장음표시 사용
61쪽
versos habitus, diversos exigit characteras. Prore itaque nata & materia iubjecta vertet stylum, ut unum formet ex iis quae dicendi genera , characteras, ideas nuncupant, numerantqUetres: Humilem , Mediam, Sublimem. Quae omnes a se invicem discernuntur, cum Verbis &Sententiis, tum Luminibus eorum Sc Orna mentis ; nec Periodis minus, Compositione de Numero Htimilis itaque Idea , erit elegans , pressa, verecunda , leniter fluens, simplex mnnditiis: non tamen inculta aut sicca, non enervis aut
arida. 'Media insurgat aliquanto altior, transationibus crebriori sed modestis; figuris florida, egre iasonibus amoena sementiis fluens, lenius tamen, admodum lucidi amnis crepante pede per calculos defluentis, pictas utrinque floribus Zc inumbratas sylvis ripas lambentis. R Sublimis, vel borum tum singulari delectu, tum audaci pondere, atroci figurarum dignitate, gravi sententiarum majestate, periodorum respiratione crebra, validioribus vibrata numex''g- ris, rapido affectuum aestu, conglobatarum am- plificationum acta impete, non fulgure tantum
νους. coruscet, aut tonitru terreat, sed & fulmine - 1aciti. Eg- riat: aculeum post se relinquat ορμη διάπον.
iui ι uri neque in sensus irrepat, sed irruat: instar rapi- characte- di torrentis hyberni S nivibus aut montano flu-rmn babes mine aucti. pontemque aggeremque indignati, ius diuti sternat agros 3 saxa devolvat ; viana ubi non in venit, faciat; secum auditorem, vel contra nitentem, ferat, cogatque ire quo Iapit.
3. lib.Fab. Haec tandem est illa virtus, cui Oratorum
xx. I ib. I. cap. Mart. Capel. s. lib Fortunatianus 3. l. S are Z. R. lib. S g. 37, 3c q8. cap. Dreis. I. lib. p. 93 .m x. Gest με. Melch. Iun. meth El. cap. 2 . Hi p. c. I 6. Rech. Syst. Rh lib. I. cap. 2, I, . Alst. Or. 4. lib. I . eap. Caus. lib. s. cap. I, 7, 3. Volsius. S. lib. cap. 8, 9. Vallad. lib. 6. disp. i.
62쪽
Graecorum facile princeps primas, secundas . tertias dedit. Idque jure optimo. Est enim Pronunciatio , sermo & Eloquentia corporis, imo ipsa totius Eloquentiae vultus, anima dc Vita. Quid enim 3 Annon languent Affectus, intermortua jacet Delectatio, omnis Fidei perit fides, nisi vivae vocis face animentur, nisi
significi Gestus facie figurentur Hic quippe
aia animum per oculos, illa per aure S penetrans, intellectum expugnat, affectus in vincula abducit. Huic itaque ianto futuro bono, etiam a balbutiente insantia , summa adhibeatur cura sparcaturque in lubrico a pueritia in adolescentiam transitu ; ut vox formetur firmeturque clara , facilis, distincta, flexibilis, quae pio ut erit dicendi, asseverandi, monendi usus; prO- ut suggerent ira, vis, voluptas; dictabunt metus, tui se ratio, modestia, aliasve quispiam affectus ; valle & per gradus intenciere se ac remittere, sonoque inflexo reddere lene, asperum, vehemens, teneIum, grave, acutum valeat. Camoenarum haec princeps Calliope et, ' ζ'..i2 i Iuni dinat; pro rerum, affectuum. ipsarum- i. Pri .h'
que Orationis partium ratione omnes sono- se effundat. Ium gradus variet. In Exordio non protinus I xl I Rcun-
valla erumpat ; sed a sublimida di tremula vo k: a uia
ce paulatim exurgat. In Epilogo vocem de in- & incitata.dustria instingetu, dabitque operam ne dissimi- ςmpq r. lis sit Orationi Orator. Atque huic suise agen- risu imtur, Vultus, animi speculum,& Oculi, quC S hue eae suae, Dernosthenes lucernas animi appellat, in ira dc nec modum Odio concitandis, non minus quam in gratia dc Zj :' 'amore conciliandis duces . qui indignationem o. uli. flamma scintillanies, qui laetitiam juxta ac dolorem lachrum is manantes testentur; modestis bique conitantes, ne rigeant aperti nimis, ne M..., que tremuli nictent. Μ anus multiplicis habitus sine quibus
iat ratio, sedebilis oratio, ne sint otiosae 3e quiescentes e non tamen gesticulo ae aut vastae , mimicum aut scenicum referentes : sed temperatae N quae forum deceant. Dextra praecipue agat , huic sinistra sui serviat.
63쪽
artifices, utcunque mutae, taciles tamen animi indices, & per omnes gentes atque nationes linguis divertas, communis sermonis interpretes. In agendo dextra principatum obtineat, subserviat 1inistra. Tanto autem acriores in animis audientium exardescent faces, quanto vehementiori vocis gestusque intentione affectuum flammas suo ipsius conceptas de quasi accensas pectore significarit expresseritque
-- Si tu me sere . dolendum est Primum ipsi ι bi: tunc tua me ιnfortunia ladent.
Cle. 1. de TX posita sunt Naturae primordia & Artis ad aerat. Soar. minicula. supersunt Exercitationis subsidia ;Τ sine quibus corruunt illa dc jacent. Agricolaesi , . i. e .peritissimi solum vel optimum squali et situ. svatii ' lentibus dumisque horret, nisi colatur, nisi Rhetoris exerceatur. Iubacto , inquit ille, mihi ingenio opus est, ut agro non semel arato, sed novato atque iterato ; quo meliores foetus possit de de compo- grandiores edere. Subactio autem est usus, Au- .lamai t. Lectio, Literae. Quibus enim donis cu-kibiit, ea u. mulati, quibus e X culti artibus, ipsa in Eloquen fis positis tiar arcem conscenderunt veteres illi oratores
An utique credimus eorum nascentium labris insedisse flexanimam Suadam , cujus quasi Gratiis a filati evaderent aliquando in Deos mortales , suoque arbitrio moderarentur animorum habenast An utique opinamur eos e pigris enchiridion, formularum, observationum rivulis hausisse , quod suspensa aure biberent audientes 3 An putamus eos ex insulsis Rhetorum placitis, insubidis scitis, inertibus om- cinis prompsisse arma, quibus humanas mente percellerent; artes. quae altius infixos aculeos, post se relinquerent L Errat, longe errat, qui S-
is virtutem diam in yutidia latere puteis, . Eloquem
64쪽
Eloquentiam angustis clausam fistulis tam male habitare arbitratur. Ditioris venae est purum hoc aurum, ab altiore fonte pura haec aqua. Semina quidem in commune sparsit natura, fovete a gremio ars praeparatque : verum fructus Omnis, perfectio, cbnsummati ossi a lectione, studio, cura. Ex tripode penitissimae sapientiae est illud a Apollonii r A νάγνω Πς τ οφ ν λεξεως a Apollo ες . Lectione velut laetiore pabulo alitur atque nil Rhodii enitescit facundia, quippe ninc multi juM ex- ' xRx undat eruditio, rerum omnium exuberat 1 cien- χνωhi ' tia , unde parantur amplissimae dicendi opes. mat. i. e. Lectionis vero cum duplex fit usus : unus in Senec.8S. orationis corpore formando , alter in anima P R ejus dc mente firmanda ; ibi verba dc compositio requirantur ad styli imitationem, hic sensus de dispositio ad rerum cognitionem ἱ utrumque autem prospiciat, ut, qui minus ingenio valent, aliorum subsidio sibi facultates comparent: maxime erit e re praesenti, quantum fieri potest , utrique consulere. Quamprimum igitur puer e Grammaticis excesserit, dc emendatae jam sanaeque structurae stipendiis emeritus certo pede figit terram , exerceatur probe vertendo e vernaculo in Latina , necnon transferendo e lingua Latina in vulgarem , atque eadem vicissim, interjecto modico tem pore, Latine reddendo. Atque hic solicite &accurate versabitur in b verborum electione ι vs l. atque phrasea s accommodatione . Deinde Lontinum tingatur mihi leviter e Compositionis prae- seceptis , mox etiam d Variationis , ita demum instructo expeditior ad Imitationem sternetur via, ad e Imitationem , statuam il- I L. Stre-baeum de
electione & oratoria collocatione verborum, & Phrates Schori. e Supra.d Ex praeceptis Eras. l. de copia Uerborum 8c Rerum. B. Nech. 2. I. Rh. . c. 23. Rod . Aericola I. I. de Inveni. c. s. Imitatio. e Cic. de Or. 2. l. Min Bruto . ad Her. Fab. Io. I. a. c. πως Est si Hermo.
πιζὶ Mi L. Vives . l. de caus corr. art. Ac . l. de trade a dis disciplinis . ubi adjicit exempla Sturm. tribus l. 8e in nobilitate Iiterata. p. 332. Paschal de Opi. genere Elocvt. Treuiter. meth. El. c. 3 . Dress. l. 3. Κeck. 2. l. U. Rh. 2. c. AIst. Or. a. l. C A. I. s. c. s. ω 1s, Val.a. I. I. . c.
65쪽
lam Μercurialem , quae quali digito viam rectam & compendiariam aci Eloquentiae arcem commonstrat. Quicquid enim manu sulci pitur dextre, quicquid mente concipitur feliciter; omne illud exemplari huic virtuti accepta referat initia & incrementa ue pene dixeram , exitus & perfectionem. Quid enim aliud sunt opera summorum artificum Quid aliud Ideae mente conceptae i quam exempla quaedam prototypa , originales quidam moduli , quae imitetur tolertia, quos ars exprimat. Imo quid aliud sunt Artes lita, quam Naturae summae illius opificis pedisse quae &discipulae, cujus vestigia quo
pressius sequuntur, eo propius a perfectione ablunt. Quoniam igitur in hujus emcacissimae virtutis cardine vertitur Eloquentiae janua ἱ Prono studio , affectu , conssilio scratur Oratoriae candidatus, ut alicujus in dicendo ait similis,
quem tota mente atque omni animo defixus in- tueatur, ut quae domi non nascuntur, aliunde petantur commoda. Ille autem lit Unus, quo
aequabilior componatur stylus ; atque idem m. suo genere optimus & pei feci illimus, in quo& optima quaeque sibi proponat imitanda: nam-
ue minus eirabit qui re te collina abit ad sco- . pum. Jam vero , quem Ciceronem praefercndum aut parem invenias 3 conclamacissimo omnium consensu, Latinae linguae parenti, genio, Se Imoni, Deo. cujus ingenium suo par Imperio nacti sunt Romani rerum Domini. QM vol' hoc nomine se imitatione dignum praei titit, quod di iese, .cum se totum elogium est ' F: bii, maximi in hac arte magiitia ad imitationem Graecorum contulisset, videtur emnes isse vim Demo ullenis, copiam Platonis, jucunditatem lio cratis. Nec vero quod in quoquo optimum sirit, studio consecutus est tantum, sed pluriσas vel potius omnes ex seipso virtutes extulit immortalis ingenii beatissima ubertate.
Non enim pluvias ut ait Pindarus ) aquas colligit. sed vivo surgite exundat, dono quod a in
66쪽
providentiae genitus , in quota totas vires suas eloquentia experiretur. Sciat ergo te muI- tum profecisse cui placebit Cicero. Perpetuus itaque lit orationis dictator, dilertissimus ille Romuli nepotum. Ex illius felici tacilitate proponat alumno tuo Rhehor, propinetque pe-1iocium uuam aut alteram primo, quae facile admittat imitationem , possitque intelligi, characteris humilis aut mediocris. bubministret illi argumentum aliquod materiae sequacis, &quae candem cum exemplo pio polito formam unde quaque possit induere . Ostendat deinde Imitandi artem dc rationes; ut vel eicem corpo Ii aliam vellem induat , vel eidem velit aliud quaerat corpus. hoc e II, I ut manen
tem sententiam alia investiat oration λ M. zz.
2 aut sententiae tuae ac novae habitum Illum . .: si odorationis modice immutatum conformet at- animo sis quς adaptet. Doceat. χ ouae ab alio bieviter si iis Mus cicta tuerunt, Fufius piole qui di Dilatare, sed con si quae fuse ab aliis explicata lunt, Contrahe - suetudoxς S J Aiadere ex proprio ; 6 Subtrahere o I. IR L enuar,namenta , & res vel unde Exponere, Vel orsa' ' .hia, te Variare ; 7 ex Graeca aliave lingua sumptum lensus v
sua Latinitate conare , 8 Orationem nume- carcinus.
ris striciam asserere in libertatem , 1 olutique juris facete ; 9 locutionis figuram, membia,
ordinem , exornationem Mutar C atque Invester c : ita parc& simile auferre, ut fit tamenci ver sum, de aliud quidpiam esse vigeatur: ut ar S appareat, lateat artificium . Deci ucat' ita instruetum in Imitationis arenam , compo nat cum Exemplo, exigatque artis specimen, i quod ciligenter conferet cum exempliari . monebit ubi ab exemplo & arte recest Lm et
ipse emendabit, supplebit quae deerant, circumci et si quid redundet. Hinc progrediantur licebit ad longiora, dissiciliora , altiora et ad periodos artificiose concinnatas, i ad narrationes , confiimatione S , argumeΠ-
67쪽
γ, is apud Rhetorem exercita tionibus sFabius. I. IC. I S. D I. Emporius . a. sca. i
paradoxo eius & orationes denique integras; easque tractandas vel aemulatione parili , vel contrariis causarum partibus susceptis. Monebit interea, compilatoris esse, non imitatoris, ex alieni Scentonibus consarcinatis sibi trabeam aut virgarum sagulum consuere : servi pecoris esse, unam aliquam praetextam purpuream repraesentare, non polle corpus universum effingere: tardi hominis esse in furto deprehendi. Videat itaque ut fiat repetundarum reus, ne peculatus aut plagii postuletur, ne de vi aut
dolo malo arcessatur. proinde, neque curet Verbum verbo reddere tanquam fidus interpres aut religiosus explicator, neque invenustatis ornatuique cuticula curanda sit sollicitus, sed Zc rei naturam laboret penitus scire et characterem advertat, circumstantias observet,
atque illius, quem sibi imitandum susceperit, consilium . acumen , animi indolem , variae eruditionis carnes , ossa & medullam, argumentorum lacertos & tractationem validam exprimat potius quam verba de stylum . Et cum pigri 1it ingenii, maleque de se judicantis acquiescere inventis, a in pressis usque vestigiis insistere , di dum in re tenui solicitam curam adhibet, fateri se rebus magnis imparem ; hortetur eum jam aemulari, jam secum duce suo conferre, si quid supra fieri possit,. aggredi , praescripta transcendere , nare sine cortice, in altum vehi, seque jam ventis permittere. Ad quem palum jam probe e Xercitatus tyro noster, ubi vitus est firmasse pedem habitu certo & aequabili Ciceronionae orationis filo, deducatur per pro gymnasmata , chreias , locos communes, Et hologias b, &c. in laetiorem
campum orationum Demonstrativarum , latiorem Suasoriarum. Ne Que enim hujus aeta
tis , neque sane nostri fori sunt Judiciales,
a. e. I. & q. Pristianus r ex Her. p. 322. Theon. Aphthoaι de Ethopaei ac loco cominuat. L. Viv. q. I I. Alst. Orat. l.
68쪽
quarum scientia & arte jam non indigemus, uitra quam requirit eorum quae scripta sunt Analysis dc artificii observatio ; postquam , sublata dicendi scena, descivit ab orationum splendore forensis illa pompa, formularum qua-Iundam angustiis terminata. Ut ergo ab ipsis Eloquentiae cunabulis legitime studeat dc per
Omnes numeros progrediatur candidatus noster; petenda illi cognitionis rerum facultas atque opes ex ipsis sapientiae penetralibus ;L. Auditione attenta, multa. 2. Lectione presta, 3. Commentatione seria. q. Praeceptis artis,s. Diligenti Stylo , 6. Dicendi denique ulu . Utilis apprime est Auditio . tum quia auris est scientiae organum , & quae ab aliis multo diutinoque flucio fuerunt inventa, nobis tranS fundit no ruta una: tum quia dicentis viva voce ac spiritu movemur magis, excipimusque nova
illa velut nascentia cum favore dc solicitudine ;trahimusque insuper in exemplum si quid in
pronunciatione , eo quod decuit, placeat Auditione tamen ut uberior, ita certior de liberior est Lectio. audita enim volucri quadam a delectatione abeunt irrevocabilia: lce a repetere licet, sive artem, prudentiam & conlilium, quae celavit disertus artifex, propius advertere; sive res ipsas memoriae penitus a Dfigere velimus. Hoc orationis ad coque eruditionis atque scientiae pabulum voremus, dc, ut ita dicam, helluemur. Hoc veluti quotidiano cibo alatur pinguescatque oratio Exhausta enim eloquentiae fontis vena statim in arescit, nisi quotidiana lectione refercias Nili oleum continenter instilles, extinguitur lucerna. Stuis diorum navem regat fixa haec sapientiae polo Cynosura somni inertiaeque Oceanum nunquam subitura Helice. Firma sit lectio , certa, assidua,& consans; non desultoria levitate intermit ten S aut vaga. Quocirca teneram hanc dc musteam aetatem, ut neque depulsam in totum
lactea illa Ciceronis ustatate, . ita neque uno
69쪽
ut ut pulcherrimo prato coercitam velim, at cret ceniem, per foreos aut Orum agro S liberius vagari ; adultam , aperto gaude se coelo , Idque deusidis exemplo ; qui Crotoniatis Helenam picturis, non putavit omnia quae advenustate in quaereret, uno in corpore reperiri
posse: plures itaque praeberi sibi virgines poposcit, ut mutum in simulachrum ex anima IteXemplo veritas transferretur. Vorandae pla- In primis ne sunt orationes non Ciceronis modo , sedor ει iMDς. habentur apud Caesarem, Livium, Salu poeta, pro uium, Curtium , Tacitum. Concoquenda: hi Milone, M. storiae eorundem , nec non Suetonii, Flori, Vel-Μ-r ς ii0. Ieii, & quotum est historia quae dicitur Augu-Roirio A. , naturalis historia Plinii superioris , junioris merino, epistolae Valerii collectanea. Historia quippe Dein ro , oratorem alit, narrandi facultatem suppe itar, sylia Ceb instruit e Xemplis, quae quali praejuo 1 cata iuntlia; Phi. & expertinenta quae Ue futuris concludant. De - ippi ς. pascendae Fabii institutiones, & quae illi adscri-ithim ibuntur declamationes , panegyricae Plinii dedi a ii aliorum, Pacati imprimis. Comoediae plauti de Verrem 6. Terentii. Libaniat ad ultioribus, Agellius, Ca- , ά . . si pella , Apuleius caeterique Africi nuperi, deni-χ. ine. Rh. que Petrarcha, Politianus , Lipsius, si rada, di ,
c p. r. re quo nunc calet non tantum juvemus omnis, VRlὶ - .i, Barciatus. Ante omnia , humanioris erudiIionis liudiosos immorari decet atque innutririca 3 Cie. i. summis illis ingeniis & Moralis scientiae ora-Or Quint. culis, Platoni. Senecae, plutarcho. Quam salu- o. i. . . . taris autem vel necessatius potius iit tuturo Oiri him; . . ratori poetarum haustus, oratorum princeps, cum verbo oratoriaeque primores consentiunt. Legendi,
rum 4ςiς - inquiunt, sunt Poetae , quorum lectio plu-
δ' me confert oiatori. namque ab his di invitate, sen- rebus spiritus , & in verbis lublimias, ta in attentiarum fectibus motus omnis , & in personis decor pe-,dis: ἡ.ό titur QVippe divino quodam numinis amatule, , tum concitati, immortale quiddam ac coeleste spide eori ob-rant, sententiarum concinnitate mirabiles, lunaiis VR xissi ne verborum conspicui, numerorum modula- . tione
70쪽
tione suavissimi. Μ eminerimus tamen non per omnia poetas esse oratori sequendos , nec libertate verborum, nec licentia sententia Ium : neque sa) totos versus aut he mestichia ca solutae orationi in farcienda. Verum ne memoria tot tantarumque rerum multifaria & consula lectione obruatur : ne quid ex iis quae le--Hor-gimus, audivimus , cogitando i psi invenimus, QEenes sue fideretur: utile imprimis erit, quae illustria sunt de notanda videntur, librorum custodiis concredere, tanquam cellae penuariae & succen- N. raperturiato memoriae lubsidio. Quorum altero nOtentur verba rara , nova aut novo beniu ulu sp quae vine veta 3 phrases in ligniores suis quaeque distinctae Ox di νενο titialis, formulae elegantiores, ad Contextum , bc Materiam, quarum exhibetur tabella infra, j. z. ,& in sequentibus specimen. Altero adnotabuntur ornamenta& Argumenta, Similitudines , & Translationes, quae sunt in unam vo- pist. dicem contractae limilitudines , allegoriae , imagi- Adra mne S, exempla, acutiora dicta , sententiae , allusiones aut quae alludi vel inverti possunt; eaque, . h , digella omnia , dc per ordinem alphabeticum ti baui tea suis titulis atque capitibus tanquam civis celli Dque lubiecta. Quoniam vero , ut ait b) ille, nemo percipere tot reconditas aut tam varias re S ex νa habeat
potest, nisi ut scientiae meditatio, meditatio h-πς ς. ni facultas , facultati vis eloquentiae accedat: AEralia per quae colligitur eandem esse rationem & in dialoeo, percipiendi quae proferas, & proferendi quae '' ς 'Rii . . perceperis: ne condi magis alienorum effatorum quam nostrorum conceptuum promi 1I- no adjutrimus 3 intingendus tandem in nostram animi Mnt. mentem erit calamus, senatus convocandus in
corde consiliarius ; stylusque inde acuendus. ' ,
Nec quae legeris , in codicum aut etiam memO- cammen rariae adversaria tam referenda erunt, q. iam men- ''tis: curandumque ut eant in ingenium quippe cujus in vaseulo liberius ac frequentius tingatur stylus qua in memoriae. Tot tamque variarum undecunque congestarum opum , quo