Auli Persii Flacci Satyrae

61쪽

Plautius, Lilius Ferrariensis, ac alii horam aequales ant, quiores equidem proferre non possum, qui se illud vidisse, scripto testatum relinquerint nescio, quam bona habuerint exemplaria: sed nostris scio nihil inueniri posse corruptius.

Fuerunt autem haec tria et quorum unum nos σ Gubelmus

Martinus Voltanus clarissima ciuitatis Burdigalensis procurator, Aquis Augustu in vetusta libraria anno Christii M. repereramus. Alterum Francisci Bernae Santonensis: tertiu Ioannis Amaritonis Aruerni fuit. Quae magis varia in conferendo deprehendimus, quam diuersa loca sunt,unde fuerant conquisita. In tu ergo libris tale fuit, qua te hic vides Annaei Cornuti commentarium. Nihil in deicribendo mutaui, nisi si qua voculae corruptae videbantur. hil detraxi, quod aliquando seum expertus, quam periculosum sit . ea latim contra vetusti codicis fidem auctoritatemque delere aut mutare, quae in alienis scriptis non probes. Optavissem

quidem certe hoc commentariam in lucem dare purius eme

datiusque: sed ad eam rem antiquis codicibus opus fuit: qui non suppetebant alii, quam quos Axi: neque habui, unde

alios conquirerem. Et hae qualiacunque sint, ita edere melius duxi, quam pati literarum studiosos diutius huius commentaris desiderio se torquere.

Ouod autem ad vocem commentum attinet,quam in titulo legisti: COMMENO Us ac neutro genere commenta

rium, unde commentariolum fecit Cicero, est scriptum aliquod, oe liber ad subsidium memoriae comparatus, Deus, in quo rerum tantum capitasummaque ponunturi. quas memorias, m instructiones nunc fere vulgus appellat. Hui modi fuit Valerii Probi commentarius de occulta literarum signficatione, cuius meminit Aulus Gellius libro septi-

62쪽

ηο decimo: ac tale etiam paulo plenius orationis contra C ' Domitium habitae commentarium, ius mentionem in Bruto facit Cicero.Horum nominum pluralia commentarij commentaria,etsi vim sui numeri plerunque retinent,tamen ea nihil esse aliud interia, quam quod unius numero significatur, grammaticis no bis iampridem placuit: qui vide rint, quam recte hic praecipiant. Vereor enim, ne cum Caesar commentaria sua inscripsit, quos apud Ciceronem commentarios igimus appegatos, multorum librorum opus intellexerit , quorum qui que commentari, nomine appellitur, quomodo Euclidis Alexandrini geometrae elementa , libri sunt tredecim, qui appetiantur elementum primκmwlementum pecundum, tertium, quartum, oe reliqua deinceps eo

dem nomine. Commentarius rursus m commentarium, ac

multitudinis numero commentari, m comentaria, saepiu , commentaria, sicut ijdem volunt praeceptores, eam significationem habent, ut expositiones interpretatione que auctorum in literas relatae, ita vocentur. Servius in libra septi- .mum AEneidos. Dicit etia quidam commentariis conuecta legendam. Aulus Gessius libro vicesimo. apud Plutarchum in quarto in Hesiodum commentario. Idem libro primo. ca . iri Praeterea in commentariis Labeonis, quae ad duodecim tabulas composuit. Et, H onus autem non hercle ignobilis c0. i, grammaticus, in commentariis, qua in Virgiliu fecit. Quod igitur commentariis utroque genere, G commentarios σeommentaria esse debere tradunt nostri grammatici id commentum fuit in Aquensi codice, sicut omnes huiusmodi expositiones commenta vulgo dicebantur me puero . Tunc na-

qμe prostabant passim Hirpilius, Ouidius. σ alijscriptores, cum commento: sed postea, quam politiores Bera φ-

63쪽

nui sibi aliquid prae caeteris sapere videbantur, exi moueste sed uram tamen ego, ut, qui inter audaces uio

commentaria biorestra dici , quam commema.

librariir, quibus strenue omnia perdendi summum si id

fuisse diceres, ex commento commentarium, ac ex commer

rario commentum facere facile fuit , si interpretes scriporum alienorum,quomodo fluas expositiones appellarim vinos quaerimus. Pristianus libro sexto. Servius in commen' ij Et paulo post. Serum in commentario tertis tu Virbiliani. Ide libro decimo. Servius in commentam AEn

dos. Ita modo commentum, modo commentarium res eade

apud Pristianum , antiquum m nobilem grammaticη appellatur. Est autem C OMMENTUM proprie res ιημα ta, excogitata callide, ac ficta: unde cir inbu commentpro inuenire, excogitare, fingere: at sicut commenivm lexpositione aueloru Actum est,uti ollendimus, ita etiam iCo MMENTARI pro eo, quod est commentana, sive conamtarium facere, i interpretationem componere in script aliquem, legimus Uarpatum. Aulus Gellius lib. 3. Sabimedicu , qui Hippocratem commodissime commenta Lευerbti enarrauit. Et hinc Co M M ENTATO A proterprete commenti scriptore, Ire' ens in beruq comtari s. Quod ergo fuit in antiquisti mi emplaris titulo mentum , siquis minuου probet; id in commentarium a mutare, mihi non leue visum est fugitium.

64쪽

.. m.

Vivs Persius Flaccus natus est pridie Nonas Decembris, Fabio Persico, L. Vitellio Coss decessit 8. Kal. Decemb. Rubrio Mario, Asinio Gallo Coss. Natus in Etruria Volaterris, Eqites Romanus, sanguine & assinitate primi ordinis viris coniunctus. decessit ad octauum milliarium via Appia, in praediis suis. Pater

eius Flaccus pupillum reliquit moriens,anno -- n. in e - . Rin stre sex. Fuluia Sisennia mater nupsit

λ . . . ςςVm V um esset annorum is. amicitia coepit uti Annaei

R ςo nusquam discedereti a quo introductus aliqua- h, i P 'phis ςst, Amicos habuit a prima adolescentia Cististi; . 'ς Jμ ' Vm Staturam, qui eo vivo iuuenis decessit. Co- ἡ ρο 'ς milium Numanum. Per Cornutum cognouit An- h si 'NLμς ψ aequaelium auditorem Cornuti. Nam Cornu i 1 A. i. ' T 'gyςu fuit, sectae Stoicae, qui libros philosophiaesti 1ia2 . LV 'μ δ ςo mirabatur scripta Flacci, ut vix retinerete. ἡ ' ς Qxς, quin illa esse vera poemata diceret.) Sero

A ... 'ςς m,isipd non ut caperetur eius ingenio. Vsus est apud RRin dyi xum conuictii doctissimorum. S: lanctissimorum vi- 'ς um philosophantium, Claudii Agaterni medici Lace-ψ' i , si Petroni j Aristocratis Mahnetis, quos unice miratus est ' v ,ςxum aequales estent, de Cornuto minores. Ipse etiam de xς ndi. summe dilectus' apud Thraseam est, ita ut peregrina 'Φ- ''Vς meo liquando, cognatam eius Arriam uxorem ha - 'a tui morum lenissimorum, verecundiae virginalis, sormae pul- ρο ς, p/ς λζ'. erga matrem & sororem de imitam exemplo sum cientis. Vix t xigi dc pudicus. Reliqui te ire, H. sXX. matri de sorori. scriptis λntum ad matrem codicillis, rogiuit eam ut daret Cornuto sestertiis,

quid in dicunt, centies, x tali j volunt plus, re argenti secti PQR-

JNCIPIT VIT A TE RIGDE COMMENTARIO

65쪽

, VITA PERSII.

dera viginti, de libros circa septinetentos, Chrysippi. siue bibliothecisiam omnem. Verum Cornutus sublatis libris, pecuniam sororibus, quas frater haeredes secerat. reliquit. Et raro, & tarde scripsit. Hunc ipsum librum imperfectum reliquit. Versus aliqui dein pti sunt invi- pisset'. timo libri: de ' quasi finitus estet, leuiter recitauit Cornuto: de Caesio

Basso retenti ut ipse ederet,iradidit edendum. Scripserat etiam in pue---. V s. ritia Flaccus praetextam , ' de OGMixi librum unum . de paucos in sororem Thraseae in Arriae nistrem versus, quae se ante virum occide- - 3 rat. Omnia autem Cornutus auctor fuit matri eius, ut ea aboleret. Editum librum continuo mirari homines. & deripere caeperunt. Decessit autem vitio stomachi. anno, aetatis 3o. Sed mox ut i schola lemagistris deuerterat, lecto libro Lucili, decimo , vehementer satyras componere studuit: cuius libri principium imitatus est: sibi primo, mox omnibus detrectaturus, cum tanta recentium poetarum dc oratorum insectatione, ut etiam Neronem illius temporis principem, . culpaverit: cuius versus in Neronem cum ita se haberet, uricuta asini Mida rex habet. In hunc modum 1 Cornuto ipso tantummodo est emendatus, suri Uiniquu non habet Ne hoc Nero in se dictum arbitraretur.

ANNOTATIO.

Sadrae proprium est, ut vera humiliter dicat , de omnia cum sann faciat: quam Silenna protulit poeta. Item satria dicitur, quae v x03 rebus continetur. Satyra item lex apud Romanos lata, quae fuc Ii verbis Allit audientes, ut aliud dicat, aliud varo significet. In hac prα sitione dicit se non poetam, sed semipoetam esse: & dicit fame ις coactum sicut de caeteros. ad scribendum: quod clim de se dicit, non 'bium, quin de ali s dicat.

66쪽

ANNAEI CORNVTI

COM M ENTAR IORVM LIBER

ΙΠΠOxPHNH. quod de Hesiodus dicit. Dicitur enim Pegasus errando ad Heliconem montem peruenisse,ibsque siti oppressus, ungula disse: ex quo loco fons editus. Musistit consecratus. Dicit autem se de illis no esse. qui sunt egregii Musarum amici. autem dicit, non equino, eo quod satyrae humiliora verba conueniant. Nec in bicipiti somni se Parnasso. Parnalium montem Delphorum dicit, qui habet cacumina duo, Nysam libero sacrum, Cyrrham Apollini. unde Lucanus, Cardine Pamassu gemino peti hcra cois, Mons phoebo Bromioque sacer. Tangit autem Ennium, qui dicit se vidisse somnium in Parnasso, Homerum sibi dicentem, quod eius anima in suo esset corpore. Ricipiti autem, pro duplicis cacuminis. γε iamque Drenen. Pyrene sons est Musis consecratus in Helico-

IN TRO LOGUM.

67쪽

ctus, ut salatium mereretur. Nam Salarium est victus unius diei. V ces. humanas. in Negatas. per naturam. Dolasi nummi. callidi & p tentis ad suasionem: quod ad omne facinus facile impellat. R.μφι- rit. t fulgeat. Coruos poetas. quod corvino lucro indncti, non solum cantare possint, sed etiam carmen ecingere. regaseium nectar. In illis cst Melos.

IN SAT. PRIMA M.

CVRAs HOMINUM. Semetipsum redarguit, quod ipse relinquit carmina, quae vulgus lecturunon sit, quoniam non sunt vulgaria: dc quod minime conueniant robusto ingenio , &libidini iuuentuti. Sed haec satyra scribitur de iis, qui publice captant famam eloquentiae ex fauore imperitorum. Et hoc velut dialogi genus in principio expersona interrogantis inducit. Ait ergo Curas hominκm inanes, quod sine fructu laborare velint. Quantus in rum mane. Graecum est, ἰσον ra viis . Deest autem, humanis, ut sit, in rebus humanis. Inane autem vacuum ac ratione carens. Quis leget hac' Hunc

versum de Luciiij primo transtulit, & humanae vitae vitia increpanslab admiratione incipit. Dicit autem sibi. Min tu' pro mihi ne Figurast naeresis. Min' tu istavi Sic pronunciandum est, quasi de re non manifesta audiat. Nemo Hercule. affirmative&adverbialiter. Nema In- . , a ter Og t ad mirans. Nemo ergo si acuta prima Persus dicit, vel duo ..issa, lecturi erunt :& cum repetitione intulit vel. de quia hanc vitiorum fisai, i. materiam dubitat etiam a paucis legi, interci siue dixit vel, non addens, unus, vel tres. Nemo. Persistit in eo, quod dixit, Nemo Hercule. turpe miserabile. Turpe, si duo. de miserabile, si nemo. de quasi corrigit dicendo, et κaret ne mihi polydamas. id est , multi nuba. Polydamas autem Nero, quod multis nupsit: aut quod timidus & imbellis suit, ut apud Homerum inducitur.Troiades, Romani accipiuntur. Alu Polydamansa,populi personam accipiunt, quae loquax est& inepta, cuiusmodi naturae fuit Polydamas: Troiades vero nobiliores. Labeone. quia Labeo transtulit Iliada & Odysseam, verbum ex verbo, ridicule satis, quod verba potius quam sensium secutus sit. Eius est ille versus: ρ - C Eum manduces Priamum, Priam ue Phisingor. μηρ Nuga. Vim habet reprehensionis. Turbida Roma. Ab aqua transsatio. Vel quod multis gentibus repleatur. Eleuet. altum faciat laudando, Vel incuset. Accedas. assentiaris. Examen ve improbum. A-γο ς dicit.hoc est, non debere quaeri iudicium in vulgari iudicio, cum in eo aequitas

non sit. Examen autem est lingua vel lignum , quod mediam ii

68쪽

s A TYRAM I. 1

stam ad pondera adaequanda tenet. Castigare autem est digito libram percutere, ut temperetur , & prae agitatione post in aequum conquiescat. Trutina vero est soramen,intra quod est lingula, de qua examinatio est. Nec te quaesiveris. Id est, noli iudicium de te extrinsecus quaerere, quae est Chilonis Lacedaemonu sententia. J Nam Romae quis non ' In populo, inquit, quis non est rudis & imperitus i Tune cam ad canitiem, cum risu pronunciandum. Id est, cum ad senes respicio poetas. Et nostrum istud viuere triste. Figura Graeca est,pro, nostram vitam tristem. Nucibus relictu. ludis puerilibus depositis. Cumsapimus

patruos. Eleganter patruos. Id est, cum veram seueritatem sapimus.

Patrui enim seueri circa stat rum filios. Sic Cicero : obiurgauit Coe- ialium, ut quidam patruus Censor. J Horatius, otii 2

--metuotis palma verbera lingua.

Tune, tunc, ignoscite, nolo. --st. dicere vel ridere. Tuo. praecipue: Gl. DU. vel est asseveratio valde dolentis, ut, 'in per Me, me adseum, qui feci, Tunc tunc o liceat crudelem abrumpere vitam. Sed sum petulantis plene Cachinno. Id est, non me contineo. Lasciuior fio risu. & hoc dicit. Date mihi veniam. talis sum naturae,ut rideam. Et hoc secundum

physicos dicit, qui dicunt homines splene ridere, selle irasci, iecore amare, corde sapere, f& pulmone iactari.JSplene petulanti luxurioso

pectore. vehementius cnim splenetici solent ridere. Cachinno autem dupliciter exponitur. Si quidem nomen est & verbum: nomen est, cum per casus inflectitur, ut hic cachinno, huius cachinnonis, quomodo leno lenonis . palpo palponis. Est & verbum, cum per modos& tempora declinatur, ut cachinno, cachinnas, cachinnat, & iacit cachino ab eo quod est rideo. Cachinnus autem risus est lasciuior cum

voce, quem Graeci M, Os, mi dicunt. J Scribimus inclusi. Aut ordo

est verborum, Cum ad canitiem venerimus, tunc scribimus inclusi: issim, aut ad poeticam arte retulit, quod ait Inclusi, ac si dicat, ab omni cura remotin aut certe Inclusi metri lege coarctati. Ab hoc ergo loco inci. pit de malis poetis loqui. Numeros ille. Numeri proprie rit limi sunt. nunc vero metrum significat. Hic pede liber. Id est, prosaicam orationem componit equamuis Cicero praecipiat prosaicam orationem ita componendam esse, ut etiam certis quibusdam pedibus & fiat, & terminetur. Grande Hiquid. Hoc per ironiam dicit: id est, putat se tragoe- . . diam scribere. Quod pulmo, anima praelargiu. anhelet. Id est, sermone non humili, imo poetico spiritu, qui proferendo in recitatione penerumpitur, dum vult hoc, quod scribit, inflatius pronunciare. Anima autem P larguι, dicit, vento abundans tiara is αἰ so V t Virg. Quantum ignes animai valent. Et alibi. Ille regit dictis animn. Et Horat.

69쪽

c CORNVTVS IN PERSII .

Impellant anima lintea Thracia. J

Scilicet hoc populo. qui talia scribis, ut populi iudicio digna sint, qui

nunquam recte iudicat, neque sapit. Pexu ue. pectinatus vel tonsus. Vnde, propexam in pectore barbam. Barbitondium est tonsurae genus quo iuuenes tondentur. Vnde sic tonsi, pexi barbi vocantur. Cuius rei meminit Virgilius, -candidior quam tondenti barba eadebat. J seque recenti. noua vel nitida valde. Abusive pro noua. Non enim quicquid est nouum, recens est: sed naturalia inracta, recentia sunt. Et natalitia tandem cum Sardonyche albus, sede lagens celsa. Id est, pulpitins vel in rostris recitantes. J & hoc dicit. Ad hoc recitatu rus, ornatus de festiuus incedebat, ut corporis habitu, non dignitate carminis se audientibus commendaret. Albus, aut festiua veite indu tus, aut i cogitandi pallore consectus, vel veste candida, nondum purpureum adeptus vestimentum, quod laticlauium dicitur. J Sardon hem autem gemmam dicit, aut quam ipse habebat, aut quam ab amico accepit natali die. Tandem. In hoc ambiguitas existimatur: quia potest dici vel tandem legens, vel tandem cum sardonyche, vel etiam tandem albus. Alia ambiguitas in Nat issa. utrum eam natali suo. munere acceperit , an tantum eo die gerere soleat: quia quidam habent anulos, quos die tantum natali gerunt. Sardonyches gemmae sunt speciosae in anulis, quibus in natalibus suis usi sunt,& sacris diebus. Liquido cum plasmate. m. ια dicitur medicamentum . quo recreantur fauces clamore sinciatae. Item liqv. cum pia . qua vox sormatur. hoc est per humidas fauces venit . ut Virgil.

Uel pla luna lenis cantilena, veluti deficientis gutturis medicamentum. Vel liquido piasmate, id est, exquisito, tanquam eo laueris,& purum reddideris guttur, ac si fletu scemineo agitatum. Patranti fractm ocello. Fractiu, id est, solutus, effoeminatus. Patrariti, consummanti. Patratio est rei venereae perfectio vel consummatio: unde & patres dicti eo, quod patratione peracta, filios procreanta unde Iuuenalis,

----oculosique in fine trementes. Item ocello per x-iaevo α . quia illum contrahendo minorem facit.

l& est hypallage, ut pictus acu chlamidem, quod fieri solet non so-

um ablativo casu, verum etiam accusativo, ut Nuda genu. J His neque more probo. Hic, dicit, in auditorio, ubi recitant poetae: vel his pro tunc: & hoc dicit. Cum molliter leguntur carmina , audipntium quoque animi ad libidinem excitantur Laudantium laetitiam insectatur. Cum aut tumultuose clamant. aut obscoenos motus edunt ad dulcedinem carminum, quae effoeminant aures in tantum . ut audientium quoque animi ditatuantur. Ingentes autem Titos, dicit, aut ge-

70쪽

neraliter Romanos senatores a Tito Tatio Sabinorum rese,aut certe

a membri virilis magnitudine dicti Titi. Idem valuisset D Lucios aut

Marcos aut Publicos dixisset. J Titos, ἀρ-ose Romanos equites,principes magnae auctoritatis& honoris. t Titos. Tres enim curiae fuer ut primo Romae, Titiens, Samnes, Nuceres: Titiens a Tito Tatio Rege Sabinorum participem inregno Romuli. Samnes a Romulo qui Romam condidit. Nuceres a Nucismone qui aliquando Romulo auxilium dedit. Alij a luco nominauerunt. Et est lenius. Haec enim cum effoeminate leguntur carmina, audientium quoque soluuntur animi. 31. Itaque neque more honest o , neque voce virili laudant. J Item M ikδεχώι autem Titos, scholasticos, qu bd sint vagi, neque uno magistro contenti, & ad libidinem proni, hcuti aves, quibus comparantur. NaTiti. columbae sunt agrestes, quibus rustici auditores designantur. cum carmina lumbum intrant. Id est tangunt. Bene dicit lumbum, Mnon animum. Dicitur enim libido lumbis immorari. Vel certe cum carmen eisceminate recitatum fuerit, repraesentare ipsos concubitus solet. Quomodo enim tactus mulierum , mouet intima, sic & versus enerues non animum intrant, sed lumbum. Et tremulo sica umn Tremulo versu, id est, fragili voce cantante ,ubi modulanti veri u pruriuteorum viscera, sicut tempore coitus Scalpuntur dicit n libidinem excitantur, ut Iuvenalis.,-. quod enim non excitant ingueπ M. iVox blanda, ct naquam: igitos habet. Tun vetuis auriculu. Inuehitur poeta in captatorem laudis incommodae. Vetule, stulte , qui senescis in vilibus carminibus. Et non dicit sino, sed vetule. Et dictum est satyrice vetule, id est, eius aetatis homo vanae gloriae non debet esse captator. Scribis erso, quod te non delectet. sed quod capiatur auribus imperitis: & ideo laboras, palles, &tibi otia denegas, ut tempore recitationis a pueris tibi plaudatur euiratis S dissolutis. Escas autem dicit fauorem vel delectationem : id est, existimationem tibi conciliaes ex fauore imperitorum. Auriculis,3Mibiu. id est imperitis de spurcissimis. Et dicas cute perditus ohe. Id est, vigiliis de solicitudine ad tenuissimam cutem perductus. Aut certe cute perdi , senectute pallidus: vel, manifeste cute perditus, ut vitium , quod intrinsecus habes, etiam in cute possis habere. Ohe, interiectio est percontantis cum eadem ratione. Quid didicis. Verba poetae illius ad quem scribit. sed in Oisc dicit. hoc est: Quid proderit didicisse aliquid, nisi recitatione pandatur ὶ Et est tracta suis ,

a sermento de caprifico. Sicut enim sermentum massam corrumpit, & caprificus saxa: ita ingenium pectus. Fermentum enim intra massam plus una hora non potest contineri. Crescit enim de caprificus ex lateribus in quibus est concepta. Inuehitur autem in eum, qui