장음표시 사용
81쪽
3 HIs TORIAR. v M GALLII renuntiabitur, in gratiam accepti a Rege beneficii, non alias obtinendi.
XVI. Ob decessorum, o, ipsius Ducis Niserni in Galliam merita, promittit Rex daturum se privato diplomate praefectura Campanica spem a patre secundam primogenitoi sim filio Duci Reteliorum. A tum ad fanum Menechil dis rue. Maji, i 6i . Obsignati, Henricus Borbonius , Hanta durius, Carolus Gon: a Cli mensis, Henricus Aurelianensis, Henricus Lotharium, Hen ricus a Turre, A. Thuanus Prasis, Ianinin, I. Tumerius, Tutationeus . Henricus Luxemburgensis , lavanius.
Rex, Augustaque oblignant articulos, dimissusque statim hinc inde miles. Condaeus Ambasianam urbem & castrum praesidio firmat, Dux Nivernus Nivernum se recipit, Mayenius ad Suessiones, Longavillaeus Ambianum, Bullio nius simul & Luxemburgus Sedanum , ubi positis armis privatim agunt, donec revocarentur in aulam. In hunc modum restincta seditio: ast non diu valuit foedus : ecce nova statim factio. Vindocinensis ad Britanniae extrema , qua alluitur mari, stabat in armis, nec Blaveti arce abstiterat diruenda ex pacto: quin id provinciae praedabundus vastabat, fisus loco, & Marchionis Boniveti subsidio. Neutri dimissiis miles, neuter pactae in pacem legi subscria pserat : solo Bonivetus Pictavorum imminebat, alebatque dissidium. Inter haec Condaeus Ambasia in eam provinciae oram progreditur : caussae variae tradebantur; quidam firmandae paci: erant qui crederent provinciae metropolim dolo & insidiis peti : praevaluere quibus persuasium , Duci Rohanesio opem inferri is in ea provincia prorex, praesecturae haud impar, si autoritate valuisset. Restituendo in jura sua Condaeus venerit, necne, vix probe constat: manet apud omnes, venisse inermem. Castanaeus Pictaviensis Episcopus seditiosa moliri Condaeum , ad Reginam scribit: neque ab eo demissas adeo copias, quin justus adhuc Picta vorum provinciae timor sit. Reginam suspensam habet nuntius improvise adveniens; armantur interea sub Episcopi autoritate cives, prohibendo indicta caussa Principi. Con-daeus una omnino familia succedens urbi, agnito oppidanorum surore, renuntiando adventui suo Latrium ire in urbem jubet, intentaturum Episcopo minas, si perstat prohibere
82쪽
L 1 AER PRIMvs. 49bere aditu principem, cui in dissidia , neque animus, neque tum vires. Iussa Latrius exsequitur parum caute; quippe Episeopo minas pro tempore audacius intendens, indigna pati cogitur- Conglobatur vulgus in ipsum , grassatur sortuitis armis vesania populi: certe occubuerat Orator parum
providus, nisi qui a Principe stabant in urbe, quanquam rari, procurassent per obscura noctis dilapsum. Episcopus, Principi seditionem & repulsam lethale vulnus fore ratus , qui in occursum progredi debuit molliendae per obsequium irae, arma amens calet, vocatisque in militaria munia civibus, urbe trudit Condaeo sidos. Distribuit in praesidium vigiles: insomnes. trahi, noctes metu instantis mali: stationes , diurna, nocturnaque munia, in armis agit. Eius exemplo oppidani nihil haerent , quin propulsare Principem erepublica sit. Condaeus it contrLaudentior; .septem omnino stipant. Praemissus pacem rogat Orator, Condaeumque monet vestigia premere praecurlbris. Ad Condaei nomen intenditur contumacia, conglobatur miles: petenti cujus autoritate repulsam patitur protoprinceps Galliae manipularius. Fortis, inquit, est vox qua prohibe tur aditu , decem hominum millia coctaim una viribus idem clamant. Inani in pervicaces conatu Princeps retrocedit, litterasque ad Reginam plenas irarum scribit, in haec verba
Post pacem μ se procuratam , quod nemo neget, dum in Aquitaniam procurationis sua provinciam motitur iter, nullobedi appara tu p rivatum agens , p ro hoste. publico ab Episcopo Pictaviensi acceptum se ; a quim hostem publicum esse, qui Gallos Principes insectatur recens de Rege ct Republica bene meritos. Vix credi posse injussum Episcopum, e o provectum audacia , ct temeritatis. In plano esse vindinia modum, sispontaneum est quod peccavit. Esse e dignitate regnantis anima mersiones in crimina, maxime tibisbreta dignitas Principum in quorum persona Rex petitur. In se impune commissum,quod e vulgo nemo inultus ferat. His & pluribus Condaeus querebatur. Augusta nihil dubitans , Principi in res novas esse consilium , alta item secum mente perpendens, Boni vetum non urbe procul stare haud invalido alariorum praesidio , Ducemque Vindocinensem audacia promptum , expedito in diffidia serro vastare
83쪽
so HisTORIARUM GAUL Britanniam; restaurando bello arma & militem comparat, Pegemque restinguendo quam cite dissidio ire procurat, quo monstrabat viam seditio , ipsa dum lente sequitur. Marescallus Brisiacus Helvetiorum sex millibus recens lectigin Britanniam irrumpit, cohibetque Vindocinensis impetum. Magnis ad Pictones itineribus pergit Rex: rarus illi legionarius , alariorum robur immensum ; Regis, Reginae , Vernolii cataphractos , manum expeditam sequebantur suppletae novis delectibus alae, nobilesque gratis merentes voluntarios vocata) ingens apud Gallos praesidium, ubi Regem in belli casus stipant. Statim Boni vetu in fugam rapitur, dilabitur mil. ex rapto vivere solitus. Condaeus reconciliatur Episcopo, Regi laudatur uterque Episcopus
ob rem ex Reginae animo gestam: Condaeus, metu. Post, ad Britannos Viatum : statim posita arma, statim Vindoc neniis Blaveti arce abiistit: arx Marchioni Cuvrio creditur :diruta postmodum provinciae liberandae munimenta, & mu-ri; brevis certe expeditio & incruepta. Remedium restinguendis bellis civilibus optimum est Regis praesentia : quod etsi ratio majestatis convincit maxillie, probant in dies e- Ventus, nunquam majore rebellibus metu, quam ubi poenae reposcendae instare Regem audiunt, quod ex charactere impresso desuper factum, nemo ambigat. Per idem tempus excedit Henricus Mommorancius GaI
liae Comestabilis, S in Septimania Laiadgothiam vulgus appellitat prorex. Vir prosapia illustris, bellica virtute, &
gaza summe valens. Hunc sub Damvilli nomine, exa stis eculi annales memoraui cum laude , qualem per ea tempora non meruit alter: pleraque inter queis illustre ipsius nomen , memorabile est, quod celebri ad Drocum praelio victor , principem Condaeum partium ducem, Aso& caeta milite capit. Occidere poterat in aestu praelii sorte agni tum, maluit parcere regio sanguini, haud indignus eo secto Au-jus filia nuberet capti Principis nepoti, quod sequens aetas visura est.Debita item illi celebris ad Dionysii sanum victoria : Annaeus Mommorancius Galliae Comestabilis , annos natus octoginta duos, dum imperatoris munere gloriose defungitur duplici vulnere confossus cadit: nu tat exeu- citus , caede imperatoris sui: succedit patri filius : idem imperatori nomen est , virtus & fama eadem: incoeptum a Patre
84쪽
patre opus perficit filius & vincit hostem , cui Lutetia praeda 16i . 'erat. Quid ultra desideres ZRebus postmodum ambiguis qui leo fuerat ' vulpem agit: dejectus gratia Regum, aut i exsulat: per seditionem, & civile bellum firmat potentiam: dissi- . . dii sautor est, dum pace opprimitur: unitur Sectariis; denique Guilianae factioni resistit virtute,& dolo .His ille & similibus in avorum amplitudinem duravit, donec vixit; quae fa miliae dignitas nescio an descivisset ab ipso, fato humacarum rerum, perinde ac descivita filio postmodum, incapace do- li; nisi. prudens in fas nefasque, lusisset saepe adversario -
Tum machinas, rem filio ignotam. Pro tempore in figuras o- es mutabilis, luxuria, temperantia, comitate,arrogantia, ocitate , clementia, malis , bonisque artibus pro sortunae
modo permixtus. Nihil medium illi inter aequa & iniquar si quid animo destinaverat , nunquam haesit; adeo malebat patrati, quam incaepti facinoris., reus esse. Per haec, in decrepitam aetatem stetit & ficuuit. Vitae amoeninatem , qua enervantur vires , & cadit virtus, parum sectatus, serocitatem aluit , vindictae capax neque procrastinator , ubi
se occasio dabat; hinc formidabilis .Per adversa viguit quandoque Regi suspectus, quandoque fidus, pro tempore: viguit in prima regni dignitate, donec fato suo decederet.
At nec omitti debet , non. modo nescivisse litteras , sed ne prima quidem elementa; ut portento haud absimile videri possit, virum litterarum penitus rudem, solo naturae genio summum rerum apicem assequutum, quem ambiguis temporibus tenuit , tanta laude , ut aulicorum aetatis suae princeps suerit, seu natales, seu fortunam attendis, aut dotes animi. Vbi extrema imminere sensit, reparandae quam laxius traduxerat vitae, Patri Archangelo Capu- ' - -
cino credit se totum, sene praecingitur, subque Francisca-: '
no Capucinorum habitu in cinere & cilicio momentum ex P t. nacplet, unde pendet aeternitas. Ferunt, navitam dum Pede- natio, Agatham, in Dei parae sacras aedes secundo amne cadaver invehebat, suspensum habitus novitate, quo Franciscanus erat, rilis Ie in hunc salem: Frustra, mentiris te Monachum decipiendis janitoribus rati, qui posito ad fores cucullo dignoscere. .
Illi ex primo matri monio filia duae, quarum altera Duci ia. Engolisinensi Valesio, altera Vantadurio nupserat: ex al- D.
85쪽
12 ' Horoni AR vM GALLIAtero duo item partus , scit mina & masculus, illa forma commendabilis , Condaeo nupsit vix pubertatis annos egressa: de Henrico Mommorancio filio & herede plura dicturi sumus in tempus suum, digna , indigna, gloriosa , in gloria, ut no bis ipse autor erit. Pedenatii persolvuntur Galliae Comest bili suprema exsequiarum , velut privato homini; ita caverat testamento: exin ad plagam Agathensem in monasterium Capucinorum dicatum Virgini illata ossa, ubi etiamnunt jacent in meditullio Eccletiae polita, ea omnino inscriptione , quam habet pavimento continuus lapis. HIC IAcEπHENRIcvs MOMMORANC Ius GALLIR Co-M E S T A B I L I s. Ita item cautum supremis tabulis. Non multo post Contius Princeps, Ludovico Regi P truelis fati legem implevit: illum longus S inveteratus mor bus assiixerat, usque in vitae taediunt, quam explevit tandem Lutetiae Paritimum , prole orbus. Lotharinga ipsius uxor pro dignitate senus. duxit dc flevit, jugalibus imita
mentis accurate defuncta: rara eo matrimonio caritas ex
desectu sobolis , & continuo Principis morbo. Ab excessu viri viduam traduxit vitam , jactata per varios casus illustriuscemina, quod in tempus suum trademus. De Principe Con tio nihil est quod memoremus , praeter sanguinem, e Regia Borboniorum stirpe illustrem : in reliquis parum a vulgo distinguebatur sine vitio magis, quam cum virtutibus, quod in sanguine Principum rarum est , qui memorabiles ascensu aut casu, vitiis aut virtutibus, raro mediocribus con
Sub finem Autumni Rex. post consectum in Principes
bellum, adultus, imperii habenas more majorum , anno aetatis decimo quarto capessit: majorque de more, paria menti placito pronuntiatur rebus administrandis ; hic ordo rei. Postridie Kal. Octob. Rex pubes factus stipantibus Regina Regente , Gastone fratre , Condaeo, S Suessione, Principibus : Cardinalibus Ioiisa ,& Gondio: Ducibus Guisio , Ellebovio, Espernonio, Vantadurio, Mombasono , in par- lamentum venit. Sequebantur Marescalli Galliae, primores regni, torquati Equites, paludamento armillaque ordinis
regii insignes, distributa sedes, ex dignitate cuique sua. Postquam niajorum solio ecubuerat Rex: in haec verba silentium fregisse sertur.
86쪽
L i B E R P R. I M v s. 13T ei beneficium est; quod in hanc diem atate maior exhi- δεον vobis, viri illustres, propriis par regno consiliis: quibus
si vestra adjici ex fide dabitur, quod spero , salva est Galba,
o am nobis Dem credidit. Mihi imperium a Deo datum, vobis fides : hile soriabimin invicem pietate o ustitia. Pro
tranquillitate publica sudium omne meum, mea propensio in salutem vestram tota inclinat. Reliqua aperiet vobis Can- Parius , quem )Wsi saluti vestra nuncupare votum , quod exsolvam , ita me amet Deus. Ad haec Cancellarius assurgere: R gi gratulari, adorare diem omnibus expetitam qua per aetatem regni gubernaculo incumbit, rebus haud impar gerendi, et vota Gasiorum exarsedita, nedum atatis felici incremento , sed O virtutum omnium aemulatione, qua sevum sibi unaquaeque vindicat. Bene esse, quod Henrici soboles etate major es , natura bene cium : at immensam esse obligationem, qua Regina mater per qua friennii spatia sibi devinxit Galilam rectore orbam: debita idi virtutum. incrementa: debitum iEi quod ni leges, quod Zoret Galila in primam Europa dignitatem : quod elusa saepe prava rebellium infactiones consilia: quod foedera eum externis Principibus opportune renovata: quod extincta intra extra fines Gallicos belli semina: debitam matri optima dii gloriam : illi debitam pacem omnibus expetitam , per quam in augmentum durabile crescent res Gallica. Ceterum non id Regi in mente esse, ut hic. meta sit admini rationi materna: utiliora esse consilia ipsius, quam ut transant in priamatas curas: rogari H Rege enixius sapientissimam matrem,
ut Consilii arctioris Princeps , omniumque dispensatrix esse velit. Id non modo Regem , sed ct Principes Galgos, id Cleri sacrum ordinem , id nobiles , id plebem , nd Galuam univem sum Iupplicibita votis exposcere , ct sperare. Haec Cancellarius. Regina mater, post salutatum humili- me Regem , passu in majestatem composito progredi,donec solio imminereti, ubi proxime astitit filio, ita proloquitur. Laetam se quod regni gubernaculo decedit Regi, quemat filium amat, veneratur ut Dominum. Cavisse anxie, quadriennio , quo tenuit regimen, ne quid detrimenti pat rentur res Galilcar pacem a se magnis sumptibus procuratam,
qua stetit florens regnum o sabit, si quid valent quibus aiministratio dabitur. Dein ad Principes, reliquosque regni D 3 pri-
87쪽
-- si HISTORIAR vM GALLin Ioi . primores , & Senatum conversa. nos ' inquit appella in t ses , vos cara regno pignora, ut vigilans incubui rebuι , ut
primata, habui procul, publicis sudens. Vestram integritatem excito , vestram obtesor fidem in administrationis mea aqua judicia, ut innocens, ut regno utilis fuit, ut Regi gloriosa. Vix redierat in sedem suam Regina, cum Rex amore impellente , Regia majestate praecipitantius ivit ad matrem, nudo-- que capite sic infit. Immensa siunt qua tibi debeo , Domina , levia qua rependo: nec satis grates reddere, nisisit mihi bene- . ficii memoria sempiterna. Tu mihi quodcunque hoc regni, ut pacificum es , conciliasti. Perge consiliti salutaribus augere res nosras: perge adminiserare. Tibi obsequia prasiabuntur , o, reddi volo qualia ipsi mihi. Procura res Gallia qua te
dominante mihi precario possidebitur. Per te vitam , per te mirtutes e, gloriam diro qua mater es, qua altrix, O, consultrix dignissima: per te foret Gallia o, florebit in longos annos, si tua nos consilia juvant. Postquam dixerat, Cancellarius, uno omnium assensu pronuntiat placitum, quo Rex aetate major declaratur, gerendis per se rebus. Neque omisero altercationem nostris haud indignam Annalibus, cui caussam dedere Duces & Pareς Franciae Ecclesiastici. Magna illis in partamento privilegia ab antiquo sunt; praecipue diebus hisce solennibus, queis solio Rex suo recumbit: hi vindicabant sibi primam a Rege sedem ob- . stabant Cardinales , quorum in Ecclesia prima est dignitas. Haec dixea tuendae caussae Pares : Interi lege summam esse
apud Gallos Parium dignitatem. Hin res dictos , quod aequales inter se, reliquis antecedant: neque injuria ipsis Principibus Gallis , quos sanguinis vocant , anteire olim solitos , solennibus Regum inaugurationi diebus , quo tempore Regi in primum munus miniserant. Sedes iliis. primas tum praeque debitra, cum ex necessitate muneris adpunt: a
scriptilia in eam diem esse qualibet dignitatum fastigia e
tra rares, magisque ex ornamento , quam ex nece late. Lutetianum Par lamentum ab instituto, Parium esse C
viam , quibus ratione loci privilegia sunt, qua indebite ex- rra quasierint. Ceteris ossiciis per gratiam assignatas in Pa timento sedes: neque praponendos adoptivos, filiis naturalibus legitimis. In Partamento, nudam esse jurisdictionem Ecclesia; in Ecclesia Par lamenti jura cessare. Non ess
88쪽
LIBER PRIMV - . Suiscoporum etiam Parium Francia, Archiepiscopis anteire, nempe extra hujus Curia septa: in Senatu neminem Archiepiscoporum esse , qui praeire illis contendat. Denique non esse Cardinalibus titulos, aut possessionem, per qua Paribus Ecclesiasicis, in Partamento praserantur. Haec Episcopi coram Rege. Contra, objiciebant Cardinales, Principum Ecclesiae purpuram. Ipsis olim regii principibus sanguinis anteire solitos Cardinales . donec nova Con stitutione postponerentur : Legem inique dictam per contemptu Ecclesia, quo tempore summum)us erat Calvinistis in aula. Eam esse pravo usiu , Principum e sanguine Regio praerogativam , contra seu vetus, nemini ante concessam. Neque illis conceden- m , si recte judicabitur. Sub annum M. D. LXI. convocatis Comitiis Galba generalibus, queis per infantium Caroli IX. ageretur de regni regimine, Navarro proximiori emasculis , aut Medico parenti deferendo, vocatos una cum principibus Regii sanguinis Cardinales , motaque de sede controversia , Lorbonium Cardinalem Condat fratrem , pos- quam fratri, principibus ue e Gente sua reliquis anteiverat, postposuisse sanguini , sacrum characterem , declaratione publica , qua notum fecit, ut Principem anteire se principibus sociis, non ut Cardinalem. Indignatos Lotharivum . Guisum , ct Turnc nium Cardinales statim abstitisse , ne prusentia sua aurora rent factum: Cardinalem Colignium, qui praesens aderat, Eorbonio assensisse ri nec mirum pravaricatum se contra jura Ecclesia Cardinalem, qui erat Calvinisa. Ante hae tempora ipsis principibus sanguinis praepositos Cardinales. Carolum VIII. postquam ingenti pompa Roma exceptus fuerat ab Alexandro VI. vocatum in Collegii purpurati conclame ζcessisse prima sede Cardinalium Decano quod coufirmat plane, positos supra omne dignitatis fastigium
Cardinatis. Pares etiam in Partamento principibus e sanguia ne regio cedere solitos ne ipsi negaverint, γ paret ex ordinatione Henrici III. anno i s 77. vulgara : si principibus e dunt , ergo se Cardinalibus , quorum ante Principes sedes es, aut esse debet. Hudissecularibus , quibus omne imperiῖJus annexum est , suos esse Principes , quibus vacua dignitas, O sine effectu principatus, extra sines suos positis : Ecclesia principatui non esse terminos, nisi quos habet universus orbis, cui dat Ecclesia legem ; ea ratione Cardinalium jura valere
89쪽
16 . His ToOARvM GA Iain omni loco. Parum e dignitate Episcoporum esse, quod ira Principes suos contendunt: lethalem fore vidioriam , si per vana honorum aucupia vis Ecclesiastici principatus res itur. Romana fieri , hostium plus aquo esse , in Petri cymbam
omni ex parte conspirantium, quam ut debeat civili inter fratres discordia concuti. Si Cardinales , Ecclesie Principes
esse non distentur Episcopi, quid controversiam de sede movent ' ita in caput rebellatura humani corporis membra. Hoc
uno quod ex μου ipsorum Cosiegio Summi Pontifices eliguntur . pravalere infinitis spatiis omni dignitati. Cessere Pares, placitoque solenni, Cardinalibus prima sedes data , adeo Ecclesiae Paribus iniquo judicio, ut Senatu abstinuerint in eam diem; quod Euangelic procul humilitare, Regi displicuit. Certe praecipua Cardinalium di gnitas est, in omni loco , ipsisque e Resio sanguine principibus magnificum est , matris reverentia venerari, quos ipsa veneratur; atenim pro diversitate temporum diversa fuit
possessio primae sedis; ut Principes sanguinis, ut Cardinales Regum gratia praevaluere; ita jus suit: Ecclesiae Principes sunt, Cardinales, ab eo Collegio delectus est in primam sedem, eoque ipsorum caussa tanto est potior, quanto Summo Pontifici cedunt Principes. . Sedente in majorum solio Rege , edicta quatuor promulgari jussa; quorum primo Nannetici fides restauratur, vetustate collapsa: rema Sectariis expetitam. Altero factiones interdictae, simul & pensiones ab externis principibus in Gallos, maxime in magistratus conferri solitae: prosi bitum insuper regni primoribus, sibi regis subditos mancipare per stipendia in annos distributa, quod invaluerat.
Fuit& in blasphemos edictum, quo renovatae veteres Regum sanctiones, per quas immissum in linguam candens serrum vindieabat scelus. Interdicta item singularia certamina, adjectaeque veteribus, novae poenae incassum : vana in id remedia legum , nisi desuper mutantur affectus: Pra- .vitate naturae excidio suo in vetitum nituntur Galli, gens
in sui perniciem nata, prodigaque sanguinis, Deo & patriae debiti. Regi per aetatem majori, haud injuria fuit a Deo principium : intromittitur in res suas justitia& pietate ducibus:
laeta primordia. Hic in transitu. dicere haud pigebit rem
90쪽
Lia ER P R I M v s. ue' dignam, quam sciant exteri, ignari morum quibus vivi- 161 .mus. Romanis legibus quarum passim in Gallia usus est, major nemo habetur, quam qui vigesimum & quintum aetatis annum complevit: pubertatem decimus quartus expletus indi fit, quo tempore cessat tutorium munus, curatorium inciset. Diversa Regum apud nos ratio, pubertatem ingressi statim majores delignantur, suodque in regimen curatorum leges transferunt, ipsorum arbitrio creditur: adeo Regibus 1 upra naturam virtus est , per se capacibus, qua aetate reliqui bomines sub aliena cura habentur.
Sub finem hujus anni Comitiatrium Galliae ordinum generalia, Lutetiam convocantur, quae primum ad Senones indicta suerant: his antequam accingor, non erit abs re, nec te suscepta narratione procul, de comitiis dicere: ut peti, urcon cari solent in Gallia, rem exteris ignotam , & plerumque indigenis. Pene coaetaneus est nascenti Gallorum regno , comitiorum generalium usus , quar h beri invaluit , ubi pravorum libidine, aut desuetudine legum,
vetera regni jura , quae sundamentalia vocant, aut convulsa penitus , aut ne convellantur justus est timor: re medium malis inveteratis ultimum , aut imminentibus. Convocata saepius, perhibent vetera Gallorim monimenta, cum nutabant res Callicae. Concesso non primorum,
non plebis, sed Regis est : petita concedit ipse , si e Republica esse videbitur. Vidimus per aetatem nostram , urgentibus Regni negotiis , bis convocata: diversa est in praesens indictionis ratio ab antiqua. Quippe olim mitti per Reges solita diplomata ad Duces & Pares Fr nciae, qui ex provinciis quisque suis delectos mittebacti quo habendis comitiis praescripta sedes : ibant & ipsi aliquando stipantibus quos delegaverant. Post unita Coronae primaria haec seuda, extinctisque Missis Dominicis hi jure seudi
Duces, Comites, aut Marchiones jura reddebant populis a Rege missi, unde illis nomen γ successere magistratus, qui non vi laudi, quod olim, sed electione in tempus, populis distribuebant jura , Ballivorum , aut Senescallo- Baulis. rum, pro variis temporibus , appellatione. His jurisdictio- Smech μ nes & territorium distributa, ad quos, ubi primum defecere pares, mitti solita ciendis comitiis diplomata, quod dein