장음표시 사용
201쪽
203쪽
I Ivliis Centumalus P. Sulpicius Galba eonsulos eum idibus
nartiis magistratum inissent, senatu In Capitolium vocato de re publicati administratione belli de provinetis exercitibusque patres onsuluerunt. P. Fulvio Ap. Claudio, prioris anni consulibus, prorogatum imperium est atque exercitus, quos habebant, decreti, adiectumque ne a Capua, quam 5 absidebant, abseederent prius quam expugnassent. tum cura maxime intentos habebat Romanos, non ab ira tantum, quae in nullam umquam rivitatem iustior soli, quam quod urbs tam nobilis ae mens, sic utram ectione sua traxerat aliquot populos, ita recepta inclinatura rursu aninos videbatur ad veteris imperii respeelum. et praetoribus prioris anni, lon. Iunio in truria P. Sempronio in GaIlla, cum binis legionibus, quas
abuerant, prorogatum est imperium. prorogatum et M. Marcello, ut promnsule in Sicilia reliqua belli perficeret eo exercitu quem haberet: iupplemento opus esset, suppleret de legionibus, quibus P. Comelius pro iraetor in Sicilia praeesset, dum ne quem militem legeret ex eo numero, 11 Iuibus senatus missionem reditumque in patriam negasset ante belli finem. . Sulpicio, cui Sicilia evenerat, duae legiones, quas P. -rnelius habuis- et decretae et supplementum de exercitu Cn. Fulvii, qui priore annon Apulia foede etaesus lasatusque ora inuis generi militum senatus euntem quem Cannensibus finem statuerat militiae additum etiam utrorum lolue ignominiae est, ne in oppidis hi marent neve hiberna propius ullamirbem deeem milibus passuum aedificarenta L. Cornelio in Sardinia duae egiones alae, quibus v. nucius praefuerat supplementum, si opus es- et, consules scribere iussi. T. Otacilio et M. Valerio Siciliae Graeciaeue ora eum legionibus classibusque quibus praeerant decretae quinqua-25inta Graecia cum legione una, entum Sicilia eum duabus legionibus ha-ebant naves. tribus et viginti legionibus Romanis eo anno bellum terrai arique est sesiuis. OOsie
204쪽
II. Principio eius anni cum de litteris L. Marei reserretur, res gestae magnificae senatui visaer titulus honoris, quod imperio non populi iusmi non ex auctoritate patrum dato propraetor senatui, seriPserat, magnam partem hominum offendebat rem mali exempli esse, imperato res legi ab exercitibus et sollemne auspisiatorum comitiorum in astra et provincias procul ab legibus magistratibusqu ad militarem temeritatem transferri et cum quidam reserendum ad senatum censerent, melius Visum differri eam consultationem, donec proficiscerentur equites, qui ab Marcio litteras adtulerant. rescribi do frumento et vestimentis exercitus 10 placuit, eam utramque rem curae fore senatui adscribi autem ρ propra tori L. Marcio, non placuit, ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato serret dimissis equitibus de nulla re prius consules Te tulerunt omniumque in unum sententiae congruebant, agendum eum tri bunis plebis esse, primo quoque tempore ad plebem serrent, quem cum
15 imperio mitti placeret in Hispaniam ad eum xercitum, cui Cn. Scipio
imperator praesuisset ea res cum tribunis acta promulgalaque est.
Sed aliud certamen oecupavera animos C. Sempronius Blaesus die dicta Cn. Fulvium ob exercitum in Apulia amissum in contionibus ex bat, multos imperatores temeritate atque inscitia exercitum in locum 20 praecipitem perduxisse dictitans, neminem praeter Cn. Fulvium ante eo rupisse omnibus vitiis legiones suas quam proderet itaque vere dici posse Prius eqs perisse quam viderent hostem, nec ab Hannibale sed ab imp
x'tore suo victos esse. neminem, cum suffragium ineat, satis eruere,
eui imperium cui exercitum permittat. quid intersuisso inter Tib. Sem-25 pronium cum ei servorum exeruitus datus esset, brevi effecisse disciplina atque imperio, ut nemo eorum generis ac sanguinis sui memor in acie esset, praesidi suciis, hostibus terrori qssent: Cumas Beneventum aliasque urbes eos velut e saucibus Hannibalis ereptas populo Romano restituisse. Cn. Fulvium Quiritium Romanorum exercitum, honeste genitosas liberaliter educatos, ser'ilibus vitiis imbuisse ergo effecisse ut feroces et i.quieti inter socios, εnavi et imbelles inter hostes essent, nec impetummodo Poenorum sed ne clamorem quidem sustinere possent me hereule mirum esse cessisse milites in acie, cum primus omnium imperatores seret D magis mirari se, aliquos stantes cecidisse et non omnes comites
ab Cn. Fulvii suisse pavoris ac fusae. C. Flaminium L. Paulum L. Postentium Cn. ac P. Scipiones adore in acie maluisse quam deserere cidicumventos exercitus Cn Fulvium, prope unum nuntium deleti exercitus Romam redisse. Jacinus indignum Me Cannensem exemitum, quod macie laserit, in Siciliam depprtatum ne prius inde dimittatur quam M-40 stis ex Itali; decesserit, et boo idem in Cn. pulvii legionibus nuper de-eretum Cn. Fulvio fugam ex proelio ipsius temeritate commisso impuvi
tam esse, et eum in ganea lustrisque, ubi iuventam egerit, senectutem
apturum milites, qui nihil aliud peccaverint quam quod imperatoris si miles fuerint, relegatos prope in exsilium ignominiosam pati militiam
205쪽
adeo imparem liberialem Romae dii ac pauperi, honorato atque inhonorato esse. Ill. reus ab se culpam an milites transferebat: eos se citer Pugnam poscentes productos di aciem, non eo quo voluerint, quia serum diei uerit, sed ostero die et tempore et loco aequo instructos se sa-mam seu vim hostium non sustinuisse. cum effuse omnes fugerunt, aera quoque turba ablatium ut Varronem Cannense pugna ut multos alios im-Poratores qui autem solum se restantem prodesse rei publioae, nisi si mors sua remedio publici cladibus futura esset, potuisse non se inopia ruintaealtis, non in loca iniqua incaute deduetum, non agmine inexplo-xato euntem insidiis circumventum: si aperta vi mi acie victum D nec 10 suorum animos nec o lium in potestale habuisse suum cuique ingenium audaciam aut pavorem sacere. iis est accusatus pecuniaque anquisitum: tortio testibus datis cum praeterquam quod Omnibus probris onerabatur, iurati permulti dicerent sugae pavorisque initium a praetore ortum, ab eo desertos milites, cum haud vanum timorem ducis crederent, terga de-15 disse, tanta ira aceensa est ut capite anquirendum contio subclamaret. de eo quoque novum certamen Orium nam eum bis pecunia anquisisset, tertio apius se anquirere diceret, tribuni plebis appellati collegae nega. Tunt se tu mora esse quo minus, quod ei more maiorum permissum esset, seu legibus seu moribus mallet, anquireret, quoad vel capitis vel pe 20 cuniae iudicasse privato tum Sempronius perduellionis se iudicare Cn. Fulvio dixit diemque comitiis ab C. Calpurni praetore urbis petit inde alia spes ab re temptata est, si adesse in iudicio Q. Fulvius frater posset, florens inm et sania rerum gestarum et propinqua spe Capuae po- liniadae. id cum per litteras miserabiliter pro fratris capite scriptas e 25tisset Fulvius, negassentque patres e re publica esse abscedi a Capua, Postquam dies omitiorum aderat, Cu. Fulvius exsulatum Tarquinios abii id ei lusium exsilium esse scivit plebs. Iv. Inter haec vis omnis belli versa in Capuam erat obsidebatur
tamen acrius quam oppugnabatur, nec aut famem tolerare servitia ac doplebs poterant, aut mittere nuntios ad IIannibalem per custodias tam λtas iuventus est Numida, qui acceptis litteris, evasurum se professus, praestaret promissum per media Romana castra nocte egressus spem accendit Campanis, dum aliquid virium superesset, ab omni parte eruptionem templandi celorum in multis certaminibus equestria proelia sermota prospera faciebant, pedites superabantur sed nequaquam tam laetum vincere quam tristo vinci ulla parte erat ab obsesso et prope expugnato hoste inita tandem ratio est ut, quod viribus deerat, arte aequaretur ex omnibus legionibus electi sunt iuvenes maxime vigore ac levitate corporum Veloces, cis parmae breviores' quam equestres e septena iacula qua 40 tornos longa pedes data praefixa ferro, quale hastis volitaribus inest eos singulos tu equos suos accipientes equites adsuefecerunt ei vehi post sese et desilire perniciter, ubi da iuni signum esset postquam adsuetudine quotidiana salis inirepido sieri visum est, in campum, qui medius inter ua-
206쪽
atra murumqne erat, ad Meraus instructos Campanorum equite proeessemat et, ubi ad oviectum teli ventum est, signo dato velites desilinia: pedestris inde acies ex equitatu repente in hostium equites incurrit tae laque cum impetu alia super alia emittunt quibus plurimis in equos vi-5 rosque passim coniectis permultos vulneraverunt, pavoris tamen plus ex re nova atque inopinata iniectum est, et in perculsum hostem equites invecti fugam stragemque eorum usque ad portas secerunt inde equitain quoque superior Romana res suit institutum ut velites in legionibus essent. auctorem peditum equiti immiscendorum centurionem Q. Navium isserunt honorique id ei apud imperatorem fuisse. V. Cum in hoc statu ad Capuam res essent, Hannibalem diversum Tarentinae arcis potiundae Capuaeque retinendae trahebant curae vitii tamen respectus Capuae, in quam omnium sociorum hostiumque come sos videbat animos, documento futurae, qualemcumque eventum deseelio 15 ab Romanis habuisset igitur magna parte impedimentorum relicta a Bruttiis et omni graviore armatu eum delectis peditum equitumque quam poterat aptissimis ad maturandum iter in Campyniam contendit. seeuii tamen tam raptim euntem tres et triginta elephanti in valle oeulia post Tifata montem imminente' Capuae consedit. adveniens cum auel, uolum Galatiam praesidio vi pulso cepisset, in circumsedentes Capuam evertit praemissis namque nuntiis Capuam, quo tempore astra Romana adgressurus esset, ut eodem et illi ad eruptionem parati portis omnibus sese effunderent, ingentem praebuit' trrorem nam alia parte ipse ador tus est, alia Campani omnes, equites peditesque - , et eum iis Pus, 25 eum praesidium, cui Bostar et anno praeerant, erupit Romani ut iar trepida, ne ad unam concurrendo partem aliquid indesensi relinquerent, ita inter sese copias partiti sunt Ap. Claudius Campanis, Fulvius Hannibali est oppositus C. Nero propraetor eum equitibus sextae legio nis via quae Suessulam seri, C. Fulvius Flaocus legatus enm tali equi 30 lai constitit e regione Vulturni amnis proelium non solito modo ela more a tumultu est coeptum, sed ad alium virorum equorum armorum' que sonum disposita tu muris Campanorum imbellis multitudo tantum eum aeris erepitu, qualis in desectu lunae silenti noui uteri solet, edidit clamorem, ut averteret etiam puguantium animos Campanos sicile a vallo Appius arcebat, maior vis ab altera parte Fulvium Hannibal ei. Poeni urgebant legio ibi sexta loco cessit, qua pulsa cohors Hispano ruisi eum iribus elephantia usque ad vallum pervasit ruperatque medi.maelem Romanorum et in ancipiti spe ac periculo erat, utrum in eaεir perrumperet an intercluderetur a suis. quem pavorem legionis perita 40 lumque astrorum Fulviu ubi vidit, Q. Navium prioresque alios Moisi rionum hortatur ut cohortem hostium sub vallo pugnantem invadant; Rsummo digerimine rem vorti aut viam dandam iis esse et minore em iφ quam eondensam aciem irrupissent, in castra irrupturos, aut onsisteR Os sub vallo esse: meo magni rtaminis rem ore D paucos eas ei
207쪽
mis intercluso, et quae, uti paveat Romanus, interrupla acies videa. fur, eam, si a utrimque in hostem Vertat, ancipiti pugna medios ir- eumventuram. Navius ubi haec imperatoris dicta accepit, secundi hastati signum ademplum signifero in hostes inseri, iacturum in medio eos minitans, ni se propere sequantur milites et partem capessant pugnae in. gens orpus erat et arma honestabant, et sublatum alte signum converterat ad spectaculum cives hostesque Aeterum postquam iam in signa pervenerat Hispanorum, tum andique in eum tragulae coniectae et propolota in unum acies versa: sed neque multitudo hostium neque Horum
vis arcere impetum eius viri potuerunt Vl et M. Atilius legatus primi 10 principis ex eadem legione signum inferri in cohortem Hispanotum Oegit: et, qui castris praeerant, L. Porcius ieinus et T. Popillius legati pro vallo aeriter propugnant elephantosque transgredientes in ipso vallo eonficiunt quorum orporibus cum oppleta lassa esset, Velut assere aut ponte iniecto transitum hostibus dedit cibi per stragem laeentium et 15 phantoriam atrox edita aedes. altera in parte astrorum iam impulsi erant Campani Punieumque praesidium, et sub ipsa porta Capuae, quae Vullumum fert, pugnabatur neque tam armati irrum Itibus Romanis resistebant, quam quod porta balistis seorpionibusque instructa missilibus proin hostes areebat et suppressit impetum Romanorum ninns impe 20ratoria Ap. Claudii, ut suos ante prima signa adhortanti sub laevo humero summum pectus gaeso ictum est magna vis tamen hostium ante
portam est ea a ceteri trepidi in urbem compulsi. et Hannibal, postquam obortis Hispanorum stragem vidit summaque vi eastia hostium defendi, missa oppugnatione reeipere signa et onvertere agme pedi. 25lum obiecto ab tergo equitatu, ne hostis instaret, coepit. Iegionum ardor ingens ad hostem insequendum suit Flamus receptui eani iussit, salis ad utrumque prosectum ratus, ut et Campani, quam haud mullum in Hannibale praesidii esset, et ipse Hannibal sentiret. AEaesa eo die qui huius pugnae aue ore sunt octo milia hommum de Hannibalis exorellu 30 tria ex Campanis tradunt, signaquo Carthaginiensibus quindecim adempta, duodeviginti Campatiis. apud alios nequaquam tantam molem pugnae inveni, plusque pavoris quam ertaminis fuisse, cum inopinato in eastra Romana Numidae Hispanique cum elephantis irrupis ent, elephanti per media astra vadentes stragem tabernaeniorum ingenti sonitu e su 35gam abrumpantium vincula iumentorum sacerent. Iraudem quoque super tuminum adieciam immissis ab Hannibale, qui habuit aliquot innari balinae linguae iuberent onsulum Verbis, quoniam amissa castra essent, pro ae quemque militum in proximos montes lagere sed eam eleritereognitam fraudem oppressamque magna caede hostium, elephantos igni e 40 eastris exactos. moe unimum Quicumque initum sinitumque est ante deditionem Capua pruelium suit medix tulicus, qui summus magistratus pud Campanos est, eo anno Seppius Loesius erat, loco obscuro tenuique fortuna ortus matrem eius quondam pro pupillo e procuran-
208쪽
ilem familiare ostentum, cum respondisset haruspex summum quod esset imperium Capuae perventurum ad eum puerum, nihil ad eam spem agnoscentem dixisse serunt non tu perditas res Campanorum narras, ubi summus honos ad filium meum perveniet , ea ludisicatio veri et ipsa in verum vertit: nam cum same serroque urgerentur nec spes Ita superesset sisti posse, iis qui nati id spem honorum erant honores detractanti. bus, Loesius querendo desertam ac proditam a primoribus Capuam sum. mum magisteatum ultimus omnium Campanorum cepit., VII Ceterum Hannibal ut nec hostes elici amplius ad pugnam vi-
10 di neque per castra eorum perrumpi ad Capuam Ρομe, ne suos quoque commeatus intercluderent novi consules, abscedere irrito ineeplo et, vere a Capua statuit astra multa secum, quo iam inde ire Pergeret,vqlventi subiit animum impetus caput ipsum belli Romam petendi, cuius rei semper cupitae praetermissam ceasi'nem post Mannensem pugnam et 15 alii vulgo fremebant et ipse non dissimulabat: nec opinato pavore ori multu non esse desperandum aliquam partem urbis occupari posse et, a Roma in discrimine esset, Capuam. Atemplo omissuros aut umbo imperatores Romanetis aut alterum eta iis, ei, si divisissent copias utrumque infirmiorem laetum aut sibi aut Campanis bene gerendae rei oriunam 20 daturos esse una ea cura angebat ne, ubi abscessisset, extemplo dederentur Campani. Numidam promptum ad muta agenda audendaque donis perlicit, ut litteris aeceptis specie transfugae castra Romana ingressus altera parte clam Capuam pervadat litterae autem erant adhortatione plenae prosectionem suam, quae salutaris illis foret, abstracturam ad de. 25 sendendam Romφm ab oppugnanda Capua duces atque exercitus Romanos ne desponderenti animos tolerando paucos modo dies totam soluturos bsidionem iude naves in numine Vulturno omprehensas subigi ad id quod iam ante praesidii causa secet a castellum ius sit quarum ubi tantam copiam esse, ut una nocte traici posset exercitus, adlatum est, 30 cibariis decem dierum praeparatis deductas nocte ad fluvium legiones ante lueem traiecit. VIII. Id priusquam fieret, ita futurum comperium ex transfugis Fulvius Flaccus senatui Romam cum scripsisset, Varie animi hominum pro cuiusque ingenio adsecti sunt. ut in re tam trepida aenatu extemplo vocato P. Cornelius, cui Asinae cognomen erat, omnes duces 31 exercitusque ex tota Italia neque Capuae neque ullius altorius rei dimor ad urbis praesidium revocabat, Fabius Maximus abscedi a Capua terrerique et circumagi ad nutus comminationesque Hannibalis agiti sum ducebat qui ad Cannas victor ire tamen ad urbem ausus non esset, eum a Capia repulsum spem potiundae urbis Romae episse 2 nou40 ad Romam obsidendam sed ad Capuae liberandam obsidionom ire Romam cum eo exercitu, qui ad urbem esset, Iovem Dederum ruptorum ab IΙannibale testem deosque alios defensuros esse. has diversas Senientias media sententia P. Valerii Flacci vicit, qui utriusque rei memor imperatoribus qui ad Capuam essent seribendum censuit, 'quid ad urbem
209쪽
praesidii esset quantas autem Hannibal opias dueeret an quanto exemeitu ad Capuam obsidendam opus esset, ipsos scire: si ita Romam e ducibus alter et exercitus pars mitti posset ut ab reliquo et duce et me eitu Capua recte obsideretur, inter se compararent Claudius Fulviusque, utri obsidenda Capua, viri ad prohibendam obsidione patriam Romam 5
veniundum esset hoc senatus consulto Capuam perIat Q. Fulvius proconsul, cui collega ex Vulnere aegro eundum Romam erat, e tribus exercitibus milite electo, ad quindecim milia peditum mille equites Vultu num traducit inde cum Hannibalem Latina via iturum satis comperisset, ipse per Appiae municipia quaeque propter eam viam sunt, Seliam Co-10ram Lanuvium praemisit, ut commeatus paratos et in urbibus habeνent et ex agris deviis tu iam proserrent, praesidisque in bes contraherent,
ut sua cuique res publica in manu esset.
IX Hannibal quo die Vulturnum est transgreεsus, haud procul assumine castra posuit, poster die praeter Cales in agrum Sidieinum pedi 15 venit. ibi diem unum popuIand moratus per Suessanum Allisanumque et Casinatem agrum via Latina ducit sub Casinum biduo stativa habitae passim populationes factae inde praeter Interamnam Aquinumque in
Fregellanum agrum ad Lirim fluvium Ventum, ubi intercisum pontem a Fregellanis morandi itineris ausa invenit. et Fulvium Vulturnus tenue 20rat amnis, navibus ab Hannibale incensi rates ad traiciendunt exercitum in magna inopia materiae aegre comparantem. traiecto ratibus exercitu reliquum Fulvio expeditum iter non per urbes modo sed circa viam X- positis benigne commeatibus erat, alacresque inilites alius alium, ut Lderet gradum memor ad defendendam iri patriam, hortabantur. Romam 25 Fregellanus nuntius diem noctemque itinere continuato ingentem adtulit terrorem tumultuosius quam distum erat, cursu hominum adfingentium vana auditis 'tam urbem eoucitat. ploratus multerum non ex privatis solum domibus exaudiebatur, sed undique mairynae in publicum effusae elaca deum delubra discurrunt, crinibus passis aras verrentes nixae geni 30bus, supinas manus ad caelum ac deos tendentes orantesque, ut urbem Romanam e manibus hostium eriperent matresque Romanas et liberos parvos inviolatos servarent. senatus magistratibus in soro praesto est, i.
quid consulere velint: alii accipiunt imperia disceduntque ad suas quisque ossiciorum partes, alii osserunt se, si quo usus operae sit praesidia 35 in areo in Capitolio in muris circa urbem, in monte etiam Albano atque arce Aefulana ponuntur inter hunc tumultum Q. Fulvium proconsulem prosectum eum exercitu Capua adfertur cui ne minueretur imperium si in urbem venisset, decernit senatus ut Q. Fulvio par eum consulibus imperium esset Hannibal infestius perpopulato agro Fregellano propter in Utercisos pontes, per Frusinatem Ferentinatemque et Anagninum agrum in Labicanum venit. inde Algido Tusculum petiit, nec receptus moenibus inla Tusculum cxtrorsus Gabios descendit iude in Pupiniam ea-ercitu demisso octo milia passuum ab Roma posuit castra. , quo propius
210쪽
hostis a edebat, eo maior aedes fiebat sagientium praeeedentibus Να-midis, pluresque artium generum atque aetatium capiebantur. X. In hoc tumultu Fulvius Flaeeus porta Capena cum exeresin Romam Egressus media urbe per Carinas Esquilias eontendit, Inde egressus inter Esquilinam Collinamque portam posuit astra aediles plebi commeatum eo comport/runt. eonsules senatusque in astra venerunt ibido summa re publica onsultatum placuit, eonsules circa portas Collunam Esquilinamque ponerent astra, C. Calpurnium praetorem urbanum Capitolio atque aria praeesse, et senatum frequentem in foro eontineri,10 si quid in tam subitis rebus consulto opus esset inter haee Hannibal ad Anienem fluvium tria milia passuum ab urbe eastra admovit ibi stativis positis ipse eum duobus milibus equitum ad portam Collinam usque ad ruerculis templum est progressus, atque unde proxime poterat moenia Liumque urbis obequitans eontemplabatur. Id eum iam licenter atque 15 otiose iseere laeeo indignum visum est itaque immisit equites submoverique atque in astra redigi hostium equitatum iusmi eum ommissum proelium esset, consules transfugas Numidarum, qui tum in Aventino ad mille et dueenti erant, media urbe trai sire Esquilias iusserunt, nullo aptiores inter eonvalles tectaque oviorum et sepulcra et cavas mundique vias ad pugnandum suturos rati. quos eum ex aree Capitolioque clivo abliei in equis deeurrentes quidam vidissent, captum Aven- tinum onesamaverunt ea res tantum tumultum ae fugam praebuit, ut nisi eastra Punica extra urbem fuissent, effasura se omnis pavida multu tudo suerit tune in domoω atque in laeta refugiebant vasosque in vita 25 suos pro hostibus lapidibus telisque incessebant ne comprimi tumultus aperirique error poterat resertis itineribus agrestium turba reorumque, qua repentinus pavor in urbem ompulerat equestre proelium feeundum sui submolique hostes sunt et quia multis loeis omprimendici multus erant qui temere oriebantur, plaeuit omnes, qui dielatores On-30sules ensoresve suissent, eum imperio esse, donee reo lisset a muris hostis et diei quod reliquum sui et soli insequenti multi temere e sitati tumultus sunt eompressique. XI. Postero die transgressus Anienem Hannibal in aetem omnes e pias eduxit, nec laeeus consulesque certamen detractavere. Instruetis 3 utrimque exercitibus in eius pugnae casum, in qua urbs Roma vietori praemium esset, imber ingens grandino mi tus ita utramquet aciem ludi bavit, ut vix armis relentis in astra sese Meperint nullius rei minore quam hostium metu et postero die eodem loe acies instructa eadem tempestas diremit ubi reeepissent se in astra, mira serenitas eum eran-40 quillitate oriebatur in religionem ea res apud Poenos versa est, audit quo vox Hannibalis sertur, potiundae sibi urbis Romae modo mentem non dari modo fortunam minuere etiam spem eius et aliae, parvariagnaque - res magna illa, quod eum ipse ad moenia urbis Romae adimatus sederet, milites sub vexillis in supplementum Hispaniae princisa au