Christophori Clauii ... Horologiorum noua descriptio

2쪽

CLAUII BAMBERGENSIS

NOUA DESCRIPTIO.

Apud Aloysium Zannenum, M. D. XCIX. s PERIORUM FERMISSU.

4쪽

SERENIss. PRINCIPIFERDINANDO

ARCHIDUCI

CHRISTO pNO R VS CLAVIVS BAMBER GENS IsE SO cIETATE I E SV. VAM Iate disciplinarum omnium cam pus pateat, vel hinc in telligas, S E R ENISSIME ARCHI DUX, quod

in eo summa hominum clarissimorum ingenia, aetatem omnem incredibili sti

dio, diligentiaque versata , vix exiguam illius quandam particulam perlustrare intelligendo potuerunt. Quo mirandum minus est, si sub hanc mei mediocritatem ingcnij non simul omnia, quae in erudito illo nostro puluere latitant, subiere. Nullibi id mihi certius, atq, exploratius extitit, quam in ijs,quae ad Gnomonica spectant. Editum a me septimodecimo ab hinc anno eius & inscriptionis, & argumenti iustum sane volumen omnem nonullis videbatur ea in re scribendi materiam ademisse e sed falsam eam fuisse hominum opinationem, is qui ab editis Gnomonicis quinto a me prodi jt anno libellus, latis ostendit. Is enim horologi j describendi non inelegantem, nisi fallor & eruditis non ingratam, nouam quidem

certc, neque inter Gnomonicas ad eam diem explicatam,rationem continebat. Iam vel ipsum me facultatis meae,quantulacunque est, amplitudo sesellerat, nisi quod dum assidii omnes illius partes mentis agitatione perlustro, noua te mihi, & ad mictum iucundissima, ad usum planc opportuna , horologij item describendi ratio obtulit. Ea ita horolo- FB a gium

5쪽

rnum fabricatur, ut nullum quod adhue pene necessario fieri omnibus videbatur suas in horas circulum diuidat: circino tantum certa in certas lineas puncta traducst, tanta dexteritate , ut mihi quidem, nisi plane video nihil, vix quicquam hoc in genere fieri videatur posse ad usum expeditius,

atque perfectius: sed hoc tum haec aetas, qua eruditorum non facile fuit ulla seracior, tum in tempus omne coseqllens

posteritas iudicabit. Ego quicquid isthuc sit, quod devexa iam aetate molitus sum, ARCHI DUX SERENISSIME,

Celsitudini tuae nominibus magnitudine maximis, multitu dine infinitis dico, atque consecro .iPrimum illud, vel certe cum primis,quod hoc,quicquid est operis,luum iam erat, antequam esset. Neque enim excidit, luperiore anno inser- me adhuc illud, vel potius inchoatum, a me tibi sponte es s pene promissum: superiore,inquam, anno, cum tu Romae Romanum hoc Collegium, aliaque nostrae Societatis domicilia , Vrbe mirante, tuae praesentiae luce cohonestasti; qua quidem non modo haec nostra obscuritas, sed ipsa Romana lux fieri posse videretur illustrior.Quo ego tepore quot,quantaq; ut communia taceam priuatim tuae in me humanitatis signa perceperim,dicerem, nisi me uel verba,vel fides Lectorum, ne deficeret,subuererer. Deinde cui melius Mathematica consecrem, quam Principi tanta his in studijs facultate, ut vel innatae huiusmodi disciplinae, vel pene diuinitus haustae videantur. Id mihi aliunde auditum, ex ipso te compertum tunc est, cum nostros in rebus Mathematicis Ia res non selum notos tibi, sed etiam magna cum voluptate

lactitato; esse, mihi humanissime narraui. Quod quidem quantae vel Mnignitatis tuae sit, vel dignitatis meae , nemo non videt. Equidem qui scirem,nihil admodum in illis esse,

quod cuipiam vel veterum,uel recentiorum magnopere anteferendum videretur, non potui vel hoc ipso,siue tuam Mathematicarum rerum sitiin,siue in me beneuolentiam admia rari . Praeterea tanta sunt huius vestrae Augustissimae famialiae in nostram Societatem merita, ut etiamsi vestra causa plus etiam contendamus, quam possumus inus tamen no-

6쪽

bis videamur escere . quam debemus Quid quod Carolo

non tuo minus,quam omnium nostrum parenti, quem adhuc Iugemus extinctum,tantum nos debere intelligimus, ut non illis,quae maxima Austriaco uniuerso nomini debemus, appendix. cumulus accessisse, sed nouum constituisse separ, tim nomen videatur Vides hic me ingetia tua aduersus nos omnes beneficia praeterire conscium tuae vel Christianae modestiae, vel innatae; qua magistra vel didicisse te video, vel hausisse, mercedem quandam collati beneficij illam esse, quae eius hauritur commemoratione voluptatem . Adde quod auitam te pietatem ex Austriacae familiae non digniatate minus, quam instituto, felicisi ime, sertissimeque propagante , haereticosque tua e ditione constantissime ei j ciente, hoc quasi symbolum erit nostri huius quantulicunque ordinis, aduersus Ecclesiae perduelles; cum nostrorum hominum , in aeternis his hostibus profligandis, non obscurusiam sit conatus,si non essectus. Hoc igitur munusculum anni ineuntis exordio, quasi strenam,ab animo tui cupidissimo, qua solitus es humanitate, ne recusa, non tam tuae disnit iis, quam facultatis meae, diligens aestimator, praelertim vero, cum ab Illustri D. Ioan. Georgio Ain hirn tibi addictissimo offeratur, oui mihi ad hoc,quicquid est operis, perficiundu,praecipuus hortator,& impulsor ibit. Equidem tum tibi,tum uniuerso isti Augustissimo nomini,non annum hunc modo,sed omnes feliciter euenire,uti diuinitus liceat, Deum t. Max. orare non desistam. Neque enim ignoro,vestram incolumitatem, felicitatemque,publicae esse felicitatis, incolumitatisque fundamentum . Vale.

ROMAE KAL. I AN VARII. M. D. XCIX.

7쪽

INDEX CAPI TVM.

XIII. A RUC U S signorum in boris ἀ mer. O med. noe. MNIQ- hori-Qontalis. supra quem maxima est altitudo poli. τοXIIII. HORAE ab or. socci in borelogio bor nntali. TrXV. ARCUS pignorum in boris ab Orimi Occ. b roluit horte n- talis. 77XVI. II O RAE a meri med. voe. in plano, quod alicui Verticalia primari e Verti tali declinanti aequi 3i Hati hoc est, in plano alicuius

8쪽

INDEX CAP. ET TABUL.

naniis. 93XIX. Hora abor. O etc. in horolagio declinante. Io XX. D E Horologio, quod Verticali circulo primario quidlat. III. XXI. DE Horologio Meridiano. II 8. XXII. DE inuentione linea Meridiana, declinationi que murorBm, atque barologiorum, ac flati collocatione. m.

XXIII. RU O pacto horologium murale in charta descriptum, in murum sit transferendum ad quamcunque 'li magnitudinem 1 324. XXIIII. . A ratione horaluium tam by.qontule, quam murale ad datam latitudinem laci, ex Νlis eircumserens iis horirontalibus , G altitudinibus Solis, supra Horiqontem eiusdem loci seu putatis γη-

struatur. I 28

XXV. HORN LOGIA ex circumferenti' tantum horirontalibus, ex altitudinibus Solis supra HoriUntem Geometrice inuentis. VH- etiam docetur, qua ratione horologia declinantia ex solo Horicrontali horologio, vel etiam Meridiano describi possint. 13 6

INDEX TABULARUM. '

tercepti. - 11 I.

A RCUS Meridiani inter Aequatorem er circulos maximos , qui ex boris s. 4. 3. 2. a me .s r. 8. 9. io . a med. noc per sin gulas horas amer. Ῥel med. noc. in principijs signorum ducuntur ,

A I CVS Eclipticae posito principio σs, vel ν. in Meridiano

suprι Hor.rontem.) inter Meridianum, O circulos maximos, ex. sectione Meridiani cum Aequatore per horas a mer. vel med. noc. insignorum iniri s ductos. Is

IIII. A RC V S semidiumi in grad. ut min. in signorum initus, ad plares eleuationes poli supputati. 3 ysM MF LITU DIRES Ortiuae, occiduaeque in signorum ini

9쪽

INDEX TABULARUM.

Vir. AI CVs eirculi horae s. a meri vel med. noc. inter Aequa rorem, o maximos circulos, qui per intersectionem Aequatoris eum Meridiano, per tiras ab or. vel occ.in signotum iniiijs ducuntur. Ad latitud. Gr. a. a 66VIII. ARCUS Meridiani inter Aequatorem, cr maximos circulos, qui per intersectionem Aequatoris cum Horaqonte, per horas ab ora vel ore. in signorum initiis ducuntur. Ad latitud.Gr. a. ais TM. A LTI TU DIVES Solis pro horis a mer. med. -c.mβι-gnorum init θι. Ad latitudinem Gr. 41. IOR.

rum inii ijsod latitud Gr. I. - .169. XI. cIM UMF Eo NTI ME FOrietontales, imer Verticalem primarium,= alios Verticalesper horas a mer. O med. noc. in signorum initiis ductos. latitud.Gr. a. Iro XII. CI RXV MF ERENTI AE horizontales inter Verticalamprimarium, alios ortuales per rixas ab ori γ occ. in signorun inisse ductos. Ad Iaιitud. Gr. x. aTI XIII, DECLINIA TIONEς arcuum diurnorum, adplares eis uationes poli supputata. Is XIIII. ARC VS Morietontis inter Meridianum, seirculos maximor, qui ex intersectione Aequatoris cum Meridiano, per horas a merimed. noe.in sernorum initiis ducuntur. Ad latitud. Gr. 2. 28 IκV. A Roc V s Verticalis prima ij inter Hormntem, e 7.circular iὰ mer. Smed.noe.in signorum initiis ducumur. Ad lat.Gr. et . I 8 IXVI. A RNU S Horirontis inter Meridianum, O circulos maximos, qui ex intersectione Aequatorιs cum Meridiano per horas ab or. occia in signorum initiis ducuntur. Ad latitud. Gr. x. 182XVII. A RSVS Verticalis primarii inter Horizontem, or circular maximos, qui ex intersectione aequatoris cum Meridiano per hora ab or. cII occ. in signorum initiis ducuntur. Ad latitud.Gr. 61. I 83XVIII. V s Horirontis inter Meridianum, circulas maximos ex polis modi per horas ab Ori vel oce.in signorum initiis ductor. r8 - XIX. SE GM E NT A Iin. bor. a mer. VI med.noc. inter centrum M. rologii borirontalis, Grpuncta parallelorum solis, ad Tangentes re

. spectu sinus totius flato aequalis reducta: AdpIurimas poIι Heu riones ; pro parallelis Solis describendis, ex praescripto PQ m. . sib

10쪽

I. r, ECLI A TIO REM dari puncti Eclipticae inuestigarer

L posita maxima declinatione Gr. 23.min. 3o. Pag. I94II. semidiamum cuiusuis parallelι Aequatoris, ad datam poli altitudinem supputare. - - 29 III. MPLITUDI EM ortivam, oeciduamue cuiusuis pumeii Eclipticae, ad quamlibet latitudinem loci supputare. Is HII. DATO Verticali quocunque, ei que declinaιione,altitudinem poli supra ipsum in quavis data loci latitudine deprehendere. Is yU. DATO Verticali quocunque eiusque declinatione , inclinati nem pronis ipsius Meridiani ad Meridianum Horiromis, in qu tuque latitudine loci reperire. I96VI. DATO quolibet Verticali, elusique declinatione quantus ' --cus ipsius inter Imribntem, Aequatorem, atque inter proprium eius Merissianum, ac Meridianum Horirontis: Item inter Meridia num Horiῖontis, s Aequatorem, necnon inter proprium eisu Meridianam , G Horgontem, ad quamlibeι latitudinem loci supput

VII. ALTITUDINEM Solis in Verticali primario cuiusuis eirculi maximi instar Hor omis: EI horam, cum Ses in eo Vertical existit, in qualibet regione explorare. I97 VIII. DATO Verticali quovis, eiusque declinatione, quantus ι Usius arcus tuter Meridianum Hori ontis, Ur circMIum hora in a mer. vel med.noc. Item inter Hor, mem, ct eundem circulum horae s. Ac denique inter Horirontem, Ex circulum hora II. ab . vel occisin quavis regione cognoscere. Is

M. DATO plano quolibet, cum abitudine poli supra illud, quanius sis ipsius arcus inier quemvis circulum bor. amer.ves med.n ca commAnem inursinionem ritu cum Aequato repositus, inquirere.

pq ... is x. SI per Dium cuiusuis circuli maximi ad quemlibet circulum maximum per mundi polos ductum, Verticulis ad rectos angulos duc ιur , quantus sit arcus circuli illius permundi polos ducti,inter Verticalem ilium perpendicularem, O potam mundi viciniorem positus. perscrutari. Vbi praedictos arcuι ad plurimas poli eleuationessupputauimus in horologio tarletontali. 2 o. XI. DA T O arcu diurno quotcumque horarκm, eius declinationem, ad quamuis latitudinem loci pervestigare. vox XII. A RC U M cui uis circulι maximi per polos Meridiant,et quodlibet punctum ei, em Meridiani diati, potum inter AEquatorem vel