Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

631쪽

bertatem, quam decimo quinto vel sexto anno intrat. In singulis vero periodis indigatur, quaenam vestimenta infantibus conueniant, quibus alimentis nutriantur, et praeter varias adiectas obseruationes tandem disquiritur, quaenam e ercitia iis vel conc dantur, vel dissuadeantur. Nos . qui nuperrime Cl. fCHuLTII libellum ), ad insantum educationem spectantem, indicauimus, hic, ne dicta iam repetamus, non nisi maxime necessaria declarabimus. Parentes, qui, antequam foetus concipitur, bona P. S. valetudine fruuntur, moderato victu nutriuntur, nec nimiis ieiuniis saepe debilitantur , corpus satis exercent, iustam aetatem et animum hilarem habent, multum profecto ad insantis bonam et robustam comporis constitutionem afferunt. InprimiS vero mater, simulac se grauidam sentis, ab amore coniugali abstineat, consuetis alimentis, iisque vario modo praeparatis, modice utatur, vinum vel aqua diluati vel, uti reliqua fortiora potus genera, plane evitet, aerem purum respiret, omissis fortioribus odoramentis, somno magis indulgeat, nimias animi pet- turbationes fugiat, vestimenta satis laxa gerati praecipue vero brachia non nimis attollat, nee pondera magna ferat, Omniaque vehementiora exercitia plane omittat.

In prima periodo Cl. Au ctor suadet, ut insans, p. 13 ligato funiculo umbilicati, statim linteis molitibus. siccis et satis calidis obtegatur, eique, si a partu laborioso debilitatus est, paululum vini tepidi cum

saccharo exhibeatur. alias ad a vel 3o horas, pri quam meconium reddidit , nullum nutrimentum sumat. Caput, nisi a partu nimis compressum sit,

632쪽

minime, qui est mos nonnullorum populorum, ex arbitrio formetur. Infans nunquam aqua frigida baputetur, quae facile conuulsiones producit. MD P. 3o. ter ipsa hunc lactare debet, cuius lac, cum infans illius suceis iam sit assuetus, teneris eius organi S largius magisque conueniens suppeditat nutrimentum, quam alienum lae et praeterea colostrunt ei a natura destinatur. ad meconium facillime e pellendum. ipsius vero matris sanitati rnaximo peroconia edit infantem l a re, cui alias lochia ad quadraginta dies fluunt fluxus albus plerumque aece dit, mammarum obstructio vel effusio laetis facile P. H. . est timenda. Nutrix autem eligatur temperament matris quodam modo sit lis, viginti circiter aut triginta quinque annorum, quae iam a partu felici quatuor vel quinque menses Iactauit, bona valetudine et moribus. Cum porro earum lac, quarum rubri sunt capilli, ut plurimum acre sit: bona nutrix habeat capillos fuscos, spiriturii et transpirationem suavem, copiosum lae album, sine odore, et mediocri sapore praeditum, nee nimis aquosum vel spissum, et quod igne facile coagulatur. infanti robusto robusta conuenit nutrix. gracilior teneriori, ne nimis spissu im l c cum nausea sugaz; praetereast hilaris, non iracunda, munditiei dedita, nec nimis timida. Alimenta sumat facile digerenda. iuscula.

cocta et assata, non multis aromatibus condita, legumina, mucilaginosa, sarinosa; usum fructuum acidorum et acetariorum lactis conditio aut concedit, aut dissu det; vinum aqua diluat, sortiorem potum

plane omittat, et corpus modice exerceat.

P. 32. Cum saepe infanti maxima incommoda excitentur si fasciis, non recte circumuolutis, Cl. A ctor potius, his omissis, suadet, recens natum linteis mollibus et siccis circumdare, deinde stragulo laneo leuiter inuoluero ; sic puluinari impositus in

633쪽

4runas transferatur, et lateri utrique vicissuri Incumbat, ut mucus ex arteria aspera commodius exeat et tussis caueatur. Vsus vero fasciarum tum necessarius est, cum pedes, crura, genua, coxae infantis

coactum situm exigunt. Si sorte cogeremur, insan- P. 7s. tes, ex defectu boni lactis vel matris, vel nutricis. lacte animalium nutrire: tum, uti Noster arbitratur, lac caprinum inprimis conuenit infantibus Gemmaniae Septentrionalis ad humores diluendos, It liae vero infantibus lac vaccinum, ad humorum nimium motum sedandum.

Insantibus, quippe qui saepe obnoxii sunt her- p. 82

niis, a fibrarum laxitate et clamoribus, vermibus a glutine, muco et tussi a tardiori digestione, usum pulticulae lactis Cl. Auctor plane interdicit, iisque quotidie cochlear boni vini exhiberi iubet, quo vi scido oleosum soluatur. Cunae non ponantur ad latus, nec sub plagulis lecti nutricis, et ita obtegantur , ut alius aer semper accedat; alias impurum respirat insans, qui sensim asthma inducit. Cum in ulnis gestatur, eius situs saepe in alterum latus mutetur, ne mollis structura corporis in unum latus nimis inclinetur. Nono aetatis mense, postquarnablactatus est, pedibus uti discat, cum citius plerumque crura incurventur; stenulis non sustineatur, quod facile assueseit corpus nimis antrorsum dirigere. In ferunta periodo haec monentur: thoraces vi p. 98. plurimum thoracem nimis comprimunt,et deminuem da pectoris cauitate. tussem, viscerum obstructiones, tristitiam, languorem et deformitatem insantibus excitant :igitur non nimis elastici esse debent. Primis a nis infantes sensim stigori adsuescant. hilaritas iis sem-

Per seruetur, quae ad incrementum corporiS maxime prodest, et omnia vitentur vestimenta. quibus nimis coementur. In hac aetate sensim variare cibum R r Conum

634쪽

p. i io..e'nuenit. Pulticula lassis tribus prioribus annis male digeritur, vasa lactea cum glandulis mesenterii obstruit, gluten et vermes producit. Melior quidem est, si ex sarina in patina ampla cocta et saepe

agitata paratur; attamen praeseratur Oryriae cremor,

vel mica panis cum ius to carnis bubulae, vel lacte aut butyro recenti ad pulticulam cocta, quae singulis tribus horis paruo cochleari exhibeatur. Post er

ptionem dentium molarium, carnem modice adant, praecipue vero ius Rusis non nimis calidis nutriantur. Vinum, nisi tribus partibus aquae diluatur, uti reliqua spiritus se plane omittant, et semper parum bibunt, cum satis magnam humorum copiam habeant.

p. I I7. Infantes saepe et dormiant, et edant, nec iuxta Vptulas ciaeeant. ne marcescant. Nisi singulis diebus aluum Pertam habeant, aquam puram bibant, ut

aperiatur, i erosio Cutis, di arrhoea, haemorrhagia narium, cet. saepe salutaris, non medicamentis, sed victu parciori coerceatur, atque, eum neruiS m

xime sensilibus praediti sint, omnia irritantia fugiant. Subitane vicissitudo frigoris et caloris iis fae. cile excitat decubitus in cerebro. Visum laedit locus, humiditati, Vento, sumo saepe expositus, adspectus solis, nivis, ignis, lectio no Murna vel in sole, vitra artificialia; quem e contrario corrigit graphice et ars pictoria. Auditum debilitat fragor

tormentorum, campanarum, cet. qui arte musica

persectior redditur. Fugiant sortiores odores, Ut seruent olfactum; nez gustum corrumpant cibis salitis et aromaticis vel nimis calidis, aut vino mero: nec cutem spirituosis exsiccent, ne tactuS la datur, qui potius instrumentis musicis perficien-- dus est; atque utramque manum Requaini modo ad-P 33 vhibeant, ne inaequale fiat robur. Matutino tempore apertis senestris puriorem aerem respirent, brachia

635쪽

brachia horizontaliter extendans, deinde laris obambulent. Omnia his conueniunt exercitia, quae COI- pus valde mouent, ut humores depurentur. Ad institutionem non cogantur, potius delectentur et ad risum saepe moueantur.

In tertia periodo Cl. Auctor respicit nominatim P. I S.

ad Optimam vestimentorum, nutrimenti et exercitiorum puerilium rationem. Pueri plerumque sexto anno braccis et veste induuntur, quod autem uno vel duobus annis serius fiat, si debiles et parui sint. Non laudat nostram vestimentorum constringendorum rationem, qua incrementum Corporis nimis impeditur, et potius Turcarum methodum suade Faseiae, subleuandis braccis accommodatae, COXarum motum facilitant; tibialia sint longa, super femora ducta, quo fasciae crurales non requirantur. Caput non tegant, nisi in sole et nocte, et leues induans vestes, etiam hyeme, ut quamlibet tempestatem ferre discant. Capillos praescindere pueriβvsque ad decimum annum, vel caput tondere, et ad transpirationem iuuandam, cum facile crusta se metur et pori obturentur, et ad crinium defluxum praecauendum, utilissimum iudicat. Calceos ligneos adhibere, eos certe, qui sine sulcimento sunt, maxime pueris suadet ne pedes introrsus sellere adsuescant. Pedes saepe frigido aeri exponantur, ne nimis angustis calceis comprimantUr. Optime iis in hac aetate conuenit iusculurn sine p. I St. pinguedine, ex pane Vulgari, pastinaca, dauco, oryZa, ceti non leni igne coctum, ne gluten faciat,

nec, nisi tepidum, bis quotidie hoc sumant, idque

vario modo paratum. Aromata his nocent, , carnem bonam coctam et assatam , sine pinguedine et saepe frigidam edant, vinum merum, P fumqu- caste et choco late euitent. nec ullum cibum repu-

636쪽

dient. Dentibus nunquam nuces frangant, aut dura corpora, nee dentiscalpiis abutantur et omnia omittant, quae gingiuas et dentes arrodunt; post

coenam vero et matutino tempore buccam vino et aqua eluanti Ut a venenis praeseruentur, cibum

et potum non nisi in vasis argenteis vel figulinis sumant. Ad annum octauum usque somnus quotidie duodecim horas perduret, crescente aetate demunuatur, et inita pubertate ad septem vel octo horas Continuetur; nec unquam impetuose e somno excitentur. Uenaesectio his semper nocet; ne medicamenta purgantia quidem prophylactice sumant; potius diaetae strictiori regimine, aqua pura ad abutam soluendam copiosius hausta, cet. Vtantur. SO-lam variolarum inoculationem, inter quintum vel sextum, usque ad octauum vel decimum annum instituendam, quam maxime commendat. p. 79. Pueri omnia exercitia corporis amant, uti qui tem oderunt. Igitur, si ex corporis conditione hoc omittunt, tum ad motum incitentur, et vicissim CorpuS animusque Ozzupetur. Toto sere die erectissent, ut membra roborentur; tum discant arbores adscendere et muros, utraque manu uti, lapidus ad

scopum iactare, cet.

P. 1 83. In quanta periodo victus sit simplex, solidus, va

rius ; appetitus expectetur, nec nimis satietur , nec cibis suauiter praeparatis, qui semper nocent, stimuletur, quem e contrario deminuunt moeror, inquietudo , humiditas loci. nimius potus. saburra vise da ventriculi. Mixtio victus animalis et vegetabilis, cum praebeat succum, lacti matris, quo regenS n tus nutritur, maxime analogum, inprimis suadenda est. Odor sit iudex ciborum, quod raro minus su uia ventriculo conueniunt, Optimum potuum g

nus est aqua leuis, limpida, et ab affuso lixivio munime

637쪽

nime turbida. Quae quidem optime diluit humo. res : attamen phlegmatici, in climate humido uiuen. tus, alimentis pinguibus oleosis nutriti , debiles, et, qui multum dissipant, potius vinum bibant; quod, ut optimus post aquam potus , cum aqua misceatur. ante duos vel tres ann's expressum sit, leve, pauco tartaro mistum. Cereuisa minus salubris est, et ebrietas inde orta noc*ntior est, quam a vino. idrum, seu succus pomorum, neruos debiliatat.; spiritu asi liquores fibras exsiccant. ' Infusa the'. Casse, Gozolate , quo maiorem olei copiam continent, eo magis liquoribus fermentatis si int similia. cum tanta sit analogia olei essentialis cum spiritu se

mentatione parvo.

Puer leuiter obtectus dormiat corpore extenso, P. zos c pite paululum eleuato, et in latere dextro. Mane surgat, et, si fieri potest, in hortis ambulet. Duris inςumbat stragulis stramineis, laneis, pilosis, nun quam plumaceis, ne mollesciit. Nonnunquam aliqua intemperantia conpedatur, semper necessitati se accommodet, et omnia perferre studeat. Uti ibsus modicus maxime prodest, sic immodicus saepe haemo ploen indueit; instrumenta musica, quae oro inflantur, dissuadenda sunt, cum pectus nimis indoeve: ceatur. In deeimo quinto, demum anno, inita iam pubertate. temperamenti speciem cognoscem possumus. Sanguinei temperamenti signa sunt co poris statura medioeris, eo ma albicans, cutis mollis, i color vividus, urina bona satis colorata, aluus sae, Iis, stnimus inconstans, hilaris, petulans. Id obseruato diaetae regimine, in hoc tractatu praescripto, facile conseruatur. Phlegmatici signa exhibent. co pus longum, cutis alba, mollis, coma candida, oculi coeriari, habitus tener, suauis, pulsus lentus, mollis, aluus laxa, saliuae exeretio copiosa, animus docilis, torpidus, dubius. Eiusmodi hominibus

638쪽

bus concedatur vinum album et casse, stimulantia. diuretica, et omnia, quae paululum calefaciunt,

V. C. Caro veru egina et serina; legumina nimis aquosa et venaesectio noceti inprimis Vero CorpuS exerceant. Choleri cum cognoscimus ex parua statura,eute sicca, flava, pulsu serti, macie, coma nigra, oculo fulgido, halitu calido, magno appetitu, pauzavrina . propensisno ad haemorrhoides, aluo obstructa, animo vivido, iracundo, iudicio celeri, constanti, ingenio facili, amore si odio vehemente. Vinum et spirituosa his plane interdicantur, aqu meopiose bibant, paululum carnis edant, minime cibos aromatibus paratos. Diluentia, balnea, seu-ctus et legumina acida iis conducunt, nec minus interdum paululum otii. Melancholicum plerumque tricesimo anno se manifestat, potius est accidental squam haereditarium, et a nimia tensione fibrarum . nimiaque neruorum sensibilitate pendet. Pulsus est

durus, vitius, cutis subflaua sicca, capilli nigri, rigidi, facies difformis, oculi parui, sicci, torvi, fames canina, irregularis, digestio lenta, dissicilis, aluus obstructa, animus tristis, ingenium largum,

memoria optima, iudicium celere, vivax, ad altiora studia idoneum. Moeror, aegritudo , Otium, solitudo hoc producunt, quo insantes et ii, qui cor-PuS exercent, nunquam laborant. Vt igitur causa depellatur, suavem laborem in loco aere puro repleto suscipiant, serum istius, temperantia, anti- spasmodica exhibeantur, semper delectentur, a longo labore detineantur, spectacula iucunda videant, et inprimis peregrinentur. p.229. Vsus tabaei pueris sit remedium, non consuetudo; phlegmaticis et iis, qui fluxus seri capitis habent, magis conuenit. Capiti pondera non impo- nant, quae si brachio portantur, saepe utrumque brachium mutetur. Artificia, quae Porpus P rum

639쪽

exercent et in conclaui aere corrupto pleno tractan

tur , digestionem laedunt, humores inspissant et obstructiones esticiunt; ea vero . quae in aere libero instituuntur, corpus maximopere robustum reddunt. Exercitia anno decimo quinto vel sexto intendantur

cursu longo, defatigante, in sole et pluuia; vires

vario modo sensim exerceantur saltu, saltatione. gladii et armorum usu, equitando, cet. Calleant vero parente., ne puerorum pubertas nimis azeeleretur.

Plantarum rudimenta siue illarum methodus, ducta ex differentia earum seminum, Cotyle- donum, aliarumque partium, quae breui tempore post earum propullulationem acvlterius incrementum in iis conspiciuntur; inuastigata, enocta ac composita a D AVIDE MEEsE Hortulano in horto medico Acad. Frisiacae, quae est Franequerae. Prima pars, ιNo. I. Leouardiae Excud. Guil. Coulon 1763. mai. plag. II tab. aen. a. figuris vivis coloribus pictis. Textus belgicus et latinus Vt suis satisfaciat promissis Cl. Auctor, nunc primum nouae suae plantarum methodi specimen publice proposuit. Quo autem eiusdem fundamenta eo facilius clariusque pateant, ex praemissa CO piosa praefatione primaria notemus. Princeps itaque fundamentum a differentia seminum ac eoula donum desumsit, idque ideo, quia charactereS m2thodici ab eiusmodi partibus, quae minimum Variant , desumi debeant, semen autem, ultima et perfecta pars plantae, eiusque cotyledones minimaσmutationi obnoxia sint; certum praeterea est, plan'

640쪽

tas in iuuenili ac imperfecto statu nec non a seminis forma a se inuicem aeque bene discerni posse, quam in earum maiori perfectione: id quod licet verissimum sit, variis tamen exemplis ab Aut toro comprobatur. Cui laneae, magi, Luglandis, Amygdali, Viciae, Phaseoli, Auenne hordeique et s. p. semina

infer se mixta separantur facile. suisque nominibus insigniuntur; et usitatorum olerum semina, inter se consula, a bono distinguuntur olitore. smo genera

plantarum in primo prouentu suae stirpis vel plantia lausupra terram, et cum paulo ulterius creuerit, ab

hominibus peritis et in hac re exercitatis dignoscuntur, id quod vel agricolae docent, qui ex teneris,

Primum erumpentibus foliis auenam, hordeum, δε- cole et triticum lacile et bene distinguunt. Verum non solum genera hac ratione sese manifestant; sed species quoque, et agricola peritus viciam fatiuam a faba equina, olitor vium 80rtexi se a dulci, hortulanus denique Tagetem maiorem a minori, album, flauum et coeruleum Lupinum a se ii uicem d stinguere valet. Quae cum ita sint, methodum ex discrimino

seminum, et colyledonum, ac ex quibusdam earum

partium, quae cum iis coli erent et paulo post proferuntur, coincinnavit Noster Eruditus Hortui nus, quad. vi ipse recte monet, noua prorsus est, et ab aliis nihil, nisi generalem in mono et polyzOU- Iedone diuisonem assumere potuit. Magnam quidem CuiuScunque generis plantarum copiam ad haeo duo generalia capita hactenus retulit, et secundum sua principia in classes et ordines digessit, attamen plenariam et absolutam totius methodi clauem nun Proponere nondum potuit, praecipuo cum plantae non nisi saepius disquisitae, descriptae, delineata 'ud Ord Dalri , hine repetito examine disquiri debeant: multum itaque laboris et remporis ad opus absoluendum cum xequiratur , tractationem per se-.