De recta ratione philosophandi

31쪽

p08Se nega8, quia tali quaedam materiae proprie dictae i. e. ejus, qu0d explet pati inanitatem, sit conditio, ut pluribus modis natura distinguatur communis jam quid dieas videto.Quum enim ea initi p0sita sit a quas Substructa nobis propositio, aliquid Xistere per solam Suae naturae nece S Sitatem, h. e. id, cujus, nulla re adhibita alia tanquam Xistente, aperta quaedam et absoluta dari p0ssit ratio, cur Sit 90tius quam non it, atque hac potius quam alia qualitate, quumque id agamus omnes, ut illud quid et quale Sit demonstremuS, quod omnin ut existens p0nere c0gat ratio, sed Si est ita, affirmare, rei cuidam eam esse existendi conditionem, ut des nitione sit definita, cujus nec excogitari ulla nec e S Se poSSit ratio, numquid aliud est, quam negare, tale quidquam in principii loco haberi 908se, imo omnino versari in possibili 3 Ut hoc quidem modo substantiam corpoream in uniVerSumtolli appareat. Atque idem valet in corpuSculi figura, Situ, magnitudine distinctis divisioni enim et e0ns0rmationi materiae si quando initium atque originem fuisse dicunt, ad simplicem et c0ntinuaui 0lem redit ration Si singula corpusculaea, qua nunc Sint multitudine et figura semper fuisse assi mant X aeterno, neque materiam cogitari posse nisi hoc modo divisam, aut ad alterum quoddam principium Se Se referre coguntur, aut ejus definitionis, qua re per Se DeceSSR-ria necessario definiatur, cauSam omnino S Se neganteS, em ipsam . . materiam tollunt. Hic fortasse effugi posse ceu Set quispiam, Si aeternam quidem aut immutabilem materiae dispositionem, certo corporum numero et figura definitam, minime ad rei extensae essentiam dieat pertinere , aliquam vero qualemcunque divisionem mutabilem nec eandem unquam, ut alio temp0ri momento alia exi Stat 0rpu8culorum multitudo alio modo conformatorum, quarum divi Sionum unamquamque, Ut pS determinetur ea, quae praeceSSeritn0vis Sima, ita neceSSari aliam e Se progignere Sub Sequentem. Cui sic respondetur: aut insistendum tibi erit in aliquo disp0sitioni ni0d tanquam primo ac per Se nece S Sario, e

32쪽

quo originem trahau ceteri recedi in Superiorem rationem; aut regressu datur in infinitum atque ita rei illius, quam principium pr0 nuntia S, nunquam eoneedi aut fui S Se aut esse aut fore eam conditionem, cujus dari possit Sufficiens quaedam atque ab S0luta ratio, quia qu0cunque modo materia eou-cipitur disp0sita, eandem ipse iis per Se nece SSariam non esse, sed intelligi, ali quodam posito haud minus per Semrtuito. Quam rem sic assectam quum per Se neceSSariam es 80 dicis, rationem dici esse suis eientem quandam et ab-S0lutam, qua intelligatur, rem quandam XiStere oportere Semper aliqu0 modo determinatam, cujus esse non possit rati absoluta aut sufficiens id qu0d absurdum est. - Quoniam igitur tutissimum videtur, unam et simplicem materiam p0nere per patium nullo intervallo interposito nulla element0rum distinctione, aequabiliter diffusam, maximeque id dieitur, - quae quidem ista est Sententia, probabiliter et constanter jam quid hac ratione utamur, idendum St. Age, 0 nonne hunc fere in m0dum argumentum e0ncludere Soletis, ut non esse immen Sum Spatii vacuum, id ne cogitari quidem posse dicatis itaque ipsam extensionis infinitatem dari necessario extra Spatium autem, quia insui

tum sit, nihil intelligi ergo si quid sit omnino, id in spatio

esse 90rtere et Spatii 0nditioni obnoXium, i. e. rem Xten Sam S Se Sive materiam materiam igitur necessario existere

et nihil nisi materiam, . . Solam materiam esse Ii Stendi principium nonne sic fere dicitis Dissimus vero et rectissime quidem. Illud o Stea Dune, quaeSO, reSpondete: v0sne igitur ipsius materiae id est rei extensae notionem anno intelligam ab inani spatii extensi0 ne ita Sejungere, ut quod patium expleat, id veram rei et entis naturam habere dicatiS, Vacuum vero spatium nihil a nihil differre, quia nihil eodem nisi mera e0nstet existendi opp0rtunita et quaSi quaedam Xpectatio rerum, vi autem vel potentia essendi nulla Sed quid interr0gare est pus ipsa demonstrandi declarat ratio sol enim spati0, quod non 8 Se c0gitari p08 Se

33쪽

negatis, Si quid rei 0ntineretur, jam petendum erat vobis principium, non repetendum nec deducendum argumentationis ambage. Iliud igitur ipsum, quod ceu pat Spatium et implet sua et propria atque interiore quadam Sum natura ab inanitate et extensione distincta, quidquid id est et qualecunque in valde enim obscura ac perdifficilis n0bis videture S Se quaeSti tametsi concedimu S ip Sum Spatium per See 8Se ne eessarium - at illud istud Deete, unde, quando, quomodo in vacuo id extitisse atque e inani et nihilo ubique

effloruisse intelligamus neque enim vacuum c0gitatione informari posse patium negabitis, neque e mero pati rem, qua eXpleatur, tanquam excutere aut exprimere Valetis quamquam numquid habetis perSpectum tanquam per Se nece SSarium praeter infinitae extensi0nis inanitatem At non gigni referti S, non oriri e Spati materiam , Sed dari in eodem et e S Se e omni tempori aeternitate per Summam nece S Sitatis

rationem. - ua, cedo, nece S Sitate ne ideo, quod nihil extra Spatium intelligi decrevisti vos Dixi Stis Sane, meminimus sed optimi viri, quem vobi id daturum Sse putatis Ne nos unaque multo et docto homine atque egregie cordat08 qui cogitantem etiam naturam mente concipere Valeam HS quo quidem VOS, Si pSi, 0 dat0, quod culis in Spicere, Dianibus contrectare liceat, perturbari et quasi quadam Vertigine c0rripi 0letis, minime fas est ut somniantes irridere, sed vestri potius ingenii tarditatem accusatelquid enim adeone vel hebete nos vel impudentes Xi Stimatis, ut nullum dari iustiemur extra extensionis infinitatem locum vel patium Alteram omnin praeter immenSitatem Ve Stram S Se affirmamu naturam, quam i qui intelligere velit, ab omni illum corp0ri Similitudine cogitati0nem Vocare atque abstrahere Op0rtet. tque in uniVerSum, nonne Videti S rei et enti puram, quam mentibus anticipatam n0Stris et insitam habemus, notionem latius patere quam X ten-Si0ni imaginem quam, nisi universalem hanc et ampliorem haberetis entis et rei intelligentiam ne referre quidem p OSSe-

34쪽

tis ad infinitam certae substantiae qualitatem et naturam; neque intellectus nostri nibus ii autem fini recte vocatur, qu ejuS, U0d 08Sibile Sse Sentimus, distincti0rem notionem concipere prohibemur - sed n0 decet iisdem rerum naturam terminare. - Sed id qu0d vultis nihil dari extra Spatium, etiam Si vobis erit datum, quid inde efficietis 3 fortasse nihil esse omnino, minime ver id qu0d agitur, materiam esse cxistendi principium. Sit sane rectum id quidem fisi quid est in spatio es atqui n0n obliti estis, n0s hic

in eo quaerendo S Se cupato S, quod non p0SSe non exi Stere pura atque ab Soluta ratio convincat namque h00 nitimur: ἡ si quid est, exi Stit aliquid neces Sarii, , atque ea Spe tenemur , fore ut demon Stretur ratione evidenter conclusa, quid sit id, qu0d non exi Stere nequeat. Pessime igitur Sumere Videamur quod dem0nstrandum e8t, Si rem tanquam nece SSario Xi Stentem ponamuS, nulla, cur neceSSari eXi Stat, adjecta ratione. Itaque, Si id n0n 8Sequimini, ut explicetis, quomodo in Vacuo patio, quod quidem per Se nece S Sarium 8Se conceditur, rem quandam Xtensam Xi Stere nece SSe Sit tantum

ab e St, ut materiam e SSe existendi principium Stendatis, ut per aperti S Simam conclusionem efficiatur, omnino nihil existere quam Sic inferri licet Si quid est, existit aliquid neces- Sarii l. e. cujus ratio dari p0test sufficiens et absoluta. Quodcumque St, in Spatio St et patium explet. - Ru qu0d Spatium eXplet, Suffcien dari non potest rati0. - Ergo nihil

omnino existit. - Sed ne sorte tutum vobis SSe putetiS, modo remo Ventur cogitan natura, quam Sine corpore intelligi negatis, aut nullum in vo aditum patere, nisi qui nimia usus ratiocinandi licentia ens et rem in universum tollere audeat, etiam alium in modum, Si placet, everti Vestra demo StrabimuS. Nam, ut omittamus, haud ferme intelligi p0SSe quid ista vestri sibi velit materia, quidve habeat proprii, quo a Vacuo patio disserat, quale tandem sit id, qu0deXpleat inanitatem - 0tus enim rati0ne adhibita ad materiae naturam describendam, id quod unum sit reliquum i

35쪽

aliquid et rem in universum dicere pudet, sed hac etiam adhibita nihil tamen proscitis, quum aut i quaedam, quaci eantur motus, indueenda sit ab eo ip8o, quod m0Vetur i. e. Inateria Sejuncta, itaque e mera Xtensae rei natura V0bi Sexcedendum sit et alterum adsciscendum principium, aut, Si motionem ad ipsam materiae essentiam pertinere dicatis, primum quidem qua ratione e corpori natur Sequatur De ce S Sario, ut unum eundemque locum id tenere non p0SSit, sed ex ali in alium Semper Semperque commeare oporteat, ita non explicare aleati S ut etiam convincere nequeati dubitantem p 088it necne vel cogitari tantum OnStrum, de itide, etiam Si datur motio naturali ad corpori pertinenses Sentiam, definire non p0ssiti ipsius motus ordinem et numerum certa quadam ac neceSSaria rati0ne innumerabiles

enim Sunt modi ,- . . . hi igitur omissis jam quid habeatis ad illud videamus: Sit istud nescio quid exten Si, quo Spatium

eXpletur, Sit SimpleX, una continua moles Sive Stat illa sive movetur Vel per Se Vel per aliud, at certe aut finitam eam esse aut insininitam, nemo est qui neget. Quam si vultis snitam, in certo eandem vulti eSSe loco, et certa figura cireumscriptam et certa magnitudine contentam innumerae autem magnitudini descriptiones, formarum innumerae, iu- numerae locorum Rationem igitur asserri p0rtet, cur hic p0tius quam illic sit materia, cur hac neque alia gura, cur eo, qu coercetur, XtenSioni modo, eamque Sufficientem atque ab Solutam quae quidem e materiae vel extensionis

n0ti0ne diis cilius deducitur, nostro judicio. Qua re ad alterum principium erit confugiendum, aut ca8u Vel fatum recipienda Sunt in e0, quod per Se estes Sarium et e SSendi principium dicebatur. Quod si ponitis infinitam, quamquam infinitatis ausa in multa et abstrusas inciditis quaesti0ne S, de quibus hie disputare superSedemuSkὶ - huju argumenti sane essu gitis reprehensionem, aliud ver minime, quo

h Vid. suae ad 0 argumentum disputata sunt a n0bis pag. 14 sq.

36쪽

quum omnis tenetur materiae ratio, tum ea maXime, quae immensitatem profitetur Ens enim Omne quoniam aut unitatis concipitur aut multitudinis ratione, materiae autem dantur partes et eae infinito intervallo inter se distantes, qua quidem uiam et idem S Se non OSSe ei Spicuum St, quum ab aliis ad alias pervenire non lisseat quam vi Summa Si perpetui motus celeritate, neque ulla vel cogitatione fiat aedessio, restat igitur, ut e multis quibusdam constet materia.

Neque ver intelligitur multitudo nisi una et simplici re ad certum numerum repetita; at in materia snita, ne dum in infinita, nihil concipi potest unum aut simplex, quo repetit0, certa existat multitudo licet enim describas partistulam

quam vi minutam, minutiore tamen ejusdem sunt aliae ab aliis distantes, ut 110 unae8Se illa, Sed multa quaedam continere videatur. Itaque apparet, es Se 0n OSSe in rerum natura materiam quae Si es Set, en existeret et unitatis et multitudinis expers id quod fieri non pote St. - Ceterum, non Olum principium 8Se materiam, mni remota disputandi subtilitate, tanquam per Se patere intelligitur, modo revera qui Spiam nihil SSe praeter corpoream Sub Stantiam, cogitati0ne fingere talemque rerum c0nditionem animo eou-cipere ac diligentius c0nsiderare conetur; qua an nihil absurdius e Sse OSSit dubitandum St, quum ita, SenSu, intelligentia exstinctis, p0ndus relinquatur mutum caecumque, aeterna m0rte Sepultum, tanquam enti Simulacrum et quasi quoddam putamen naturae. Postremo, iisdem illis, qui nihil nisi materiam esse asseverant, aliquid tamen exiStere fatendum eSt, quod c0gitatio recte nominetur, quia, Si minu aliam agn0Scunt, at certe hanc ipsam negare n0n40SSunt noti0nem

esse et intelligentiam, qua ipsi nihil es Se praeter materiam se intelligere dicant: cujus si ad magnitudinis et gurae et

motu descriptionem revocaverint naturam, iidem triangulum esse quadratum facillime demonstrabunt.

37쪽

Refelluntur qui purum animum ponunt principium.

Quam tantam incursionis vim atque impetum Si ferre diutius aut a ui propulsare 110 90SSunt qui a materiae stant partibus, bellum inferre Solent in adverSariorum neS, animique patron08 his fere compellare dicti': t 08, o Sapientissimi et acerrimi viri, qui omnia aliorum refutare atque evertere Scitis, vos quid tandem ipsi natura dicitis principium animum profertis liberum et 80lutum quem ad cujus similitudinem intelligi vultis non enim agn0Scimus ni forte ipsum hunc nostrum animum dicitiS, ad quem errorem, cupiditatem, libidinem, sensuum denique motum pertinere Ou- Stat . . . Favete linguis minime vero sed si vim intelligitis intern08 90nte cientem motus, quae in colenda Virtute atque in Ver per puram rati0nem indagando maxime cernitur, eadem omni sensuum contagione purgata atque in Summam perfectionem amplificata, illius animi c0ncipite noti0nem; quem nihil pati, sed totum in agendo versari vobis putandum est. - Euge Magnum diciti et praeclarum; qu0 tamen, quum n0n tam plane aut aperte quam magnisi e et elate dictum S Se Videatur, Verendum St, ne OS, quae n0Stri Sunt captu angustiae, effugiat omnino neque enim Xperti sumus unquam talem animum, et omnino exi Stere p0SSe negamuS

mentem Sine c0rporis fabrica Sed de his etiam postea. Habeatis vobis nunc quidem animum vestrum liberum et O lutum, modo vacuo illi et infinito spati quid faciatis, nobiscum communicare velitis. Neque enim v 0S, quibu purae rati0nis et res a priori cognoscendi est usu et conSuetud0, illud praeteriisse putamus, de insilitate extenSioni S, quaSi non it, cogitare nemini licere, Sed bene Settis, omnes nos ejus imaginem penitus animo infixam Semper tanquam circumferre n0biscum atque a pri0ri cognitam et perspectam habere. Quid igitur facietis illi non videmus n0s: nam aut aliquid esse aeuum spatium aut nihil e0needendum

38쪽

est. Quod si nihil dicitis esse, quia eris nil illi negatio, ens igitur si existit, nihilum tollitur, ergo Vacuum patium tolli necesse est per id qu0d existit id quod seri non potest nisi duplici ratione altera, ut expleatur Spatium per id qu0dest, atque ita tollatur inanitas, restet Xten Sio quae erat

diceremus. Vobi S, qui materiam es Se non Vultis nee Xi Stere quidquam, quo Spatium expleatur, Sed cogitantem naturam et extenSionis Xpertem Xi Stere Solam, Vobi altera Sumenda Si ratio, ut per ipsum ens hoc sol quod existat nihili. e. spatium deleri et tolli dicatur. At extensionem omnino non es Se cogitari non potest id quidem itaque non tollitur vacuum patium hoc Solo, quod ens Videlicet animus, existit; ergo Spatium non Si nihil quod si nonnihil est, est aliquid; datur igitur praeter animum aliquid. Sin autem magi placet, ad nostram sententiam deflecti et cireum duci argumentationem, rati0nem sic institui licet: Si animi sine corpore existeret Substantia, e ipso, quod re exi Steret cogitan et non extensa, nihilum in universum tolli nece 8 se esset. Spatium ver vacuum est nihil t0lli id non potest nisi expletur renon extensa expleri nequit, ita ne animo quidem eo igitur, quod animus existeret, non tolleretur nihil ergo animi sine c0rp0re non Xistit Sub Stantia. - At enim unum obi praesidium ab omni reprehensione tuti8Simum putati e SSe comparatum, si intelligentiam et cogitationem e8Se dicatis rerum, re ip8aS, pr0ut 0gitentur, non e S Se quo etiamnunc uti licet imaginem quidem et coneeptum es Se non negatis aeui et infiniti cujusdam spatii, atque nece S Sarium conceptum et a pri0ri 0gnitum ipsum ver Spatium et corpora in e pro Se XiStere, absurdum Sse. Sit Sane, accipimu rationem: attamen ejusdem illius cogitationis, quam per Se neceSSariam esse affirmatis ipsi neque tolli 0SSe ullo m0d0, qu d0- quidem id agimus, ut quid necessario ac per Se XiStat in-Ve StigemuS, haud ita absurdum videatur, inSuper etiam aliquam rationem rep0seere hujus cogitati0niS, unde, quom0d0,

39쪽

qua necessitate existat ista, quamvis salsa et vana, tamen per Se nece SSaria cogitatio quam quidem aliquo m0d excogitante natura, Si Sit principium, et p0SSe et op 0rtere deduci, evidens est. 0rsitan in pS anim perfecto atque absoluto Dece8sari dicati ejus dari notionem, quia qui Veri habeat intelligentiam, idem habeat falsi quod si esset, Divina igitur Mens istam imaginem utilem et falsam S se per- Spiceret, eju8que delere et tollere et negare deberet notionem, quemadmodum nos negamus . . quadrati cylindri notionem id autem fieri non poSSe, Si in promptu, propter0 quod hunc, qui nostris quidem mentibu inest, vacui spatii conceptum, nullo modo tolli nec dissolvi poSSe, pro certo Scimu8; ita ut Si quem concederemu eandem ac n0Sejus habere intelligentiam et tollere poSSe, nihil obstaret, quominus in Mente Divina circuli cujusdam credere u esse notionem, cuju radii inter Se non SSent aequales. - Jam ver id quod etiam superest auxilium, scilicet ut in animo sinit necessario cogitati0nem istam existere doceatis, Sino Stro con Silio uti velitis, ne temptetis quidem illud, credite nobis sinitae enim naturae X absoluta et infinita necessariam originem deducere, videte, ne tale negotium vobis dicentibus, negantibu nobi nimi valde Sit molestum. Sed spatium et extensionem missa facimus: pSum aggrediamur animum liberum et Solutum, quem in Se Spectatum, h. e. sine sensibus ulli aut corpore, exi Stere OSSe negamus.

Age, qua igitur ratione ejusdem definiebatis naturam d0cete, ob Secro, etiam iterum cogitantem dicitis esse substantiam, nonne neque vel in ipso vel extra ipsum dari quidquam praeter cogitationem 3 - Sic fere dicimus. - Et accipimus nos libenter quidem Jam quid cogitatio Nonne ita in universum nobiscum una partimini, ut rei ipsius ab assecti0num rei Sejungatis rationem Utram igitur c0gitationem intelligitis ipsa c0gitatio, id ipsum dicimus, quod cogitandi

V0ce pr0prie significatur, utrum est re a rei assectio 3 Affectio. macte virtute sinceris enim et simplicibus vobis

40쪽

uti videmur; sed cogitantem substantiam rem dicitis affectione quadam assectam, cui cogitationi est nomen atqui affectio illa utrum qualitate continetur rei tanquam per Se inhaerente, cujus tota et integra Singulo temporis momento constet ratio, quaeque eo ipso Sit et exiStat, quod res exiStat, an interna quadam vi cietur illa ac profertur quodammodo et progignitur ex re, ut ejus notione seri aliquid et esse declaretur Sed respondeatis minime tacete ne nunc quidem, quid sentiatis An quid velimus, non satis intellexistis licet Spectare per Xemplum Velut in corpore moto figuram 80liditatem, pondus, et Si quae Sunt praeterea qualitate materiae eo ipso, quod existit, inhaerentes, ab ipsa motione et eoqu0d si se jungimus sic in universum duo genera intelligimus assectionum quorum in utro poni vultis c0gitati0nem 3 Motionis atque actionis potius similitudine eam 'ncipi putamuS. - RectiSSime Vos quidem, nec ipsi nos aliter. Sed vos videtisne etiam, quid sequatur Motum certe esse non posse c0nceditiS, nisi rei qu0que, quae m0vetur, intelligatur qualitas et natura praeter ipsam motionem alia, quae describin0n 08 sit 80la motus ratione. tque in universum numquam esse pOSSe cenSeti actionem, Si id qu0d agit, pr0 priam non habeat qualitatem, quae ip8 aetioni ratione non concipiatur In cogitatione sietne exceptio sit fieri n0n potest. Itaque concedendum, in re illa, e qua pr0 gignitur c0gitati0, etiam aliam Substantiae existere qualitatem, quae describi non possit sola cogitationis ratione. Quocirca, Si re c0gitans existat omnium rerum principium, n0n simpliciter cogitans existat, sed alio etiam praeter cogitationis conceptu ejusdem definiatur essentia. - Verum, si hui argumento cedere amn0 Vultis, t0tamque ipsius rei, quae c0gitet, es Sentiam eo contineri dicitis, qu0 potentiam et vim habeat cogitandi, neque omnino existere illam, nisi quatenus cogitet, idqu0d nos fere idem existimamus ac Si qui rem mobilem induxisset neque ullam ejus vellet esse desinitionem praeter ipsum motum vel movendi facultatem, sed etiam h0 dat0,