De Amiani Marcellini digressionibus quae ad externas gentes pertineant

61쪽

I, rum, doctique Sunt numero haud pauci, super his scientiam callunt quae fatorum vias Ostendit Modicimu autem, cujus in hac Vita nostra nec parca nec sol ria usi durantur adminicula crebra, ita studia augentur in dies, ut, licet opus ipsum refellat, pro omni tamen X perimento sufficiat medico ad commendandam artis auctoritatem, si Aluxandriae se dix0rit ruditum . D Rursus nihil suo in libro tradidit do iis disciplinis

atque artibu quae quarto saeculo in Gallia viguerunt ut o praeclaris viri si hujus regionis scholis ortis qui in romanis

littoris vorsati sunt . Ammianus enim, ut Supra Vidimu S, taulum modo os Gallos novit quos Vetere Scriptore S, Vel graeci,

vol latini do scripsserant. Quod tibi confirmabitur hoc loco u P0rhaec loca hominibus paulatim sexcultis viguere studia laudabilium doctrinarum inchoata per bardos, euhages et draSi das . D uae non in ejus aetatem, sed in priorem, incidunt. Ex iis quae exposuimuS, est in promptu nimiani doctrinam in his digressionibus quae ad X terna gente Spectant, non tantam esse quantam pS aequalibus persuadere studuit. Haud dubium sesso enim vid0 tur quin in populis jam notis d0- scribendis plurima priorum a uetorum studiis is tribuerit Attamonis his populis quatuor I hraci OS. Persas, Medo S, AEgypti OS, non quale Vetere S Stenderant, Sed quales ipse suo tempore Viderat, nonnullis in locis eum posteris interdum proposuisse libentius existim O. Odem modo, quanquam ad complures Occidentis populos adhuc Ob Scuro S, Francos, SaXO- ne S, Alamanno S, accurate in Spiciendo non es applicavit, tamen nonnulla d Burgundionum origine institutis quo suo libro inseruit, quae nemo alius tradiderat. Denique ii regeographica laude meruit, quod, qua Orientale gentes nullus scriptor antea descripserat atque incerta fama ad romanorum civium cognitionem tantummodo transtulerat, eaScuique quasi in speculo cernendas curavit Etenim in eo prae-1. XXII, 16, 1 et Seq. 2. f. Fuste de Coulanges, Invasio germetnique 1891, p. 2sέ Boi8Sier, La sini Paganisme, . ΙΙ, p. 78. 3. XV, 9 8.

62쪽

eipii conspicuum i si ingenii cumen quod nonnulla, nova, in altilita magni momenti, quiae pri0rum auct0rum peregrin t0rumque cul0s ut animum sugerant, de his mirum in m dum perspexit. Respice quam multa ignota Romanis antea es sunt de Hunnis, Saracenis ita lanis Ex quibus aliqui, varia

alligit Noster et fines, et originem set corpori habitum et vestitum, et victum ivpgam vitam, et indolem, et studia bellica, et pugnandi rationem, et instituta. Non me tamen fugit oum dum non ruditissimo legior ab omni parte salis secisse, multaque in jus digressionibus esse desideranda quae ad complures gente terrarum tunc notarum pertinent. Sod hoc excusari Olus eo quod nostra etiarn a talo qua clarorum virorum summa diligentia ad haec cognoscenda plurimum attulit, haud pauca reperire licet adhuc manca atque imperfecta.

63쪽

Supurior dissertatione quae nimi aut ingenio tribuondaessent, quae de Sideranda, in lucem producere studuimus: nunc, ut propOSi tum munia pro viribus impleamus aliquid nobis faciundum superest ut quae auctori sidus habenda sit, expendam HS. Λ primum quidem, id si dignum quod animadvertatur Ammianum suum Veritatis patefaciendae amorem in hoc loco commendasS si Opta Veritatem, inquit, pro se S Sum nunquam, ut arbitror, Sciens Silenti ausus corrumpere vel mendacion . Neque quidquam est cur ejus testimonium in dubium vocarid obseat. Etenim quam simplici et ab omni simulation alio notu urit animo, apparet in his Verbis ubi quae ignoravit, praedi- caro non dubitavit si juxtaque Massagetae Halani et Sargulae, aliique plures ob Scuri, quorum nec Ocabula nobis sunt nota

nec more S D.

Ad hoc accedit quod Ammiani adeo sincera fuit fidos, ut soalia vidisse alia legisse , legentes prae mouere Voluerit. 0- quo lucta atque x variis libris assumpta ad formam quamdam et spectum jam ante mente conceptam invertere et detorquere plerumque Studuit, sed qualia apud priores scriptores legerat, talia suis di ossionibus saepius inseruit. Quod mani- fusium os in locis quos in fontibus inquirendis supra attulimus. Cui quo vero ad externas gentes describendas sese appli-

1. XXXI, 16, 9. 2. XXII, 8, 3 Vide quoque XV, 3, 6. 3. XXII, 8, 1.

64쪽

canti cavendum est e suo ingeni0, supe in patriam iii tati, sui si uiliis indulgeat si aque u ibis quoerendum si utrum id Ammiano obversatum Sit necne. Sane me u0n sugil mi in pri0ribus dequalibusque civibus assentatum esse noenon romani dominatus more abreptum se prostsi itisse in hoc loco ubi Egyptio magis

quam par si insucinius est . Atque omni senio assentior qui Ammianum do his volui coactorem loculum S Se contendit . Noster enim non solum eorum vitia pluscita Si Vituperavit, Sed etiam quasdam virtutes, lenitatem humanitatem, temperantiam, industriam, is proprias atque procul dubio tribuendas silontio immerito proeleriti . Neque lamen indo sequitur multarum gentium vituperatorem ducendum esse. Nam quo ut 0rum et Galactophagum et Hyrcanorum, et IaXartarum trabiorum et rimpha Orum, et Persarum, et Halanorum, o Gallorum, o Parthorum, ut alios omittam, virtutes non dissimulavit . Ex quibus celebravit, non tantum eas lenes, Velut pudorem Verecundiam, temperantiam, justitiam, pietatem, sed etiam illas, quae, velut fortitudo, RO-manis maximo digia δ' laudo videbantur. Eadem ratione, etsi Romanos rei militaris scientia praestare pel Suasum habuit, tamen non reticuit aut extenuavi quod

valor sibi vid0batur in ea belli serendi ratione qua hostes ulis olebant'. 0 quo nimia in Romam pietate alienarum gentium ritus instituta tuo improbavit. Nihilominus ansam ad ro prehendendum dedit quod, Om-

plurium graecorum latinorumque Scriptorum more, numina Sua at tu institui a barbaris nonnunquam altribuit. Sic, Scor-

2. XXII, 6, 1 XXII, 16, 23. 3. Iisto ire romaine, traductioniagnat triolatain, 889, t. XI, p. 190.4. Ibid. et Perroi, Histoire de Partians antiquite, Paris, 1886, t. I, p. 4 et 42 cf. Brugsch-bey,iisloire de Egypte, p. 14-15.

65쪽

vici ingenii admirator erravit in hoc loco ubi commemoravi Druidum instituta ad Pythagoram osse reserenda R. Inter eos rasidae, ingeniis celsioros, ut auctoritas Pythagorae do-crovit sodaliciis adstricti con Sortii S. . . . Is autem, Graecos ab AEgyptiis Sacra accepisse contenduntum Herodotum secutus est si hac institutus, inquit, prudentia Pythagora colens secretius duos quicquid dixit aut voluit auctoritatem osse instituit ratam, et femur Suum aureum apud Olympiam saepe monstrabat et cum aquila colloquon subinde vis obatur. Hinc Anaxagoras lapides e caelo lapsuros et putealem

limum contrectans remores futuros praedi Xerat terrae M.

Quin etiam, sive objurgationibus cives admonere et ad meliora reVocare voluerit, Sive veritatis dicundae studio sit impulsus, orsarum judicibus laudatis, Romanos judicus illius

aetatis illudere ausus est, nedum aequalium praee seu laudator sit habundus u Ad judicandum autem usu rerum spectati destinantur et integri, inquit, parum alienis consiliis uiligunto S unde OStram con Suetudinem rident, quae interdum facundos jurisque publici peritissimos post indoctorum conlocati erga Dq.

Constat enim Marcollinum nostrum aequalium Vitia non reticuisse. 0stos illae reprehensiones sano acerbae quibus in nobilium ac plebis romanae mores invectus est re alii nullo quaerente ullus severitato ad Simulata patrimonia sua in immensum extollunt, cultorum ut puta forassium multiplicantes annuos fructus, quae a primo ad ultimum solum s abunde jactitant possidero Mensarum enim voragine et Varias

voluptatum illucubras, ne longius progrediar praetermitto

1. XXVII, 4 4. Conser Grote, Histoire de a Grece trad. de Sadous. t. I, p. 36. 2. XIX, 2 6 Cs. Die senbach loc. it. p. 185 HermeS, XVI p. 607. 3. XV, 9 8. Cf. Belloguet Ethnogenie gauloiSe 2 partie, toc cit. p. 321.

66쪽

illuc transiturus qu0d quidam per ampla spatia urbis subversas tui silic0s siue periculi metu properant . . . et si admo illi in mirum videre lubem invulneram mutilibus ardore quo dum infusi, cum dimicati0num eurilium eventu pendensem, . restes quoque illi loe ubi multos senatores ac senatorii gen

ris sentinas ouus venosiciorum, stuprorum et adulteriorum Recta Salo Osso posteris retulit .

Sod non salis est seri plorum in populis X turnis describendis aequo animo atque sano integro quo iudicio usum esse ad hoc ei cura ad lithon tu si ut si dum operi orat. Qua se haud dubio non abstinuit minianus Is enim, quum nihil antiquius habuerit quam vera dicere, non tantum ad multos auctore S O-mine quid om non addito tostus, sed etiam, ut Supra i simu S, ad nonnullos nominatim asserendos curam contulit. Quod Vero, alii per quos profecerat nominatim allatis, alios praeteriit ex quibus permulta manifesto hauserit, eum non reprehendendum os Se puto. Nam, ni fallor, non id dissimulare voluit, sedimi latus est quod plerique prioris temporis Scriptores, Strabo, Livius Tacitus, ut alios miliam jam essecerant, qui tantum in auctorum dissonsu indicando vel in memorabilibus singularibusque rebus commemorandis, fontes declaraverant quos in auxilium Vocavi S Sent. Atqui ne praecipit judicio fallat lectores, auctori opinionem non temere equi Olet. Elonina quodam loco, non modo eos testes habuit scrip tore quorum tradita retulit, sud otiam addidit se ipsum eadem vidisse. Sic XXIII, 6 30 u ut scriptores antiqui docent, nosque vidimus. D Alibi, quorum incolarum SSeVerationem protulit, eorum suo testimonio confirmavit, ut in hoc loco XV, 9 6 Regionum autem incolae, inquit, id magis Omnibu RS Se Verant, quod etiam nos legimus in monumentis eorum incisum D. Subinde quidem vulgarem famam Secutus

67쪽

- isost, ut ex his verbis lique accepi, a coepimus seruntque Sed nonnunquam caute, quippe qui his si justum os crudi is adjusserit. Quae omnia sunt probi et studiosi s riptoris. At probati historidi ostendere os ut idem faciat, se non modo ex vano nihil assumpsisse, sed etiam non spernendis atque dono is augioribus usum esse Ammianus Vero, et Sinonnullos adhibuit, velut Timagenum . Solinum', Rufum Fostum' quorum audi oritas in dubium no Stra aetate Vocatur,tamon haud exiguam meruit laudem quod nonnullis gravioribus confisus est. Percense enim uni Versos quos asstivit quantam doctorum turbam quibus fidem habendam osso compluros viri judicio eruditissimi existimant Elmo murum, ut Thucydidom, tilalonum, et Herodotum Eratosthensem, o Sallustium, ut Tullium et Ptolemaeum, et alio quo enu

Noli tamen crudere Nostrum non discrevisse eos qui a Veri

lato secesserint. Sic XXIII, 6, 1 Res adegit huc prolapsa, ut tu excessu colori situm monstrare Persidis do scriptoribus guntium curiose digestum e quibus vera dixero paucissimi XV, 9, 2 ambigentes super origine prima Gallorum Scriptores vetere notitiam reliquere Semiplenam . Ex quibus conjissere pos Sumus, Ammianum ad externas gentes describendas Sese applicantem, qui fontes essent potissimum

Ut in scriptorum delectu, Sic in rerum quoque qua eXpOSi-1. XXXl 2, 16. 2. XXXI, 9, 5. . I. XXIII, 6, 34. 4. Ibid.

5. u Timagene I etait ulva palavre gelave a. veuuio ut te sirit in uuae de me ure oujour u peia suspeet algre les eloges que luidouue ut Ammienet Quintille Α.-Ε. Egger, Ezamen crilique des historiens anciens de la Die et u reone 'Auguste, p. 28έ).6. Te usset, Histoire de a litteratur rometiae trad. rauge. t. III, p. i. Cf. Momm sen, Solini collectanea, ed. 1864, Praes. p . . T. Croiset, evue des ludes re ques t. Ι. 1888 La veracite 'Herodote, p. 159 160, et Histoire de a litteratur oreoque t. II, p. 582-586.8. Vida de La Blache, loc. it. p. 47.

68쪽

ui S rai, sano i l integro judicio usus n0nnunquam i

niihi videtur. uum multi, libros evolvendos curasset, quania diligentia materia c0lligenda ei examinanda esset, nonnullis iii I0cis persp0cium bubuit. Quid nim P0steris siguisicaru

v0luti liis dieiis ii si loquitur in numentorum concinens liti s u nisi quae collegiss l. se comparavisse Celerum ii in modo ubi inter so scriptores consontiebant, sed etiam ubi inter se dissonlisebant, indicavit u Consentaneum est, inquii, demonstrare geographica perpluxitat monstrata ude dium ulla Iuda et varia an dona oppori voritatis interna udec Omnia satis probant qua Marcollinus do sentibus conliniadunarrationi inseruit, ea non omnino in cura sui S se conquisita.

Attamen mirari licet quod is, si v astri et accurata rerum documentorum quo cognition adjutum desuerit judicium, Sive controversias suae descriptioni inserere ut ad rem properaret, noluerit, de his quae ex variis auctoribus asciverat, nihil disceptaVerit. Nemo Si quidem, ut Opinor, qui abominiano iam subtile mentis acumen postulabit, tantamque doctrinam, ut primo aspectu recto perciperet quid in scriptorum sententii claudicaret, quid valeret. Quis nim nescit nostra etiam aetate multas res a doctissimis viris in ambiguo servari At auctor, quae Vera aut sal Sa aut etiam incerta sibi viderentur, indicare potuisset. Sic, ut Xeniplis proferendis non abstineam, O juvet cogno Scere quid ipse censu uriti his quae ad Gallorum originum spectantia retulit . Non dubitavit autem Marcullinus insulsissima nugamenia commemorare quae deo a se did0rat Timagenes. Atque tantum praemonuit Se ejus si dum secutum fuisse, atque u obscuritate dimota n quae graecuS scriptor collogisset, eadem si di Stincte et aperto D XI OS utSSe ,

nudum quid admittundum, quid rejiciendum esset, lectorem

1. XXIl, 16, 13. 2. XXXI, 2, 12.3. XV, 9, 2. 4. s. d. Schmidi, Oc. cit . . .. 3, Ot V. 5. Ibid. XV, 9, 2.

69쪽

53 doceret. Qua re eo minus excusandus esse mihi videtur, quod Livius in quinto sui oporis libro ubi Gallorum tranSgressum narravit Herculeum transitum fabulis jam adscripserat . Sod hac culpa aliqua ex parto levabitun, si animadverterimus eum potius lectori cognitu jucunda, poetarum more, pr0po nendi studio, quam nimia credulitatu in his roserundis ductum

Ob eamdem causam, quanquam veritati conSeutanea Vel proxima quadam divinatione et nativo recti sensu sologisse Saeptu videtur, tamen eas non indecoras quidum fabulas a Graecis inventas, quae ad AmaZona attinebant, commemoravit . Quam in sententiam eo libentius eundum puto, quod has fabulas etiam ab aliis scriptoribus gravibus quidem, velut Strabone atque Arriano, relata reperire liget. Quae Graecorum et Romanorum animis ita insitae fuerunt, ut plerique auctore Se a rejicere antea non ausi sint . Certo multo magis offundimur o quod in locis excorptis disponendis et ad suam rem accommodandis nimiam festinationem atque non satis diligentiae saepius adhibuit, cujus ex inconsiderata compilandi ration paene omnia derivantur vitia quae in geographicis digressibus reperiri possunt. Unii sit ut incidat in eos errores qui jam prioribus auctoribus sunt objiciundi Quod deprelisendas praecipue in his locis ubi gentium longinquarum situm definivit, Sivo memoria lapsus Sit, SiVealios aliis locis fontes adierit. Sic tolomaeum, in hoc loco ubi Abios ultra mare Caspium posuit, non recte Secutus e St M. Alibi, si Bunbur fidus habenda sit, eumdem admisit errorem quum Ρlinius in eo quod adjunxit populis quorum nomina jam ceciderant, illos qui nuper in imperii romani fines irruerant. Sic, intor Scythas circa Paludem Maeotidem terras incolentes, Melanchlaenos, Gelonos, AgathyrSOS, jamdiu noto S, atque, Ut

1. Cf. ossius, Des Theologia gentili et Physiolouim christiana, lib. I, Iol. 136, Amsterdam MDCLXVIll. 2. XXII, 8, 18.3. Grote Histoire de a Grece trad Sadou S loc. it. t. I, p. 142 noteS. . Memoires de Academi de Inscription et Belles-Letires, XXV, p. 9.5

70쪽

probabile est, delapsias, eum augibus, n0x0 lauis, natanis vovissime u0 is salso commiseuit . I in illi saepe edidi tui in divorsic libri sui in eis dum nomen bis terque asserat.

atque nonnunquam a se ipso discropei. Sic, ni ui illo ulini sal litur, a se ipso dissentit in Halanorum situ notando. Nam quodam loco Halanos in Europa, alio autem Halanos in Asia collocat . Atque mente prospicio fore ut in aliquo existimalorum reprehensiones incurrat, quod inquirere pupius misit, num quae de externis populis priores tradiderant ea sua aetate iterum dicere jure posset, novasque regionum institutas divi-Sione S, quarum ratio habenda erat, negluxit. Sic inconsideratu

quarto peculo repetivit de Celtarum Aquitanorumque finibus quae Caesar scripserat' de Gallorum habitu indole, quod apud imagunum legerat, vel apud alios auctores Augusto

aequale S.

Alios hujusmodi erroros fortasse do pro hendere licet, Sed de his non amplius disserendi est locus. Equidem lateor haec omnia Ammiani digressionibus aliquid sidui et proli detrahere. Quod si vero in his erravit,

non consulto leguntos induxit in errores atque ab omni fallaciae suspicione longissime abest. Itaque quivis judex doctus aequusque, sed non male VoluS, ad recte descripta prop0rare non dubitabit, nedum in his errOribus immoretur. Alia nim non do sunt in Ammiani descriptionibus quae nonnullarum gentium accuratam notitiam declarant, sed in his prae sortim probabilior est diligentia quae visa vel tradita retulit . Cujus rei firmissimum argumentum quod afferri possit, id est fere perpetuus consensu riu cum permultis scriptoribus, qui Sua vel paulo seriore aetate eadem tractavo runt. Verum, cum in his conferendis explanandisque,

editores set commentatore Sciam multum operae atque curae po-