Titi Livii Patavini Historiarum libri qui supersunt omnes ..

101쪽

eam sortitis , Africa cura erat seu quia ibi . I. .

a. c. IOP.

summam rerum bellique verti cernebant seu ---- ut Scipioni gratificarentur , in quem tum Omnis Veris civitas erat. Itaque non ex Sardinia tantum , Ussicut ante dictum esto sed ex Sicilia quoque mispania vestimenta,

frumentumque , arma etiam ex Sicilia , omne genus commeatus eo portabantur.

Nec Scipio ullo tempore hiemiis belli opera remiserat , quae multa 1mul undique eum circumstabant. Uticam obsidebat Castra in Affieis. conspessii Hasdrubalis erant Carthagihienses deduxerant naves Classem paratam instructamque ad commeatus intercipiendos habebant. Inter haec ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo miserat; si sorte jam e satias amoris in uxore ex multa copia cepi siet. Ab Syphace magis pacis cum Carthaginiensibus conditiones, ut Romani Africa, Poeni Italia excederent, quam, si bellaretur, spes ulla desciturum adferebatur. Haec per nuncios magis equidem acta crediderim, &ita pars major auctores sunt quam ipsum Syphacem, ut Antias valerius prodit , in castra Romana ad conloquium venisse. Primo

102쪽

V. e. η'. eas conditiones imperator Romanus vix au----- ribu admisit. Fostea, ut caussa probabilis suis commeandi foret in castra hostium, mollius eadem illa abnuere, ac spem facere, saepius ultro citroque agitantibus rem conven- cinna turam. Hibernacula Carthaginiensium, On-

ii, O gesta temere ex agris materia Xaeciuicata,

πλώς ε lignea ferme tota erant. Numidae praecipue arundine textis storeaque pars maxima tectis, parum nullo ordine, quidam, ut sine imperio occupatis locis, extra fossam etiam vallumque habitabant. Haec relata Scipioni spem fecerant castra hostium per occasionem incendendi. IV. CVΜ legatis , quos mitteret ad Syphacem , calonum loco primos ordines spectatae Virtutis atque prudentiae servili habitu mittebat; qui , dum in conloquio legati essent,

vagi per castra, alius alia, aditus exitusque Omnes , situm formamque, universorum castrorum, partium , qua Poeni, qua umidae haberent , quantum intervalli inter Hasdrubalis ac regia castra esset, specularentur moremque simul noscerent stationum vigiliarumque nocte, an interdiu obportuniores insidianti essent. Et inter crebra Omloquia alii atque alii de industria . quo plu-

103쪽

ribus omnia nota essent, mittebantur. Quum . . η'. saepius agitata res certiorem pem paci m --.

dies & Syphaci clarthaginiensibus per eum faceret legati Romani a vetitos se revertin ad imperatorem Laiunt nisi certum res pomnium detur. Proinde , seu ipsi staret jam sen-Dtentia, seu consulendus Hasdrubal Maonthaginienses essent, consuleret Tempus esse Naut pacem componi , aut bellum naviteris geri .u Dum consulitur Hasdrubri ab Syphace, ab Hasdrubale Carthaginienses; speculatores omnia visendi, S. Scipio ad comparanda ea,

quae in rem erant, tempus habuit. Et ex mentione ac spe pacis neglegentia , ut fit, apud Poenos Numidamque orta cavendi, ne quid hostile interim paterentur. Tandem relatum

responsum, quibusdam quia nimis cupere

Romanus pacem videbatur hiniquis per occasionem adjectis quae perobportune cupienti tollere inducia Scipioni caussam praebuere: ac nuncio regi S, quum relaturum se ad conssilium dixisset, postero die respondit, orien uno frustra tendente, nulli alii pacem plar, cuisse. Renunciaret igitur , nullam aliami spem pacis, quam relictis Carthaginienshus,n Syphaci cum Romanis esse. nota tollit in Ga

104쪽

U ductas, ut libera fide incepta exsequeretur: deductisque navibus &Jam veris principium erat machinas tormentaque , velut a mari adgressurus Uticam, inponit. Et duo millia militum ad capiendum , quem antea tenuerat, tumulum super Uticam mittit simul ut ab eo , quod parabat, in alterius rei curam converteret hostium animos simul ne qua, quum ipse ad Syphacem Hasdrubalemque profectus esset, eruptio ex urbe, inpetus in castra sua , relicta cum levi praesidio,

fieret. Incensa V. His praeparatis, advocatoque consilio,

Scipione. .

edicere Xp1Oratoribus ulus, quae comperta

adferrent, assinissaque, cui omnia hostium nota erant; postremo ipse , quid pararet in proximam noctem, proponit. Tribunis edicit, ut, ubi praetorio dimisso, signa concinuisissent, extemplo educerent castris legiones. Ita ut imperaverat, signa sub occasum solis efferri sunt coepta Ad primam ferme vigiliam agmen explicaverunt: media nocte septem enim millia itineris erant modico gradu ad castra hostium perventum. Ibi Scipio partem copiarum Laelio Massinissamque ac Numidas,

adtribuit & castra Syphacis invadere, ignes-

105쪽

que conjicere jubet. Singulos deinde separa V. . .

tim, Laelium ac Masinissam, seductos obtesta tur, G ut, quantum nox providentiz adimat, D tantum diligentia expleant curaque S HasL, drubalem Punicaque castra adgressurum. D Ceterum non ante coepturum, quam ignemi in regiis castris conspexisset D eque ea res morata diu est Nam, ut proximis casis

injectus ignis haesit, extemplo proxima qu*que deinceps continua amplexus, totis se passim dissipavit castris. Et trepidatio quidem,

quanta necesse erat, in nocturno effuso tam late incendio orta est ceterum, fortuitum,

non hostilem ac bellicum, ignem rati esse, sine armis ad restinguendum incendium effusi, in armatos incidere hostes, maxime umidas, ab assinissa notitia regiorum castrorum ad exitus itinerum id0neis locis dispositos Mult' in ipsis cubilibus semisomnos hausit flamma : multi in praecipiti fuga ruentes super alios alii, in angustiis portarum obtriti sunt. VI RELUCΕΝΤΕΜ larnmam primo Vigiles Carthaginiensium deipde excitati alii noctu n tumultu quum conspexissent, ab eodem errure credere di ipsi sua sponte incendium ortum it clamor inter caedem, Vulnera

106쪽

sublatus, an ex trepidatione nocturna esset,

confusus, sensum veri adimebat. Igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile

suspectum esset, omnibus portis, qua cuique proXimum erat, ea modo, quae restinguendo igni forent, portantes, in agmen Romanum ruebant. Quibus caesis omnibus , praeterquam

hostili odio, etiam ne quis nuncius effugeret, extemplo Scipio neglectas, ut in tali tumultu, portas invadit ignibusque in proxima tecta conjectis , effusa flamma primo veluti sparsa pluribus locis reluxit, dein per continua ser- Pen , Uno repente omnia incendio hausit. Ambusti homines umentaque foeda primum

fuga, dein strage , obruerant itinera portarum. Quos non obpresserat ignis, ferro absumtici binaque castra clade una deleta. Duces tamen ambo, ex tot millibus armatorum duo millia peditum inuingenti equites semiermes , magna pars saucii , adflatique incendio, effugerunt. Caesa aut hausta flammis quadraginta millia hominum sunt, capta supra quinque millic multi Carthaginiensium nobiles, undecim senatores , signa militaria centum septuaginta quatuor, equi umidici

supra duo millia septingenti, elephanti sex

107쪽

eapti octo flamma ferroqIM absumti, magna α. . . que vis armorum capta. Ea omnia Impera

tor Vulcano sacrata incendit. VII. ΗΑsDRUBAL ex fuga, cum paucis, Afrorum urbem proximam petierat : eoque omneS, qui lupererant, vestigia ducis sequentes, se contulerant Metu deinde, ne dederetur Scipioni, urbe excessit. Mox eodem patentibus portis Romani accepti nec quidquam hostile , quia voluntate concesserant in ditionem, factum Duae subinde urbes captae direptEeque Ea praeda, Si quae castris ex incensis, igne rapta erat, militi concessa est.

Syphax octo millium ferme inde spatio loco

communito consedit Hasdrubal Carthaginem contendit , ne quid per metum ex recenti clade mollius consuleretur. Quo tantiis primo terror est adlatus, ut omissa Utica Carthaginem crederent extemplo Scipionem obsessurum Senatum itaque sus te quod velut consulare imperium apud eos erat vocaverunt. Ibi e tribus una de pace legatos

ad Scipionem decernebat altera Hannibalem ad tuendam ab exitiabili bello patriam revocabat tertia Romanae in adverssis rebus

f ibi tribus dictis sententiis ron. Crev.

108쪽

V. . M'. constantia erat Peparandum exercitum, γε - --- phRcemque hortandum ne bello absiste, ret, censebat haec sententia, quia Hasdrubal praesens Barcinaeque omnes factionis bellum cis 64ὰρξ mdlebant, Vicit. Inde delectus in urbe agris que haberi coeptus , ad Syphacem legati missi, summa ope Cipsum reparantem bellum quum uxor non jam, ut ante, landitiis , satis potentibus ad animum amantis, sed precibus .misericordia valuisset, plena lacrimarum obtestans, ne patrem suum patriamque proderet, iisdemque flammis Carathaginem , quibus castra conflagrassent, abosumi meret. Spem quoque obportune oblatam adferebant legatici quatuor millia Celtiberorum circa urbem nomine Abbam, ab conquisitoribus suis conducta in Hispania, egregia juventutis, sibi obcurrisse: maia drubalem prope diem adfore cum manu haudquaquam contemnenda. Igitur non benigne modo legatis respondit , sed ostendit etiam multitudinem agrestium Numidarum, quibus per eosdem dies arma equosque dedisset, Omnem juventutem adfirmat exciturum exrςgno G Scire incendio, non proelio, cladem

g orandum Gron. Cre g.

109쪽

, acceptam. Tum bello inferiorem esse, qui . . . . armis Vincatur is Haec legatis responsa. Ε si ' post dies paucos rursus Hasdrubal & Syphax copiis, copias junxerunt. IS OmΠIS exercὶtus uit ses his . triginta ferme millium armatorum junyunt. VIII. SCIPIONEM , velut jam debellato, quod ad Syphacem Carthaginiensesque adtineret, Uticae obpugnandae intentum, jamque machinas admoventem muris, Vertit fama redintegrati belli modicisque praesidiis ad speciem modo obssidionis terra marique relictis, ipse cum robore exercitus ire ad hostes pergit Primo in tumulo, quatuor ferme millia distante ab castris regiis, consedit: postero die cum equitatu in agnos cita vocant campos, subjectos et tumulo , degressus, subcedendo ad stationes hostium, lacessendoque levibus proeliis, diem absumsit: ter insequens biduum tumultuosis hinc atque illinc excurssionibus in vicem, nihil dictu satis dignum fecerunt. Quarto die utrimque aciem descensum est Romanus principes post hastatorum prima signa , in subssidiis triarios constituit equitatum Italicum ab dextro cornu, ab laevo Numidas Masinissamque obposuit Syphax Hasdrubalque , Numidicis ad-

110쪽

Prretium committi,

Vincunt Romani.

V. e. Versus Italicum equitatum, Carthaginiensi-- bus contra Masinissam locatis , Celtiberos in mediam 'ciem in adversa signa legionum accepere. Ita instructi concurrunt. Primo inpetu simul utraque cornua, Numidae Carthaginienses pulsi. Nam neque umidae, maxima pars agrestes, Romanum equitatum, neque Carthaginienses, ipse novus miles, Masinussiam, recenti super cetera victoria terribilem, sustinuere. Nudata trimque cornibus Celtiberum acies stabat quod nec in fuga salus ulla ostendebatur locis ignotis, neque spes veniae ab Scipione erat; quem , hene meritum de se gente sua, mercenariis armis in Africam obpugnatum Venissent. Igitur, circumfusis undique hostibus, alii super alios cadentes, obstinati moriebantur romnibusque in eos versis, aliquantum ad fugam temporis Syphax Masdrubal praeceps runt Fatigatos caede diutiuS , quam pugna, victores nox obpressit. IX. PosΤΕRo die Scipio Laelium Masinissamque, cum omni Romano QNumidico equitatu expeditisque militum , ad persequendos Syphacem atque Hasdrubalem mittit. Ipse,

cum robore exercitus, urbes circa, uae