장음표시 사용
71쪽
quo propriae fiunt nostrique juris , immutanda est qualitas dc proprietas, ut vulgo loquiantur. Ne patiamur itaque illa quae hausimus mane. re integra 3c quasi solicta innatate stomacho , quem aegrum atque infirmum arguunt qHoties eadem l pecie redduntur cibi qualumpti fiant :sed ea naturae beneficio concoquamus in Chy- Ium , ut hinc in sanguinem N alimentum transeant. Non tam memori vomitu cruda regeramus, quam ingenii fermento tot granorum miscellanea in panem convertamus. Tot Ioris gemmas , tot florum succos ita spiritus nostri propIietate mutemus , ut diversa libamina de sapores in unum mel coalescant. Ita in unum conspirent voces variae & instrumenta div ei saut singulorum lateant voces , omnium appareant; ut ex tot dissonis fiat chorus unus , concentus unus. Eruditum itaque hunc pulverem prorsus intenti studii radio exaremus, acrem
ingenii rotam quali figuli nam versemus , ad judicii stateram omnia perpendamus, eX ingenii pixi de per inventionem propriam, vel e X aerario mentis per recordationem promet mus qUae ad rem nostram faciant: Quod siet, ii mentis dexteritate , elicio siticii atque animi confictu & quasi obstetricia meditationis opera,
res varie missas ita temperemi: S atque In Iὲ- Dum corpus redigamus , ut etiamsi appareat
unde sumptum sit , aliud tamen quam Unde sumptum 1it, appareat. . Lecta haec semina novali subacto credita prement aliquando terram segete , rumpent messe horrea : 1i acceta dat aeque d i serta periti cultoris solertia. Praeceptor igitur & ipse minime rudis tk maxime exercitatus ex hoc noli ro aut alio Rhetorice S compendio artis praecepta enarrabit : locos inventionis, definitiones eorum , Μ a X lina S, tractationes , ac jectis exemplis illustrabit.
Non tamen om nia accurate de ad tenue : vel
ab hoc , quod magistrum fere ortis reperias neminem , teste Cicerone, qui ipse eloquens laetit:
72쪽
fuerit : nudae enim illae artes nimia plerunque subtilitatis affectatione frangunt atque concidunt quicquid est in oratione ipsoque spiritu generosius , omnem succum ebibunt de os lade tegunto Novissime docebit proprios Affectuu in motus Sc concitationes. Et jam tandem proponet rhetorculo tuo argumenta, e fabulis poeticis , tragicis ut plurimum , historicis, Ethicis, declamanda, atque ea quandoque in Partes contrarias : verum haec verita: i quam maxime consona , & quorum sit usus aliquis in vita deinceps futurus; licebitque aliquando experiendi exercendique ingenii gratia proponere paradoxa Sc absurda. Praeformabit illi primum declamandi materiam & supellectilem , deline abit vestigia , digitum ad fontes lectionis intendet , commonstrabit argumenta , suppeditabit colores ; mox eum libi permittet , suis ut viribus ab ite adminiculo ponsit progredi. Progressus autem faciet non sine sumina spe ad laudes amplissimas , si se totum & rite tradiderit Stylo, optimo & praestan- tissimo dicendi magistro, autori, effectori: Hic enim vires ingenii experitur, mentem e Xacuit, memoriam excitat . iudicium format, artis praecepta illustrat, lectionis fructum exigit: studii practica, cogitationum Hermes, mandato-: ζ φος .rum nuncius : scientiarum monimentum .
quem cum multi per ignaviam fugiunt, quia memoria. magni est laboris, tum plurimi per inscitiam aversantur, eo quod rationem ejus nesciant profani, & illotis pedibus, aut manibus potius , tantae artis penetralia aggressi. His autem mysteriis initiatus hae agat, rem curae tam seriae, consilii tam sacri etiam atque etiam recta reputet via. Prius igitur quam calamum in manum sumat, operam det penitus intelligere quaestionis & rei, de qua dicendum sit, naturam, genus, statum. Deinde sibi aurem pervellet exigetque a memoria sua, si quid uspiam audiverit super ea re legeritve. centuriata ha
73쪽
bebit autorum capita, sententiasque eorum quasi per saturam acquiret: suae meditationis advocabit obstetriciam manum , solertis ingenii aciem intendet; omnia diligenter versabit . quaellionem si finita sit, ad infinitam avocabit, circuinstantias 'erpendet: hinc llatibula argumentorum lustrabit, eruet quaecunque ad conciliationem , fidem , motum faciunt. Delectum habebit copiarum . levia
quae sunt & sutilia rejiciet plane, ex aut orabit, cassabitque, ut isti loquuntur: quae virtute va-Ient di pondere . diit insuet etiam; ut Velites expecitantur, in acie stent Hastati, Principes collocemur medii , subsideant in postr
mis Triarii. Quas omnes argumentorum ,
exemplorum , similitudinum , sententiarum copias ubi explicuerit in una tabellae facie , ut ibi in proci ritu & statione appareant, evocandae prout fuerit opus : cogitandum erit non
tantum quo ordine, sed & quo apparatu, quam valido, quam splendido iust ructae procedant: ut oratio verborum stellis, sideribus phrasium, sententiarum luminibus distincta , niteat Elegantia, Compolitione fluat, Ornatu splendeat. Et tum denique ab indagationis industria &solertia commentationis se ad scribendum
conferet. Ad commodiorem autem meditandi curam scribendique laborem conducet plurimum , si in quietum aliquem locum, secretum atque arbitris liberum se recipiat, eundemque obscurum. secessu quippe, flentio, tenebrisque alitur mens; sibi vacua, altiusque operi intenta , quoties intrinsecis avocamentis dii iacta non impeditur. Hic tandem stringat calamum , acuat 1tylum ; in exercitationis hujus incunabulis , tardum ; in progressu temporis &facultatis, velociorem ; semper diligentem, ita tamen diligentem , ut videat , ne quando penna ad ingenium suum redeat, pracipiti acta festinatione . neque enim verendum est, ne manum
de tabula nesciat tollere. At ne quando a proe O-
74쪽
sio extra oleas, quod a junt, vagetur: suspiciendum erit subinde thema ; ne maceriae e X-truantur& arena sine calce, repetenda saepius erunt proxime scripta: tum ad styli commissuram , quo melius connectantur praecedentibus sequentia: tum ad cogitationis calorem, qui, si scribendi intercapedine refrixerit, ex integro recipiet vires, & , quod in certamine saltus fieri solet, velut repetito spatiosum et impetum. Sequitur ut examinet praeceptor & emendet quae ille scripserit, improba & ociosa expungat, proba & gravia ponat, in locum fortuitorum sussiciat lecta, pro insuavibus dulcia, pro confusis composita suggerat, antiquitatis horrorem exeolat, floricae novitatis ambitionem coerceat. Aliquantulum
veniae tamen indulgebit ubertati & elegantiae , quin imo alet potius indolem laetam generosus conatus , & vel plura justo concipientem
spiritum fovebit, & satiari veluti quodam jucundioris disciplinae cibo lacteque patietur.
Volo, inquit Orator . se efferat in adolescen- Cie. 1. de te foecunditas. Nam Acilius sicut in vitibus oratore. revocantur ea quae sese nimium profuderunt, quam si, nihil valente materia. nova sarmenta cultura excitentur: ita volo esse in adolescente unde aliquid amputem. Luxuriem quippe depascet increscens cum aetate stylus. inultum inde anni decoquent, multum Iatio linaabit, aliquid iplo usu deteretur. Non autem potest in eo esse succus diuturnus , qtiod nimis celeriter eli maturitatem assecutum. Nec placet multum quod in lacu statim est austerum : id fiat annis. Sic & annos feret, & cum aetate proficiet Denique ne per-Car gratia Musicae occultae, ne virtuti celatae inuratur nota sepultae inertiae ; superest, ut materiae ita formatae habitus proaucatur inachiam : ut arte stucitoque de curata & domi elaborata oratio in solem & pulverem pro- 6deat, in castra&aciem procedat, cui reia Μemoti ac
75쪽
moria maximum est subsidium . Quam trifixam , firmam, fidamque habeas , devorandum est taedium illud scripta aliena & tua ad ver- a. bum ediscendi, quae penitus cognita atque in- Memoria. tellecta , rite atque ex artis methodo disposita diligenter leges , advertesque res primo , deinde verba et eaque per intervalla Zc certas
partes divisa, edisces ex iis em tabellis quibus1cripseris, tenacius quippe Memoria quae non est quid ab Intellectu , nisi ratione distinctum apprehendit eorum vestigia, quae 1ibi familiaria non incuriosi tradiderunt oculi. Quae itaque imprimenda animo curaveri S a puci te tacite sub somni tempus, quo plus firmitatis adferat noctis interpositae quies & silentium . reposces exigesque a memoria postero mane, de- Laecato a cibi decoctione & curarum aestu, animo. Deinceps probe meditata dc comprehensa in solitario aliquo loco recitabis, Voce Clara, distincta, non stridula aut intenta sin Exordio minime) non unius toni, sed modulata
pro varia materiae, argumentorum, sententiarum, astectuum ratione. cui Vultus consentiat, subservi atque Gestus, IebuS quae a Suntur congruus 3 non vastus , neque histrionicus tamen , sed decorus & temperatus. Quae omnia ut cum gratia, venustate dic judicio piae stare valeas, operae pretium, imo necessarium erit,
ut ipse audias alios, te alii, iique artifices, qui exemplo feliciter praeeant, consilio fideliter moneant,. quae sequaris, quae fugias; atque id certe disertius quam vel eburnea Gracchi fistula, vel Demosthenis speculum tibi vocem modulentur, gestum figurent. Tum demum bona cum tui fiducia prodire in publicum licebit.
Aelio autem usu repetita relegabit metum 3 , solicitudinem, iram , rusticum pud OIem , caeterosque affectus qui memoriae ac liberiori gestui praejudicant& officiunt. Artis praecepta levidensi quodam filo & loci pertexui, quae compendii studio omiserim,
76쪽
INDET RHETORICU s. 7 Iex iis ipsis quos indicavi fontibus facile licebit
petere. 1'raeceptas his sit felicis ingenii vestri Opt. iuvenes facultatem excolere, si habitum di disertam dicendi facilitatem usu acquirere non pigebit; ibunt indolis vestrae flores quos Naturae produxit tellus, Artis firmat sol, Exercitationis educat imber in Eloquentiae & Prudentiae fructus. Summus ille Naturae parens fructus hosce, quorum ipse sparsit semina , ita benigno foveat numine: ita radiis suis illustret animetque aeternus Justitiae Ec Sapientiae Sol:
ita gratiae suae aura mulceat, imbre riget Sacro sanctus Favonius : ut canescentes illi in dies ad maturitatem in animis vestris , vos i psos ad consummatissimae Virtutis arcem evehant, ad fastigatissimi Honoris apicem promoveant: in Rei p. emolumentum, Divini nominis gloriam, vestram salutem aeternam.
Et quia illorum mentio facta est supra pag. 6s.
adjicienda curavimus concenturiata Communium Locorum capita; in eorum gratiam quibus cura erit studiumque conficiendi memoralia volumina.
77쪽
cades. calumnia. castrivi. causa. ceremonia. Cibus.cisu. civilium rerum Mos. Clementia. coelibatus . coelum. comita/. commvnso rerum. concordia. confessio. Conjugium. conjugalis fides. Conscientia bona. conscientsa mala. consilium. Constatio. constantia. Consuerudo. contentus animus. contractus . conversario. Convrvium. corpus. cor. rectio. correptio. creduliI . crudeli M. Cisra. Cisra
Damnum. Decorum. Debιrum. Deformitas. Degen ratio. Delicia. Desperario. Derractores. Deus. Dies. Discipulus. Disciplina. Discordia. Dissimulario. Dives. Divitia. Divi Iio. Doctrina. Dolor. Dolus. Dos.
Ebrietas. Edueatis. Elemenra. Eloquentia. Error. Even rin. Exemplum. Exero tarss. Exilium. Experientia.
Faeilitas. Fama. Fames. Familia. Fatum. Favo . Felici-raa. Fides. Finu. Forma. Fortitudo FGruna. Forum. Fratres. Fraus. Frugalitas. Fruges. Fuga. Furor. FurIum.
Garrulit . Gaudium. Gestin eorporis. Gloria. Gratitudo. Gulas
Iactantia. Ignavia. Ignorantia. Imitatio. Imperium. Impier . Impiadentia. Indoles. Industria. Infamia. Infant3a. Inferi. Insirmita. Ingenium. Ingratitudo. Inhumanisvi. Inimicitia. In)uria. Injustitia. Innocentia. Inpirusso. Infinia. InteνιIM. Inυenta. Invrdia. Ipse. Ira. Irrisio. Iudicium. Iurisscientia. IM. Im jurandAm. Iustitia.
Lahor. Lachryma. Latitia. Leres, jura, consuetudines sentium. L garm. Leviras. Liberal tra. Liberi. Liberiad. Libido. Licentia Luua. Lingua. Lis. Loc M. Lucrum. Ludus. Luxud.
78쪽
Magistratin. Magnificentia. Majestas Mala. Maledicentia. Malι. Mala ιιa. Medicina. Mediocritas. Medita- τιο. Memoria. Mendacium. Mens. Mercatura. Mere Irax. Metalia. Meteora. Merm. Miltia. Miracula. Mι seria. Misericordia. Modestia. Mora. Morbi. Mores. Mo-ΥΜm gravirm . Mores gentium varii. Mors ct sepultura. Mulier. Mundus. Munera. Mistationes Murtium.
Obedientia. Obsequium. Oblivio. Oecoso. Otium. Oculin. Odium. Os ictum. Omina. Opιnio. OpM. Oracula. Orario.
Parentes. Parricidium. Palso. Patientia. Parria. Paupertad. Pax. Peccatum. Peregrinatio. Persidia. Periuria. Perseverantia. Periris. Pestu. Philosophia. Pietas Pιctura. Poena Paenitentia. Poeta ct Poesis. Polaia. Potentιa. Potenrioribuε non adversandum. Praeceptores. Praesentibuε fruendum. Principes. Principium. Prodigalitas. Prodigia. Proditio. Promissa. Prostera res. Providentia. Prudentia. Principitio a. Pudor. Pudicitra. Puerisia. Pulchri, udo uastiones curis . aeuerela.
79쪽
Taeiturnit M. Tadium. Temeritas. Temperantia. Templa. Temparum res gesta. Tempuε. Terra regionesque. δε-Ma. Testamenta. Timor. Tormenta. Tranquillitas. Tueri parta. Turpitudo. Drannis.
Formulae aliquot oratoriae a me olim, quasi parectato, rudi quadam farragine congestae. non ita pedem sub alienis auspiciis xe-xillisque in aciem processerant. Has , quia se- mel, ipsius, qui ediderat, rogatu, publici juris feci, nec dum mihi satis apparuit causae, cur prolem illam, quae vel adeo implumis ad fidem solis educta nisi infidus sit amicorum portus, astectu quam judicio fallacior exploratores ignes irretorto contueri lumine sustinuit, unguibus Levis laniatam nido praecipitem darem: agnitam dc vindicatam fovere hic lubet, suscipere, & proferre: si pauca prius de consilio in iis meo , ipsarumque usu dixero. Atque in his quia Imitatio utramque paginam facit, utrumque munus , & staminis & subtegminis subit; non pigebit ab illius exemplo telam ordiri. . Inter
80쪽
De Formularum Usu O Imitatione. 73 Inter Georgica Hesiodi praecepta decantatis- Ab Abi msimum est illud & παλυΘρύμ-ν. tele etiam
quae in montium jugis sedebat, solicitata imbrem dedisset, h. e. nisi legionibus Minutianis in extremo jam discrimine laborantibus Fabiana se acies repente , velut e coelo demissa ad auxilium, ostendisset: orationi, inquam, illi, quam Minutio assingit T. Livius milites suos hortaturo, supplices se, gratosque Fabio praenarent, hoc praefigit exordium . Sape ego audivi, Mιlites , eum primum esse virum, qui bi ipsc consulat, quid in rem suam sit: secundum . eum , qui bene monenti obediat : qui nee ipse sibi consulere , nec alteri parere scit, eum extremi ingenii esse, Oe. Quod idem ante oculos habuit dubio procul Seneca η. Nemo , inquit, per se fa- 'Epist. sχ.
rigat , aliquis educar. tauosdam ait Epicurus ad veritatem sine ullius adjutorio contendere . hos maxime laudaι, quibus ex se impetus fuit . qui δε- ipsos protulerunt: tauosdam indigere ope aliena, non ituros, s namo pracesserit, seu bene secuturos ;egregium hoc quoque , sed secunda sortis sngenium. Nos ex ista prima nora non fumin, bene nobiscumagitur . si in hane secundam recipimur. Neque hunc quidem contempseris . qui alieno beneficio salvus se potest : er hoc multum est, velle Diva. i. Praeter hae adhue invenies aliud genu/ hominum . ne ipsum quidem fistidiendum, eorum, quι cogi ad rectum compedιque possunt , quibus non ducerantum opus sit , sed adjurore, ct . ur ita dicam ,