Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

221쪽

media profers primam menstruorum eruptionem ad- P. 12 3. iutura. Ad menstruorum suppressionem nune Auctor descendit, cuius triplicem causam statuit Etenim vel vasa uteri vermicularia se ita non disten p. I 28. dunt, ut venae ipsis adiacenteS satis comprimantur ;vel venae et appendices venos ac se adeo distendi non patiuntur ut ostiola aperiantur . vel sanguis tanto cum impetu non in venas et harum appendices fertur, ut ostiola aperire Valeat. Ipsius huius p. I 38. muli genus duplex est, alterum, ubi subito tempo-rs i psius 'periodi ab animi pathemate. vel aere frigido extus admisso, menstrua fluere Cessant, peditu-uiis frictionibus, volatilibus, castoreatis optatisque p. 67. reuoeanda . alterum, ubi in ipsa periodo fluere quidem non desinunt, in sequonti tamen non redeunt, sed ruariis medicaminibus pro varia, quam agnoscunt, causa. seligendis prolici debent. Praeterea voro etiam possunt menstrua retineri, si quod in vagina p. 229.

conformationis vitium v. e membrana, excrescentia

vel cicatrix est, quo in casu optimum sumper solatium a lanceola sperandum est Accidit vero etiam, P. 3O . ut monstrua intordum ex peregrinis locis prodeant, quo in casu ad quatuor medigus respicoro in curatione tenetur: i) quo naturalem horum fluxum se- P 3 δη-lei is quidem, nequaquam tamen valentioribus m

dicaminibus restituat, pro quo scopo virginibus matrimonium suadere potest : zὶ quo peregrinae huic proruptioni venaesectione in talo frequentiora praevoniat: 3 acrimoniam sanguinis humectantibus,

diluontibus, balneis corrigat: -) ipsumque, ii abundantior fuerit, fluxum moderetur. Transit Auctor ad tomum et dum. In cuius - T. ILPife i mo chlorosin examinat, euius Causam solum P. 1. sanguinis colorem deperditum sistere ostendit. Ta

lis autem sanguis est, si quando globuli rubxi aut p.

222쪽

s usici 2nti copia non adsunt, aut non satis diuisi agitatique per vasa feruntur. Quapropter in curatione eo saltem enitendum est, quo color iste sanguinis exercitatione Corporis frequentiore, conuenientibus selectisque medicamentis purgantibus, stomachicis, martialibusque restituatur. Succedit immoderatum p. 6S. menstruorum profluuium, quod praesens esse Cognoscitur, si vel saepius, quam pax est, redit, vel diutius utique durat. Haem0rrhagia vero dicitur, si vel extra periodi ferminum abundantius sanguis effer- p. I Io. tur. Haec illo longe periculosior fluxu est, nam solutionem utplurimum continuitatis solidorum sequitur, cum illud saepissime a sola dilatatione, mollitie aut laxitate solidorum proueniat. In Curatione neeesse est, ut, si malum urgere videatur, largiori et reiterata venaesectione sanguinis modus imminuatur. CapacitaS vasorum augeatur, nimia uteri sensibilitas narcoticorum usu moderetur, quin ipsius sanguinis rarefactio temperetur. Quod si vero a vehementia sua quidem remiserit, neque tamen fluere penitus desierit, venae sectio in brachio suscipienda, purgantia saepius reiteranda et causae remouendae sunt, quae illud arcessunt. Ad ipsius haemorrhagiae recidiuam praeestuendam, Omnia, quae sanguinis orgasinum refrenare solidaque roborare possunt, adhibenda, ea Vero, quae concitare ipsum possunt, cane peius et angue sunt fugienda. Ad- p. IS9. stringentia plura Cl. Auctor hic nominat, et postquam cautelas quasdam in curatione obseruandas inculcauit, variaque segura aeque ac suspecta remedia

p. I 88. indigitauit, ad fluoris albi descriptionem progreditur, quem in lacteum et lymphaticum distinguit. Ille vel a nimia humoris lactei abundantia, vel nimia huius fluiditate, vel nimia fandem orificiorum vasorum laxitate oritur, hin autem vel ab ipsius lymphae per latera vasorum transudatione, vel ab

223쪽

eiusdem per disrupta vasa etasione proficiscitur. Cuiuis harum causarum apta remedia AUR0r oppo, nit, cautelas 'U; Sdam doces, et remediis quibusdam cum vel sine periculo adhibendis nomina iis, ad p. 2 99. cessationem menstrui fluxus descendit, cuius causas, ymptomata, signa diagnostica et prognoitica sedulo examinat, victum tersuem, frequentiores venaese-chiones, laxantia leniora et diu retica suadet, et ad furoris uterini explicationem se Confert, quam, quod gallice puduit, latine tradit. Causam huius mali sistunt humores seminales, utpote qui vel quantibiate abundant vel acrimonia peccant; quin fibrili rum etiam exilitas vel tensio veneris cupiditatem adaugere potest, quae Vbi a vitio tum seminalium tum muliebrium simul nascitur, etiam in ratione utriusque huius causae intendatur, necesse est. Distinguitur ratione stadii in incipientem, confirmatum et deploratum ratione vero symptomatum in furorem uterinum sine delirio, cum delirio melancholico et cum delirio mania CO In primo stadio p. 3s'. aliqua, in reliquis nulla prorsus sanationis spes a Liuiget. In curatione ad diluendum et demulcer dum sanguinem, aeque ac semen ipsum conducunt venaesectiones largiores frequentioresque e brachio, catharchica leniora, iuscula tenuia, serum lactis, lac p. 3 7 3 asininum cum edulius Variis laete paratis, emulsio nes, aquae minerales azidulae, victus humectans, diluens, refrigerans. Vbi vigiliae urgent, narcoticis utendum. Ad uterum humectandum praeter varia remedia interna, inprimis valent balnea vel semibcupia ex aqua fluviatili egelida cum herbis emollientibus cocta, clysteres ex sero lactis, ini ctiones tepidiusculae ex sero lactis , decocto lactucae etc. quibus si malum urgeat, singulis iniectionum unciis drachma semis vel integra succorum solani, semper uiui, quin imo cicutae addi potest. Praeter ea ab obscoenis, quibus inhaerere solent, co- ity

224쪽

gi factionibus ad alia mons deducenda insimulque s dulo cauendum est, ne lectulo plumis, quin potius stramento molliore pleno incubent et si haec omnia nil proficere videantur, ab adolesce itibuS venustis et amatis, quin si horum copia non fuerit, a nebulonibus strenue et frequentius subagitentur. T. H. In secundo totius operis libro Cl. Auctor primo

uteri inflammationem pertractat, quam adesse volumen ipsius matricis auctum, eiusdem sensibitrias, c, Ior in regione hypogastrica et febri9 aperte ostem dunt. Morbus hic vel, ut plerumque fieri solet, morte finitur, vel inflammatio resoluitur , vel in gangraenam, suppurationem aut scirrhum transit. Curationem venaesectio reiterata, potus diluens et refrigerans, oleum amygd, dule.. Cum sympo quodam commiΣtum , . clystereS refrigerantes et anodyni, iniectiones emollientes ex lacte caprillo cum pauco croco et laudano, vel ex mucilagine sem psyllii et aqua rosar. paratae, cataplasmata et epithinmata emollientia ventri imposita absoluunt, quibus omnibus addi vel etiam separatim propinari narco-P '7 fica possunt. Sequitur gangraena et spha celuS, in quibus praeter venaesectiones et scaritationes, ini Eliones ex decoctis amaris, aqua calcis vivae cum sale ammonimo, aqua phagadaenica, Cordiaca inter quae, quod miramur, antimonium diaphoreticum et lapides cancrorum Auctor refert conueniunt, ubi amtem propendet uteriis et omnia frustra fieri videi p. I tur, extirpatio ipsius uteri suscipienda est. Absces, sus uteri oritur, si obstructio inflammatoria tanta quidem non est, quae gangraenam producere possit, violentia tamen causarum tam magna, ut resolutio locum non habeat. Quam primum talem fieri, amcta symptomata docent, venaesectio instituenda, relaxanti humectantia et anodyna sub cataplasmatum et

225쪽

lamentationum forma applieanda , leniora apoZmmata laxantia propinanda, Clysmata iniicienda et omnia adhibenda sunt, quae ipsa mitiora reddunt.

Quod si vero suppurationem iam factam esse symp ιο-

matum remissio doceat , in eo opera locanda est, ut

quamprimum fieri id possit, exitus puri paretur; id quod, si in vagina latet, lanceola, ubi vero in m

trice est, tentandum est remediis, quae uterum com- Ρ ,67- mouent atque Concutiunt, ad quorum classem sternutatoria, emetica et, clysmata stimulantia reseren- Ρ. IAS. da sunt. Succedit ulcus, quod vel ab abscessu, vel erosione vel vulnere oritur, et commode in simplex, venereum et carcinomati Cum distinguitur, eandem- p. I79. que si simplex fuerit, quam quaevis alia vi Cera, medicationem, detersionem scilicet, Carnis regenor tionem et consolidationem desideras. Venereum autem mercurialia postulare. Etiamsi vero optimum auxilium hoc in casu inunctio mercurialis adferat, caute tamen vel et haec et altero vel tertio quouis die saltem suscipienda est, cum a mercurii usu vibcera interna ingrauescere compertum sit. Excipit p.ro S. hoc scirinus, qui cum tumor duruS, renitenS, im dolens, sensim insurgens, et naturalem partis, quam tenet, colorem non alterans sit, haud quaquam a

sanguine, sed vel a lympha sola vel a solo humore

lacteo, vel ab utroque prouenit, ideoque aut lymphaticus, aut lacteus aut lymphatico - lacteus dici P. Iz- meretur. Ad hunc tollendum Auchor diluentia et humectantia, balnea et ipsam scirrhi materiam sum dentia, martialia quippe, mergurialia, salia et gum- p. a z. mala suadet; ubi vero palliatiua tantum cura locum habet, hiberno tempore iuscula diluentia et hum Elantia, vernali et autumnali serum lactis vel ipsum

lac asininum, durante aestate vero aquaS martialeS,

balnea et semicupia tepida, cum interponendis lenioribus P gantibus et venaesectionibus ordinat, Pt p.rso. ad

226쪽

ad pseudo- seirrhum s. steatoma en sarcoma uteri transit, cuius utri USque mali gUDUS Omnem Curationem respuit, ideoque ea saltem remedia exigit quae incrementum impediendo , et incommoda abunde oriunda leniendo sese commendant. Si in vagina p. 96. tumor haeret , exstirpatio tentanda est. Subsequi, tur cancer, Cuius Cailsam Calor constituit, utpote qui materiam, ipsius scirrhi adeo rarefaeit, ut primo se expandat, dein euoluat et Cancrum pro dueat. Nec resolutionem nee suppurati mem admittit. ideo- que Curari nunquam potest. Quare eo saltem enitendum, ut l) nimis celer progressuS mali retardetur,2 violentia doloris optatis mitigetur, et ue) haemo inagia superueniens sistatur. In Cancro a venerea labe orto Cl. Auctor in unissiones me curiales interno

mercurii sublimati usui praefert, cum huius oper, tio sine periculo nunquam, et fere semper inessicax P 3 i 7 sit '). De solani furiosi usu prolixius hic agit, et de

cicuta adnotat, quod Parisiis tentata dolores tumorisque molem quidem imminuerit, speratum tamen et a ST OERR I O adeo felligem expertum offectum

nexiti quam praestiterit, licet nullum inde damnum fuerit ortum, etiamsi plurius iam ad drachmam semis p. 333 per diem propin t fuerat. In curatione hydropis

uteri eo enitendum est, Vt aquae aut per via S urin

vias, aut per alaeum, aut per ipsum uteri orificium, stilo recto cauoque, capitulo oliuata in apice integro

dam Sueei cum IO AN BERNABD. MITTI ER,

primum eius rei mentionem fecisse , qui i libro de moribus ostia orum refert, eas gentes mercurium sublimatum cum ius euio auenaeeo Propinatum, ad curandam luem veneream usurpasse. Cui deinde quotidie aceti sortioris vasculum superbibendum Praeberent.

Prodiit ille liber serotin 17aO.

227쪽

a latere autem perforato, munito educantur, et post utero deperditum robur iniectionibus φx aquis inartialibus restituatur. Succedit tympanitis, cuius duplex genus est, alterum permanens et Vera tympanitis, in qua aer, uterum distendens, ob clausum uteri Orisaeium, exire nequit; alterum fransitorium malum est, ubi scilicet aer, si quando corpus flecti,tur, per uterum exploditur, qui mox iter Π gener tur. In illo valent omnia ea, quae ad orificium p 38z- uteri aperiendum prosunt, in hoc, si menstrua dei p. Sciunt, haec reuocanda, si vero tensio et incalescentia illud producunt, humectantia et refrigerantia a Ghibenda sunt. Descendere uterus dicitur, si vel abfius in vaginam prolabitur, vel in eius mediam usque partem deuoluitur, Vel in vulvam procidit.

Fieri autem id solet, si fundus vaginae nimis dilatatus est, vel uterus ob proprium ponduS, aut tussim,

steryutationem, vomendi conatum etc. in illam intruditur. Ante omnia hoc in casu chirurgus debet temtare, ut ipsum uterum in pristinum locum reducat,

atque deinde pessum, cera obduc hum, in vaginam immittat, quo ulteriorem prolapsum prohibeat. Vbi

vero extra genitalia uterus propendet, et ean ro Vel p. zz. gangraena foedatur, et euidens mortiS periculum

adest amputatio ipsius uteri suscipienda est. Transit Cl. Auctor ad Tom. IV in cuius capite T. IV.

primo descensum vaginae examinat, quem Vel si P. S. coma, vel fungum, vel ipsius vaginae interiorem tinnicam relaxatam constituere a deserit ; illa forfice p. Is auferre, haemorrhagiam a qua aluminosa sistere et vulnera digestiuum applicare, hane autem de coelis herbarum adstringentium et fumigationibus ad st

tum sanum reducere docet, et ad ovariorum Regri tudines transit. Inter has frequenti US OCCurrunt: p. inflammatio , abscesius, gangraena, s CirrhuS Ot Carl-

228쪽

p. 39. bryonis in ipse ouario, et fumores cystici. Contra

inflammationem, omnia possunt, quae in uteri in flammatione Cl. Auctor commendauit; in omnibus autem reliquis malis, praeter emplastra de cicuta et mi ilaginibus, embrozationeS ex oleo flor. Chamo- mill . et alia affectae parti exterius imponenda, venaesectio rei terata, purgantia , iuscula tenuia, ptisa'nae diu reticae, semicupia, lac asininum, serum lactis et aquae martialeS conueniunt. Ιisdem malis patent tubae Fallopian e , quae ea propter iisdem p p. S . riter remediis profliganda sunt. De hysterica passione tandem Cl. Auctor in ultimo capite agit, utpote quae spinicus morbus est, a forti nimis arteriarum uteri pulsu,aut tensione eiusdem vasorum laifeorum, aut irrita tis ne ab humore acri lac ha, ouariorum tubarumve

Fallopianarum inflatione, aut a titillatione nimia perabundantiam et acredinem humoris spermatici pro-

p. 1o7 ducta oriundus In ipso paroxysmo thorace et

Omnia, quae Corpus arctius circumdant et stringunt,

deliganda sunt. Naribus admoueantur, quae salevolatili scatent, quin ipsis sternutatoria varia inflentur, pili evellantur, clysmata acriora iniiciantur, emplastra cum assa foetida, muscus, camphora in oleo amygdalarum dulc. soluta et alia umbilico assimoueantur; mediCamenta anti hysterica propinem tur, quin etiam, si frustra haec adhibita fuerint, venaesellio in talo instituatur, et vomitoria, nisi contra indicans prohibeat, exhibeantur. Extra p,

P. II 8. TOXysmum, praeter ea, quae Causa S tollunt, marti,

libus, mercurialibus, resinis anti hystericis, diluentibbus , lenioribus purgantibus atque narcotiei S utendum, strictumque regimen in victu Obseruandum est. Ex omnibus pro specificis in hoc malo venditatis r P I S mediis, plurimum musco Auctor tribuit, quem saepius non sine efflectu sperato propinasse confitetur. H. Disse

229쪽

h. e.

Dissertatio de inoculatione variolarum Auictore

ANTONIO TIΜΟΝ Y M. D. Ad morbos, qui omnes serine homines inuadunt, p. z. Variolae pertinent, quae infantes potissimum assiciunt, et licet omnibus anni temporibus accidere soleant, vernali tamen et autumnali tempore Dequenti US Occurrunt, cum varia in his sit perspiratio. Cum peste hac in re conueniunt, quippe quae aestate et hyeme ut plurimum a vehementia remi, tis. Aegyptii, inprimis incolae urbis Cairo, pestem sim p. q. ca sos uni St. Iohannis celsare asserunt,rorem enim,qui noctu inter decimum octauum et nonum iunii cadit, aerem puriorem reddere et in ipsa aedificia penetrare Contendunt, et experimento instituto compe tum fuit, pastam farinaceam, dii ha nolle aeri expositam, acescere. Cum itaque variolae exitiosum morbi genus sint, inoculationem eius vehementiae opponendam esse Cl. Author asserit, et Asiae populis, imprimis Circassiis, nos hanc medendi rationem debere, cum aliis assumit. Constantinopoli Graeci et Armeni, nec non Christiani Europaei ibi degentes,

inoculationem variolarum saepius admittunt, Tum Cae vero, quoniam praedestinationem Credunt, eamdem negligunt. Variis itaque rationibus, iam satis notis et hic non repetendis, inoculationem COm- P a mem

230쪽

mendat Noster, et epidemiam variolosam anno limius secust vigesimo tertio pessis in modum saeuientem, eandem in multis susceptam maxime commendabilem reddidisse narrat. 3. Methodum igitur 1nsitionis Constantinopoli receptam describit, et praeparationem in accurato diamtae regimine per aliquot dies obseruato ponit, ninque purgationes alui et venaesectiones requiri, nisi ex speciali indicatione necessariae iudicentur. Pus ex suppuraentibus variolis incisis, hominis de reli 'io sani, nulla venerest nec glandulari labe affecti, a medico has res diiudicante in digitali ebum neo colligitur et cera obtegitur. Incisio paulo invior ea, quae in venaesectione essicitur, in utroque brachio ad insertionem tendinis det tot dei fit, et pus

auriscalpio in vulnus immittitur, cortice nugi S obtegitur et ligatur, ne pus vestimentis aegri abstergatur, tertio vero vel quarto die ligatura soluitur. Nonnulli urgent, medicum ad inoculationem accedentem vestimenta mutare et sussimi is assici debere, ne forte contagium Variolosum malignum Citius, quam per insitionem,communicetur. Licet vero olim in varii S corporis locis ad octo usque in cisiones factae fuerint, superfluum tamen fuisse postea cognouerunt,et in duabus supra indicatis substiterunt. Pus ex natura eracitatis sumatur variolis, cum ex insitis contagii effectus non successerit. Urget quidem Noster, timsitionei' eodem die quo pus collectum fuit, instituendam esse , cum sequenti die, non successerit,

rium indicare, si nimirum pus filis exceptum fuerit. Victus ex farinaceis cum aqua coctis conceditur, iuscula autem, immo oua prorsus interdicuntur. octauo vel decimo etiam die eruptio fit, et vigesimo primo vel quinto demum die sine symptom, tum vehementia morbus finitur. Subnectit Noster V rin monita, imprimis est, quae accuratius diaetae regimen