장음표시 사용
41쪽
- quod non Si dandium, - scilicet actionem esse Sine ullariu rei, quae agat, qualitate alia praeter ipsam agendi vim et potentiam, nihil tamen minus rem Simpliciter cogitantem in impossibili versari, demonstrabimus alia qu0que ratione. Nam quum genu actionum quodlibet sua quadam definiatur communi ac generali notione, qua in universum quid seri 0p0rteat prae Scribitur, quo quid hujusmodi actu nomine appelletur, quaque id c0mprehenditur, qu0d in singulis cujuS-que generi actionibu unum reperitur et idem , - quum praeterea, Singulae ut intelligantur actioneS, ad generalem illam notionem aecedere oporteat subtiliorem quandam ejuS-dem des nitionem, qua ex plurimis vel innumeri S, qui per universalem legem p0ssibiles sunt, modis unus et certus de-Signetur Singulae Suu euique actioni moduS, qu jam eum generali illa definitione c0njuncto, singuli actu re Vera Xi- Stentis undique expleta et perfecta constat ratio, cujus rei in c0rporum motu est perspicuitas in uniVersum enim concipitur motu perpetua situ c0mmutatione quae certa quadam cursus et spatii descriptione atque uno et certo celeritatis numero tibi definienda erit, si intelligere voles
Singulim motum Vere exi Stentem - . . . Sed ita quum res
Se Se habeat, primum qui cogitandi conceptus sit generalis ConStituendum videtur. Quem quidem intelligi non posse arbitramur, ni quis si fere desiliat, ut 0gitationem dieat contineri alicujus rei eti0ne quadam, qua res agens id esset aqu0dammodo, ut sibimet ipsa repraesentet essentiam aliquam tauquam Xtra Se positam, velut homo de Sol cogitans ibi
cogitando rei repraesentat essentiam extra Seio Silae . . . Sed
h00 quiden angustius e0gitare enim dicitur is quoque, qui ad Suam quandam ipsius cogitationem vel assectionem internam animum attendit, velut si quis de Sole qu0ndam cogita88e Se meminerit quamquam id ipsum, de qu0 qui e0gitat, certe eXtra eum, qui cogitat, quatenus hac quidem cogitati0 ne
exi Stat assectus, putatur existere, ni sorte etiam Se pSam Omprehendere ac tanquam in semet resecti 0 Sse exi Stima e0-
42쪽
gitationem; qu0 quidem num fieri possit, dubitatur per- ob Scur enim quaestio est Sed nihil ad rem tantum nobis hic definiatur, cogitationem in uni Vei Sum S Se non OSSe Sine certae cuju8dam S Sentiae reprae Sentatione. Haec igitur si cogitandi constituitur ratio generaliS, Ogitationem Singulam actu, ut a junt, Xi Stere non Ρ0SSe OnSequens St, niSi S Sentia illa, quam quavi cogitatione reprae-Sentari oportet, certum in modum descripta et definita qui fit, ut singulae cogitatione Objectorum, quae Vocant, di Ver- Sitate maxime distinguantur. Sequitur, ut cogitantem rem illam, quam omnium rerum principium habetis, Si actu existat cogitans, de re vel Ssentia certa rati0ne definita cogitare necesse Sit Liberum autem et Solutum poniti animum, itaque
nihil esse 90test, quo illum, qui omni c0gitati0ni pr0p08itus est, finem consequi prohibeatur. Si vero nis cogitandic0gnitio. Cogitans igitur cognoscit Summus et ab Solutus
animu8, i. e. ea ibi repraeSentat, quae revera Sunt et eodem modo, quo exiStunt. At nihil exi Stit praeter cogitantem naturam. Itaque animum illum de se ipso c0gitare et Se ipsum cogno Scere nece S Se St. tque hic, ne qua OS perturbet opinio, quasi de alii c0gitare possit permultis ille, scilicet de imp0ssibilium et non existentium infinitate, quae Sicut Sunt reVera, . . tanquam salSa et vana, Sibi reprae Seutan Sanimia nihil minu cognoscat imo c0gitare de isti animo e S Se nece S Sarium, quia cui veri cognitio siti, eidem sit falsi his igitur ne perturbemur, monendum videtur SSe falSi certe nou dari cognitionem, ni Si quodam Ver cognito itaque Sui pSiuS, i. e. Hu S, quae 80la existat, rei, et cogitationem et cognitionem potiSSimam esse ac primam, in qua t0ta de animo ab80 luto 40SSit eSSe anno p0SSit - VerSetur quae Stio atque idem etiam in ii animadvertendum est, quae quiS forte animum putet de Summa ui ipsius c0gniti0ne deducere singula et sulta. Omnino igitur hoc teneamuS, animum illum, nisi de necessaria et aeterna Sui pSius natura cogitare eam Vec0gn08cere Valeat, nihil cogitare p0SSe itaque ne exiStere
43쪽
37 quidem. - Αge jam Summam computem v eorum qu Re Obis adhuc disputata sunt, ut quid inde Sequatur Odigamu S. VOS in Superiore Sermone rei cogitanti nullam esse affirmastis praeter ipsam cogitandi naturam neque omnino eam existere, ni Si quatenus cogitet. Dedimus. Deinde convenit inter no S. generalem cogitandi rationem contineri actione quadam rei cogitantis, per quam sibimet ipSa aliquam es- Sentiam repraesentet. Secutum St, ut cogitationem actu existere non p0sse dixerimus, ni Si es Sentia, de qua cogitetur, certo modo des nita. Postremo animum ab Solutum apparuit, quum cogitantem Simul c0gn0SCere eum Oporteat, de nece SSaria atque aeterna Sua ipsius natura
cogitare eamque cogno Scere ne eeSSario. - an autem
naturam simpliciter cogitantem esse vultis. Res igitur cogitans, Si cogitat, de cogitatione cogitabit cogitans vero natura, quae quidem - Simpliciter Sit cogitan , Xistere non potest nisi actu cogitans; quocire cognosci non pote St tanquam exi Sten S, ni Si certa quadam cogitatione e0ncipiturasse eta. Ide animus abs0lutus emet ipSum cogno Scen CO-gitet necesse est de cogitante natura tanquam in Certa quadam cogitatione versata. Sed actu non existit cogitatio re de qua cogitetur, non desinita. Animum igitur Se ipsum e0gnoscere Oportet de certa quadam e S Sentia c0gitantem neque hae 8 sentia non desinita, Se pnum cogn0Scere aut omnino
de semet cogitare diei potest. At quae existit necessari in re cogitante cogitatio nimirum eadem illa de Se ipsa, i. e. dec0gitatione iterum cui cogitationi denuo est objecto eadem ipsa de re cogitante cogitatio et sic in infinitum. Singula autem cogitatio quum n0n Xistat, re non desinita, de quae0gitetur, quumque cogitatio, quae de ip8 ejusdem cogitationis sit cogitatione, definiri nequeat, re enim objecta, per cujus definitionem ipsa cogitati desinienda est, nihil aliud videtur nisi cogitatio, quae iterum et denu est definienda per rem eandem indefinitam, i. e. per cogitationem, cuju non datur objeetum, ut progressus quidam existat iu
44쪽
infinitum sed quoniam ita est, Si animus absolutus non habet de ii cogitet nisi hanc de cogitatione cogitationem, re S de qua nece 8Sari ei cogitandum sit, nullo modo definiri, itaque ulla in eo actu existere potest c0gitati0; sed vis illa et p0tentia c0gitandi in aeternum latebit i. e. res Simpliciter cogitan S, quae n0n Xi Stat ni Si quatenu c0gitet, nunquam exi Stet quaeret enim, ut ita dicani, impetus atque appetitus c0gitandi objectum, quo nixu Singulam quandam atque actu existentem efficiat cogitati0nem, in infinitum vero abreptus nunquam inveniet ut lanifestum Sit, cogitati0nem illam, quam in re impliciter cogitante necessari Sequi con Stat vi-dsilie et infinitum illud : cogitat de eo, quod cogitat de e0, quod c0gitat de e0, quod c0gitat . . . . her dentit aruber, das er erili dat liber, das e denkt v. s. f. - idem S Se ac nihil cogitat vel non cogitat', id est autem, rem Simpliciter cogitantem omnino mon existere. Atque, ne
fi Censeat quispiam, argumentationis nervum elidi, si fieri posse SseVeret id, quod possit necne p0ssit fieri parum referre diximus ad rem, videlicet ut semet ipsam comprehendat cogitatio sic enim dari bjectum naturae simpliciter c0gitanti nimirum ejus ipsius cogitationem, qua una contineatur et id de quo c0gitetur. Cui hisce responsum esse velim: 0gitati0nem semet ipsam c0mprehendentem nihil intelligimus, nisi sui tanquam c0gitantis conscientiam, h. e. animi perceptionem, qua tum, quum quid cogitat, tale quiddam revera nunc e c0gitare percipiat ille quae quidem sui conscientia habitus quidam vel m0dus videtur esse cogitandi, quo quae afficiatur cogitatio suum Vectum comprehendens simul quasi resectatur in semet ipsam ut animus cogitans et sui c0nscius ab animo simpliciter cogitante nec conscio sui, ceteri paribus, hoc sol disserat, quod interna illa affecti0ne, quae vocatur cogitatio, praeter ipSamc0gitationem in objectum extra positum sese extendentem quae eadem est in utroque etiam id ipsum tanquam superadditum continetur una, videlicet tali modo nunc se cogitare. Qu0dsi in animo libero et soluto cogitatio omnis est c0gnitio, sequitur ut revera existat cogitatio illa, cujus aeternus animus Sui conscius sibi sit conscius, sive percipitur sive non percipitur ab eo, etsi f0rtasse imp08sibile est revera dari in animo isto cogitati0uem sine ipsius conscientia. Atqui distingui certo op0rtet 0gitati0nem, cujus quis sibi sit conscius, ab ipsa ejusdem c0nscientia quae quidem c0gitatio si denuo est conscientiari. e. semetipSam c0mprehendens vel reflexa in se, denuo igitur tu ipsa fiet conscientiaea
45쪽
inani quadam ratiuncularum subtilitate os circumvent08 e S Se
existimetis, idem illud scitote in unaquaque acti0ne Venire, ut ejusdem ad impossibile redeat ratio, si singulae actionis defininitio sic intelligatur, ut per aliam et deinceps aliam definiatur acti0nem eodem modo atque ipsa determinatam. Cujus rei evidentissimum apparet exemplum illud quoque in c0rporum motu Nam, Si quis lunam dicet in orbem ferri circa
terram, terrae curS Solem circumdari, ipsum Solem vasti 0riScujusdam circuli conversione ambire nescio quam Stellam sxam sive ae sive , hanc agi circa aliam deinde stellam et deinceps aliam, ut Singulorum centra circulorum, quorum ambitu patia conversionum dimetentur, m0veantur etiam ipsa ad amplioris qu0dque orbi de Scriptionen . . . hunc igitii in modum si quis motum concipiet determinatum, fiet pr0gres Sus in in sinitum, neque quo tandem motu revera feratur luna Vel terra Solve aut quodvis corpus intelligi poterit; itaque motionem corporum hoc quidem modo definitam in uni VerSum XiStere n0np08Se apparet interroganti enim qu0- modo ae moveatur, re Spondere aliquem, ae ferri circa , qu0d circa I feratur, quod circa δ, quod circa aetin numquid alius est atque' dicere omnino non moveri p08 Se hoc quidem modo,
aut certe se nescire fateri, quemadm0dum re Vera moVeatur.
Sed satis jam superque ad hoc argumentum videtur e S Se di 8-c0gitati0ne, ut ita dicam, directa distinctio tanquam s0rmae a materia, ut per- Spicuum sit, aut regressum vel progressum dari in infinitum l. e. inanem esse et nullam animi conscientiam, quaeret enim quodamm0do neque tamen inveniet animus, cujus sibi fiat conscius - aut in simplicem quandam et directam desinere portet 0gitationem qua ut ipsa illa cogitantis rei declaretur ac percipiatur interna assectio, quae hanc istam in se c0ntineat cogitationem percepti0nemque, tamen concedendum, Sse quandam substantiae cogitantis praeter ipsam cogitationem qualitatem ac naturam, de qua sit cogitatio. Quae si pura aut necessaria rati0ne intelligitur nulla, ne ipsius quidem animi necessaria intelligi potest ratio. Itaque apparet etiam hoc modo, cogitationem Perinde atque extensionem inanem quandam s0rmam esse existendi, in qua quid
insit aut quale aut qui fieri possit omnino, ut insit quidquam, c0ncipi aut intelligi non potest ulla ratione.
46쪽
putatum qu principium Simpliciter cogitans in impossibili deprehensum funditus everti si minus expreS si verbi confitemini, at facere non potestis, quin ipsi Sentiatis. Ceterum, si nobis satis suisset ostendisse, sufficientem absoluti animi non dari p0Sse rationem, neque tanquam per Se neceSSariam intelligi cogitantem naturam, quid erat facilius Nihil nostri ingenii acumine aut nova quadam Sollertia opus erat licebat quae nuperrime a vobis in vestra illa n0stri reprehensione docti didicimus, eadem nunc nobis docere, Vobis di Scere. Quid enim Rei et entis notio universalis rei exten Sae notione latius patebit, cogitantis rei non latius Verum ex pura et generat entis intelligentia ista vobis deducenda erit definitio videlicet ens, nisi mera cogitatione definitum, existere non Ρ0SSe: in minu S, quocunque modo no nihil nisi cogitationem distinet concipere demonstrabitis, quaeque contra materiam afferetis, ut absurda ejus sit notio et rationi repugnans, nihil tamen proseletis nempe intellectus no Stri finibus non decet rerum naturam terminare.' Quod Si forte parvi id aditis, vobis a pura enti notione repetendam e SKe rationem, Ommonefacti certe estote, ut ne, quae de re Simpliciter c0gitante modo nunc sint disputata, omnino obliviscamini. Atque haec Sunt, quae Vobi Semel atque iterum consideranda linquimus, ne in posterum interrogare ac Vituperare nos Veniat in mentem, antequam vobis Satisfeceriti ipSi alterum enim vellicare minime tutum illi, cui pellis ipsi integra non constat nec
Quicunque simplex principium amplectuntur nullam in eodem naturae inesse posse demonstrant diversitatem.
Sed hunc fere in m0dum ii, qui simplici principii rati0ne
utuntur, alteri alteros carpere et refellere Solent. Conveniunt iidem in pace illa dicienda, quam quibus conditionibus inter diversis Simas sententia conciliare conentur ii, qu0 medi08 numera Vimus, jam supra demonstratum est u08 quidem
47쪽
Omne quum pro Se utrique vexent priores illi iis, quas modo eXPOSui, argumentationibu S propterea quod in principii locum S Sumunt eam naturam quam Xi Stere negant ipSi, ita tamen, ut materiae tutores Platonem magis petant, Spi-nogam Vehementius accusent animi faut0re S, tum ma Xime etiam viribus unitis ambo amborum duplicem et comp0sitam rationem gravis Sima inconstantiae reprehen Si 0 ne perSequuntur.
Ac primum illa disciplina, qua duo docetur esse principia ab initio Separata, quae quamvis dissimilia inter se et diversa
atque adeo opposita Sint et contraria omnibus partibu S, tamen, commeret quodam uncto, unam et consentientem conspirantemque efficiant naturam ad optimi rationem constructam ista igitur in acerbissimam vituperationem cadunt. Nam quum et mens dicatur principium Suae cujuSilam naturae et materiae propria esse videatur essentia, en certe dicitur utraque, tque ex animantibus et corporei rebus entium quandam universitatem esset necesse est. Itaque notionem e8Se portet generalem enti et rei, qua, quum in c0gitantere et in extensare.illud, res existat idem, et materiae et mentis concipiata iniselligentia. Animans autem en et en corporeum nihil aliud declarant, quam univerSale illud enS'diversa quidem ratione definitum. Definitione igitur detracta, relinquatur ne eeSSe est in utrovis pura enti notio, quam alterius definitione determinare in usque conceptum traducere liceat; - id quod cogitatione tamen, non reipsa seri intelligendum est). - At ne cogitati oti quidem in mente aut materia id fieri p08se, manifestum St. Fac enim eXi Stere materiam, usque notionem bene definitam concipe, atque ita mentis acie intuere. Jam quidquid proprii eam habere putas, detracto h0c, videa8, quid reliquum fiat tanquam purus entis et rei conceptuS. r0prium autem intelligi oportet, c0mparatione facta
48쪽
cum animanti natura Materia igitur imprimis est extensa, animus extenSionis XperS: 0lle extenSam qualitatem; Sequuntur figurae, magnitudini S, Situ deScripti0nes, quae sine extensione esSe non posSunt tollenda motum deinde aut m0bilitatem, num quid ad animum pertinere censes scilicet qu0d nulla definitur spatii neque extensionis rati0ne, id loci situsve recipiet commutationem denique reliquas tollamus materiae assectiones, quae ad motum ac mobilitatem quodammodo referuntur, ut puta soliditatem, vim resistendi repellendive, vim attrahendi etc. Gam quid proprii restet, non video enimvero ne quid omnino quidem reStet. Nam de materia. i. e. de re XtenSa quid relinquatur, magnitudine, figura, m0tione, reliqui una cum extensa qualitate detractis, difficile intdiligitur; ipsa rei noti cum ceteri S Vane Scere videtur neque enim e S Se concipimus materiam niSi eXten Sam, nec, quod c0rp0ris habeat naturam, id exi Stere ullo modo, nisi quatenus patium obtineat ut una cum exten Sione en St0llatur t0tum atque integrum, et u nulla praeter hanc ipSam ejusve affectiones 'upei Sit qualita alia, Sed cujus natura tota in patium atque exten Sionem quasi effundi intelligatur,
totaque, ut ita dicam, caSSae nuci in Star, in extrin Seco Ver- Sari et esse extra, recisa interioris substantiae ratione. Itaque apparet, rei eXten Sae pr0pria natur i. e. exten Sione Sublata, nihil entis aut rei fieri residuum ni forte quis illud est, existit qu0d erat in pr0positione materia existitit μ, etiam extensi0ne Sublata, cen Set relinqui, in eoque contineri univerSalem illam, quam quaerimu8, entis notionem. Quem quidem quid agatur non Satis intelligere AESt in promptu, quia Ste, quem assert, essendi et existendi conceptus nihil videtur esse nisi forma quaedam cogitandi vana per Se et inanis, qua, ni Si ponatur certae cujuSdam substantiae SiVeenti n0ti 0, qu0d esse et existere dicatur, nihil omnino intelligi aut concipi 0ssit. Nec vero OS, Ommunem quan dam essentiam dicentes esse oportere unam eandemque inc0gitante atqne in extensa natura, nudum Stud - ,eSt, Xi-
49쪽
stit velimus intelligi, qu0d pariter enuntiatur cum traque Sed ex eo, qu0d duae Stae ponuntur nuntiationes , cogitans existit Substantia' - existit c0rporea ex hoe id esse putamus, esse aliquam naturam per Se nece S Sariam, quam, quum aut 0gitantem aut XtenSam existere eam necesse sit, Simul esse et existere dicamus certo qu0dam modo definitam e ipso, qu0d principiorum utrumvis eXistere amrmemuS; Velut Siqui triangulum Vel quadratum vel circulum existere affirmat, eo ip80 generalem planitiei naturam existere dicit certo m0do des nitam. Qua de re vix dubitari p0sse arbitramur existere enim dicitur pro Se utrumque principium, neque alterum ad alterum o S Se re Vocari, neque amba natura in tertiam et unam contrahi. Atqui, quamvis diverSaesint, Simul tamen Xistere dicuntur, atque univer8itatem
quandum rerum incere, quam uno menti coneeptu comprehendi consentaneum est. Id quod fieri non p0test, Si quidem
Separatim et qua Si Suo utraque nomine existunt, ni Si aut generi aut totius ratione. Quoniam autem e rebu8, OmnibuSpartibus diversis inter se et c0ntrariis, quibus nihil Sit 0mmune, conStare non pote Si totum, quod quidem vere dicitur, continuari enim quodammodo a componi op0rtet partem cum parte, manifestum e St, totius ratione c0gitationem cum XtenSione conjungi non posse quum praesertim infinita Sit in Suo genere utraque, parti Vero rati negationem quandam atque in suo genere terminum et finem deSideret. Restat igitur, ut una illa enti notione coerceantur tanquam Variae larviae generi unitate. Genu Vero Specie c0ntineri patet totum. Ergo Si species X i Stit, eo ip80 et una t0tum existit genu S, Specifica nimirum, quam V 0cant, differentia . .
Speciei proprietate determinatum et Species Si tollitur tota, una tollitur genus, ut quidquid speciem tollat omnino, idemt0llat genus. Atqui materiam alteram entis speciem intelligi op0rtet. De qua Si ea, quibu ab anim distinguitur ista, detraxeris omnia, nihil entis aut rei relinqui demon Straximu8. Quodsi animum ponere vis, omnia illa tibi sunt detrahenda.
50쪽
Animum igitur Si ponimuS totam materiae t0llimu Substantiam atque essentiam quin etiam, id qu0d revera relinquitur sublata materia, vacuum Videlicet Spatium, non tanquam e Sexistens illud quidem Sed qua Si occasio quaedam atque opportunitas Ssendi, id ipsum, quum ad animi substantiam nihil pertineat delendum est illi, qui ex corpore in animantis rei intelligentiam traducere conatur cogitationem cui faciendo
certe humanam mentem S Se imparem, jam Sati conStat.
Sed si maxime possibile esset, nihilo tamen magi Supere S Set quidquam quod Speciali quadam definitione determinatum transformari OS set in animi notionem. Quoi Su igitur Spectant haec Videlisset eo, ut, qui et 0rporeum principium ponant et animans alterum, eo minime ibi ipsos constare appareat. Qui etiam apparet Sic apparet Si materia existit, simul en existit materia enim enti tanquam generis Species. Itaque materia si tollitur tota, ipsum una tolliturens; nam tollit genus, qui totam Speciem tollit. Quod si animus esSei, SSet aliquid, do quo totum illud, quod existere
dicimus materiam exi Stere dicentes, negandum S Set, ita ipsa entis noti neganda. Ente autem in univerSum negato,
quid stlinquitur Nihil omnino. Ergo animus nihil est vel
non est. Quod quidem Si minus placet, in materiam quoque argumentum licet detorqueas: Si materia es Set, non SSet animus . t S animuS. Ergo non Si materia. Atque eodem e VaSuram rem Si in promptu, Si animo po Sito, transire Volueri in corpoream naturam. Etenim cogitatio est animi quaedam actio, aut certe in iis numeranda est, quae sunt.
Fieri autem potest in extensa quidem re nihil nisi motio nec motus ' ratione sensus aut cogitatio ullo modo intelligi poteSt. Ρr0prium igitur est animo cogitatio ac vis seu fastultas cogitandi. Qua re, Si entis ex eo abstrahere Veli notionem, qua alia quadam rati0ne definita ac determinata concipias materiam, proprium illud tibi negandum est et tollendum
8 Motum hic semper eum dico, qui est in commutatione locorum.