regnum ad fratrem regis si falcem, pergramdem natu, Pinos ita apud Numidas est pe venit. aud multo post , Cisalce quoque mortuo, major ex duobus filiis ejus Capusa,

puer admodum altero, paternum imperium accepit. Ceterum quum magi jure gentis , quam auctoritate inter suos aut viribus, Obtineret regnum exstitit quidam, Megetulus nomine , non alienus sanguine regibus, familia semper inimicae, ac de imperio varia fortuna cum iis, qui tum obtinebant, certantis. Is concitatis popularibus , apud quos invidia regum, magnae auctoritatis erat, castris palam possitis, descendere regem in aciem, ac dimicare de regno coegit. In eo proelio M

74쪽

M .s s. Usa cum multis principum cecidit, gens Mas

a. C. O . - . . ,. . . . nain

etetuli concessit. Regio tamen nomine absit nuit contentusque nomine modico tutoris, puerum Lacumacen, qui stirpis regiae supererat, regem adpellat Carthaginiensem nobilem feminam, sororis filiam Hannibalis, quae proxime Esaici regi nupta fuerat, matriminnio sibi jungit, spe Carthaginiensium societatis cum Syphace hospitium vetustum

legatis missis renovat, omnia ea auxilia praeparans adversus Masinissam. XXX. ΕΤ asmissa, audita morte patrui, dein nece fratris patruelis , ex Hispania in Mauritaniam Bocchar ea tempestate rex Maurorum erat trajicit. Ab eo supplex in-simis precibus auxilium itineri , quoniam bello non poterat, quatuor millia Maurorum inpetravit. Cum iis, praemisso nunci ad paternos suosque amicos , quum ad fines regni pervenisset, quingenti ferme Numidae ad eum convenerunt. Igitur Mauris inde, sicut con- Venerat, retro ad regem remissis, quamquam aliquanto minor spe multitudo , nec cum qua tantam rem adgredi satis auderet, conveniret; ratus agendo ac moliendo vires quoque ad

75쪽

agendum aliquid conlectui'um, proficiscenti . e. s. ad Syphacem Lacumaci regulo ad Thapsum 'Obcurrit. Trepidum agmen quum in urbem refugisset, urbem Masinissa primo inpetu Dpit ex regiis alios tradentes se recipit, alios Vim parantes occidit Pars maxima cum ipso puero inter tumultum ad Syphacem , quo primum intenderant iter, pervenerunt. Amahujus modicae rei , in principio rerum prospere actae, convertit ad Masmilsam Numidas adfluebantque undique ex agris vicisque Veteres milites Galae, invitabant juvenem ad

recuperandum paternum regnum. Numero

militum aliquantum Megetulus superabat. Nam di ipse eum exercitum , quo Capusam vicerat , ex receptis ot caedem regis aliquot habebat puer Lacumaces ab Syphace auxilia ingentia adduxerat. Quindecim millia peditum egetulo, decem millia equi

tum erant. Quibuscum asinissa, nequauuam tantum peditum equitumve habens acie conflixit. Vicit tamen teterum militum virtus.

prudentia inter Romana Punica arma exercitati ducis. Regulus cum tutores exigua asaesylorum manu in Carthaginiensium agrum perfugit. Ita recuperato regno patern

76쪽

V. e. Masmissa, quia in adversus Syphacem haud

ia C. O .

paullo majorem restare dimicationem cernebat, Optimum ratu cum fratre patruele gratiam reconciliare, missis , qui puero spem facerent, i in fidem assinissae sese permississet, futurum in eodem honore , quo apud Galam Efalces quondam fuissae, qui e- Zetulo, praeter inpunitatem, sua omnia cum fide restitui sponderent ν ambo praeoptanteSexsilio modicam domi fortunam Comnia, ne id fieret, Carthaginiensibus de industria aget tibus ad sese perduxit. sy,hὰὸὸ XXXI HASDRUBAL tum forte, quum haec H ξ ' gerebantur, apud Syphacem erat. Dui uiri usi nissum in midae haud sane multum ad se pertinere cre- SH ' denti, utrum penes Lacumacem, an asinissisam, regnum Massylorum λ esset, vi fallis eum magnopereri ait si asinissam eisdemn contentum fore , quibus patrem Galam, v aut patruum ejus afalcem, credat, multon majorem indolem in eo animi ingeniique a1 esse, quam in ullo gentis ejus umquamn fuisset. Saepe eum in Hispania rara intern homines virtutis specimen dedisse sociis pa- is rite hostibusque Syphacem, Carthach massa liorum Gron. Crev. ita&in seqq.

77쪽

nginienses, nisi orientem illum ignem ob U. c. Io. M pressissent, ingenti mox IRcendi , quum jam --n nullam opem ferre possent , arsuros. Ad-B huc teneras fragiles ejus vires esse , Vix- αν dum coalescens foventis regnum. D Instando stimulandoque pervincit, ut exercitum Zdfines Massylorum admo 'eat atque in agro, de quo saepe cum Gala non verbis modo disceptatum, sed etiam armis certatum fuerat, tamquam haud dubie juris sui , castra locet tiri quis arceat, id i quod maximer opus sit, acie dimicaturum si per

D metum agro cedatur , in medium regnum D eundum aut sine certamine concessurosis in ditionem ejus assylos , aut nequaquamn pares futuros armis. υ Mis Vocibus incita Dplo ae

tus Syphax Masinissae bellum infert primo προὶ ,-

certamine Massylos fundit fugatque Mas1-nissa cum paucis equitibus ex acie in montem Balbum incolae vocant perfugit. Familiae aliquot cum mapalibus pecoribusque suis ea pecunia illis esto exsecuti sunt regem : cetera Massylorum intitudo in ditionem Syphacis concessit. Quem ceperant exsules On-

78쪽

U. e. tem herbidus aquosusque est quia pe-

-- cori bonus alendo erat, hominum quoque, carne ac lacte Vescentium , abunde subsiciebat alimentis. Inde nocturnis primo ac furtivis incursionibus , deinde aperto latrocinio, im festa omnia circa esse maxime uri Carthaginiensis ager , qui plus praedae, quam inter Numidas, matrocinium tutius erat. Jamque adeo licenter eludebant, ut ad mare

devectam praedam venderest mercatoribus,

adpellentibus naves ad id ipsum pluresque, quam justo saepe in bello, Carthaginiensium

caderent caperenturque Deplorabant ea apud

Syphacem Carthaginienses infensumque ipsum ad reliquias belli persequendas instigabant: sed vix regium videbatur , latronem vagum in montibus consed ri. Boechar XXXII BOCCHAR, ex praefectis regiis vir Moisis acer inpiger, ad id delectus. rii data qua D tuor millia peditum, duo equitum praemiorumque ingentium spe oneratus , si1 caput Masinissa retulisset , aut vivum id vero inaEs imabile gaudium fores cepisset, palatos incurioseque agentes inproVis adortuS, peco rum hominumque ingenti multitudine a prae-61dio armatorum exclusa , asinissam ipsum

79쪽

cum paucis in verticem montis compellit. - - - . Inde, prope ut jam debellato nec praed - - : -- modo pecorum hominumque captorum missa ad regem, sed copiis etiam , ut aliquanto majoribus, quam pro reliquiis belli, remissis, cum quingentis haud amplius peditibus a. Centisque equitibus, degressum jugis asinissam persecutus, in valle arta , faucibus utrimque obsessis, inclussit. Ibi ingens caedes Massylorum facta. asmissa cum quinquaginta haud amplius equitibus per amfr3BUS montis ignotos sequentibus se eripuit. Tenuit tamen vestigia Occhar adeptuSque eum putentibus prope Clupeam urbem campis , ita circumVenit , Ut , prῖ2ter UdtUOr equiteS, Omnes ad num interficeret n). Cum iis ipsum quoque Masinissam saucium prope manibus inter tumultum amisit. In conspecta erant fugientes ala equitum, dispersa toto campo, quibusdam, ut obcurrerent, per Obliqua tendentibus , quinque hostes sequeba Insilie tatur Amnis ingens fugiente dccepit, teque is 'Eumenim cunctanter , Ut quo major metus ur duobVσgueret, inderant equOS raptique gurgite,

6 in obliquum praelati. Duobus in conspectu

80쪽

U. c. f. s. hostium cin praerapidum gurgitem haustis -- pse periisse creditus. At duo reliqui equites cum eo inter Virgulta ulterioris ripae emerserunt. Is finis Bocchari sequendi fuit, nec ir gredi uino auso , nec habere credenti se iam, quem sequeretur. Inde vanus aucton absumti asinissae ad regem rediit missique, qui Carthaginem gaudium ingens nunciarent: totaque Africa fama mortis Massinissae reple- In spelun ta Varie animos adfecit Masinissa in spelunca, tituti, em Occulta , quUm herbis curaret vulnus, duorum equitum latrocinio per dies aliquot vixit.

Ubi primum ducta cicatri , patique posse visa jactationem, audacia ingenti pergit ire ad regnum repetendum Datque in ipso itinere haud plus quadraginta equitibus conlectis , quum in Maisylos , palam jam quis

esset ferens , venisset, tantum motum quum favore pristino, tum gaudio insperato, quod, quem perisse crediderant, incolumem cernebant, fecit, ut intra paucos dies sex millia peditum armatorum, quatuor equitum , ad eum convenirent; amque non in possessione

modo paterni regni esset , sed etiam socios Carthaginiensium populos as de sylorumque

fines id Syphacis regnum erato vastaret.