Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

201쪽

sonum a meteoro exortum usque ad spectatoris a

re propagare p ossit. 1 o) Diarium Academiae mentionem facit do P 7.

terrae motu inter a I et o De z. i 7Sy percepto; de magno frigore Dec. t TSy et Ian. 176 de marmore nigro Sconiae; HAGSTROEMII Med. Prouinc. tria medicamenta ad usum domesticum commendat. i) Emplastrum vulneribus recentibus. Li- quantur resinae abietis, cerae flavae ana luej; sebi Sq; liquatis addatur pulueris radicis curcumae bena confusae Iss. Massa per lintGum ex presia in aquam frigidam, deinde in cylindros formata, in Charta ce' rata seruatur. S) Vlceribus inueteratis unguentum hocce conducit. Lapidis calamin. confusi et cribrati, lithargyxij ana digitalia tria, cerussae quatuor, cum oleo olivarum in unguentum , ad pultis consistentiam, rediguntur, quo vulnus Vesperi ac matu tino tempore illinitur, et interiectis linteis carptis. emplastrum imponitur. 3ὶ Lixiuium in hydrope, inprimis anasarea ma ime utile. Cinerum alni, be-tulae,' iuniperi vel quercus mensura una coquatur in aquae mensuris duabus ad dimidiam usque, cui etiam calamUS aromaticus adiici potest. Lixiuium post refrigerium clarius redditum in vasa minora fil-tratur, idque ad octauam mensurae partem, vespira ac mane, calefactum sumitur, donec depulsa sit

tradit obseruationes de . vero usu acus magneticae inmineris ferri investigandis. Facito enim vena ferri indida Lux si oscillationes azus, quae in motum Concit)nda est, attendamus, quippo quae si nihil ferri adest, post s vel 6 oscillationes quiescit, sin vena versus boream sita est, post a vel 3 oscillationes ce seriores quiescit, si ad meridiem posita est, crebrius sed tardius oscillat, sin ad oriontem vel occidente in N vena

202쪽

vena latet, haec ab acu iam commota melius dete gitur, 'Nam a quiescente, cum resistentia frictionis kb illa facilius superetur. Trimestre secundum: p. 79- I) De radiorum in lentibus refraeorum Τρflexione

disserit sAM. I INGENS IERNA. OCClisionem huius tractationis inprimis praebuit egregium inuentum 1 OII. DO AND l, vitrorum poliendorum peritissimi et mathematici Londinensis, qui teles eopia dioptrica, in quibus radii refracti diuerso colore apparebant, ita emendauit, ut obiectivo, Composito ex duabus lentibus quarum a tera erat ConlaeXa, Ritera con Caua, hoc vitium plane tolleret. Noster igitur non solum hoc inuentum accuratius explicat,

sed inprimis etiam radiorum deflectiones ex figura vitrorum diiudicat. p. Iz r) Nouam methodum ad rupes sub nquassor pu uere pyrio dirumpendas, eamqvie experientia c9 rmatam,

p I 7 '3 Vt si flores minorem signi copiam consumant, fundos furnorum ex ferro fuse consticere suadet P. N

p-I3Q Quam rem ulterius explicat variasque obseruationes Rddit AXEL FR. CRONSTED T. p δῖ' s) Ue usu medico hirudinum nonnullas obseruatio-

sε Ν primus fuit, qui usum hirudinum Holimiae introduxit, quae non, nisi Regio monte et Gedanoppportari poterant. Quam quidem dissicultatem ALUM ON sustulit, qui primus hirudines in Hol-miae

203쪽

miae vicinia iri fossis paludosis detexit, eas que in vasis cylindricis seruauit linteo obtectis, ne aeris usu

plane priuarentur. In vase vitreo, Cuius magnitudo mensurae aequat, SO Circiter seruari possunt, cum facile decrescant, si copiosius includantur. Ad quartum diem semper aqua frigida affunditur, et mucus vitro adhaerens abstergitur, hiberno tem- pure aqua paululum tepida exhibetur, calor Conclauis moderatus este debet, eaeque solis radiis interdum sunt exponendae. Quarum rerum si qua negligitur, statim languidiores et minus utiles fiunt: idem obseruauit, si ad eas nutriendas sanguinem et laea quas miscebat; iii sola itaque aqua ad duos annos has uiuentes seruauit. Sanguis, lac et aqua sacharo mixta, quibus ad sugendum alliciuntur calefacienda sunt, cum, simulac aliquid frigidi sentiant, statim, quamuis esurientes sint, torpescant. Quod si hirudines semel satiatae sunt, vix post sex vel nouem menses amplius ad sugendum aptae inueniuntur. Si sale consperguntur, sanguinem quidem reddunt, at- p. 3 tamen valde debilitantur et saepe exinde moriuntur. Duabus caudam abscidit, ut sanguis, quem fugeri

bant, . ex Vulnere rursus emanaret, neque tamen

exinde sutilone retardabantur, nec maiorem san guinis copiam sugebant, quam reliquae integrae. Vt eo melior sit effectus curationi S , postquam re motae sunt hirudines, Cl. Ros KN peculiarem sellani perforatam inuenit, cui si aeger imponitur, aequalis sanguinis eRuxus e vulnere ad aliquot tempus sustentatur. Sumitur lasanum, cuius fundus duobus foraminibus pertunditur, ibi quatuor Camdelae satis breues, ne flamma attingat superiora, immittuntur, quo aer transiens et calor aegro insidenti necessarium sanguinis ad 6. 8 et Ir uncias essluxum in vas, ad hanc copiam suscipiendam accommod

204쪽

nullos deinde adiicit casus, ubi hirudines maximo cum emolumento applicauit, et inprimis ixi haemo

rhoidibus coeoiS. I r. 6) IOH. GOTT SCH. WA ERI Us secundam exsiibet partem iusiquistionis iam c0mmemoratast v. trim. I. 7 atque terram ex Ufgetabilibus aequipiam examinarat. Haec ex plantiS ipsis, vel . ex earum succis expressis et inspissatis, aut putrefallione, aut incine, ratione paratur; Noster autem ultima usuS est. Inchoauit a mollioribus plantis, iisque inprimis, qui bus animalia nutriuntur. Cerealium stramina in catino ferreo ad carbonem nigrum exussit, qui, auctiori igne, donec catini fundus excandesceret, et semper agitata mastis, tandem in cineres gris eos mutabantur. Quos igne volt ementissimo surni docimastici ad duas usque horas. vlterius calcinauit, et terram albam exinde acquisiuit, cuius quantitas vix dimidiam cinerum pristinorum aequ bat. HaeC cum acidis mineralibus non effervescebat, nec ab oleo

vitrioli purissimo, nec a spiritu nitri fumante, nec aspiritu salis fumante soluebatur, nec ipsum alcati volatile, his spiritibus in tribus diuersis vitris deinde affusum , aliquid praecipitabat. Ad ebulliendos

hos liquores igni imponebantur haec vitra, atque tum oleum vitrioli, quod copiosae terrae grisoae non solutae incumbenS, Clarum apparebat, nunc decantatum, adiecto oleo tartari per doliquium, terram albam praeςipitabat, sed mixtura alba et spissa reddebatur. Decantatus spiritus nitri etiam clarus, cum eodem salo tartari deponebat terram albam, in massam quasi glutin0sam coalitam, et mixtura pellucida manet, t. Ex spiritu salis, subluteo colorutincto, terra alba fundum petebat, et mixtura fiebat alba et spissa; e contrario alcati volatile nee prae

pilationstin, nec mutation*m efficiebat, et lovis

205쪽

fantum nubecula in spiritu nitri, decansato conspiciebatur. Haec terra in igne fusorio, follibus intenso, breui in vitrum viride mutabatur. Ex foeno grami-' P. I

nuni molliorumque plantarum, neo minuS ex absinthio, innaceto et saluta similem fere terram eduxit. Cerealium semina incineratione terram suppe- p. IMditabant, quae in eo a terra ex stramine parata differebat, ut in igne facilius flueret, in spiritu nitri et salis minus, in oleo autem vitri oli magis, quam illa, solueretur. Praeter alias vegetabilium terraS, etiam p. is adisquisiuit eas, quae ex plantis produzuntUr, ut humum hortorum, cespitem bituminosum s Torsin et fuliginem. Priora exhibebant terram quodammodo martialem, fusco rubram suligo autem in vase clauso igne vehementissimo Calginata minime mutabatur, sed potius durior et magis splendida reddebatur, et neque ante calzinationem, nez pos , cum acidis efferuoscebat, nec ab his soluebatur. Cum itaque hac in re differat a fuligine, quam v RANDTIUS v. An ACad. 17S6 examinauit: nos exinde certiores reddimur, varias esse fuliginis species, profecto a varietate fumi diuersarum plantaxum via animalium pondentes. Ex his igitur experimentis patet, triplicem terram ex vegetabilibus parari posse: I plus minusue facile in igne fluentem, explantis, quae farinaceae, nutrientis et laxioris indolis suus; haec soluitur magis ab oleo viatrioli, quam a reliquis acidis, et ab alcati fixo prae cipitatur: r) absorbentem, ex ceteris plantis mi noribus, quae priori magis a spiritu nitri et salis sol uitur, et ab alcati et fixo et volatili praecipitatur minus ab oleo vitrioli soluitur, et alcati tantum fixo exinde praecipitatur: 3ὶ calcaream, ex plantis durioribus et lignis, quae, quo duriora sunt ligna unde producitur, eo dissicilius in igne fluit. Hinc veteres Chimici iam obseruarunt, ea Vitrat quact ex d i

206쪽

rissimi ligni cineribus parantur, prae reliquis maximum ignis gradum sustinere posse. In primis vero

mirandum est, diuersas terras ex eadem planta produci, uti Cl. Auctoris experimenta cum amVgdalis et nucibus instituta declarant. Harum enim cortices calcinati terram exhibebant calcaream cum spiritibus acidis effervescentem; nuclei e Contrario ter ram praebent, quae elixivata cum spiritu nitri leui ter, cum spiritu salis et oleo vitrioli minime effervescit. Itaque Chymici refutantur, qui statuunt, solam terram calcaream ex mineralibus solubilem esse, eamque plantis nutrimenta suppeditare. Eodem

modo apparet, non ab omnibus plantis sal alcaticum praeparari posisse

P. IS 7 Numerum natorum, mortuorum, et matrium onio iuni horum ab anno I 73o usque ad I 7ys in urbe Norkoeping indicat ER. LUNDGREN. Trimestre tertium

P. IS 2 i) De vermibus infestivorum, inprimis de faenintractat NIC. ROSE'N. Vermium semina facile ingeri possunt cum aqua minus pura, VaritSque cibis, praesertim piscibus, et Ill. Auctor asserit, se et in cocto pisce taeniam vivam reperisse. Haec semina in primis viis euoluuntur, si viscido aut plicis intestinorum firmiter adhaerent, nez ab arteriis pulsantibus mouφntur, nec a motu peris altico statim expelluntur, nec a liquore intestinati destruuntur. Hic itaque morbus maxime proprius est debilioribus, infantibus, seminis, et iis , qui vitae sedentariae dediti sunt. Is porro saepe inuenitur in locis, ubi pisces copiose adsunt, cum in Hollandia dimidia fere pars habitantium, in Helvetia decima, taenia

laboret, et dimidia sero pars studiosorum, qui ex Bothni

207쪽

Bothnia orientali Upsalam veniunt, hoc malo assiciatur. Taenia vero non tantum in aqua, piscibus, et hominibus reperitur, sed in Canibus etiam, seli bus , ovibus, gallinis , anseribus atque columbis.

ctam fuisse, et DAREI Ius taeniam in catuli intestinis vidit; unde putandum est; hanc nobiscum nasci poste. Causae incommodorum, quae Vermes pamrant, ab eorum pendent magnitudine et copia por ro, quod in muco nidulantur, ab eorum perspiratione et exerementis, nec minus, si intestina perso-rant , inprimis autem, quod se mouent, serpunt et sugunt. Ad motum incitantur, si esuriunt, vel a cibis aut medicamentis, ipsis contrariis, ubi saepe dolores essciunt. Puella enim ab assumta drachma semis pulueris rad. ialappae et scrupulo semis seminis cinae dolorem in dextro latere sentiebat, qui, postquam ho Q latus petroleo inunxerat, statim in sinistro latere percipiebatur, et,hoc etiam peruncto, mox in dextrum latus redibat; idem vero puluis cum scrupulo semis rad. ia- lappae auctu S vermeS expulit. Irritans vero taeniam, uti aegroti affirmant, inprimis caro salita vel fumigata, perna, salino salsus, brassica, cibi cum porro et armoraceo praeparati, sachariami mulsa, vina acida, allium. assa foedita, flores sulphuris, semen cinae, aut medicamenta ex verbena vel absinthio confecta. pAcidulae martiales hanc debilitant; iter et equitatio

aegriS maxime Conuenit. Ex variis vero signis ver-meS cognoscuntur; taeniam declarat pondus in ventriculo aut in latere perceptum, quasi pila adesset, sensus aegri, quasi quid fugeret, vel piscis caudam

moueret; lumbricos indicant tormina, inprimis ad umbilicum; ascarides vero pruritus ani , Ρzrpetuus tenesmus, languor et stupor. Taenia praesertim perturbat aegrum exeunte luna et initio novilunii, lumbrici autem, dum luna decrescere et incipit et

cessat, quod Cl. Auctor inprimis in puero decem

208쪽

annorum obseruauit, qui semper deenescente luna maxime torquebatur, quem tamen pulveribus ex radice talappae, sem. cinae, sale martis et pauxillo, mellis a lumbricis liberauit. Emetica tanquam certissima commendat medicamenta, quibus symptomata, a vermibus excitata, leniri solent. Asca- rides facile clysmate, lumbrici puluere radicis ia- lappae et sem. cinae expelluntur. Dissicilius vero taenia expellitur, quod et angustiori corporis extremo, et tubulis ad sugendum destinatis, qui ex quouis eius segmento prominent, intestinis firmiter sese P. I 73. adhaeret. Cum Cl. Author viderit taeniam mortuae similem ab assus a aqua calida rursus moueri, a frigida vero statim quiescere et mortua quasi fundum vasis petere, hanc optimo expelli posse putauit, si

aegro purgans remedium daret, eique, dum illud Operatur, magnam aquae stigidae copiam exhiberet. Hoc enim frigido potu taeniae facultas sese intestinis adhaerendi demitur, ut vel hocce purgante eiiciatur, vel saltim profundius in intestina detrudatur, et alia sumta dosi tandem expellatur. HanC methodum, Nostri suasu, tentauit maximo cum suceessu DA R EL Iu S, qui aegros curabat sumptibus Episcopi Kal senii ad fontem sotericum Saererensem sustentatos, eiusque successores hanc etiam approbarunt. Hoc enim modo expulsa est taenia integra IJ ulnar. quae in nos comio Vpsaliensi seruatur, et Cuius extremum in paruum aculeum quatuor foraminibus pertusum sinitur. Curatio autem ita instituenda est. Aegeo taenia laborans primo die, quo aduenit ad fontem, quiescat, deinde purgans sumat et aquas minerales

ad septem vel o fho dies bibat. Si frigidam igitur

aquam perserre adsueuit, matutino tempore ei e hibeatur laxans v. c. radicis talappae scrupuli duo,vel

uncia una sali S DE SE IGNETTE, vel ungia una cum

semisse. Si remedii effectuin iam sentit, statim vi

trum

209쪽

reum aqua minerali repletum ebibit, idemque singulis 3. 4 vel S minutis repetit, quamuis magna sit

aquae assumtae copia, quae Cum statim rursus egrediatur , vix nocet. Quod si tum taenia tota expellitur, curatio cessati sin pars tantum exit, iidem remedium per aliquot dieS reuocandum erit. Variasi deinde aegrorum historias Cl. Auitor enarrat, quibus iam commemorata magi S in gi Sque eXplicantu a) Io A. Go TisCH. WALL RIUS in tertia. p. I9 I.

parte disquisitionis supra indicatae considerat terramem antiscubur. Incipit ab ovo eiusque partibus, deinde terram ex sanguine. Carne et ossibuS perscrutatur. Album en oui gallinacei post longam coctionem tandem fuscum et pellucidum fiebat, quod in furno docimastico flammam concipiebat, ebulliebat

et moderato igne adeo volatile reddebatur, ut a roouis vix S vel 6 grana terrae purae alb0-gris eae relinquerentur. Haec minime effervescit cum acidis, sedi

facile fusione in vitrum subviride mutatur. Vitellum, leni calore exsiccatum, in furno docimastico mox liquescit, deliragrat, et, uti resina in sortori igne, hinc illinc dispergitur, tandem Catinum vitro. flauo incrustat. Testa parum differt a terra calcarea et facile in vitrum viride mutatur. Hae triplices terrae ex Qui partibus productae, maxime similes sunt triplici terrae ex vegetabilibus. Terra ex sanguine bovis facilius igne liquescit, quam terra ex carne botlina, ossa calcinata in furno dociniastico in albo uiridem

massam vitrescunt; commixta vero Cum terra Calga

rea vegetabilium, massam murrhinae similem exhibent. Quatuor igitur species terrae ex animRlibus p. I97. Cl. Auctor produxit, I in igne facile fluentem ex li- liquidis partibus, ain absorbentem , quae igne liquescit, ex mollioribus solidis, 3 absorbentem vix ignostuentem, a durioribus, H calcaream tostis, Coia' chiu

210쪽

chis , cet: Terra ex durioribus animalium pistr-bus maiorem ignis gradum sustinet, quam terra ex eorum fluidis, quae contra facili is igne liquescit. Terrae ex vegetabilibus semper facilius in igne fluunt quam animalium terrae; illa a spiritu nitri metris et citius in gelatinam mutatur, haec aspiritu: salis; Ses inter calcem vegetabilium ae animalium magna I es diuersitas. Causas, quae terras plus vel minuis fa cile fluentes reddunt, Noster ponit in particularum componentium densiori vel laxiori coniunx ocie, a fortiori vel debiliori, ista diori vel celeriori motu pendente. Id exinde confirmatur, quod in orbe tervarum nulla his similis adest, nec nisi soluta terra plantarum ac animalium poro S ingredi potest, terra vero trituratione aquae producta ad has terras proximo accedit. h

lunae exhibet DAN. MELANDER.

P διῖ - Commodiores o Pinny pulueris pryrii exstruere δε-τet . AR. KN UT BER G, in quibus massa non, uti alias , pistillis contunditur, sed cylindris metallicis molitur. Maximum commodum, quo prae reliquis haec ossicina sese commendat, inprimis est: minuς periculum ab accensa materie metuendum. p. zz7- s) Quomodo Poloni agror exurrere solant, ut festir peculiaribus ad siquas educ stridas commode carere posmi,

realis ex colat9M natorum ne demortuorum demon strat AND R. HEL NT. In duabus parochiis intra circulum potarem stila, quamuis magnum ibi sis frigus, numerus tamen demortuorum vix dimidiam nat0rum atti-