De ratione quae Lockii inter et Kantii placita intercedat

41쪽

β. Supra rati0nem, quam Veram aut verisimileme88e, e principii8 Sti nequit repeti, Sic m0rtuo eSSe

. 0ntra rationem, quae repugnat deis claris et distinctis V. c. multOS SSO QOS. 3. De scientiae fide et auctoritate. a. De amplificatione cientiae. ReStat, ut quae Sit iugulorum ver0rum fides auct0ritasque VideamUS. Hic primum RVendum SSevidetur, ne identicis judicii8, ii praeSertim, quibus, qu0 in dea compleXa 0ntinetur, de eadem praedicatur, analytici Videlicet, illam c0gniti0nem parari arbitremur tricling propositi0118 8S. 4. i. Triangulum tribus lateribus 88e, Veri, VeriSSimum, ad 0-cendum minime idoneum et centaUrum animal esse, non minit Verbo erum est quam illud: hominem

b. De realitate scientiae. Maj0ris m0menti illud est, utrum menti humanae vera omnino ad Verba tantum an ad re pertineant, i. e. num deis judici conjuncti rerum conjunetio respondeat necne. Si deae cum rebUS congruunt, realis est intelligentia similiter Si dearum c0njunctio cum rerum conjunctione congruit. 0ta quidem seientia in deis versatur; sed aliud est in deis versari pr0rsus subjectivis, aliud in deiS, quae eum rebu congruant. Quaeritur ergo num quicquid delirant inepti li Omines eodem jure verum Sit atque qu0d ani judicando et c0ncludendo efficiunt Igitur nobis 40e

42쪽

loc maxime, quali inter dea et reS, quae cauSaeidearum sunt, ratio intercedat Xquirendum est. Ne multa quaenam deae c0ngruunt cum rebus areadequate), quae n0n item inadequate, Ac primum

quidem ideae Simplices rerum qualitatum eXempla Sunt δετυπα et neceSSari c0ngruunt. Quod non ita dic0, quasi imagine rerum sint; sed ut 0mina idei significatis minime similia sunt, ita deae rerum naturam non Xprimunt quamquam deae nominum, dearum re cauSae Sunt e88. 2 8, ). Scilicet Deus conjunxit ideas dissimile cum rebus Sed qu0niam ideae rebus Xcitantur, primariarum qualitatum ideae objectivae sunt. Jam Vero ideae OmpleXae nOStrae cogitati0nis, n0stri ingenii sunt ad arbitrium Drmantur neque num Xtra n0 Sit illa conjunctio, curatur. Igitur quam non sint ad externa re accommodatae, ipsae sibi sunt exempla et archetypa quibuScum c0ngruant, igitur item c0ngruunt. Sed SubStantiarum ideae κτυπα Sunt, quibus respondet res extra intellectum posita; sed ign0ta illa res est igitur substantiae dea non congruit. Age ero ad Vocabula pergamu8. Quae quum notione Significent, minime illa rerum imagines Sed dea c0mpleXas, quae cogitand efficiuntur nihil nisi rationem indicant, quae inter res et intellectum intercedit. Qu0dsi neglexeri8, facile c0mmune qURS-dam natura Satis nota finxeris, ad quas Singulae res in terris generentur. Neque Ver Sunt iSta, neque

si essent, intelligi 0ssent. Quid igitur non ideas efficit intelligentia; at paucae sunt ideae deeSt neXUS idearum inpertuS non satis inquirimus denique in

43쪽

ideas ne iii Signifieamus recte. Igitii liae Summa est de rebus et 0rporeis et maxime animalibus multa

4. De antii progreSSU. a. De L00kii et antii cognatione. o. Num Lockius empiricus fuerit.

Jacta sunt fundamenta, quibu insistamus deinceps rmiter et jucunde. Itaque nunc, orationi frenis, quos dimisimus de manibu8, qua Si receptiS, Uaenam inter L0ckium et antium rati intercedat, et primum quidem, quid de Loelii existimandum sit attendimus. Usque ad hunc diem Lockius auctor empirismi et sensualismi invidi0sius quam laudabilius Vocatur. Hi u rei cauSa SSe Videtur qu0d Lockius tantam experientiae ad intellectum Vim tribuit, ut aperte dixerit: i se ii rea80no belleve that thesoul thiniis beDre the senses have furnished i Withideas t thinii ii quod intellectum negat dea evadere vel tabula rasa illa: et ii then suppos themin t bu as e a White aper, v0id O ali character Without an ideas; ho v comes ira be fur-nishedy t thisci answer in one ord, rom eXperienee

mannius dicit, exploratum fuisse L ichio, priuSquam ad ipsam disquisitionem aggreSSUS SSet, Omnem Scientiam ab Xperientia ducendam esse. Iihi quidem illud empirici probrum, Siquidem eSt probi Um. Ontant ipere in L0ckium madere Videtur, villam putant.

44쪽

Hic enim ad illud revert0r, qu0d initi dixi, refutare L0ckium, qu0 numquam negligendum Si pr0pterea disciplinam t0tam ad pugnam illam revocavimuS. Ut

κοινων ἐννοιων fidem minueret, SenSibus tantum m0menti

addidit scilicet necesse est ut the senses have fur-nished i With ideas, neque ver illud negligendum es t thinii n. Has autem Sententias eo certi US assequemur, qu diligentius, quid Sit empiri SmUS, perpenderimus. Intelligentiam duobus vulgo contineri putant et rebus et animo rectius diceretur rerum idei et animo, sed de sententia vulgari agimus. Sed alii rebus alii anim maj0rem vim tribuunt. Si quis

igitur, Theaeteti Xemplum SeqUenS, αισθησιν SSe in telligentiam universam dicit, empiricus 8Se Videtur Siqui animo omnia Vult effici, rerum quasi lance depre88a, intellectuali Ata. Ergo Si eum empiricum appellas, qui non omnia innata SSe, Sed praeter animum aliquid externi statuit, est profecto Lockius empiricus. Sed alteri parti omnia, alteri nihil tribuere Vi quisquam potuerit; et facilius Leibniti rati0ne

omnia ad intellectum revocabis quam ad re eXternRS.

Qii fit, ut jam is vocetur empiricus, qui marimam partem cientiae ab experientia ducit, minimi vero experientem facit. Quid vero Estne L0ckius empiricus 3 0n videtur dimidiam certe neg0tii partem animo tribuit. Etenim quid percipimus ex Lockii Aententia ideas simplices. Quid ingenii ope fit 3 mnia

alia. 0ta sunt illa antii nem est qui dubitet, quin omnis cognitio ab experientia ordiatur; nam qua tandem re intellectum ad activitatem excitari putas,

45쪽

niSi rebus, quae enSus moveant et quum ipsae efficiant ideas, tum mentem impellant, Ut 0mparand0, conjungend0, S ungendo e indigesta perceptionum materia eam rerum cognitionem effingat, quam Xperientiam v0eamus Quid igitur nonne antius item est empiricus minime etenim comparandi, conjungendi facultate memorat. At Loelitus non memorat 3 intellectus ideas c0mpleXa effingit, intellectu Vocabula invenit judicat intellectus, intelligit. Censesne

hunc intellectum duram 8Se et raSam abillam, quam isti maxime amplectuntur 3 CenSeSne peculum SSerationi eXpers, quod recipit rerum et actionum imagine neque plus quam recipit Modo quae postulentur consideres. Concedo Lockium fere t0tum in iis VerSari, quae effecta Sunt intellectu ope, neque hanc ipsam intellestius opem satis attendere. Itaque mestus

est in spatii et temporis, in causae et effectus deis describendis neque tamen ingenii facultates Xhibet, quibus illa inveniantur. Sed ingenium adest; etenim ingenium efficit ex perceptis m0dos tamen qu0niam idem Semper est ingenium, re magi elucent quam illud. Quo fit, ut spatium e Visu tactuque repetat, quasi videri et tangi possit id quod non est ut vim

et eauSam X Aola rerum mutatione colligi dient, neque tamen, quo jure ex eo quod pereipitur id colligatur qu0d 0n percipitur, ed0ceat. Sed ipse debebat Lo kius intelligere, sensibus spatii deam numquam

effiei debebat intelligere, ausae notione ad ea Scendi, quae Sola mente percipiuntur et o tu leuntur.

Etenim patet unicuique, intellectum illum cuju8

46쪽

operam Lockius exsequitur, Singulari modo esse institutum, neque aliter inStitutum ASe 0SSe, ut non c0ntinu0 0ta cientia alia Sit patet, et Loelii patere debebat, si h0mines et ab8trahant et comparent, et spatium intelligant et causas, certa indicari mentis humanae leges, quibus obsecuti rerum ideas certa ratione c01100quamus patet a lege non regulaStantum et norma eSSe, qua cogitatio, Si adsit, equi debeat, ut recte fiat Verum etiam lege eSSe, Ua Sipsa cogitatio, Si cum alia c0gitati0ne, quae deSSeΡ088it, OmparaVeriS, Sequatur Scilicet euntes intelli

pedibus, non Volare alis. Debebat haec omnia I 00kius intelligere etenim tantum abest, ut abh0rreant ab ejus ratione, ut illa magis etiam hisce confirmetur. Sed debebat intelligere inquis at non intellexit. Tu nimirum, si quod qui debet intelligere, intellexisse dicis, sapientem ex tuli efficis 3 0ncedo, ochium non tam de eo quod intelligit, quam de iis disputasse quae intelliguntur, ita ut de auSadissereret, de ingenii facultate, qua cau8a inVenitur, non di88ereret; quod sane alienum est ab intellectus physi0l0gia. Neque tamen omnino ne exit intellec

tum; sic hanc ipsam causam in dearum compleXarum numerum refert Sed ideae compleXae non percipiun

tur, sed effinguntur. Quo diutius medit0r, eo magis miror, qu0 tant0pere Lockii empirismus diffamatur. Incitari dixit sensibus animum, ut intelligeret, nihil enim percipitur praeter ideas simplices. Quod spatium vel ambitum inter deas simplices refert empiriSmiei

47쪽

st hic enim nude dictum St the ideas, e et by

i0re than ne SenSe re os pace r extenSitii ess. 5); sed singula haec Sunt, n0n praetermittenda itidem, neque tamen S0la reSpicienda. Sic ipsum Zmpus ad idea complexa pertinet, igitur intellectuivenitur; sed Si quis tempti Vel causam vel substaniam, VH non percepta Sint ab intellectu effiei c0n- studii, n0nne idem fere dicere Videtur atque is, qui initellectu temp0ri intuiti0nem, eaUSalitati Vero Sub- tantiaeque categ0ria inesse demonstrat γ

'. Qitantum L00kius ad antii disciplinam va-

ierit.

Incunabula quaedam logice Videmus. Materiem 0ngessit Loestius, nondum disp0Suit quid esset in-:llectum, Stendit, ut alius, quid intelleXiSSet, Steneret. Igitur in ideis versatur t0tu et fere numquam ipsam intelligentiam accedit. Modo entimerat, iubstantias, relati0nes Sed judicia, concluSione Spec- iri p0rtebat. Illud mihi tanquam πρωτώ -D Jo in 0ckii disciplina esse videtur, quod quum pS Scienam universam judiciis c0ntineri diceret, tamen, X- uisiturus scientiam, de judicio in Xtrema demum arte disseruit. De complexi ideis inscripsit, sed delearum c0mplexione inscribere debebat; etenim modi, abstantiae, relationes non nisi judicando oriuntur. Aldiet 0rditur, in judici terminatur l0gice. Sensit 00 antius maxime, quum disputationem Suam adidicium rev0earet 0tam. Neque tamen ab eo Lockius

lane fuit alienus, qu0niam dilucide dixit, omnem lentiam et experientia et intellectu effici, ita ut uillus

48쪽

operam L0ckiu eXSequitur, Singulari modo esse institutum, neque aliter inStitutum Sse 08Se, Ut non c0ntinuo t0ta scientia alia sit patet, et Loelii patere debebat, si 10mines et abstrahant et comparent, et spatium intelligant et causas, certa indicari mentis humanae leges, quibus obsecuti rerum ideas certa rati0ne c0ncoquamuS patet has lege non regulas tantum et norma eSSe, qua c0gitatio, Si adsit, equi debeat, ut recte fiat Verum etiam lege eSSe, URSipsa c0gitati0, 8 cum alia c0gitati0ne, quae adeSSeΡ08Sit, c0mparaVeriS, Sequatur; scilicet euntes intelli

pedibus, non volare alis. Debebat haec omnia I 00kius intelligere etenim tantum abest, ut abh0rreant ab ejus ratione, ut illa magis etiam hisce confirmetur. Sed debebat intelligere inquis at non intellexit. Tu nimirum, si quod qui debet intelligere, intellexisse dicis, sapientem ex stulto efficis Conced0 Lockium 110n tam de eo qu0d intelligit, quam de iis disputasse quae intelliguntur, ita ut de cauSadissereret, de ingenii facultate, qua cauSa inVenitur, non di88ereret; quod Sane alienum est ab intellectus physi0l0gia. Neque tamen omnino ne exit intellectum; tu hanc ipsam causam in dearum compleXarum numerum refert Sed ideae c0mpleXae non percipiuntur, sed effinguntur. Quo diutiu medit0r, eo magis miror, quod tant0pere Lockii empirismus diffamatur. Incitari dixit sensibus animum, ut intelligeret, nihil enim percipitur praeter dea simplices. Quod spatium vel ambitum inter ideas simplices refert empiriSmi

49쪽

est hic enim nude dictum est the rideas, e et bymore than ne en Se re os pace r XteBSi'. eSS. 2, 5); Sed Singula haec lint, non praetermittenda quidem, neque tamen S0la respicienda. Sic ipsum tempus ad idea complexa pertinet, igitur intellectu invenitur; sed si quis tempus vel cauSam Vel SubStantiam, quum n0n percepta Sint ab intellectu effiei contendit, n0nne idem fere dicere Videtur atque is, qui in intellectu temp0ri intuitionem, auSalitati Vero Sub- Stantiaeque categoria inesse dem0nstrat 3 S. Quanti in Lockius ad antii disciplinam valuerit. Ineunabula quaedam logice Videmus. Materiem congessit LoekiuS, 0ndum disposuit; quid esset intellectum, Stendit, ut alius, quid intelleXiSSet, Stenderet. Igitur in deis versatur totus et fere numquam ad ipsam intelligentiam accedit. Modo enumerat, substantias, relationes Sed judicia, conchlSione Spectari p0rtebat. Illiud mihi tanquam stuτέν γε odo in I 0ckii disciplina esse videtur, qu0d quum pS Scientiam universam judiciis contineri diceret, tamen, X-quisiturus scientiam, de judicio in extrema demum parte disseruit. De complexis deis inseripsit, sed de idearum c0mplexione inscribere debebat; etenim modi, Sub Stantiae, relatione non nisi judicando oriuntur. Ajudiet 0rditur, in judici terminatur logice. Sensit hoc antius maxime, quum diSputationem Suam ad judicium revocaret 0tam. Neque tamen ab eo Lockius phane filii alienus, quoniam illacide dixit, omnem Scientiam et experientia et intellectu esset ita ut iussus

50쪽

42 . ia

sit intellectus sine Xperientia, quam conc0quit nulla sit experientia sine intelleutu, qui c0ncoquit; etenim perceptis deis continuo intellectum accedere. Intelligitur autem omnino nillil nisi judicando. Sed L0ckius ab initio, refutandi videlicet studio ablatu8, perVerSam rationem iniit, quum principium e rebu eXternis duceret; et quemadm0dum ante antius perfecit tantum, quod Lockius inchoaverat, ita, quod ad re eX- ternas attinet, in eodem constitit. Etenim, prouti Vidimu Supra intellectum rebus ad activitatem excitari, ab initi persuasum habet nec fieri 088e, quin c0gniti ab Xperientia ordiatur, putat. Itaque caecaSesse intuitione sine notionibus, inane notione Sine intuitionibus dictitat. Hic L0ckius et antius plane consentiunt. Sed aliud est, expl0rata cientia res Spectare, aliUd, nondum Xplorata cientia ipsam Scientiam Spectare. Xperientia Vel percepti omnino n0n pertinet ad intellectu phySiologiam, saltem indirecte tantumm0do haec enim, quum non reS, Sed rerum intelligentiam conAideret, XSpectare debet, numquis intelligens, experientiam esse, intelligat, ita ut ab intellectu ad res pergat; in a rebu Orditur, ad intellectum pergit, anachronismus St. Igitur apparet, ne antium quidem puram judicii physiologiam 8Secutum, Si Summam consideras, in I 0chii vestigi stetisse. Verum fieri non poterat, quin πρωτον illud

φευδος δευτερον ψευδος Sequeretur continuo. Hinc enim,

qu0 non ab ipsa intelligentia, sed ab deis initium fecerat, accidit, ut 00kiu idea perpetu c0mponi et conjungi crederet neque aliam intelligentiam inveniret