De recta ratione philosophandi

3쪽

ECTA RATIONE PHILOSOPHANDI.

INAUGURALIS PHILOSOPH CA

QUAM

CONSENSU ET AUCTORITATE

MPLISSIMI PHILOSOPHORUM pDINIS

ALMA LITTERARUM UNIVERSITATE

DIE. XXIV. M. NOVAMBRIS A. DCCCLXVI.

ADVERSARIORUM ARTES SUSCIPIENT:

5쪽

De recta ratione philosophandi ita dicimus, ut primum quidem et exponam ii et re sellamus eas, quibu non utendum Sit, rationes apud philosophos maxime divulgatas, deinde quid sentiamus ipsi

aperiamu8, 08tremo eorum Xaminemu philO80phorum sententias, qui proxime uecedere videantur ad D Stram, quo quid Velimus nos magis elucent.

Hinc autem totius disputationis ductum est initium: Quoniam cogitantibus nobis ac sciendi cupidis id propositum est, ut res vere

existente quae sint et quale e0gnoscamu8, perfectam autem atque absolutam quandam Omnium rerum rationem SSe Constat, Sseque apparet, si modo sit aliquid, en quoddam neceSSarium ac per se existens, melle probatur, pura rationi usos intelligentia n0s in- Venire O8Se naturae illius primae ac per Se necessariae, sui ipsius et Omnium rerum au8ae, notionem qua inVenta, fore ut natura

universa probe cognoscatur. Qua quidem spe inductus aliquis quamvis diligenter ac subtiliter inquirat, tamen certi quidquam eum invenire posse negamus. Id qu0 demonstratur in

quae est de purae rationis methodo.

Capita distinguuntur tria: CAPUTQ. Quae sint quamque diversae philosoph0rum de naturae principiis sententiae brevi perstringitur. CAPUT II. Omnes fere, quae et concipi possunt et defensae sunt

a multis et gravissimi viri de ente Summo ac necesSario, opiniones instabiles esse atque incerta8; neque philosophorum ullum id efficere, ut pura ac ne deSSaria ratione Vineat, tale esse, quale dicat ipse, princi9ium. CAPUT III. 0cetur, qua de causa nobis id necessario contingat, vidi ut principium per Se neces89rium, quamvis id existere intelligamus, si modo aliquid existat, tamen nulla ratione idem concipere aut demonstrare aleamus, sola scilicet et pura mentis usi intelligentia. - Qui fit, ut decipiantur qui hoc modo Verum Se inVenturos esse confidunt, multoque iis veri videatur similius nihil quam aliquid existere. Cui tantae dubitationis quasi immanitati adVerSatur rerum Veritatis notitia quaedam et opinio mentibus OStri natura insita, multaeque Semper occurrunt a quaSi inculeant Sese animo cogitationes imaginesque tanquam de rebus vere existentibus nobisque praeSentibus, quas nullo modo evitare aut dispellere possumus:

6쪽

Quae quidem omnes Experientiae referuntur acceptae. Experientia Rutem, quam Vocant, i. e. R, quae a SenSuum imaginatione tanquam a primo certi SSimoque fundament proficiscitur scientia, haec igitur quid narret de rerum natura, videndum est inde a pag. 7 brevibus exponuntur. Quae quum miraculosa videantur esse

et dubiosa minimeque per e patentia, quibus freti testimoniis talia redamus, deinceps inquiritur. Itaque, jam Vestigia quasi profugientis Veritati prementes, rectam quaerendi ingredimur viam: qua qu dedueamur, patefit in

Parte II

quae est de vero cognoscendi principio. Disputatur autem eapitibus du0bus: CAPUT I. Omnis redit experiendi ratio ad visa sensuumque erceptioneS. Sensus, ViSa, imagines, pereeptione Omnino Sejungenda 88 videntur ab iis, quae videri ac percipi putantur, rebu8 de rebus ipsis dubitari 90test sint an nou sint, de visis non potest. Visa igitur existere constat neque tamen per se illa aut Substantiae rati0ne existunt, Sed neeidentium. Visa et g existere qui dicit, id diei existere, in quo insint visa Mihi autem insunt. - Itaque Ego existo. - Jam cogitatio est prima solaque per se nota V Ego assectio, eaque semet ipSam comprehendens Suique e0n Seia cogitatio. Prima igitur a certissima experientia rem doeemur existere cogitantem suique tanquam cogitanti sibi c0nseiam. Sui ergo con Scientia, ut prima ipsa est ac certissima cognitio, ita fundamenti instar subjicienda est omni externarum rerum cognitioni, si modo est ulla. CAPUT II. Disputatur de principio cognoscendi externa regulaque veritatis, qua adhibita falsa nobis a veris intern0scere videmur, ex interna menti ConSeientia quae e Sola est ad perfectam persuasionem contenta regulam istam a principia eruenda esse probatur. Qu0 qui fieri possit per 80lam sui ipsius observationem perceptionemque internam, demonStratur. Comparantur denique similes et quasi confines nostrae rationes in

quae est de philosopbis criticis. Capita dividuntur ad unierum virorum quattuor;

CAPUT I. De Aristotele . CAPUT II. De Carte Sio. CAPUT III. De I 00kio. CAPUT IV. De antio. Extrem loco, quattu0 illis inter se collatis atque existimatis, quid nobis cum singulis sit commune, quid intersit, paucis attin

7쪽

Quam totam atque integram, ut est Satis ampla, n0Stris sumptibus in lucem edere rei familiaris prohibiti angustiis primam tantummodo Hu partem typi expreSSimus, quae est de purae rationis methodo examinanda. st autem liberinde adjectus, quo quid Velimus, Si minu perspiciatur, significetur tamen.

PROOEMIUM.

Nusquam S rerum cientia, DiSi in eo qui scit. Neque scire dici p0test, nisi qui cognovit neque c0gno Vi SSe qui S- quam quin ipse sibi rem, prout Sentiat, Se habere perSuaSerit, ceterorum auct0ritate remota. Qua re, Si quis VeriSimilitudine contempta pinionum, Veri velit particeps seri, quocunque proceSSiSSe identur aequale tu optima quaque arte excolenda, - illi tanquam ab integro incipiendum; quippe qui scientiam intelligat non velut pecuniam de manu in manum tradi, neque mentem po S Sidere quidquam, ni Si quod ipsa Sit lab0re ibi c0mparaVerit natura Ver aeque rudem Sse et incultam in innibus et doctis vel imperitis. Diligentissime igitur censeat quispiam Sibi quae habeat in animo omnia Sse pertu Stranda, ita ut, quae Su et hominum auctoritate invenerit introducta, sustineat jam de iis judicium, dubiosas, ac c0mmentietas imagines dispellat 0gi

8쪽

tationum, retineat si quid occurrerit proprio rati0nis intellectu perspectum, nihil certe relinquat non Xploratum, nec pro vero affirmet quidquam, quod non omnino Verum certumque esse ipse sibi ita persuaserit, ut dubitare non OSSit. Sed quum cogitationum multitudo sit innumerabilis et varietas paene insinita et perpetua fluctuatio, n0Vis Semper et diversis accedentibus, elabentibus aliis , - veri Studi0SuSjam inde ab initi necesse est haereat, nec habeat, quo Severtat prius, tantaeque m0li motu et consu8i0ne perculSuSimmensum atque irritum laborem vel suscipere dubitet Non temere ille aut ine0nsulte cunctatus. Quid enim in ingenti Si cogitationum acervo, quem caeco quodam in Stinctu potius quam rationi lumine ducta conge SSit en S, neque, novis in diem opinionibus cumulatis, altius atque altius X-Struere de Sinit - si ne inest quidem sani aut firmi quidquam, - in caSSi enucleandis, in fragilibus percutiendis operam Reternam conSumet seu Stra, verum Drsan alibi latens praeteribit semper et fugiet illum Quodsi n0n mnia sunt futilia, etiamsi s0rte fortuna aliquid stabile et certum incurrret in manus, qui tandem discernere poterit, incideritne in rem graVem et late patentem au in leviorem quandam et exiguam 2 Quam circa diutius VerSatus, Si quae eidem c0nnexa intquaeque Sequantur ex ea X plicare ac distincte perspicere Velit omnia, videndum est, ne rebus intentus parvis et nullius momenti Oecasionem amittat maxima et scitu dignissimaas Sequendi aut neglectis istis, si jam ad alia se converterit scrutanda, ne denuo in Vanis falSiSve opera tempuSque perdantur. Quo facile siet, ut spes per brevissimum vitae Spatium aliquid probe c0gnosce udi in universum fallatur. Itaque, si nihil pr0se manifestum est, modo hac modo illa ex iis, quae animo obversantur, cogitationibuS, tanquam

S0rte e Sitella, arrepta atque examinata, inutim e Veri

indagandi negotiummmittendum esse, aut via et ratione S Se agendum, nemo est quin intelligat. Nec vero illud quidem ut 0pin0r, diu latere potest quem-

9쪽

quam Vel mitin acriter utim ipsius animum intro Spicientem, conformationum omnium mirum quendam SSe ordinem et nexum, quo ita inter Se aptae Cohaereant, ut, modo in Stes acriu et premas angu Stita 8, paene nulla de re affirmare aut

tibi ipse satisfacere possis, nisi infinitum ante percontatu8sis agmen introductum cogitationum Velut te Stium, quorumpi 0 Se qui Sque re Spondere veritus ad proximi cujusque te remittat auctoritatem. - Pleraque igitur per se intelligi nequeunt, tantumque ab e St, ut re ad ea, quae per Se nota Sint, revocare aut inde deducere, nullius aut parvi Sit n0g0tii, ut qui communi vitae usui degunt intenti ne omnient quidem tanti muneris uiis inter doctos vero de ipsi cognoscendi principii - Sint non Sint, quot Sint qualia, unde Sumenda - X0rta sit di Sceptatio contentioque gravisSima quae una cum philosophia nata, ut ita dicam, et nutrita per tot Saecula ad hunc usque diem pervasit ne Sane nunc temp0ri jam debellatum esse exi Stimo. Attamen, numquid antiquius habeamus Verum indagantes,

quam ut quaeramu principium, e quo, quum per Se Sit 0- tum certumque Olum, cetera cuneta tanquam e fonte derivare liceat 3 Quod quidem si sit ut inveniri n0n possit,

cogniti omnino veritasque Sint desperandae. Quare aut nullam credat quispiam in h0minibus artem et doctrinam exi Stere potui88e, nedum ad persecti0nem provehi, aut r-mam de principiis constitutam fuisse disciplinam: Ut magno Opere admirandum esse videatur, philosopho S, tot tantisque paene de Innibus rebus voluminibus perscriptis, de to eo longe gravis Simo etiamnunc dissentire, Sapientesque Vir0S singulis disciplinis sese addicere velle, communi n0ndum stabilito cognoscendi fundamento riuum prae Sertim re quamvis abstrusa eruditi tamen et modico praediti ingeni hominis industria aut Sagacitate non ita pror8u major SS Videatur. Namque ccurrunt passim in Singulis disputandi atque in doct0rum consessibus feruntur multa tanquam per Se ma- nise Sta: quae, Si demonstrari non solent, ita ne in dubium

10쪽

quidem vocari licet, ut nemo Sit, qui erroris Se conVictum esSe fateatur, ubi primum, quae defenSa fuerint ab ipso, cum hisce pugnare apparuerit. Scilicet, joci OmiSSis, negare quemquam, partem minorem Sse toto vel nihil ex nihilo serit non desunt exempla disjecta inveniuntur per vulgi Sermones, redundant ii S dem philosophorum et maxime mathematicorum demonstationes. - Quid ultra Manu jam tractamus id ip8um, quod quaerimu8. tenim, propositione illas siquis omnes diligentissime collecta atque inter Se comparatas ad certum quendam ordinem Sic di Sponat, ut generaliS- Sima ac Simplici Ssimas explicet primas, aut etiam, si fieri pOSSit, ad unam reVocet univerSa tanquam ad principiorum principium, idque quasi infigat ut radicem Stirpemque cognoscendi deinde cetera, prout hinc evolvantur atque in Varios Scientiae ramo dividantur, accurate describat, deSiguetque Suum cuique quaSi caput provinciae, maXime id curanS, ut, si quae negligi aut praetermitti S0lent, iis etiam Subtilius ex-p0Sitis, compleat numerum med hae Si facta erunt, nonne fundamentum satis Stabile jactum s0re putamuS, in qu altiSSimum cognitionis exstruatur aedificium 3Verum enim Vero vo tam direct tamve expedito itinere tendi ad Veritatis arcem, m0 intelliget qui Spiam, Si, Opere capes Sito, in universalibus illis, quibus gl0riantur tanquam totius Sapientiae receptaculi S, diligentius examinandi eX- pertus erit, qua Sint Vanitate quamque imp0tentia, quae n0Vipi 0 bive quidquam e Se Se proferant. Ita enim cum h0minum ratione videtur e SSe comparatum, ut quid ex quaque re data Sequatur efficiendi multa ea prae- Stet arte, neque tamen ad id ipSum, quod re Vera St, reperiendum debilius eadem aut btu Siu iuveniatur quidquam. Nec pro se et aliud sunt illa, quae diximu8, principia, nisi regulae quaedam generale S, quibus, Si tale quid eveniat aut tale quid existat, quid sit consequen et con Sentaneum, definitur, Sive quidquam 88 908se negatur. Qui sit, ut iuistis te continens frustra per inane circumagi Videare, neque