De recta ratione philosophandi

11쪽

rerum ossi naturam attingere, nisi multi tanquam existentibus aliunde petitis. - Ceterum, o Siti quibuSdam, quo mens procedere valeat scientiae historiis mediocriter imbutum admonere nihil opus est. - vero ea est ejusdem rationis audacia atque insolentia, ut non c0gitare Solum Verum, etiam cogno Scere Velit id est, de rerum natura judicium facere, mundum uni VerSum mente complecti, pSume Omprehendere en Summum, fontem atque originem omnium. In

quibus quid utar generalibus istis, nullo existendi adhibito principio quando quidem neque ipsa docent, quid Sit, et

quaecunque ad eorum regulam ex aliis positis emciuntur subtilia et Speciosa, cum vanis eadem aequari videntur conni Ventium s0mnis, dum fatale illud si est- si datur ' animadvertimus. Quod ni remotum fuerit ejusque in locum firmis-Simum quoddam est erit insertum, Semper dubitari poterit, an inter doctos et acuto viros et rudi 8Simum quemque homullum non ita multum intersit. Quid geometres Si

est quidem spatium, Si dantur re eXten Sae, mulin Sane et recondita novit, Sapit egregie quid, Si non dantur 3 oleum et operam perdidit, bsurdis et nullis involvitur,dsilirat.

12쪽

In pr0 positionibu autem per se manifesti etiam haec habetur minime obscura: Si quid est, est aliquid necessarii h. e. id quod non esse nequit. Quod quidem quum nihilo

908ito, e Sola nece Ssitati lege Xi Stere oporteat, consequen e St, ut ratio intelligi poSSit, qua necessario id Xistere demonstretur. Hanc igitur Si men perSpeXerit rationem, per Se patere intelliget, en illud existere, neque seri OS sequi eXiStat, istut nunc per Se patere intelligimUS V. g. aria, paribu demptiS, pari relinqui. Nequo vero de hoc ipso amplius dubitare licebit, neque de iis, quae inde efficiuntur nulla est enim de ii dubitati0, quae liter esse non p088 SentiamuS. Atque, ut id ipSum, quod ex Sola Suae naturae nece8Sitate Xi Stit, aeternum S et summum ceteri S-que cunctis S0lum exiStit essendi principium, cita ejusdem cognitio et dignitate longe praestat et Veritate, ex qua, quum nihil sine ea re et concipi possit, et maxima et minima quaeque porteat deduci.

Quam ob rem in eo semper maxime elaboraSSe videmus phil080ph0s, ut illud quid esset dem0nstrarent, qu0 per ea neceSSari exi Steret, unum verumque et essendi et cognOScendi principium. - Quo in explorando variis cogitationum ambagibus distracti, omnibus et universis, p0ssibilibu et

13쪽

impossibilibus su sis ac permixtis, quo usque descenderint perturbationis et discordiae mirabile est dictu.

Do numero ac simplicitate dissensio.

Sunt, qui principium esse ducant unum, SimpleX, immutabile. Habes, qui unum idem existiment, comp0Situm tamen et multis modis variatum. - Opponuntur utrisque qui plura introducunt plurimi, nec ipsi c0nspirantes, vario Vero discrimine distincti. Qui, si convenerant in unitate rejicienda principii, Statim de numero altereatione facta, discedunt in partes. Uni duo v0lunt esse principia aeterno quodam naturae discidi c0ntraria inter se et disjuncta. Alteris certus numerii placet similium inter se naturarum. Tertii individu0rum innumerabili gaudent copia atque infinito tumultu. Jam ver de Simplicitate ipsi qu0que quaeStione prop0Sita, ne Singulo putes, qui de numero et multitudine c0u-Sen Serint, unum etiam amplius Secuturo vexillum. Sicut enim in materia saepe seri experimur calefacta fusaque, Singula nimirum e quibus constat, elementa nova affinitates c0ntrahere, 0luto quo quodque ad Strietum tenebatur necessitudinis vinclo - perinde tunc cernere S0cio fugere S0eio S, adversario ad Versariis conjungi. - Atque haec quidem denumero et Simplieitate est ambiguitas, quibus quasi forma cuju8que rei ou Stat.

De substantia ac qualitate dissensio.

Illud quale sit primum, quaque interioris naturae descriptione, id quod maximum Sane e St et graViSSimum, credo, minus habet obscuritatis. - Qua in re quantum turbaverint aut Vetere aut recentiores, vi assequi potest oratio prioribus illis cum hisce comparatis et pro dilucidi apertisque habitis, fae exi Stimationem.

14쪽

In sunt subtiliter disputata, arcte conclusa, Sicco BXp0Sita sermone et stricto. - Αlia ingenio Sius in Venta quam probius demonstrata quae, ut excellunt cogitationum novitate ac magnificentia, Verborum affluunt ornatu et copia, n0 tam assentientes rationi argumento perSuadere, quam admirantes, quasi plenissimo orationis flumine effuso, corripere ac Secum deferre Videntur. - Occurrunt nonnulla plane dicta

illa quidem et conceptu acilia, crassa vero et plumbea in quibus uua cernitur mentis contentio, nihil aut ingeniose inventum aut acute disputatum re quam sit graVis aut ampla, qu0 quantisve saepta undique difficultatibus, ne suSpicione quidem suspicantur pusionum diceres de iis, quibus

mente non jam sunt pares, nuga praepropero Sque SermoneS.

Exstant praecisa atque ut ita dicam, praerupta aliorum, qui immensitate quadam cogitationi in verborum brevia et anguSta OmpuIS atque compresSa, lectorem malunt e disjectis membrorum reliquiis conjecturam facere de toto et integro, quam continua et di Serta Oratione Xplicare, quid Sentiant. Neque desunt, qui aenigmata et vaticinationes fundere aut poetarum m0re furere potius quam ut philosophi dissere videantur. ccedunt formidine Variaque mon Stra multorum tanquam alucinantium, qui, coeco qu0dam Veri Sen Si percepto, ut sit in somniis, Si qua corpori adhibetur m0tus Vehementior, quasi mutilas rerum imagines similitudinesque informant inaneS.

Vetustiores minusque politi recensentur philosophi Vel si placet, theologi.

De corum, qui Vere dicuntur, philosophorum discordia.

Sed jam missa facio oracula portentaque ad alia venio apertius et constantius dicta, jure merito, quamquam et ip8ape88ime inter se conveniunt, pro emendatissimis habita,

15쪽

quibus nunquam usque in praesens tempus Summa hominum Studia defuere imo unumquemque aliqua doctrina imbutum nisi forte philosophiam omni respuit - unum Vel alterum ex iisdem amplecti diligentissimeque tueri videmus: tanta in quoque veri inest similitudo itaque non tam adfingendi licentiam aut ad ratiocinandi levitatem et inconstantiam, quam ad ipsam aut rei aut mentis humanae naturam hanc opinionum diversitatem revocandam esSe apparet; neque quemquam noVa reperire po8Se et istis meliora, sed auth0rum esse electionem faciendam aut veritatem desperandam. Etenim praeter cogitanti et corporeae naturae quum nullius rei tanquam per Se existentis claram et distinctam concipiamus notionem, hisce S0li omne certamen SSe patet et de principatu aemulationem his igitur, alat ambabus aut alterutra, quodammodo ad principium constituendum uti necesse St. Nec hercle, Si quid de rebus altera utra ad existendum contentis, Sive de alterius prae altera excellentia, sive de ambarum composita et exaequata ratione di Sseri aut omnino cogitari p0test, a philo Sophis praetermiSSum SSecenseo. Quibu in enarrandis ne longior esSe videar, in principalibus tantum, in quibus Summa totius disceptationi ver-Setur, significandis continere me v0lo, omissis levioribus differentii S.

Eorum, qui pura usi sunt ratione, philosophorum praecipua genera dividuntur.

Nam quum aut nuda corporis aut nuda animi aut ex ambobus concreta et conjuncta concipiatur ratio, tria haec intelligimus capita, quibus omnes phil08ophorum, qui quidem recte nomine appellantur, Secta commode di Stinguantur.

Pars orporeum faciunt principium.

Ac primum permultos fuiSse accipimu - nec non SSenunc quidem, aures et culi idem faciunt qui meram

16쪽

materiam omnium rerum principium S Se pronuntiaverint. Quae quidem utrum sit mole continua, Sive unius et Simplicis naturae extenuatae hoc loco condensatae illo, Sive ex tribus c0mposita Vel quinque aut pluribus elementis pari dispari veratione permiXti S, eamque molem omnem Spatii immensitatem occupatam tenere putandum sit certisne finibus circum- Scribi an contra c0rpii Sculorum innumera per inane volitent examina ita minutorum ut nihil supra, varii intervallis, motibus, figuris, in quibus etiam illa de elementis recurrit dubitatio- sed haec et alia disputanda permulta relinquimus iis, quibus id curae nihil enim ad rem nobis hic notasse Sufficiat, ipsa rei propositi quo impedita sit difficultatibus, quantaque qui hanc Sententiam Sequuntur inter Se discrepare S0leant dissensione quorum in reliquis si si discidium, hoc

uno conspirant, animum ut OVeant lo QO, Omne Sque una Voce decli rent, Specie quadam et figura loquendi h0mines decipi, re Vera, qu0d ita, anima meu etc. Vocetur, nihil id esse nisi materiae assecti nem vel habitum certo quodammodo conformatae.

Alteri merum animum introducunt tanquam causam inae substantiam rerum omnium.

Iani ad Sunt alterius parti patr0ni, tantum parricidium qui tam graviter ulciScendum arbitrantur, ut e rerum natura omnino jecta atque Xplo Sa ea, quae totam S Sentiae p0S-Se88ionem Sibi arr0gaverit, materia, nullam nisi cogitantem recipi velint naturam neque corpori quidquam praeter ejuS-dem in mente finita imaginem et conceptum haud ign0biles illi quidem viri'), sed admodum pauci atque insipientium inrisu et offensione in opiniones nimirum vulgo maXime pr0bata incursare non dubitant. Neque tamen ipsi intestinaedisssordiae expertes: ut quisque animum illum, quem rin'

17쪽

cipium ponunt, alia e0gitare , alia deliberare, alia Velle docet, aliae hujus phil0sophiae dissident scholae. De cetero, nequis Sto numero c0mplecti me putet recentiorum neScio quaS de cogitatione argutias, ut ipsae notiones, nullo cogitante, nihil dato, de quo cogitetur, Suo quodam citae impulsu quum aliae e aliis procedant, uanium rerum exiStant eau Saet materieS, - propter invidiam ista una cum fabulosis illis et Vetu Stis enumerare praetermi Si quae quod hac aetate im-p0tenti quadam elata sapiendi gloria edita et divulgata Sunt, idque in gente una omnium superbis Sima, n0n Sine numine aliquo accidisse quidem censeo. Sed haec haetenuS.

Tertii mixtam quandum atque compositam e corpore et animo adhibent naturam. In his summi numerantur omnium aetatum philosophi. Ipsi autem inter se quam maxime discrepant.

C0nverto me ad tertios qui componere conati priorum di S Sona rationes, praevaluis Se videntur disciplinae auctoritate. Sunt in hominum ore, pleraque sibi e0nciliata habent doctorum Suffragia doliantur adolescentium ardore, Virorum studia addicta, delectationi usum retinent Sene S. Huc omne Sexeunt cogitationum ambage S, huc defluunt perplexa et dubiosa omnia, hic pugna contentioque asserrima miscetur;

clarissimis denique philosophiae luminibus id videtur in certamine sui S se, ut ars, ingenium, ratio quid p088 et ho loco demonstrarent qui viri di 0 nil quae indoles, quae doctrina, quae Sanctitas morum qui si in uno e0demque docend concinerent omnes, quae ista tanta esset dubitandi pertinacia, ut hujus auetoritatis momento non inclinaretur At tantum ab e St, ut consentiant quic0rpori cum animo principatu communitatem e S Se Statuunt, ut paene eoru Di 01 Sit majordi 88ensi0, qui alterius ab altero Sejungant rationem.

18쪽

Alteri duo ponunt principia, materiam et mentem sive Deum extensam autem naturam imbecillam esse caecamque a Deo vero ad Summi cujusdam finis exemplum ornari, temperari, gubernari. Horum habetur Plato princeps, in iisque numerantur quum recentiorum multi tum veterum nobiliorum plerique, velut Anaxagoras et Aristoteles totaque Peripateticorum et Academicorum familia.

Pars p0nunt duo principia ab initio Separata, omni ex parte dissimilia, cogitans alterum et spatii conditione exempta,

alterum extensum et Orp0reum et aeternum quidem hoc inque Suo genere iusinitum, aeternum atque infinitum et illud. Materiam vero inferiorem quandam et debiliorem e SSe naturam, consu Sam inertemque molem, multitudinem innumeram, omni arietate Variatam fluentem, incon Stantem, perturbationi parentem, denique nihilo, cu λη VT quod Vocaut Graeci, ut ens, quam Simillimum cujus in se spectatae quum nulla sit forma, nulla conStantia, ne conceptum quidem esse et cognitionem Menti Scontra naturam Simplicitate,

potentia, c0nsili describi, quibus nihil sit praestantius in quam caVendum ne quis integram animi humani similitudinem temere traducat; sed si quid homini insit actuosum, Strenuum, OnStan S, cui Virtutis et rationis sit nomen, in eo jam apparere aliquam illius Mentis Speciem. - Haec igitur eximia divinaque natura ip8 τω υτι, ut potior ejus pars, simillima et pr0Xima, quum nullo cogitandi aut 0gnoscendi impediment obstruatur, quid Sit optimum, minime ignorare pote St. Est autem optimum, primum quidem ipsam existeremptimam

naturam h e mentem, Vitae et regulae principium, Secundum, alteram enti partem deformem et sinistram consimilem

reddi, quantum seri possit alteri excellentiori . Nec Vero invidia cadit in divinam naturam nec ignavia ulla imbecillitasve quid enim illi, qu0d totum in actione VerSetur, moleS- tum videri aut quid ipsius vitae et p0tentiae impetu resistere possit Data ergo vi tarditatis, materiam dico, qua quasi nitatur me uti contentio, nihil obstat, quominus id quod

19쪽

sibi pr0 posuit opus illa ac beneficium et inch0et et abs0lvat. Fieri tamen nequit, ut inpossibile sat at inertiam et inconstantiam Sua sponte ad certa ratione quidquam agendum Se Sedeterminare, imp088ibile est verti vero vitalem et animantem naturam in mortuam et corpoream, vel hanc in illam, etiam magi ab Surdum: Summa enim et prima vetat neceSSitaS.

Quoniam igitur omnino necessarium, unitatis modique infinitam immensae multitudini perturbationem participem fieri aliqua ratione, nihil reliquum sit, quam ut ipSa men adeat Sibique S Sumat materiam. Atque uno quidem et termino in multitudinem ingentem , nullo discrimine, nullo ordine confusam immissis, figurae et magnitudines generantur, differentiae sinii litudinesque, par di Spar, aequum iniquum quieti Saulem et Stabilitatis ad immanem vorticis rapiditatem quum adhibetur modus, motus oriuntur aequabile et retardatione et acceleratione distincti, et vehemens et lene invenitur et remissum et intentum, et patia temporaque converSi0num distribuuntur legis vero et regulae conStantia continuum c0hibente varietatis fluctum, diuturnitatis et vicissitudinis numeri dividuntur, vigendi tabescendi oriendi pereundi rationeStemperantur etiam vitali calore perfusa inc0nditae molis t0rpore pondus ipsa inspirantur 80llertia Sapientiaque divina appetituS, en SUS, perceptione creantur. Nam id quod modo est dictum, quum nulla ar id quidem S Sequi p0SSit, ut ipsa infinita multitudo varietasque in aeternam et immutabilem et simplicem transformetur naturam, re Stat, ut mult0rum , - 0 infinitatis , hic illi et discrimen sat et c0njunctio neque omnis Innino arietati abolitio, Sed 0mmutationum ordo et constantia unde elementorum distincti etc0ntinuatio, Stellarum et totiti coeli conversiones, uniVerSi denique mundi ornatus et fabrica . Quem, quum X immenSitate et un0 0nstet, nitum oportet 8Se certumque numerum c0mplecti eundem ex Stabilitati cum tumultu natum conjugi 0, mutabilem esse oportet et caducum, ita tamen, ut Singulae re pereant, integrum SerVetur totius artificium ma-

20쪽

teriae enim particulae caeco impetu actae quum praeScriptum finem Semper excedere atque in Silam perturbationis naturam sequi conentur, menti tamen vi et consilio alligatae ad tempta coercentur; qu0d Si filiando evadunt Statim illas subsecutae irruunt aliae, quae, postquam retentae Sunt aliquamdiu, mittuntur et ipsae novi locum cedente S itaque Venit, ut, alia Semper materia, eadem maneat figurae et motus conditio; atque etiam formae et conversionum immutata ratio, miro quodam transitu varietatum per ingentem ambitum circumacta, reducitur tandem eo, unde initium ceperat variandi ut

in omnium rerum incredibili quadam mobilitate et vicissitudine perpetua, gignendi ac st0rendi, marcendi atque occidendi nunquam ne facto, ipsa tetrarina atque immota qua tantae permutationis describitur modii S regula et leX, tanquam aeterna totius mundi forma, quam inundat et explet perenni flumine materia, velut in angusti et praerupti l 0cis, ubi vis devolvitur aquarum, fluctus videmus volubile ali 0 ali0sque praecipitari, trepitum ae Stumque Stare et manere. micille ea, qua diximuS, conformatione munduS, quum unitatem non tueatur, nisi mult0rum et discrepantium juncto f0edere quodam et societate, neque sibi Sit constans aut idem , nisi varietatum et conversi0num vicissitudine certo et aequabili ordine repetita, itaque certo tempori moment Suam perfectionem non habeat ullo, Sed tantum, peracto immenSo aetatis patio, naturae expleat curSum, quem flui tempori ratione definitur, neque extremo magi quam prim momento contiuetur absolutus et perfectus, Semper Semperque redintegrari opus est, ut gigni per saecula infinita mundus quam esse rectius dicatur, 'alis igitur quum materiae Sit conditi ad mentis legem ordinatae, Si ipsam intuearis aeternam et divinam naturam, sinitum huncce mundum esse futilemeXi Stimes et Vanum et imperfectum, in rudi et inconditae materiae contuleris, perfectione et pulchritudine omnia iu-cere crede eundum quod si quis animo complexu omniumentium, ut decet, universitatem, ita rem spectat, illi certe