장음표시 사용
31쪽
I Arabellas. Henricus duFaur , libellorum supplicum iii Regia Magister.
Tu naus. Iacobus de Saux de Tavanes, vicecomes de Li-gny. Terme s. Caesar Augustus de Bellegarde, Baro de Termes, Rogeri Hippocomi frater. Theminius pater. Pontius de Losieres, dominus de Themines, Franciae Marescallus. Theminius filius. de Losieres ,Marchio de The
Thuanus Prasis. Iacobus Augustus de Thou , historiarum scriptor. Diludet m. de Cassignet, dominus de Tilladet. ITurius. Henricus de Luxembourg, superstite Francisco patre, Princeps de Tingry dictus, eo mortuo, Dux de Luxembourg- Piney. Tostrassius. Ioannes de Satiat-Bonnet, dominus de Toyras, Franciae Marescallus. Tonitruanius. Carolus Henricus de Ciermoni, Comes de
Torignius. Carolus de Malignon, Comes de Torigny. Trape Δει. Leonardus de Trapes, Archiepiscopus Auscita
Tremius. Renatus Potier, Comes de Tresines. Tremollius. Henricus dominus de la Trimouille, Dux de
Trenellius. Antonius des Vrsitis, Marchio de Treinet, dominus de la Chapelle. Turentur. Henricus dela Tour, Vicecomes de Turenne. VAlancaus. Iacobus d'Estampes, Dominus de Valan-
, y, arci Mons eliensi praesectus.
32쪽
liacus Comes. Ludovicus Genouliac, de Gourdon, Comes de Uaillac. Eis-viridis Comes. Franciscus de Levis, de Ventadour,
irrisin. Renatus du Bec, Dominus de Vardes , Marchio dela Bosse. 1seus. Lancelotus Gro net, dominus de Vasse, Baro de la
aucelastas. Andreas de Cochesilet, Baro de Vaucelas, Comes de riuuieux. arivonu . Iacobus d'Escars, Comes de la Vauguyon. tadurius pater. Annaeus de Levis, Dux de Ventadour. entadurius filius. Henricus de Levis , Dux de Ventadour, hodie Canonicus Parisiensis. eram. Guillelmus dii Vair, ex Protopraeside Aquensi, Galliae Procancellarius, ac tandem Episcopus Lexoviensis. erderona. Ludovica Pot, vidua. de l'Au-bespine, domini de Verderoiane. 2rdunus. Nicolaus de Verdun, Protopraeses Tolosanus primum, dein Parisiensis.
2mulius. Henricus de Bourbon, Henrici I V. filius per na
neteravillius, seu, riasillius. Carolus Marchio de la Vieu- ville, summus aerarii Praefectus. Zicius Procancellarius. Emericus de Vic. icius alter. Gedeon de Vic, Procancellarii frater. bonus. Franciscus Poussari, dominus dii Vigean. ricinus ab Ambra. vide Ambraus senior. Heul M. Ludovicus de Carda illac , Comes de vieule. ignotius. Bertrandus la Hire, Baro de Vignoles.
Villaclericanus. Henricus Augustus de Lomente, Baro do la
33쪽
Tille quierus. Antonius d'Aumoni, dominus de Villequier, Comes de Berzd. nillanus. Marchio de Uuille, Sabaudiis. nilla ratis. Nicolaus de Neusv ille, Marchio de villeroy , A lincurtii filius. Invasi. Earinanuel des Prcet, de Sav e, Marchio de Vita
Vindocinensis Dux. Caesar Dux de Vendosine, Henrici IV. filius naturalis. Πιndocinensis Eques. Alexander de Vendosme, Eques Hiero solymitanus , Magnus Franciae Prior, Caesaris frater. Citrius. Nicolaus de l'Holbital, Marchio de Vitry , Franciae Marescallus. Insino. Matia Felicia delli Ortini, Ducis Bracciani filia, Hemici II. Mommorancti conjux. Vticensis Dux. Emmanuel de Crussol, Dux d'Vsedi lallia princeps prior. Hem icu ς, Iacobi Magnae Britanniae Regio filius natu major , Princeps de Walles. Gallia Princeps alter. Carolus, hodie Magnae Britanniae
ma inus. Albertus Princeps de Walstein, Dux de Fridiandin Germania. Uxelluus. Iacobus duBle, Marchio d'Euxelles.
ZAmetiu. Icumnes Zamet Castrametator , Sebastunt filius
34쪽
ARI A Medico Regni regens renuntiatur 7atim ab excessu Henrici. Rei ordo ct fommula in Partimento. Primum Regentis opus, inquisitio in parricidam: nihil de consciis Ooloquutus torquetur , condemnatur. Commendantur Henrici vir- tutes, ut, vere Catholicus, dissimulaverit in minissis odium: ut desiderio sui Galliam impleme- it moriens ut duorum ei funus toto regno magnis celebritate ct luctu. De statur Ludovico Iisccessori fidei sacramentum. Recensentur ex ccasione varii qui tune prodiere libePi. Describitur regni facies, uo tempore excessit Henricus, cuinam expeditioni desinatus quemnstruxerat ingens exercitus, nemini agnitum. Brevis ad rra Gernanicas digressus. Vt mota plures inter de Iuliarens 9 Clitensi Iucatibus, Raven purgit, odi Marsiae Comitatibus contremersa rati euda asserti Duces Neuburgus ct Brandeburgus, auxilio GnNorum, contra Leopolaeum Alustriatum. Laudatur Regina Regens. Ludovici inauguratio. Solennia Retum Galliae unctioni adhiberi δε- Sta. Ducum ac Parium Franciae origo, nu merus, dignitas, ct o tum in Regis secro. Rex adscribitur ordini Equiram torquatorum ;=rdo ct series rei. Tangisrumaticos ct curat. Formula ta Ius. Rest Lutetiam. Renovatur Edicti Nannetici fides. Audii primises penso ibus confirmantur Regi or regno, quasi venali fide. Narratur
35쪽
2 His TORI ARVM GALLI natus Parisiensis Principi substitutus Herdunus: Dominicanorum Co regatio generalis, reformatio. MAIarii babitis Sabmeriae comitiis generalibus queruntur Sullium aerarii admini'atione se Bastilua praefectura de te Ium: petunt resilui. Ous ad Reginam Rexentem litterae, in quibus politica regni descriptio. Iussus aula ab- Apit. Ducis Aurelianensis, Myenit, ejus uxoris, Vitrii, ct 'cii excessus..Renovatur. Gallos inter ct Hispanos foedus per nuptias. Ludovrcus Annam Au biacam, Philippus Elitabetham Galliae ducit. Missi hinc inde ierati: Moenius in Hypaniam : Pasbanus tu
Galliam. Legationum apparatus, ct exitus. Hispanorum cum Ga lis comparatio, per collata utriusque gentis virtutes se vitia. II norandis Regis ponsalibus habita Lutetiae siesimitas, ludi lancearii, torne amenta ; eorum bremis deseriptio. Principum Galgorum ex inito foedere quoius seripto vulgati. Mors Suersionis: ejus elogia. Externorum eodem tempore funera Principum. Rodolpho II. extinctoAccedit e gente Austriaca M tthias. Succe a Aufriacae gentis δε- minatio perfringitur. Abbas Bosius Romae aZIus in vincula, extimguitur. Baronis Luxit caedes. Luxit fili cum Gusio Equite duerum se exitus. Extinctus non multo pos infelici casu Gusus, idem, lauritur. Profugi aula principes. Petunt generalia Galliae comitia reformandis rebus. Ad Condaeum a Regina Regente litterae: queis a calumnia vindicat se, O ministros regni, obediamque ex coli adlo cum Hii panis sardere noxam diluit. Rexpraemertenais principum in facitonem consiliis in bellam se accingit. Regina Regens bellum exosa procurat pacem. Henrici Mommorancti Galliae Comesabilis exitus, elogia, Iuperstites liberi, tumulus. Exitus item Contii Principis. Rex pubes fas Ius partimenti placito major renuntiatur. Regis, Cancellarii, ct Reginae Regentis ad Senatum verba. Cardinales inter ct Pares Franciae Ecclesiasticos altercatio de ordine sedis. Praevalent Ordinales. Promulgantur eadem die edicta quatuor. Convocantur comitia regni generalia. Exponuntur eorum in Gallia origo
fi progresus, ut est orari olim solita. Praescriptus ordo sedium rescripto principis , per disicordiam delegatorum. Cancellarii brevis in rem praesentem oratio. Di Iin in transitu de Galliae amphtudine. Proponantur is Clero extinctio juris annui, juxta se promulgatio Concilii aridentini. A tertio ordine thesis, nullam in tempora sibus potestatem esse supra regiam. Au tertii ordinis sit ea disputatio. In eam rem verba acit delegatus a tertio ordine orator. obluctatur Clinus. Itur ab omnibus in hanc sententiam; Nullo prietextu posse Reges in necem dari. Regum potestas an uni immediate Deo sui aceat. An Romanae Sedis interdictis sint obnoxii Reges, Gerum inter, o, tertium ordinem fuse disputatur iis utramque partem, ratione, exemplis, ct ex sacra Scriptura. Latum a Senatu L letiano placitum in id sententiae, ut Rex neminem in temporalibus supra se agnoscat, in fispenso habetur, praevalente Gero. Ossieruntur Regi per delegatos redono trium Ordinum. Movetur de
36쪽
LIBER PRIMVs. 3justi Rictione in militaribus causis Paria nentum inter se Esper vimn controversia: dissidii principium Osis. Amrgaretae Alesiae mors, ct elogia. I s x o R 1 A M aetatis nostrae Gallicam posteritati ut tradam suadent Ludovici X III. virtus,& fortuna Gallorui sub tanto Rege. Ampla est seges cui accingor; in Sectarios perduelles decennale bellum : injecta Oceano fraena ; Ru-pella capta; prostrata rebellio, haeresis conclamata; Anglorum in littora Galliae descensus , fuga, & caedes; Lotharingia subacta; Artesia domita; Italia liberata; ademptum
Austriacae Genti rerum Europaearum arbitrium quod usurpaverat ; recepta Catalania ; expugnatum propugnaculum
Hispaviae Perpinianum; ipsa Hispania quanta est facto Lu-
lovici ambigua, & nutans: haec me adigunt, etsi maxime alere velim,ut loquar. Loquar ut res erunt,& si quid oblique Iestum, tradam ingenue. Pretia rerum ex aequo)istribuere rostrum est. Mentiuntur Poetae, imponunt Rhetores, hi-loriae partes sunt inter adulationem, & praeruptam scribendi icentiam ire quo jubet veritas; hac nosis iter. Exacti historiam seculi tradidit Thuanus Praeses, a Fran- isto primo, in Henricum IV. mihi a Ludovico X II I .prin- ipium& finis. Thuano sexaginta anni spatium scribendi, nihi triginta tres: sex illi Reges, unus mihi cujus tempora nemorem: ille plura , ego majora scribo: illi ab opere, mi-1i a materie dignitas est; utrique in patriam amor. At ne zomparatione vilescat vir magnus, ire in vestigia praecursoris, quanquam e longinquo, pro magnifico habeo. Mihi stulium ingens compilandis memorialibus libris, quo res pure raderem, ut consultae, ut gestae. Ceterum nihil odio, nihil per gratiam scribo, una omnium mihi caussa est, neminemiue habeo procul, dum omnibus bona fide insisto. Laudo,
eitupero , irascor, ut virtus, ut vitia cogunt. Nec mihi ju-licium arrogo: opera & stylus mea sunt, caetera actorum.
Historia theatrum est, ubi quam in tempus gessere personam Viri Principes, perpetuo sustinent: ibi sua cuique virtus rependitur , sua item labes: historiae, aeterna judicia sunt, de quos post longum tempus aequavit oblivio, distinguit. Si pravis atra videbuntur quae scribimus, memineriat atram
37쪽
esse luem, qua insecta est ipsorum vita, sibique indign tur.
Contra, si meruere laudem & obtinent, gratulentur virtuti suae: horum ego lubens renuntio gratiae,illorum odia deprecor: rem debitam utrisque rependo, eoque nihil merui. Postquam proditione nefaria in necem datus Henricus I V. Gallorum studia timebantur in factiones itura, cuna repente, contrario effectu discussus timor : facti atrocitate horrescunt animi & consteri rantur: una omnibus desolatio
est; hinc concordia inter miseros, hinc tranquillitas publica, nemine vim inserre auso quam metuebat. Fallax quies, so- ω . pore haud procul lethargico mali praesaga imminentis. Con-GUI 'δ- daeus, Suessioque Principes sorte tum aberant, ille decoro ad Mediolanenses secessu, ubi asylum invenerat oppressa virtus : hic non urbe procul, impatiens aulae. Mim ad utrumque , per quos scirent excessisse Henricum, simul de communibus votis rerum potiri Ludovicum: atenim quia impubes erat, placuit eligi a quo Respublica regeretur, donec adolevisset. Actum in hunc modum. Statim ab excessu Henrici, metu Jc horrore perculsis ani Brulara δε mis, Regina Brulardum Cancellarium acciri jubet. Ille ubi d/M I viduam audit, Regem occubuisse clamantem , infracta constantia, inhibuisse lacrymas sertur, in haec verba : Nusquam mori Reges in Gallia : Henrico in casum dato, sare Ludovia cum , cujus saluti prossiciendum, non lacrymis , sed auctoritate se consilio. Principes qui homines sunt, vita destitui: Remp. Aternam esse. Convocando senatui statim e sanctiore Regis Consilio ad Praesidem Harlaeum delegatio fit: convocatur , pronuntiat; actum utrumque ex tempore; placitoque praecipiti, Maria Medicaea Regis mater, regni Regens
renuntiatur, donec adolevisset filius, per aetatem gubernaculo impar. Gesta haec privatim auctore Cancellario, qui, molliendar invidiae, negotium omne ad Partamentum remiserat ultro S sponte. Altus erat Reginae timor, ne Condaeus in Galliam redux praevaleret: augebat metum quod oneri haud impar erat; ideo festinata electio. Brutardo , Villaraeo, de Ianino primis regni minii tris foeminae regimen placebat, quo continua- L. aἡι bantur ipsis imperia rerum. Placebat item regni primoribus, duabdiam quos magnos vocant, quia fragilitate Regentis, in communionem autoritatis vocati,sperabant fore ut taminam rege-
38쪽
rent magis , quam a tamina regerentur; hinc seditiones bella sere, hinc illis rei privatae augmentum, quod praecipue amant. Ex voto res utrisque cessit. Contius Princeps languinis, qui tum in aula erat, per metum , aut negligentiam silet, jurique renuntiat si quod habuit: sic in regni administrationem clam vocata Regina , palam confirmatur.
Dicta in Senatum postera dies. Ibat Rex equo albo sublimis, habitu violaceo haec regibus Gallis in luctu vestis
sequebatur mater, corpus susco ex lana indumento , caput velamine amicta in talos deciduo. Exin Contius Princeps, Iousa, Gondius, Surditius, Perronius Cardinales: Mommorancius Comestabilis; Guisius, Mayenius,Ellebovius Principes Lotharingi: Espernonius & Mombasonus Duces: Brissa-cus . Lavardinus , Buscadelphinus Marescalli. Stipabant Archiepisc. Rhemensis: Episc. Bellovacensis, Cabillonensis, Noviodunensis, Duces & Pares Franciae. Claudebat Episcopus Parisiensis, cui in Partamento suffragium est , jure Episcopatus. Rex veteri Patrum solio accumbit Iectum justitiae vocant Matri ad dextram sedes est pari altitudine, nisi quod vacuo interutrumque spatio distinguebatur. Instabant gradu inferiore Contius, de , patre absente, Suessio filius, Principes e gente regia. His proximi Guisitis, Mommorancius, Espernonius, Mombasonus, Suillius Duces & Pares Franciae : dein Brissacus , Lavardinus, Buscadelphinus , Marescalli: hi ad dextram. Ad laevam distributi quatuor Cardinales. Succedebant Archiepiscopi&Episcopi, quibus in senatu sine sis agio sedere datum. Dux Mayenius podagra debilitatus in area cancellorum loco inseriore sedcbat: senatus promiscua & confusa sede, septo curialium claudebatur. Hic loci situs. Per alta stetitia arrectis auribus, erectisque in Reginam
omnium animis, sic orsam serunt: Erepto Gallis,manu parriacida, Henrico magno, Rege vestro, mihi sponsio oe Domino ,obortis ad haec lacrymis, ut sunt molles in calamitate mortalium animi, haesit, non ultra progressa: donec expleto per suspiria planctu,voce intercisa sic pergeret, Regem siccesserim patris, . republica duxi,huic sanctissimo loco exhibere inaugurandum. Vos qui regni columina sis , pro Henrici parentis memoria,
pro salute vestrum is patria , pro hujus, quod vobis credo, pisanoris caritate, prospicite ne quid detrimenti patiantur Rex
39쪽
- 6 HIs TORIAR vM GAL Lixi 6ic. impubes , Galliaque Resp. fidei vestra eredita. Mihi vestris Ullis ope regi, se regere animus est. Agite majorum ex fide . Principique dum in teneris aget, opitulamini: ita vobis opituletur Deus. Plura effari prohibuit dolor. Silente matre , Rex ita loquitur: Post patris , Dominiquo
mei excessum, ex Regina matris carissima voto , huc veni auctorandis, qua a me, vobis Cancellarius dicet. Alta erat omnium exspectatio , cum Brutardus, salutatis humillime Rege, & Regina, in haec verba silentium fregit. Harerese bium , neque probe constare, quid exprimat, 'moerorem , Gragaudia. Stare in aquilibrio mentem. Filii nunc primum re gnantis amorem indicere gaudia ct applauso : patris carit rem recens desiderati vindicare luctum se lacomas. Fune-
sum esse hesterna diei spectaculum : lata qua in prasens audit, ct videt. casum proditione nefaria Henricum; asi non penitus occisium : stare inflio genuinam patris imaginem: pro inaugurato, pro regni gloria , ct quod probis summa es ratio, pro populi salute vota nuncupanda. Renovandum fidei sacra mentum Regi augustissimo. Opportune lectam regni adminia strationi matrem optimam: bonum factum, lataregno primordia. Consilio opus filio Regi, opus item consilio Regina matri; nee in eo fidei metam esse. Vana fore consilia sine opere e in-
fruendos exemplo qui fragilitate natura, aut rerum ignorantia peccant. Per primorum obsequia confirmari vulgus in
fide. Id a Senatu suo Regem , id Reginam exposcere: id sperare Galliam. Solonius firmandam fidem , jurandumque palam
in verba Regis. Du Haνlo Haec Brutardus Cancellarius. Exin Harlaeo Senatus Prin- premier cipi data dicendi copia. Is Henricum patrem laudare ; mox aer in spem filii regnantis assurgere: Matri condolere simul de gratulari, tanta arte, ut neutram in partem ire affectus diceres ; demum progredi in vota , qualia regibus recens inauguratis nuncupantur. Reserantur populo tores. Proloquituror 3. Servinus Advocatus fisci, vir doctus, juxta & eloquens. Vbi dixerat: Cancellarius legendis de more sententiis ire ad Regem , exin ad Reginam matrem , ad Principes postmodum, postremo ad reliquam consese coronam, ex quorum assensu,
Ssuffragio exiit placitum in haec vel ba. Rex solis justitia recumbens, consultis in rem prasientem Principibus sua is externa gentis, Prasulibus, Ducibus, ct
40쪽
LIBER P R I M V s. . ' τParibus Francia , necnon ct magnis Gallica eorona mini- io Fris : pose auditas in id conclusiones procuratoris sui, juxta Senatus placitum pridie latum, declaravit , declaratque R ginam matrem Gallia Regentem, donec ipse in pubertatem eremerit , o c. Haesitatum diu in eo conventu super his verbis, juxta S natus placitum , quippe ea formula confirmabanter jura Par- lamenti in electione Regentis, eo magis quod Regis, Cancellarii , & primorum praestentia intercedebat velut approbantium. Cancellarius Decretum de more pronuntianS, vocabula haec etsi praesicripta erant, consulto omisisse fertur, declinandaeque invidiae, lapsis memoriae exeusato , illusisse Iegi; Senatui factum satis lege scripta, &actis inserta, ut pronunciari debuerat. In vestigia redeuntis Regis, concursus populi frequens, de Iaeta passim acclamatio prodidere gratam esse inaugurationem omnibus, ingenitumque erga Reges suos affectum Gallis, quo nihil dominanti optabilius est, nihil sortius. Sub scripsere postmodum Principes , quorum intererat: valuitque apud iannes senatus placitum. Non deerant qui dicerent in id muneris ab H rico olim vocatam uxorena, quandocunque ipse , Ludovico superstite supremum diem implevisset. Acta haec in partamento. Primum inauguratae Regentis, praecipuumque negotium suit inquisitio in parricidium. Delegantur Ianinus Praeses, Bullionaeus, & Lomenius , quibus emerum se reus exhibet & Bullion.
contumacem. Iactabat Iccius in ostentationem, criminis- Lomenis.
que rarticipes negabat, minore gloria , si divideretur: quo responso delusit saepe commissos in litem, ipsosque e Sorbona Doctores, qui specie solatii, vera inquirebant. His ex ais, fratra ordinem justra tentatis, placuit e partamento delegari
in litem quatuor, quos inter senatus Princeps. Lite instru- res Pameta inventus nemo ab illo criminis autor, nemo particeps. Rogatum utrum penitentiae sacramento diluisset aliquando inorosam cogitationem, qua destinaverat scelus: re spondisse serunt, nunquam revelatum secretum, ne palam esset. Rogatus item Servino indice, cui vetus in Iesiuitas O- Gγυλ. dium, Iesu itam ne in ejus secreti conscientiam vocasIet aliquando, negavit: Habitos quidem a secum Patre Albinio Mubi v. Iesulta sermones deestasi; in quam interdum raptus, quasi