Commentationes archaeologicae in Aeschylum: dissertatio inauguralis philologica

1쪽

QUAM

CONSENSU ΕΤ AUCTORITATE AMPLl88IMI PHILOSOPHORUM ORDINIS

RIΤE IMPETRAND0S UNA CUM SENΤENTIIS CONTROVERSIS IN AUDITORIO MAXIMO D m M. SEXTILIS A. MDCCCXCV HORA UPUBLICE DEFENDET

AUCTOR

ADVER8ARIORUM ARTES SUSCIPIENT:

HALIS SAXONUM

5쪽

Quaestiones quas in hoc libello mihi sumpsi traotandas duplex munus complectuntur colligendi quotquot monumenta ad Aeschyli tragoedias spectant, scrutandi quae ad invenienda perditarum tabularum argumenta inde emolantur. Alterum officium inde a Welcher memoria desertum sere ac neglectum iacet, monumenta ad Aeschylum revocare multis modis multi studuerunt. Neque

tamen, in quorum censura praecipue peram consumpserunt, monumenta in Orestea fabula versata idcirco praetermittenda duxi sive paucis absolvenda, luculenta scilicet ea exempla ratus, qua ratione in tabulis illustrandis veteres usi in Fundamentum igitur ea praestant, unde in restituendis ad monumentorum fidem perditarum tabularum argumentis proficiscamur. Quocirca ita progrediar, ut primum ea monumenta illustrem, quae ad servatas sabulas spectent; tum ea comprehendam, quae etsi iure ad deperditas quasdam Aeschyli tabulas reseruntur, tamen nihil novi doceant et ad argumenta tabularum cognoscenda minus valeant denique de eis disseram, quae accuratiorem suppeditent notitiam tabularum deperditarum. Initium lacio ex eis monumentis, quae Orestem exhibent

supplicem ad Omphalum Apollinis considentem cuius sata etsi ad fidem tesichorei carminis iam ante annum tertium Olympiadis LXXX et pietaque fuisse constat neque in operibus post Aeschylum lactis tesichoreae narrationis vestigia desunt i), tamen tanta erat Aeschyleae tragoediae auctoritas apud omnes, qui post eum in hoo argumento versati sunt, ut nullius sere tabulae neque Aeschyli neque Euripidis plura in monumentis vestigia

videamus. Hagno e numero ea potissimum elegi exempla quae ad rationem, quae inter pictorem et poetam intercedat, perspiciendam maxime pertineant. Atque primum quidem Vid. Robert Bil und Lie p. 149as.

6쪽

amphora Rubustina, quam publici iuris sedit tephani compterendu 1863 Is quam maxime accurate Eumenidum prologum exhibet cernimus Orestem gladio educto in templo ad Omphalum considentem Eumenidesque quinque numero diffusas dormientes. Extra templum sacerdos perterrita effugit. Jam conseras ythiae verba apud Aegehylum umen. s. 34ss. η δεινα λέξαι, δειν δ' φθαλμο* aκεωπα ιν sc πεμφεν εὐδόμων των Λορέου, - μή με σώκειν μηδ' ετ πικυένειν βάσιν. τρεχω δε χερσὶν, ου ποδωκεέ σκελων.

σταςοντα χεῖρας καὶ νεοσπαδὲς ριφος

horia προσθεν δε ἀνδρος τουδε θαυμαστος λοχος ευδε γυνaικῶν εὐθρονοισιν ἡμενος. Quos versus pictorem accurate sequi videmus nullis rebus aliunde additis neque ut fit in unum confusis quae eodem tempore facta esse non possunt. Quin etiam in eo pictor ad possiam satis accurate se applicat, quod pro tribus Eumenidibus, quo numero has deas et Argis et Athenis cultas esse constati plures in-dnei Solemnem enim illum numerum augere nemini in mentem venire potuit nisi tragico poetae, scilicet ut iustum choreularum numerum compleret. Quem secutus est vasculi illius pictor, cum vel sarcophagorum Romanorum artifices trinum illum numerum retinerent. Longe aliam rationem secuti sunt alterius tertiaeque amphorae, utriusque Rubustinae, pictores. Quarum altera in Orestem supplicem eum gladio ad Omphalum fugientem Ρythiamque omiungit eum Apolline suriam repulsante. Adest etiam Dianaeum fratre coniuncta cum primae amphorae pictor ea tantum pictura comprehendit, quae re vera eodem temporis momento' id Mitteilungen des athen Instituis IV 1879, ab. 9. 10. Presser- Rober Oriech Myth. Ι 837, 1. olemon h. l. Expressa est apud J nium Menbilder 1839, I l.

7쪽

sacta sunt, hic potius omnes prologi partes complexus simul nobis ostendere studet. Nam Apollo suriam repulsans pertinet ad Eumenidum versu 129 8s.:ερω, κελευω, τωνδε δωματων τάχος χωρεῖτ, παλλάσσεσθε μαντικῶν μυχων,

μὴ καὶ λαβουσα πτηνον αρIηστὴν φιν, χρυσηλάτου θώμιγγος ερορμώμενον,

At quo tempore haec Apollo dixit neque sacerdos neque Orestes in scaena aderant. Neglexit igitur pictor ordinem rerum, simul Omnia coniunxit. Quod ver suriam per totum corpus nigram pinxit, fecit id quoque Aeschylum secutus. Illic enim ythia perterrita effugiens umenidum aspectum in scaena antea inusitatum hisce verbis enarrat V. 464s )προσθεν δε ἀνδρος τουδε θαυμαοτος λοχος

ουν αὐτε Γοργείοισιν εἰκάσω τυποις.

αυται, μέλαινa δ' ἐς το παν βδελυκτροποι. Harpyias hine cenam rapientes non ut aves scilicet pingebant Graeci, quales in sepulcro illo anthi reperto occurrunt, sed sorma prorsus humana, ali tamen instructa. Eiusdem sere quo Orestea docta est temporis pecimen exstat amphora on. d. Inst. ΙΙΙ 49 virgines videmus alatas veste succincta oribusque malo deformatis.' Quod in exemplum Aeschylus umenides effinxit, nisi quod alis remotis angues adiecit et totum corpus nigrum effecit. Tertia denique amphora Clytaemestrae umbram exhibet

furias suscitantem, dum poli coram sorore Orestem ad m-phalum considentem sue lustrat. Clytaemestrae umbram e terra Conferas vas Atticum antiquissimum Aeginae repertum, quod publio iuris eoit Furi aenglerus in diari archaeologico 882, p. 197' Overbech: Gallerte heroisoher Bildwerke XXI 12.

8쪽

emersam in scaenam prodiisse notum est. Lustrati vero Orestis neque in scaena conspecta neque omnino in prima parte fabulae commemorata est, sed ex eis pictor eam sumpsit, qua Orestes

Atheniensibus supplex narrat V. 27948. μητροκτονον μίασμα δ' εκπλυτον πελειποταίνιον - ον προς στέα θεου

Φοίβου καθαρμοῖς λάθη χοιροκτονοις.

Hic igitur pictor non solum diversas tragoediae partes coniunxit, sed ea quoque imagine expressit, quae in scaena omnino non conspiciebantur, sed narratione tantum exponebantur Quid igitur Nonne luculenter apparet, qua ratione artis monumentis ad sabulas restituendas uti possimus 3 Suppeditant enim magines tabularum argumenta, ipsas fabulas non praestant. Qui compositioni fabularum operam dat inveniendae atque enucleare studet, quid in scaena conspectum sit, quid nuntiorum narrationibus diverbiisve tribuendum, cavendum ei est, ne aliis argumentis Onfidat quam ipsis sabulae fragmentia et seaenae usui diligenter observato.

Jam paucis comprehendam quae restant monumenta in Eumenidum argumento Versata Praetermitto magnum numerum

picturarum, quae Orestem exhibent ad Omphalum sugientem; quae sive accurate ad Aeschyleam sabulam sese applicant sive ad libidin6m ab eo discedunt sere nihil ad nostrum studium afferunt momenti. Diligenter eas collectas enarravit Conradus

Werniche in actis archaeologicis XLI 188 p. 199 s. Contra sarcophagi Romani quotquot restis sata ad Aeschyli fidem

continuat ordine narrant, i Orestem exibent, qui dormientem furiam transgressus furtim ex aede Apollinis semet subducere conatur. andem rem cum praebeat fragmentum vasis fieti, )dubitari vix potest quin ex clara aliqua pictura sive Theonis sive imomachi haec scaena pendeat. Calculus quoque inervae occurrit ut in vase argenteo' ita in sarcophagis nonnullis marmoreis, 3 ubi de coram uria tabellam in urnam demittit. βοla

9쪽

Minerva cum calculo efficta est et in gemmis non uultis ' et in lucernis figlinis. 3Jam vero sarcophagi agmen ducunt eorum monumentorum,

quae e hoephoris Aeschyli argumentum hauserunt, quae et ipsa non sine ructu examinabuntur, ut artificum morem in poetis illustrandis plane perspiciamus. Quippe Aeschylus Aegisthum oras vocatum fecit, ne per satellites restis consilium ad irritum caderet. Contra apud Stesichorum regem in soli Agamemnonis Occisum esse nota quaedam quinti saeculi vasa docent.' Iam inspicias quo modo in sarcophagis Romanis haec res expressa sit. 3 Pyladem videmus qui egisthi a sella delapsi corpus exanimatum pallio spoliat, ut nutrici quae perterrita

aversatur, regem occisum ostendat. Iuxta eum Orestes conspicitur, cuius ad pedes mater necata iacet. Servus humi considens sub scabellum se condere conatur. Jam vero furiae angues

vibrantes in Orestem accedunt, qui surore percussus ab earum conspectu Vultum avertit Aegisthus de solio delapsus etsi Aeschyleae tabulae vehementer repugnat, tamen suriarum ille adventus omnem dubitationem demit, quin artifex Aeschyli versus in animo habuerit, ubi Orestes cum corporibus matris oregis in machina apparet et de lacinore gloriatus furias subito conspicit conseras versus 1048-1051:

φαιοχιτωνες καὶ πεπλεκτανημεναι πυκνοῖς δρακουσιν. -υκέα αν μεέναι Iω. Unum igitur illud Stesichoreum est Aegisthus in usurpat Agamemnonis soli necatus, ex artificum quam dicunt traditione sumptus cetera omnia Aeschylea. Habes exemplum imaginis ex duobus poetis diversis modis pendentis. Nam ad picturae cuiusdam exemplum sarcophagorum opifices scaenam illam expressisse post y CL Caylus, eoueit 'Antiquitsi H pl. 3. O. . verbeck, BildWere gum Thebischen und troischen Holdonhreis, Atlas, XXXIXNr. 14 Echhel, Choi de pierre gravsies dii Cabinet de Empereur a Vienne l. 21. Cf. Caylus i. c. Id pl. 39. Bellori, Le antiche lucerne sepolcrali figurate ΙΙ - 40. ' Vid. Robert Bil und Lie p. 149 ss. Cf. Robert, Sarhophag-Relies H, ab LIV r. 55-160 p. l6888.

10쪽

Benndorfii egregiam disputationem ' inter omnes constat. Nec auctor picturae latet Theon fuit Samius. )Ipsam Clytaemestrae necem secundum Aeschyli tabulam pictura Ompeiana exhibet, quae expressa est in diarii archaeologici tom. XL 1883 ab. 9, 1. Mater mortis sormidine percussa mammam detegit, qua filium quondam alebat, frustra mortem deprecata Conseras Choephororum versus 896-898επίσχες, o Irar, τονδε δ' αἴδεσαι, τέκνον, μαστον, προς ' ου πολλα δὴ βρίζων μαουλοισιν se μελέας υτραφες αλα Cui picturae qui similem speciem prae se seri sarcophagus e- tropolitanus Nr. 155 apud Robertum haud scio an non recte

huic ordini adnumeretur, cum ad alius cuiusdam poetae tragoediam eum spectare certa signa doceant. δ Contra haud dubie hue pertinet amphora, quae Orestem exhibet cum sorore ad patris tumulum congressum Quam rem Aeschylum perinde ac tesichorum narravisse constat, nisi quod Ρyladem cum althybio Orestis comite mutavit. Stesichoream tabulam iam quinto saeculo ineunte in anaglypho figulino expressam etiam inferioris aetatis pictores secuti sunt.β Nostrae vero amphorae pictor ut exemplum illud ad Aeschyli tabulam accommodaret, Orestem pinxit eum Pylade et puero quodam comite ad patris tumulum aggressum, quem Electra adornat. Ab Orestea ad prometheum vinolum transeo, quam unam praeter illam e sabulis servatis pictores spectavi8se videntur. Huc rettulit urimaengle lapidem incisum, qui itanem exhibet cum Vulcano coniunctum ' Ρrometheus qui immani statura λ In annalibus instituti archaeologiei XXXVII 18654 224. ' Vid.

Benndor i. c. p. 239. ' id Roberi l. l. p. 165. 'meydemann Vasendes use nagionale gu Neapel. o. 1755. - auineister Bilderheno No. 280. β Mon. d. Inst. VI tav. LVII Congo in annalibus instituti archaeologici tom 1861 p. 34. Roberi, Bild und Liod p. 167ss. In diario archaeologico XLII 188 p. 223. Gemina dessana sine dubi eadem est, quam duardus Gerhardus in diario archaeologico delineandam curavit IV 849 ab VΙ3 , de Ulixe et Philoctete iniuria cogitans Lapis tunc Smyrnae erat. Fugit hoc FurtWaenglerum sed etiam magis miror Blochium, qui nuper de gemma illa similiter ac Gertardus iudicavit Grieschischer andschmuch p. 353, FurtWaenglerianae disputationis

prorsus immemorem fuisse.