장음표시 사용
2쪽
DUCA DI MODENA DOMO DUODECIMO.
3쪽
DE GPAECAE LINGUAE USU, ET PRAESTANTIA: DISSERTATIO AD GUIBERTUM BORROMAEUΜ. DE PRIMIS CHRISTIANORUM ECCLESIIS: ALTERA AD ANTONIUM FELICEM MARSILIUΜ BONONIENSEΜ ARCHIDIACONUΜ. DE SACRARUΜ BASILICARUM APUD CHRISTIANOS ORIGINE AC APPELLATIONE : DISQUISITIO AD IOANNEM ALBERTUΜFABRICIUΜ. HAE EX AUTOGRAPHIS MURATORIANIS NUNC PRIMUM PRAELO COΜΜITTUNTUR. ANEC TA GRAECA, UUAE EX ΜSS. CODICIBUS PRIΜUΜ E. RUIT, LATIO DONAVIT, NOTIS, ET DISQUISITIONIBUS AU
FIRMI EPISCOPI CAESAREAE EPISTOLAE XLV. IULIANI IMPERATORIS EPISTOLAE IV. EPISTOLA JULIo I. ROΜANO PONTIFICI SUPPOSITA , AD DIGNYSIUΜDIs IsITIONES MURATORIANAE IV. IDEST
DE STUS CTIS, ET AG PETIS. DE AGAPIS SUBLATIS.
DE ANTIQUIS CHRISTIANORUΜ SEPULCHRIS; ET DE EPISTOLA SUB IULII I. NOMINE EDITA . AD ANTONIUΜ ΜΑ-RIAM SALVINIUM. Diuitigoo by COO
4쪽
AD ILLUSTRISS. AC REUERENDΠS. DOMINUM MEUM
Axpac soleo Illustrissime, ac Reverendissime Bodi romaee, nostrorum temporum infelicitatem in examen revocare, solicitusque expendere, quid fati non urbem modo hanc, sed universam Italiam adeo concusserit, ut vetusto literarum sple dore omnino sit destituta. Siquidem quocumque me vertam , in eximios illos, qui superioribus seculis floruerunt & eruditione, & sortitudine praestantes viros oculus non impingit; vixque suis ex notis magistram omnium regi nem potest deprehendere. Oh Italia iam non illa, quae dudum re. liquas orbis plagas imperio non minus temperasti, quam scientiis e cellueris, non illa, inquam, quae postremo hoc aevo barbaris deupulsis, bellorumque ingruentium impetu fracto prior optimas artes, ae studia restituisti, quumque sub Turcis Graecorum res penitus. Tom. XII. A exci.
5쪽
excidissent, heres una & illorum gloriam reparasti, tuamque ulterius promovisti. Audimus modo magna illa, serisque commendanda posteris nomina Petrarcae, aliorumque virorum, quibus adnitentibus seculorum incuria felici admodum exitu castigata primum fuit, red. ditaeque suo solo Graecae, Latinaeque literae . Miramur Ioannis Pici, Marsilii Ficini, Politiani, Pontani, caeterorumque ingenia, qui editis operibus sublimiorem, aut duletiorem complexi sunt studio.
rum partem. Immo quae non vidit praeteritum seculum quacumque in scientia praecellere Italorum capita 8 dum & ipsa Mutinensis
givitas praeter tot alios eodem tempore tres eximios numeraret vl-
ros, Mollam cognomento divinum, Castelvitreum, Carolumque SLgonium, quo decedente reliquum periisse gentis Italae lumen Lipsius astu vit. Verum neque illis . pares, neque proximas nunc temporis reperimus, quodque dolendum magis, neque speramus. Si tit initio hujus seculi Italiae fortuna, atque ad exteros perrexit, qui ut ante a nobis literarum saporem ebiberant, sic nos modo earum eultu exuperant. Videre est apud Francos, apud Germanos, atque adeo apud omnes heterodoxos quo in honoris culmine, & usu loca. tum sit scire, ut sane duorum seculorum progressu tot inde ingeniorum monstra prodierint, quot aevo ingenti desiderare temeritati pene sit proximum. Neque tamen haec nobis inopia in caeli, aeregionis in foecunditate sita, sed in temporum potius perversitate. Licet autem querimoniis parcam queis pusillus Poetarum orbis quotannis indulget, adhuc a veritate non temperandum, id nostra contigisse desidia, factumque illiberalitate potentum, ut quod in studiis Italia posset, illud Sc nollet. Equidem querulus homo non sum,
quum homines fine gratia, aut ambitione, ipsusque tantum conscientiae pretio ad virtutem arbitrer devehendos. At in aperto quinqua est praecipuos laboris tardines In praemii spe versari, sudorem. que ideo placere, quia fructiferum. Er sane te non fugit, quibus impensis, ac opibus studiosorum operas redemerit hodiernus Gallo. rum Rex, dum in ipsis Matheseos, ae Philosophiae experimentis, nuperque in Geographiae explorationibus plura centena aureorum millia e ogaverit, voluminum editiones promoverit, & doctos plerosque aut novis constitum Academii , aut sublimi benefeentia bea. rit. Vincimur quidem nos Itali volentes, sed quodnam maius pro. brum, quam quod nobis olim fuit peculiare decus, ab ipsis nunc praeripi haereticis hoc unum molientibus, ut gravibus addicti s u. diis multa in nos congerant, melioremque causam tueri videantur. Di stir COOgle
6쪽
Sie in deterius abiere parentum nostrorum mores, & quum apud nos defierit amari virtus, virtutis quoque sectatores desierunt. Illud
quidem satis constat, ex Italis Principibus nullum in iuvandis si diis Gallici Regis potentiam aequare posse; ista quippe in tot regnantes dispertita provincia exterorum tantum ambitioni servire eo,
ta est. Sed, ut apud candidissimum virum candide, & citra adul tionis, ac maledictionis suspicionem loquar, tantae molis non ast Maecenatem agere, ut Gallica opus fit fortuna. Vidimus privatae sortis homines in hanc gloriae partem venisse. Petrescium, Colbeditum, Iohannem Baptistam Mansum, Du. Fresnium, Christinamque si in hoc censu annumerare fas est) Suecorum Reginam nuper mspeximus uno propemodum studiosorum amore suum nomen perennata. Modici negotii est hane adornare spartam, ubi non opibust semper agendum, sed benigno interdum alloquio, ut se saltem plaqcere eruditi sciant. Et quid non praestitit hoc in genere liberalitatis tuus ille Cardinalis Frideritus, seu melius dicam, noster, non enim tuae tantum domui, sed orbi universo vixit; quid, inquam, non praestitit 3 Ipse Mirabili pietate, ae eruditione praestans quosvis
illius temporis eruditos aut familiariter coluit, aut contubernio suo dignatus est. Caeterum constituta, atque exculta literarum dignit
te, mirum est quantum utilitatis in Rempublicam fluat; inde enim ad optimum quodque regimen arcessi gens potest bellicis instructa consiliis, & ad pacem amplificandam aptissima. Quamquam haec nune temporis in perditissimo Italiae statu di iserere injuria potiusquam recti studium videatur, quippe quum sua cuique nunc amentur infortunia, neque inter morbum, ac medicinam discernatur. V rum enim vero quum ista ante stitissimum virum proserantur, cui nostrorum temporum incommoda satis perspecta habentur, immo forate satis deplorata, neque dicenti, neque veritati periculum. Ille . quidem es, qui non aestimatione modo, & amore doctum quemlibet doctissimus ipse prosequaris, sed favore, facilique auspicio promoveas, hoc idem semper praestiturus, ni tibi in literatorum in pia causa potius quam animus munificentiae desideraretur. Ut autem ad unius Urbis hujus aerumnas me recipiam, non ibi quidem dissumilia nunc gigni, aut minus perspicua, quam superior aetas serret, ingenia arbitror, sed aut disciplinae defectu, aut potissimum amore eordiae in inscitia detineri, eaque etiam, si Diis placet, delectati. His adde nullum neque literariae, neque militaris gloriae studium,
R sibi patrio in otio plausum. Quicquid e scholis hauritur, exaetari a juvem
7쪽
iuventute In severius aevum non continuatur, levi sibi retenta sese di aut specie, aut opinione, quantam tu vitae civilis usu mutua ignorantia deposcat. Quis autem adhuc credat 8 Mutinensibus neque deeit literarum gultus, neque cupido. Quam plurimos ego novi, quos ni deficeret, aut praeeuntis, aut comitantis sedulitas, magna in stu. dio moliri conspiceremus. At veteres periere Academiae, queis v lut in palaestra ad virtutem durabantur animi, neque celeberrim
rum hominum suppetit copia, adeo post diuturnam pacem praeteriti belli vitia, calamitatesque sentimus. Neque te interea sic affectum scio, ut in I sprudentia tantum, aut in Philosephia, ac Theolo. gia studium quod vis coarctandum arbitreris, quae quidem scientiae illustres nostris hisce temporibus uti magis exquisitae videntur, ita minus solide addiscuntur, sed latius protendendas esse ingeniorum vires, & in majora nitendum. Quotus vero quisque est, qui excubra impense aliis nationibus studia complectatur Et sorte, mi Gui.
verte, quantum fortunae tu debeas nondum satis intellexit i. Sum. ma vis ingenii, & ipsae, ut ita dicam, scientiae tecum natae iatis non fuissent, ut animum ad meliora studia converteres, utque abditum immortalitatis iter scrutareris. Sed quum tibi in ea domo na. sci contigerit, unde tot egregii prodiere viri, quaedam tibi necessitas facta est, ut robustiorem etiam ad virtutem properares. Neque melius id effici poterat, quam Historiis, ae controversiis Ecclesiast, eis, Canonibus, sacraeque disciplinae evolvendis operam dando. Per
ge quidem incaepto in opere, & dum illaudabili in otio reliqui
torpent . ignavum saeculum magnae electionis exemplo castiga. non de conscientia tantum laetus, sed di de famae laude iam certus. Mehercle nostris adolescentibus summum scientiarum in Musis co. lendis constitutum videtur, eisque quod in literis humillimum, omnium stat loco. Et utinans in hoc etiam praecellerent, saltem enim serent aliquid in parvo, & quid pusillum in nihilo. Verum
neque aliis invidia, neque mihi odium comparandum. & futurus mgo ex silentio si non gloriosus, at non ingratus. Quod ad remedia Dctat. ea quidem multiplicia, quaeque partim a voluntate nothra, partim a Principum liberalitate dependeant, pleraque tamen is D stro labore Haec inter illud apprime nostris ita regionibus statue dum reor, nempe Graecae linguae cognitionem, ingenti sane te potum malignitate iampridem neglectae, & a compluribus ne nomine quidem tenus agnitae; ubi aut hominum ingenium arguas, filludium hoc superare nequeant, aut judicium, si nolint. Hac tamea
8쪽
calumnia adhuc exoluti abeunt Mutinenses, quum eorum non paucos animadverterim adeo Graecarum literarum desiderio correptos, ut me saepe ad docentis munus interpellarim. Ego vero, quamquam una inscitia in excusationem adhibita me ab hujusmodi onere relevasset, adhuc studiorum meorum rationem, innumerasque quibus dii tringor, occupationes, ne votis eorum occurrerem, obstare assi
mavi. Id proprio Marte agendum subdidi, exemploque meo tutissimum consilium, prima quidem facie formidandum opus insequenti cura facillimum evadere, quodque heic experientia compertum, acui ulteriore progressit & animum studentis, & vires; nobis utpote qui ingenio exteris minores non sumus, ita studio illis cedendum non esse; turpe denique videri, quod nostrum non velle, pro non posse alii interpretentur. Et his quidem, aliisque rationibus ego OIim termihi cognomento. & amore Iohannem Charissimum ita dimoveram, ut improbatum sibi diu studium magno demum mentis ardore am. plectendum statuisset. Hoc unum debet mihi e superis dulcis illa anima, cujus mihi memoria non sine quodam lacrymarum irritamento oculis, & animo recursat. Proh si diutius illum in urbis huius gloriam, ac in meam, meorumque studiorum praecipuam utilitatem nobis relinquere Caelites sustinuissent, quantos credibile es heum progressus fuisse prolaturum, quantumque patriae suae exemplar eruditionis daturum 8 Utinam tamen qui ingenium illius tum mirabantur, diligentiam nunc imitarentur, neque iis summa in otio, in in sudoris fuga laus foret. Discant tenelluli isti laborum hostes , quam dulce fit de in ipsa senectute erudiri. M. Cato Censorius apud Ciceronem testatur se Graecas literas senem didicisse, sicque eis avide arripuisse, ut quasi diuturnam sitim explere noci posse sibi vuderetur. Johannes Reuc inius, alias Camio, ut linguae Haebraicae iundamenta a Iudaeo quodam Abdia edoceretur, non aetati pepe cit, neque marsupio, quum praeceptori illi pro singulis horis singilas aureos penderer. D quoque Hieronymus Graecis Latinisque ibteris ad miraculum excultus in Praefat. Iob, di in Epist. ad Pammach. 3c inean. se magno labore sumtuque Hebraicae linguae op ram impendisse istetur. Ja- inquit ille, eanis DaVrbaruν ωρών, re magistrum potius quam discipulum decebat; perreni tamen Aleae andria-, audiυ. Di mum; in musiis ei gratias πω, quod nesciυἐ, d dic quodque fiebam, illo doceme non podid. . PMabant me homL-1 f,em fecisse disrendit veni ru in Hierosolymam, ae Bethlebem. M labore, quo presis Sarrabanum noctuνnum habui praeceptorem p oec,
9쪽
Neque nostris hisce temporibus ignotum hunc morem sciant. POL sem ego non unum in urbe hac digito signare, qui extremum vitae aevum Graecis literis dicarit, sero quidem, sed tamen aliquando doctus. Cl. etiam Norisium Vaticanae Bibliothecae Praesectum, cui par ingenium non in Italia modo, sed & ubivis locorum aegre reperiri polle exploratum habeo, Graecae linguae studia sero prosecutum fuisse accepi. Quod di in praeclaro illo de Epochis Syro Macedonum libro mirifice nuper emicuit; non enim ille sine hujusmodi praesidio id praestitisset, ut tot numismata, veterumque m numenta explicaret, unde Chronologiae, & universae antiquitati tanta lux est facta. Occupent itaque adolescentes nostri, dum sibi adhue progressus fidem vivida aetas facit, occupent inquam utilem hanc, & beatam discendi necessitatem, neque in postremum vitae
suae curriculum aeriam suae ignorantiae poenitentiam remittant. Praeoculis potissimu in habeant doctos alioqui viros non paucos, qui sero tantum animadvertunt, quantum sibi in studiis obest Graecas Lgnorare literas, Irritoque dolore sibi teneros quotidie augurantur annos, ut meliorem cursum instituere possent. Quam vero magnifice
de illis sentiendum est, qui tam uberem, utilemque Linguam sibi familiarem emciuntὶ Mihi profecto videtur iis, qui plures capiunt
linguas, magna quaedam, A Vasta meus esse, quum orbem praeteritum quodammodo, lapsaque tempora animo complectantur, neque
aliter se gerant, quam si cum illius aevi doctissimis viris coram lo. iquerentur. Et hinc Ennius tria se habere corda dicebat, quod loqui seiret Graece, Osce, & Latine. Ut tamen eosdem ipsos, quos, ut aiebam, neque voluntas, neque ingenium deficit, hae in eupiditate confirmarem, simulque novos adderem currentibus stimulos Grameae loquutionis praestantiam, utilitatemque scriptis commendare in animum induxi, non inanem me lusurum operam spe ductus tum ob negotii facilitatem, tum propter amicam animorum dispositionem hoc unum optantium ut sibi dicenda placeant. Quapropter quum hyeme transacta idem sermo agitatus fuisset apud Amplissi.
mum Dominum meum Marchionem Ursum virum summis virtutubus, ae scientiarum cultu perquam infignem, mihique non uno e lebrandum nomine, eadem verba paucis tantum appofitis, ac digestis referre aequius sum arbitratus, quippe quae ab homine eruditis. smo partim prosecta, partim ejus affensu ac probatione tuta erup runt. Veneramus itaque ad eum, ut dulcissima, ae erudita illius εonsuetudine seueremur, Johannes Rangonius Marchio exquisito lite
10쪽
rarum praesertim humaniorum gustu imbutus adolescens, mirabili memoria, similique praeditus ingenio, & una ego cum eo nocturnas vigilias iuxta morem apud illum ducturi. Vix humanitati satisfactum, quum consueta repetuntur de rebus literariis colloquia, &post pauca in quandam, nescio an Lipsi, an Casauboni, Epistolam incidimus, cui praeter ingratam Latinorum verborum texturam, di assectatam infelici auspicio brevitatem quam plures inerant Hellenismi modo unius verbi, modo integri sensi jacturam imperitis exhibentes. Tum Ursius, abeant, inquit, in malam rem Belgae quo 'quot, aut Germani, qui passim nobis senticeta parant, quique Latine loqui nesciunt, nisi Graecis verbis. Ego profecto ingentem inscitiam tanto in scire deprehendo, pessimumque reor eruditionis usum, quum ex ipsa oscuritate laus quaeritur, & stupentes potiusquam intelligentes expectantur. Mirum est, Rangonius inquit, hanc Traiano nostro in Parnassi relationibus excidisse querelam, postquam enim istis, pene dixi barbaris, Transalpinis ingenium non in ca pite, sed in humeris esse comperisset, poterat hanc quoque eorum Inoificiositatem, aut ambitionem ad Apollinis tribunal deferre, ac
futurum in aevum moderationem sperare. Iidem tamen magno
mihi videntur Patrono uti, quandoquidem hanc loquendi formamsbi familiarem adscivit in Epistolis ad Atticum Tullius, eumque non pauci impune imitati. Deinde nostra potius ignorantia, quam aliena eruditione dolendum, siquidem ad Graecae loquutionis gavros hujuscemodi Epistolae dantur, apud quos nulla neque obscur,tatis, neque fastidii sermido . Quid si, tum suscepit Ursius, isti ab eodem, quo se tuentur, auetore damnantur Ipsum Tullium in Acad. quaest. & Lib. I. de Fin. adi, ubi se latetur, quoties Latine quid scribendum susciperet, a Graecis ita abstinuisse vocibus, ut ipsa Graecorum etiam Scriptorum loca non aliter sibi in publi,
cum adserenda censeret, quam Latio prius donata, sibique in animo stare aut Graece Graeca, aut Latine Latina esse efferenda. Et tam ea ad Graece instructam gentem locuturus is erat, non injuste ratus maiestatem, & opulentiam Romani sermonis laesum iri, si quasi in subsidium alienas voces adscisceret. Idcirco vero non a Graecis abhorruit, quum ad Atticum Epistolas daret hominem patria
Graium, quia sub iis verbis quaedam ex infelicissimi illius temporis
arcanis occultare, quam prodere malebat, quae ratio utique a Gramco Latinis istis hominibus plerumque abest. Nam euicunque Script ri, si quando ad rem explicandam Latino destituatur verbo, seliciu