De recta ratione philosophandi

21쪽

fatendum, materiam quidem esse deterrimam, nihil mente prae Stantiu S concretum Vero e duabus mundum S Se apti S-Simum, pulcherrimum, optimum, Scilicet ut mundum atque totum ens cogitanti et corporeae substantiae discrimine distinctum, Sicut e St, mundo videlicet creato, S Se quam Optimum. Namque re omne S, quantum fieri 90teSt, optima natura participari, Si optimum mundus autem e deteriore et meli0re c0nStat naturis arctissime inter Se conjuncti S habetque divinitatis similitudinem quam proximam ergo hicce mundu optimus munduS, Stque optimum, talem S Se mundum, . . ente, quod hunc continet mundum melius nihil

cogitari potest. - Ex hujus igitur adspectu et percepti0ne,

quam in anima esse oportet illa per uniVersum naturam pertinente, animae autem cum Summa atione Omnium rerum communicatur conscientia - incredibilem

quandam delectati0nem ad Mentem divinam redundareae Stimandum est: pulcherrimae enim rei contemplatur pulcherrimam effigiem idem ille, qui est pulcherrimus qua, Sicut Solem eadem Semper et simplici et purissima luce radiantem Si exceperit corporis multiformis Superficies, lumina innumera repercutiuntur incerta, tremula, multis coloribus varia, - ita ad invisum illum et clarissimum S0lem Suae ipsius formae redit peculum omnibus m0dis variatum et multiplicatum. - Cujus in sensibili et finita re si quem perStrinxerit adumbrata imago, primum quidem stupor fieri S0let et Vehementissima perturbatio agitati m0X et anXietaS caeca deinde desideria et ignes serpere occulti hinc alii ali am0rec0nflagrare. Verum, tanti incendi causa minu perSpecta, quoniam mentis aciei nubis instar officiunt sensus pinione S-que, ac depressus quaSi quodam pondere tenetur animu materiae affinitate longae c0nsuetudinis usu contracta, quid ignotae cupidinis sibi velint stimuli, nescire atque errare pler0Sque con Sentaneum est, ipsam rem en Sibilem, in qua divini0ris naturae c0mparuerat imago, Studio et am0re per- Sequentes. Quam si saepius mirantur, majore eos desideri0

22쪽

inflaui mari necesSe St, Summoque per id agere, ut Veniant in poSSeSSi0nem rem autem On Secuti, continuo Sentiunt, SeeSSe umbram compleXOS. Deque e magi cupiditatem expleri.

Qua re etiam plura ejusdem generis ibi comparare Student, aut ad alia e convertunt persequenda, in quibus fieri non potest, quin eundem in modum fallantur. Itaque perpetua quaedam erit quaesti b0ni et persecutio , infiniti curSu et labores; neque tame fructum capient ullum: Olestiam colligunt, tumultum animi aegritudinem accedit eum Sui cuique competitoribu aemulatio, ex qua Superbia, in Vidia, contumeliae offensi0nes, irae, odia, simultate et peS Sima quaeque animi perturbatio. Adde effrenatam libidinum licentiam, corporis et animi vastitatem, etiam Sen Sum me lioris et purioris rei amissum cujus tamen quaSi Somnii anguntur memoria, ut ne in mediis quidem voluptatibus acquieScere aut praeSenti quodam bono contenti S Se 0SSint; m0rSu8 denique conscientiae vitae praeteritae pud0rem et saStidium taedium sui, omnium rerum contemptum et de Sperationem habes libidinosi avidi, ambitiosi sensus denique et pinionibus dedit miseram c0nditi0nem, qua vel turpius Vel mi-Serius certe nihil cogitari poste St. Contra, qui feliciore indole sunt minusque insecti contagione terrestri craSSaeque naturae, primum quidem illi quoque obstupescunt vagisque fluctuant desideriis sed lucis similitudine percussi n0n jam dispiciunt, quin quasi quadam divinatioue agnoscat melior animae parSSignum et e Stigium cognatae naturae: Sentiunt, id, qu tam Vehementer commoveantur, non tam Singulae et corporeae rei materia nec eo contineri, quod ad Sen Suum motum pertineat et jucunditatem, quam ordine et 0rma multi rebu communi atque eo omnin0, qu0d pSiu menti actione comprehendatur. Itaque turbulento corp0ris appetitu cohibito, aut-moque a Singula re pro Se Sola miranda, in qua haerent 8eDSuS, SeVocato, jam ad complura et Similia Se convertunt Simul contemplanda et inter se c0mparanda quo larma illa communi clari0 eluceat quam Si habent magi perSpectam,

23쪽

etiam majore afficiuntur erga illud nesciunt quid magni b0nique amore et delectantur quidem, quum ad id, quod quaerunt, propiu accessiSSe ibi videantur; ren0Vatur Vero et

acuitur ipsius rei videndae cupiditas, utpote in praestantiore similitudine ejusdem imagine Spectata, atqui imagine tantum. Atque hunc in m0dum ab angustis istis et pusillis, quibus qui sensu et opinioni inserviunt tenentur con Stricti, ad lati0ra et grandiora pedetemptim traducti illi, quo procedunt

altius, eo augentur admiratione, laetitia, amore, et creSeunt ire eundo. - Quod si postremo, delibatis hinc illinc permultis de pulchritudine et ordine rerum, Subit eo iu- vadit de universitate mundi c0gitatio, ut unum S Se Oporteat et unicum, si ad id in singulis ejus partibu VerSabantur,

exinde jam Supra universum anim Sese efferunt, atque eXtra mundum positi uno mentis conceptu complectuntur totiu8 fabricam et instituti0nem. Tum, aeterna illa et Summa tot tu naturae corp0reae s0rma pereepta, qua nec pote Si nec debet esse alia, si egregium expl0rant immensi operi artiscium, tantae molis vastitatem ad unius aedificii 0rmamc011 Structam, tantam Virium turbam et immanitatem ad 0nStantem unius legi numerum Si vident redactam, quasi ineuntur admiratione et veneratione, ut in contemplanda tam

insatiabili specie defixi nihil jam amplius desiderare aut

quaerere Videantur. At non OSSunt Semper non Seutire, tumultum et tarditatem ex semet ipsis vitam aut ordinem n0npr0 gignere Simplicem autem et con Stantem aeternamque naturam , auSam et gubernatricem omnium, etiam in se ipsa Spectatam e SSe p0rtere aliquid praeter multorum et dissimilium i dinem aut 0mmutationum repetitionem et modum. Αdm0net praeterea abditus ille, quo etiamtunc carpuntur,

igni et langu0 quidam ac tristitia summa ipsi delectationi admixta dam intelligunt omnino ibi relinquendam esse corpoream naturam jamjam id ipsum aggredi audent, qu0dn0n 0mprehenditur ullo m0do, nisi pura mentis ratione ab omni sensuum similitudine abducta. Atque ut ille, cui n0cte,

24쪽

lumine qu0dam a tergo e00rto, undique necopinat occurrerant ex adverS rerum formae et colores, si lucis riginem quae Siluru retro Se converterit, statim det0rquet

oculos subit Splendore perStrictos, ac tanquam caligine f- funditur, - sic isti immobilem et plenissimam illius Lucis claritatem, qua univerSus mundus illustratur, diutius ferre nequeunt, sed fulminis instar ut fluetuantes ip80 et inconstantes quaSi quaedam umbra ejuSilem praetervolare OS atque effugere Videtur quam capere et Stabilire frustra c0- nati, si jam ad mortalem et finitam respiciunt naturam, errare ubique ejus vident simulacrum atque incredibili revisendi desiderio incenduntur; velut Si cui ex impr0viso apparuit amicu et 0ntinuo sese recondidit vultus, magna illum de coelo, de nube, e terrae longinquis respicere videtur imago; et, quamvis rex et obscura visione quum tamen Satis discre Verint, quo Summum istud esse bonum judicent et finem eXtremum totiu naturae, idemque ab omni corporis similitudine esse quam longissime remotum, nec propius ad illud accedere poSSe, qui materiae necessitudine adstringatur, si iam pridem illi pravas c0ercere studebant libidines inc0ndito Sque animi motus, qua tandem tune voluntate ad colendam virtutem, ad honestatem Sequendam fore puta eo S, qui omni et obse00nitate et turpitudine et malitia purgat08 ptimae pulcherrimaeque naturae magis magisque e Similes fieri, atque ad summam beatitudinem illam, quam a pueris expetebant, sensim Se adduci atque ext0lli, pro certo habeant.

Qui quidem et De et h0minibus grati, pio inter Se conjunctiam0re, quum praeteritae vitae u0n 0eniteat et futurae laetissimam teneant Spem, Sive pr0prium pectu intr0 Spiciunt, Sive Xterna contemplantur, semper habent aliquid magni et pulchri, quo delectentur, quod admirentur, quod ament; neque aut in Secundis rebus modus iis et temperantia aut in adversi patientia nec amicorum solatia deerunt itaque per hanc vitam et sapientissimi et beatissimi illi recte ducuntur; mortali ver hac conditione relicta, Si quando hinc

25쪽

in superiorem locum migrare, et summitti illud bonum cominus intueri et quasi manu attingere licebit quis tandem illis beati 0r praeclaram religiosissimi viri rationem, Sapientiam egregiam et illo dignam, qui tanquam Deus philosophorum praedicatur Qua in explicanda si nimis fuisse

multi videmur prae Sentem nobi fore veniam SperamuS: quis est enim quin haec tam ingenioSe tam magnifice, tam pie dicta cum summa sua delectatione legat et relegat, lecta Saeptu animo volvat, commemorata et laudata ab aliis libentissime audiat in quibus malorum inest Solatium, ne S Sol licitudinum et perturbati0num animi medicina, commendatio virtutis, hominum amor, spe immortalitatis, religio. Quae ut gratiam habent et admirationem et optimi cujusque tudium, ita utinam haberent fidem et rationi perSuasionem; utinam sint res pro ut 0cet ille, utinam credere p0ssimi amicissime tu quidem amice, qui Suam ea, qua tu praei S, in ad sapientiae et beatitudinis finem pergere e S Saret, aut te quis deserere aliumve Sestiari vellet ducem et magistrum, nisi magis etiam Veritas esset amical age, haec fere Sunt, quae alteri pr0bantur arti eorum, quos orpori et animic0njungere diximus rationes. E quibu si nonnulli, immutatis compluribus neque ita levibus ossis, desciverunt aliquant uprincipi auctoritate, at omne Summa quaedam tenent haec, ut propriam Servent existendi conditionem in utraque natura, nec alteram ad alteram sinant aut ambas ad tertiam revocari tamen commercio quodam uter se conjungi ea atque efficientiam alterius in alteram traduci in quo materiae inertiae et molis tribuunt partes, animo acti0nem dant etc0nSilium atque omnino cogitantem Sub Stantiam 8 Se prae- Stantiorem hanc agere et gubernare, pati et ob Sequi materiam denique negant, id quod graViSSimum St, Summam naturae legem nuda contentam S Se impos Sibilis et necessarii ratione dec0rum inducunt, bonum, hone Stum tanquam ipSiu SeSSentiae causam altius remotam atque, ut ita dicam, tranS-

Scendentem, qua adhibita ad infinitam possibilium turbam,

26쪽

una existat et perfecta abs0lutaque natura, praeter quam Vel cujus in l0c iuuumerabile existere alias neceSSitatem non vetare, vetare optimi rati0nem e hac igitur, quae ad mentem et intelligentiam proprie pertineat cum necessitatiS lege conjuncta, omnia explicandaeSSe et deducenda namque, ut ait ipse, qui sertur hujus dis stiplinae auetor Summu et in- Vent0r: πρῖσνυτῖρ0 et kIxiis του , 6ς ' j

Altera est ratio, ut unum quidem constituatur principium, duplici vero qualitate, et extensione et cogitatione infinita, distinctum Hrin philosophiae inventor et auctor summus est Spinoga. Quem inter recentissimos secuti nonnulli materiam mentemque, vel, si ipsorum vocabulis uti placet objectum et subjectum, rem et deam. - unum atque idem esse disputant, sed paullo obscurius.

Atque hos quidem b0num et pulchrum prae se ferenteSproducit Graecus hom et antiquus. Insurgit contra nece SSitatem extollens ignobiliore ex gente ille quidem oriunduS quem Vero omnium recentioris aetatis philo Sophorum Κantium excipio, haud Sci0 an principem recte dicam De e Si integritas vitae, tanta comitas facilitasque ingenii, tantum acumen, tantia Ordo rerum tamque admirabilis quasi com- paetae et c0 agmentatae disciplinae Pompositio. Qui quid Sentiat fu8iu eXponere, quoniam n0n concedit qui huic opus culo est modus praescriptus brevibus et Summatim eXpediam. Atque haec quidem iste cujus quantopere discrepet Sententia ab alteris illis, quibus eum una eum, philo S0ph0rum formis tripartit divisis, in terti numero habuimuS, quantumque referat ad omnem quum c0gnoscendi tum vivendi rationem instituendam, utram partem aliqui SequatUr, nemo os quin Videat.

27쪽

Facilis ex una in alteram patet rationem transitus, ut ab extremorum altero profectus per media ad alteram possis transgredi. Quo apparet, quam sint vana omnia et incerta.

Sed jam habes quae de essendi principi disputata Sunt

ad Summa quaedam capita redacta quibuS, quum et media sit ratio eaque dupleX, et contrariae duae in extremi p0Sitae, ingen Sectarum varietas circumscribi qu0dammodo et contineri videtur. Neque enim e quattu0 illis tam constanter tamVe praecise dictum est quidquam, quin parva initio declinatione laeta, ac levioribus hie illic mutatis, vel missis quibusdam, vel adjectis, Si deinde variata denuo varientur, admoveatur pedetemptim ae 90strem t0tum traducatur ad id, qu0d ordine est proXimum. Itaque e08, qui animum cum corpore conjungunt, Si poni medios, jam manifestum St, centrum nullum 90sse insigi, in quo tanquam aequabili pondere librata versetur ratio duarum naturarum Sed altero iuanimi ergere partem, altero S, qui nihil 0lunt 8Se mentem nisi materiae quaSi Spessulum, tu corpori S. - Quorum qui cogitanti naturae omnem actionem tribuunt, eos affinitatem illam, quam materiae esse dicunt cum eo quod non Xistit, preSSiu complex0S, facillime iis misceri, qui animum S0lum principium S Se statuunt, et per se patet, et historiis docemur. y Iidem vero illi, si id persequuntur, quod de Sideret meus, qua niti possit, corporis tarditatem, Sitque necessitatis finibus in agendo certe circumscripta, Si ad aretiS- Simam ejusdem cum materia Societatem attendunt, Si de perfectione et aeternitate mundi saepius cogitant, Si hoc tenent menti naturam distincte n0n concipi, ni Si in Orp0rum com-Ρ08itione ac gubernatione, ut jam nullam animi notionem Sine materia intelligere assuescant, facile fieri apparet

28쪽

ut, extensioni et c0gitationis duplici natura in unam atque individuam paullatim contraeta aut diVerSarum rerum concentu qu0dam et convenientia fortuito c0rporum effectac0ncursu animi es Sentiam terminent illi, atque in nudam materiam praecipitent, mutata cum re voci inanitate , - aut mundum inducentes pro Sol t0tius naturae principi animantem, infinitum, aeternum, qui teneat ac Derceat omnia,

deScendant et transeant ad unam illam substantiam duplici modo per c0gitationi et extensionis attributa explicatam. εὶ - qua quidem ad materiae rationem haud difficilis patet

exitus et transgreSSio. Nam quum rerum extenSarum idem

ordo sit ac cogitationum, et des itioni unicuique corporeae naturae certa quaedam respondeat tali rei dea, prout corpus corpori praestat plura patiendi atque agendi facultate i. e. prout majorem continet ius nilae 8 Sentiae partem, pro ejuS-dem proportionis ratione deam ab dea differre consentaneum St. Ut igitur ad 0rp0ris humani admirabit artiscium et fabricationem sic eo inpositam et contextam, ut nihil Sit Supra, per innumer0 quasi gradu persectionis inde a Simplicis materiae aequabili effusione ascendit natura , itaeon Seientiam eam quae in mente humana elucet, R-tionalem ac sui compotem nece S Se est per tot diver-SiSSimorum animalium Sen Sus et appetitu8, per Vitae illud quasi somnium deinde caecumque crescendi ac Se Se propagaudi instinctum in iis, quae terra radicibus Continet, deductam Sen Simque imminutam et obscuratam, denique in mortiferum indigestae molis torporem quasi in umbram incertissimam desinere atque extingui. Singula autem reS, vel corpora Vel eorum pereeptione notioneSque, actu non exi8tunt, ni Simia tempore et quatenus per insultum cauSarum neXum producuntur Singularis igitur rei conscientia ad infinitum intelle etiam qua infinitum, i. e. omni tempore ut

3 Rei exemplum spectas clarissimum in St0icorum disciplina, qui a Vetere Academia oriundi Mundum postrem fecerunt Deum.

29쪽

quaelibet cogitantem pertinete non poteSt. Xtenδi vero infinita, . . Corp0rea natura, quae circumfundit inque econtinet univer8a, et animantia, quae dicuntur, et reliqua, ut fabricata sit in similitudinem ut 0minis aut beluae stirpisve nullo modo fieri posse id quidem, persuadent physici, Sed m0li potius eam constare ratione pondere et nutu Suo libratae itaque illam, qaae totius mundi compositioni re-Sp0ndeat, conscientiam in extremo vel potius infimo cogitationis gradu atque in Simulacro quodam vitae erSari nece S SeeSt, quae quom0d discerni possit a nudae materiae conditi0ne jam difficillim intelligitur. Atque insmus cujusque

naturae gradu quum c0ntineatur ille quidem Superi0ribuS, non ero contineat h0S, men autem ratioque Vel SenSu Omnino aut percepti non inveniatur Squam, ni Si in pauci Squibusdam univerSae naturae particuli S perSpicuum St, ad rerum S Sento non pertinere cogitationem aut intelligentiam, quae quidem vere dicuntur, Sed ad tempu certo quodam concursu causarum effici atque e nuda materia eas

Hunc igitur in modum quasi quidam circulus c0ntinuatur et ab80lVitur opinionum, quem, ut nunc confecimu e mediiSVersu extremitatum utramque digressi, item ab extremarum utravi per media ad alteram et c0utrariam duci 088 et circumflecti apparet.

CAPUT II. Singulae rationes Vertuntur. Qu0dsi quem tanta tamque instabilis diversissimarum

Sententiarum arieta8, graviSSim0rum auctorum disSensio tanta non m0Vet, ut aut unum totam tenere veritatem, reliqu0 ne minimam quidem ejus Scintillam cepisSe credat, aut

30쪽

per d0etrinae vel sagacitatis Sive industriae defectum quendam praetermiSSum putet et neglectum aliquid, qu0d 0resperet ut ipSe inveniat atque absolvat quam quidem insolentiam non multis inesse existim sapientibus quis enim aut Plat0nis ingenium aut Spinogae rationem e Superaturum S Se considat at certe, si audiverit ille plurimas argumentatione evidentiSsime conclusas, quibus alius alium

c0nVincere atque unuSqui Sque, si minu Suum defendere valeat, ceterorum oleat refutare omnia, - tum certe hac via verum mnino inveniri non p0SSe habebit perSua8um.

Refelluntur qui nudam materiam Volunt esse principium.

Ac primum qui meram materiae tuentur rati0nem graviter vexantur ab iis maXime, qui meram animi amplectuntur. Nam quum materiam principio aut unam esse oporteat et continuam et Simplicem molem, aut in se distinctam aliqua ratione, - jam qui distinctam ponunt omni modo capiuntur: fac e quattu0r eam Vel quinque aut quotvi elementis ab initi e0nstare totidem ergo inducis Singula sub Stantia S, quarum alia ad aliam revocari non p08Sit necesse est enim Suma ignota quasdam qualitate praeter ip8am materiae atque exten Sioni e S sentiam, quae omnibuS Si communi S; quarum Singulam quaeque et propriae naturae rem efficiat per certas totius spatii partes pertinentem. Quae disserentia quum n0 comprehendatur ipsius extensionis aut corp0ris notione, aliam etiam ejusdem esse oportet cauSam praeter illam, qua corpus in universum necessario exiStere demou- Stratur. Quae causa si ex communi rei extensae qualitate se Variam figurarum, magnitudinum motuum definitionem deducitur, evanescit elementorum naturalis disserentia sina alia eandem re per Se necessaria repeti S, alterum praeter materiam constituis principium quodsi nullam hujus disserentiae rati0nem dari, et tamen materiam Sine ea c0ncipi