장음표시 사용
191쪽
quae morbis angam Porrigunt, nan scicitur. As liologia enim, quippe nexum arcti εsimum Cum historia naturali, physica, metaphysica, legislatione aliisque doctrinis moralibus alens; medicorum ingenio Campum Vaε tum aeque ac amo num aperit, quem illi Praesertim excolere εciunt, qui non solum multas orbis terrarum partes pedimigrarunt, sed etiam diu varios inter Populos Praxin exercuerunt . Ast in nullo medicinae Tamo excolendo, logica magis necessaria est. quam in aetiologia. Oportet enim aeque alieno NOS esse a Credulitate, quam ab incredulitate. o Veritatis studiosus, inquit GALEMus. Omne d bet, quod conspicit, etiamsi eum angat causa, oedulo exponere I et neutiquam ad illos spectare, qui rerum, quae manifeste videntur, causam reddere nequeuntes, eas esse, omnino negant ' .Labor, causeis morborum eruendis impensus, raro lucro Caret, quod Mona GNius perbelle intexuerat, ubi ait: Ars certe tanto longius aberit a facultate bene curandi, quanto Pauciores cognO- verit
s) is Veruin iuvat quidem artis studiosos diversas mundi plagas, in libris ac tabulis perlustraro, longe tamen
utilius esse duco easdem sedula Peragrars summorum virorum exeinplo. DEMOCRITI nimirum, HERODOTI, PLATONI s, PHI AGORAE, ac praesertim medicitano Principum, HIPPO ORATI eL GALENI. A LANCI lxUa
2 De loeis asseotis . Lib. V. D. 2.M De cauti puta. Lib. II. c. 11.
192쪽
160 verit differentiarum Cau8Sas, et CauS82rum notas.
Contra vero propius, quoad ejus fieri potest, ac-
. 2. Morborum caussas dum ad aegrorum Ieis Caussar.
stoa inquiris, cave quaestiones instar magistri' 'μ' disciplinae publicae instituas, aut hominis, Terum, quas alii agunt, curiosi, Speciem Praebens, Rut aegrotum, novas illi Curas Suggerendo, angas . , Ubi symptomata morbi Caus6as sponte indicant, ipso medicus illas aegroto Proponere Potest: sic enim quammaxime illius obtinetur fiducia. Generatim tutispima examinis aetiologici
Via ea est, ut res, quae morbis an8am porrex*runt .. opo Placidi colloquii, εensim sensimque eruantur. Apud aegrotos, qui fari nequeunt et apud permultos alios), notiones circa morborum caus8as Optimo a parentibus, amicis inimicis ,
ac famulis ne dicamus de vulgi garritu acci
3. Historiae morbi pars , aetiologiam respi- Causa. deis sienβ, AElteram, quae ad symptomata spectat, pro '' Uμψ'
re nata, modo antecedat, modo SequatuT OPO tet. Maxime vero interest ut cunctae rerum Positiones, quae in corpus humanum tam anto
morbum, quam εub illius decur8u, imperium
4 De sed. et eaus. morbor. Lib. IV. Introduci.
5 e. o. dum medicus adtentionem aegrorum ad villa haexeditaria dirigit, sicqua . illia timorem manu Phthiseos, canori μα incutit.
193쪽
exercere potuerunt, candide et sine fuco, nullaque addita interpretatione, enarrentur. Quodsi inter illas quaedam foret, quae aut aegroto aut aliis injuriam inferre posset.; praestat medicum
adnotare se tantum relata referre. 4. Caussas morborum Praedisyonentes ad
'trutinam vocanti respiciendum est: A ad aegroti Matriam, quatenus in ea sorte malum endemicum, rationem morbi continens, grassatur si); B ad dispositionem haereditariam, quae efficit, ut morbi modo a parentibus ad prolem descendant; modo ab avis ad nepotes, filiis veluti per saltum parcendo, tranε eant; modo sexum alium prae alio, aut determinatum vitae periodum sibi eligant; modo spontaneam evolutionem habeant;
spectent; et modo, B tirpes Permiscendo, evanescant; C ad labem congenitam, quam Proles,
etiamsi a parentibus sanis orta, . acquirit Ob res vel actum Conceptionis circumdantes, ei C. ebri tas, terror, RVersatio aut effrenis libido conj gum; vel in evolutionem embryonis agenteS, E.
c. animi pathemata D, imaginatio, violentiae
6 Permultos novi Polonos, qui ob morbos Tebelles, quibus laborabant, medicos totius fere Europa in auxilium vocarunt, idque incassum, donec tandem in patriam reduces, trichoma de quo nullus medicoxum extraneorum cogitaverat in conspectum veniret. - Me non solum non pudet, meois maternia debitos in. tra limites fidem tribuere, sed tu ea quoque Versor
194쪽
externae, morbi febriles, Chronici matris gravidae; vel partum Circumdantes, E. C. immaturitas recens nati, gemelli, difficulter' in lucem editi; D) ad idiosynerasiam qua fit, ut res, Vulgo hominum innocuae, nocivae evadant; Ε) ad habitum corporis, cujus quivis, nec athletico excepto , peculiaria morborum germina continere solet; Fb ad temAeramenta, in quibus definiendis antiquissimum morem sequimur; G ad aetatem η . Atque primum se exhibet infantia, quae vitae filo, non minus imbecilli, alligata est, quam fructus immaturi pedunculis tenuibus adhaerent, ideoque inprimis accedentibus prava nutriCe, cura incongrua, primaque dentitione) ad recipienda Omnium injuriarum genera dispositionum agnoscitis Sequitur Pueritia, quae, quamvis firmior. attamen aegre fert desectum. aeris liberi, vitam sedentariam, studia praecocia et animi pathemata, atque maXime idonea est tum ad reis cipienda Plurima contagia, tum ad lavendos veris mes. ACCedit' Pubertas, quae, tam ob rapidum corporis incrementum, quam ob evolutionem
partium genitalium, novas malorum Portas, Praesertim inter urbium incolas, aperit. - Aetas quidem
suspicione, illos, sicuti in superficie externa corporis., ita etiam in interna locum invenire. 8 De annorum climactericorum in corpus humanum imperio, quippe omni fundamento destituto, non lo.
195쪽
dem virilis facultato caussis morborum obstandi. quammaximo fruitur; ast naturae istud donum, Baepe a societatis, praesertim semi-disciplinatae s vinculis frustratur. Senium consuetudinis legibus gubernatur, quarum nulla impune laedi potest: praeterea illud proximae destructionis germen in- eludit ; H ad sexum Praecipue sequiorem, Cujus functiones peculiares, Praeterquam perfle speciem morbi exhibeant, aliis adhuc caussis morborum extrinsecis aditum concedunt; I ad conditionem et oPiscium, Varia enim hominum opificia non tantum ad Varios saepe morbos praedisponunt, quatenus diversa organa corporis sub . diverso labore exercent, aut adficiunt; aed et caussas morborum ipsas Oecagionales multiplices Ois xunt ri) ad Meculiarem positionem domesticam et connexiones; L) ad morbos Praegressos utpote qui praedispositionem Novas ad aegritudines aut relinquunt febres intermittentes, inflammationes, haemorrhagiae , aut tollunt variolae . morbilli, scarlatina et M) ad constitutionem annuam seu
videmicam. 5. Caussas morborum excitantes perscrutanti
ratio habenda est: A) Atmosyhaeras. Quamvis enim meteorologia hucusque fructus, qui expectari Potuissent, medicinao minima attulit, ita
ut s) Nil magis sanitati elvium adversum est, quam conditio illa rat publicae, quae medium tenet inter tiarum naturae illumque exquisitas oulturae.
196쪽
nt constitutionis annuae et epidemicae in corpus humanum imperium explicari Vix possit; attamen de feliciori in posterum 'eventu minime desperandum ac interea aeris atmosphaerici pondus, puritas, temperatura, motus, humiditas et electricitas. deductis in auxilium barometro, eudio- metro, thermometro, anem metro, hygro metro et electrometro, Probe determinanda est. B) Siderum. Evitando nempe aStrologorum exemplum , utpote qui cuiVio astrorum in peculiarem corporis nostri partem influxum adscripserunt, atque ex Cometarum apparitione Pestem Praesagierunt, et Oppositus error, quo vis, quae ab
aequinoctiis, solstitiis, et Phasium lunae in genus humanum EXercetur, negari, et non solum
astronomiae elementaris studium, sed et simplex calendariorum Consideratio a medicis negligi so
let, fugiatur oportet. C) Telluris. Absit, ut
Thabdomantiae, seu metallorum et aquarum, quae in terrae visceribus latitant, per haculum divinationi subscribamus; absit vero εimites, ut, quatenus magnetismi et electricitatis - memores , illorum in Corpus humanum effectus omnino nege mus. Examini autem rerum reconditarum illud obviarum praecedat, Oportet. Loquimur de in-
dagatione, quid in morbis excitandis valeant f lum, montes, Valles, sylvae, Campi, horti; mare, flumina, rivi, lacus, Piscinae, Paludes, aquae
ductus, fontes et putei. Dὶ Vegetabilium. Prae
197쪽
ter generalem nempe regni vegetabilis consid rationem et alimenta ex illo petita; plantae singillatim tum ob venenum, quod includunt, tum ob aroma, quod exhalant, tum Ob acredinem, quam possident. Tespectu Pathologico ad trutinam vocandae sunt. E) Animalium et quidem tum Propter alimenta et Vestes quae ab illis petuntur; tum Propter morbos qui ex animalibus domesticis ad genus humanum propagantur; tum- 'que propter insidias, quas illi insecta, vermes et serpentes εtruunt. D Domiciliorum, inprimis
quatenus aut recenter constructa et calce obducta,
aut alio pacto humida, aut accessu aeris et Iueis destituta, aut in urbibus constituta sunt, maxime si hae fuerint conspicuae, domibus altissimis, Plateis angustia instructae; incolis numeroaissimis, nosocomiis, castriε, fabricis, resertae; coe- meteriis, macellis, stabulis neglectis, et latrinis
difficulter removendis, inquinatae. G Aedificio-ritim publicorum, videlicet eccleSiarum, Curiarum, scholarum, theatrorumque, incolarum numero haud accommodatorum, aut alio modo nOCuorum. IIJ Institutorum beneficorum, Praeprimis DOSOd Chiorum, Orphanotropheorum, hospitiorum infantum expositorum, quae, nisi rite omnino disci-Plinata sint, potius malefica evadunt. IJ Domuum recludendis hominibus, criminum aut con- vietis aut de iisdem sumeetis atqua debitoribus dicatarum, carcerum videlicet et ergastulorum,
198쪽
multorum morborum Veluti emporiorum. Η Ι -
vium, quatenus aut incongrue Constructae, aut male disciplinatae nautis, aut merces, Contagio insectas, importando, reipublicae insensae sunt. L) Peregrinatorum , maxime erronum, Per terras vagantium et emigrantium, quippe qui multorum morborum, interdum anteha C minime notorum, semina adferre solent. M) Delectamentorum μα- bdicorum . ut hacchanalium, . larvarum, Chorearum, tragoediarum, illuminationum, ignium artificiosorum , ambulationum Per funem, Cursuum
tum equestrium tum Per aerem quorum Sub cur-xiculo millenorum morborum CauSSae Prae8to fiunt. N) Encaeniarum templorum, mercatuum cauPO-
narum, quae propagationi aegritudinum popula-
xium εRepe ansam Praebent. O) Calamitatum publiearum, quae ut docent bella. seditiones, incendia, inundationes, terraemotuS, eruptiones montium ignivomorum, tempeStates Cum tonitru, rei frumentariae inopia, longe lateque civium valetudinem pessumdant. P) Esculentorum, quo sub respectu sese exhibent Primum carnes ab animalibus, morbis Contagiosis Correptis, desumistae, putrescentes, salitae , fumo induratae; porro Misces morbis epidemicis correpti, Ope rerum Narcoticarum capti, eX aquis praesertim a mace. Tatione cannabis inquinatis tracti, corrupti, sale conditi; mytili, ostreae, cancri; denique Panis vel e secati aut cornuto, aut ustilagine aut rubi
199쪽
INTRODUCTIOgine corrupto, vel o sarina malae indolis, res
alienas, ut calcem, semina Venefica, Continent confectus ; tandem solanum tuberosum, Zea mays,
oryza sativa, avena, hordeum, Castaneae, fungi, fructus horaei, dum aut immaturi, aut insectis inquinati, aut alio demum modo depravati sunt. Q) Potulentorum, tum simplicium tum fermenis talorum, modos ad memoriam revocando, quibus vinum, Crematum, hydromet, Cerevisia, thea, cossea. cioccolata inquinari et adulterari Possunt. M Condimentorum praecipue salis Culinaris, sacchari, sinapis, aromatum, quorum interdum desectus, longo autem saepius abusus morbos Provocat. S Exeretionum et licet enim illae sudoris, ceruminis aurium, lacrymaxum, salivae,
hilis, succi pancreatici, alvi, urinae, Beminis, menstruorum, lochiorum, lactis, nec non haeis
morrhoides, fonticuli aliaequo evacuationes habituales dum a norma consueta deflectunt, utplu-ximum culpam in morbo jam PraeSente agno cant, nil tamen impedit, quominus copia excedendo vel deficiendo, aut qualitato peccando, Tursus noceant; novaque Symplomata eXCitent. T) Vestium et Ornatus, quae quoties aut Corpus humanum plus aut minus, quam Par est, obteingunt, aut illud adhtringendo functionum libero exercitio obstant, toties morbis viam sternunt.
U) Motus et quietis. Quamvis enim in ea Sem Per versati simus opinione, Pathologos doctrinae
200쪽
mechanicae addictos, effectus galutares motus illosque perniciosos quietis corporis humani nimis
jactasse, et quamvis nationes orientales decum. hendo et sedendo vitam incolumen transigere videamus, attamen libenter concedimus, inertiam aeque ac motum, dum aut limites excedunt. aut consuetudini adversantur. aut εese invicem mimis cito sequuntur, morbis ortum praebere.
VJ Somni et wigiliarum inprimis si debita illum
inter et has ratio desideretur, sique noctes vigilando, diesque dormiendo transigantur. W) meneis intentionis, potissimum dum imaginatio plus, quam judicium intenditur, dumque lucubrationes illico post pastum et ultra debitum tempus locum obtinent. X Pathematum ita ut, si dicere Iiceat, animae pulsum tangendo. essectus gaudii. superbiae, invidiae, irae, amoris, zelotypiae. Pudoris, taedii, moeroris, no8talgiae, morsus conscientiae, desperationis, timoris, terrorisque palam sant. Y) Nisus imitandi, quo saepe homo in morbum, quem in aliis adspicit, ipse conjicitur. ZJ Voluptatum et dolorum, quibus corispus humanum diu resistere nequit. AA moram, qui vix unquam sine sanitatis jactura, Ocyus se. xius observanda, laeduntur. BB Consuetudinis nicotianae sumum sugendi, illius pulverem na-xibus attrahendi, aut solia masticandi. CC) Lnionum praeconc tarum, quarum culpa serae ineptiae homines interdum ita angunt, ut gravissimi inde generentur morbi. DD Religiouum. M Atis