Alberti v. Haller,... Primae lineae physiologiae in usum praelectionum academicarum Auctae & emendatae

231쪽

animae repraesententur, tamquam praesens obje.ctum esset . Inde cireuli ignei a moto radio ι

ei do: inde superstes solis fulgidi imago, di nonis

nunquam etiam aliorum corporum.

342. An omnino falsiun est , in retina obi et um pingit an haec pictura in choridea fit 3 an

confirmat novam sententia.m experimentum, quo conficitur , locum , in quae nervus Opticus oculum ingreditur , caecum esse j di quod ita expli- et ur, ut choroidea ibi nulla st, retina vero nu. da, hinc minime videat. Sed repugnat notissima observatio, retinam esse medullam nerveam senis silissimam, choroideam nervulis paucis, vasis certissime eaecis fere unire constare. Repugnat va. rietas choro ideae summa in animalibus, constantia aeque magna retinae, nigerrima membrana inoeer retinam oc choroideam quorundam piscium interposita. Denique anato me demonstrat, in sede caeca oeuli omnino choroideam , sed albam adesse . Caeterum ab hoc experimento ratio imvenitur , quare nervus opticus non axi oculi, sed ad latus insertus sit . Ita enim unico excepto casu, quando impedimentum in concursu est Iinearum per centrum nervorum opticorum du-

'arum, alter oculus videt, & illi iaceturrit, cujus caeca sedes objecto obvertitur. 43. An unicum objectum distincte videmus, quod e directo est partis in retina distinctissime videntis & anima multa se videre persuadetur partim ab idearum duratione, partim a celeritatς motuum in oculo 3 De distinctissima visione cet- tum, de minus distincta nimium esset affirmata. Cur unum duobus oculis objectum videmus Quia sensatio unica dc absque discrimine fit, quando duorum obiectorum similes impreuiones sunt. Nam, etiam absque concursu opticorum neryo rum , multa animalia simplicia objecta vident.

232쪽

n ima sentationem excitRnt, quando baadem punum retinae cadunt, duae vero sensationes x uno

. objecto sequuntur, quando in utriusque oculi diversas sedes illabuntur. Unde nocturna caecitas, unde diurna illa multis gentibus familiaris ini regione calidissima su dfulgidissimo sole viventi , hus, ct senibus: ista initammatis oculis , ct iureianibus ardentis temperieti, hinc oculis valde senis. illibus instructis. Sensilistas retinae nimia diurnam caecitatem facit , nocturnam .callositas ejusdem. i Unde animalium visus nocturnus A pupilla amispla , dpIatabili, rςtiua tenera, choroidea refulgenis te re lucem vehementer reddente. Unde caecuistimus in obscurum socum deducti ex lucido quod nervus optieus minoribus causis nequeat emoveis ri , postquam maiores Passus est. Unde dolemusa tenebricoso loco in lucidum subito translati quia pupilla apertissima Iadios ex improviso a venas nimios admittiti, & retina, a debilissima luce parum affecta , majores nunc impressiones acutissime sentit An uno videmus oculo , an utroque es Saepissime uno praecipue , eoque sero dextro. Altero autem in auxilium adhibito plura objecta , dc lucidiora, dc plura ejusdem objecti pun-oa videmus, di de distantia melius iudicamus.

. ' Sensus interni.

344. Sensus sigillatim enumeravimus. Omnibus nunc commune est, quod ab objectis externis percussa medulla teneti pulposique ervi, aliquam mutationem per spiritus nerveos,i ad eam cerebri sedem perserat, in qua primum nervi pereum fibrae ex arter,is cerebri oriuntur c 333. Nihil ultra kit ut, nisi nasci in anima cogitati

233쪽

quando ad animam cogitantem resertur ἰ modo ideam, quando ad objectum, unde oritur . Ea n stitur, quotiescumque hujusmodi mutatio, in quocumque sensorio nata, ad primam ejus originem perfertur. Nam ea eogitatio non est expressa imaeo objecti , a quo nervus sentiens affectus est. Nihil idea coloris rubri eommune habet cum ra. dio parum restangibili, ex septem portionibus radii totalis separato, & longe minus fieri potest

per optica sundamenta , ut imago per radios in albo, mollissimo, nervo picta, longo itinere, in

persectis tenebris, per corpus opacissimum , dese- Tatur in thalamorum opticorum originem. Nihil En dolore ab ustione eu, quod animae repraesenaeet velocis &subtilis materiae violentum motum, quo particulae nervi a mutuis contractibus sepa. rentur. Nihil est in idea soni aeuti determinata ehordae , quod animam doceat, eam chordam in uno horae secundo minuto his millies tremuisse.

Verum aeterna lege CREATORIS factum est,

ut eum certis mutationibus in nervis primo, deis inde in communi sensorio natis, definitae novae. que cogitationes in anima nascantur, constante vinculo , ut etiam si arbitrarium sit , quod de mundo percipimus , falsum tamen non esse ex consensu appareat similium perpetuo cogitatimnum , ad similes nervorum sentientium asseclimnes, in omnibus hominibus eodem tempore, de in eodem diversis temporibus natas.

Α . Certis experimentis constat, hune primum ortam fibrae nerveae sentientis semper ab omnibus reliquis distinctum esse: eamque mutationem, quae trimum ab externo objecto in eo nervo nata est, M. in ea origine nervi diu superesse; de mutationes easdem ita sere in cerebri parte , quam diximus, ordinari, ut secundum temporum seriem dispositae, vieinissimae sint, quae sibi vel coaetaneae

fueruM , vel proximae successerunt, vel deniqηο

234쪽

Et novas species certum est, iterum ad eam e rebri partem perferri , in qua aliae similes reseravantur: Nee enim alias signa arbitraria vocum, literarumque, ideas antiquas in memoriam ren varent, aut nauseosae ideae . absque ullo eorporum adjumento recurrentes, eosdem , quos eorpora linis effectus re producerent; neque imaginum anal garum, quae ad impressioneScorporea S, tunc mat.

xime agentes, per insomnia aptissimae eoncurrunt, nexus posset adeo constans, & πρ nisestus esse. Ab hac conservatione pendet imaginatio, & mem ria. Caeterum eas mutationes in sensorio conse vatas ideas multi , nos distinctionis causa species rerum vocabimus, quae non in mente, sed in i se corpore, & medulla quidem cerebri ineffabili modo, incredibiliter minutis notis, & eopia infinita . inscriptae sunt. Intet eas eae eminent & distinctius conservantur , quae pet visum , deinde

tuas per auditum receptae fuerunt. Reliquae conis usae sunt, & a voluntate minus revocabiles. 146. Et imaginari quidem dicimur, quoties O eatione alicujus speciei, quae nunc in cerebri senis seria parte conservata sedet, ejusmodi cogitationes in anima excitantur, quales nascerentur, si nerisuus ipse sentiens eam mutationem pateretur , qua primam huic speciei originem dedit. Haec definitio confirmatur exemplo sortissimae phantasae quo rundam hominum, & deliriorum, in omnibus deinnique mortalibus exemplo insomnii , in quo nia hilo debiliores cogitationes in anima nascuntur, occasione specierum in cerebro conservatarum stquam eae sunt, quae ex mutatione ab objecto exinterno in nervo sentiente primum sunt natae. Imis attentio, quies, absentia objectorum aliorum faciunt , ut etiam fortior obtineatur animae assensio,.

per illas cerebro impressas Decies , quam per easPς rccptione , quas objecta tri terna ia apima exci- 'tant

235쪽

/ mo sensus internἰι cap. XIX. tant. Nam voluntas in insomniis longe, quam in vigiliis, sortius determinatur, & aliqui musculi

voluntarii per insomnia ea perficiunt munera , quae nunquam in vigilante, etiam sortissime per- eulsis ab obiecto eodem nervis, perficere valerent.

Inde intelligitur, quomodo fieri possit, ut validi

sima species interna .in delirio animae imponere possit, ut eam pro perceptione objecti externi habeat: quod declaratur exemplo scintillarum a fricto nervo Optico apparentium . ruboris in clauso oculo visi; vertiginis a motu in retina nato. quem objectis externis tribuimus et visus duplicis &c. 347. Sed memoria tunc dicitur, quando vel antismae aliqua cogitatio, vel species externi objecti in cerebri parte sentiente 383. conservata, aliquam in anima perceptionem excitat. Ea debilior equidem esse solet, quam in imaginatione, de sere solorum fgnorum quorundam arbitrariorum, quae in prima perceptione ab anima cum ea idea conjuncta sunt. Vix enim memoria imagines rerum , dc picturas animae reseri, sed sere verba, & aliqua attributa, summasque idearum. Quare languidius

etiam voluntatem movet. Demonstrat autem obis servatio eorum , quae in memoria accidunt , muta

tiones illas a sensibus externis ortas , diu in cerebro superesse, & nonnunquam , si fortiores fuerint, multo tempore sere perpetuo anime repraesentari; sensim tamen deteri, & debilitati; nisi renoventur vel ab eodem objecto iterum animae re praesentato, vel ab anima in memoria eam mvis rationem requirente; donec ultimo tota ga mutatio quasi erasa pereat, neque unquam animae ea cogi- ratio recurrere possit, quae cum hac mutatione lege naturae conjungitur. Hanc destructionem novς

α diversae in sensorium allatae species sensim efficiunt, non solum tempus, aut sola circulatio sanguinis, argumento catalepticorum , qui aliquando

post non modicum temporis in ruallum in filo co

236쪽

gitationum pergunt. quas morbus intefruperat rSubito vero destruit omnes morbus aliquis , in quo cerebrum quocumque modo a sanguine aliave causa complessum est. Ejusmodi causa in paristem communis sensorii agens, alias partem specierum ex memoria delet , vocum aliquarum. aut omnium, characterum, quibus voces expriis

mimus , aut amicorum & necessariorum deniquerquae vero species omnes saepe renovari postunt remota causa comprimente. Robur autem &duis

rabilis natura ideae pendet ab ejus insolentia , vehementi actione, magna vi ad nostram felicitatem augendam vel minuendam, denique ab attentione nostra & a repetitione: quae ipsa species ita validas essicit , iit earum pereeptio deniquae ab anima pro objectorum externorum Perceptic

ne recipiatur, exemplo mania rum.

48. Quando porro vitae humanae historiam sequimur ζ apparet in principio vitae memoriam 'ire, ullam esse, sed simplices & cito evanidas perce ptiones nasci, quae tamen validas in anima cogitationes excitant. , exemplo clamorum insantilium . Sensim memoria perficitur, & ideae cariorum de magis familiarium personarum animo insantis haerem receptae, & una imaginatio auge tur, teneris pueris saepe sortissima, exemplo temroris , qui non alia aetate vehementiores & triissiores effectus producit. Inde, uti augetur idea rum numerus, ita etiam minuitur facilitas conis

servandi priores ideas, & una vis imaginationis obtorpescit, donec illa sere evanescat, di ides reinceptς brevi tempore de cerebro fugiant , dc una imaginatio debilitetur, quae species memoriae sit

349. Sed cum eae perceptiones in ipsa anima varias mutationes producant , quae ab omni corporeae, fastultate purς sunt , brevissime aliqua addemus, quantum ad medicinam suffecerit. attentiosem diiscimus , quan o eadem idea aliquo longiori tempoq

237쪽

e sola animae obversatur. Idearum duarum eo paratio ab anima instituta. voeatur ratiseinatio j& rudisium, quando anima eas ideas comparando vel similes vel diversas invenit. Inventionis, sapientiae , eausa maxima est in lento idearum exam Nne , quo secundum omnes partes suas ab anima considerantur , dc in animae ad unum objectum confirmata attentione, neglectis omnibus aliis idete. Inde tenebrarum vis ad ea leuios dissiciles, caeco. rum erecta ad sonos attentio, surdorum ad colores . Errorum sons est neglectus in contemplanda tota idea , aestimatio ejus a partiali notione , coniunctio idearum eum aliis, distinctis , solo casu, &per externas causas connexis.sso. Integritas judicii pendet a bona terebri eonis

Bitutione. Eo compresso, irritato, exhausto sanguine, fabrica cerebri mutata, eonfunditur omnis rationis usus. repraesentantur animae pro externis objectis verisque, species praevalidae internae, abarumpitur nexus idearum, ut anima non comparet ideas, neque adeo earum aequalitatem vel diversutatem pervideat, sed saltu ab idea ad diversissimam ideam transeat: vel denique deletis, impeditis senis suum actionibus, evacuato quasi speciebus cerebro, homo ad idiotae plantaeque conditionem redeat. Sed etiam externorum corporum vires multa mutant in animae ad species sensuum habitur aer, viis rae genus, cibus, consuetudo, vel adjuvant firmitatem ludicii , imaginationis robur, fidem mem alae, vel minuunt. si . Denique prouti hae ideae vel nobis adiaph rae sunt, vel aliquid ad nostram selicitatem cons runt, ita alias & alias in voluntate determinati nes producunt. Ideae, a quibus animae nostrae seli citas vel augetur, vel minuitur, aliae a corpore profectae sunt, mete mechanicae. Intereas dolor est , sensus tristis, cui omnis nimis sortis sensatio in netvo pro fundamento esse videtur: dc voluptas, in

238쪽

sensus teterηλ. east. TIT. 22 In qua nervus super solitum irritatur, sed modice. Prutilo voluptati amnis est, ct in utraque affluxus sanguinis de spirituum ad eam partem augetur, in qua vel voluptas vel titillatio percipitur,in doloreta

tamen tendit aucta, sive in nimiam sensationem ne HU Anxietas est a sanguine, qui per pulmonem ima pedite trajicitur. Aliae ideae, quae animam assiciunt, aut penitus a materiae proprietatibus liberae sunt, aut certe minus quam priores simplioes, notς, anhmeehanieae. Boni praesentia laetitiam iacit, boni cupido umorem , boni exspectutio spem, mali misenistia tristitiam, vel terrorem, desperationem, mali fuga odium, mali exspectatio metum.

Ab his affectionibus animi non solum volun

ras pura certas ad privistam finem actiones eor. pori imperare videtur, quarum ope jungat se homno , a malo sugiat: Sed in ipso corpore, neque consulto, neque ad resistentiam valido, varis pulsas, respirationis, appetitus, roboris, aliarum que functionum in corde, nervis, ventriculo, aliisque partibus mutationes oriuntur, quς & immediate animi passiones sequuntur , & indicant. Ita ira valide motum spirituum concitat, & motum eordis, pulsus frequentiam , robur musculorum auAget, sanguinem in vasa minima, Ac aliena urget, re extra vasa denique pellit, pricipitat iter bilis, solvit morbos lentos, obstructiones. Ita moestitia

robur nervorum , cordisque frangit, pulsum re' tardat, appetitum destruit, pallorem , Cachex iam .diarthoeas, inerum , scirrhos, morbosa stagnatio. ne humorum inducit. Ita metus cordis vires m ianuit, polypos hinc & pallorem facit, motus musculares debilitat, sphincteres resolvit, in iratio.

nes auger, exhalationes minuit. Terror summus robur auget, ad convulsiones usque, puIsum iniscitat , solvit obstructiones , paralyses, supprimit sanguinis itinera, subito occidit. Amor, spes, Iς-titia perspiracionem promoveat, pulsum accele-

239쪽

rant, sanguinis itinera liberant, appetitum Intemdunt, morbos sanabiles reddunt. Gaudrum ni. anium, improvisum , saepe occidit , aucto motu ringuinis, veraque a poplexia nata. Pqdo pec: IN

Iiariter sanguinem in facie retinet, quasi lisatῖs venis ; sed etiam menses supprimit , di oc dii

ues s. Quis modus est, quo hae mutationes proinducuntur, occasione datorum in anima affectuum Nonne nervet sphincteres vasa gubernant, ct modo subsultim adstringunt, sanguinemque incitant, modo laxant, tonumque frangunt 8 In minimis ita se habere certum est, ex summa similitudine effectus, quem terror, aut aer frigidus in nervos cutis edit. Sed in partibus minita ibus adstrictas sub certis conditionibus venas, hinc congestum sanguinem, manifesto videmus Ini majoribus vasis probabile videtur nerveos laqueos , plurimis circumplexos , semilia sacerst.. Nam passim ambiunt continentque arteriam meningeam, rem p ratem , vertebralem , carotidem , subclaviam , coeliacam , mesemericam, renalem, aliasque. Neque a vero alienum est, a nervorum varia senfilitate arterias aut magis , aut minus irritabiles reddi, eique adeo , ab eadem sanguis copia vehementius , aut danguidius contrahi r ita sanguinis mo- ltum aut incitari, aut elanguescere. Ita appetitus& motus peristallicus ventriculi & intestinorum manifesto ab animi affectibus destruitur.

34. Neque hoc dissimulandum est , CREATOREM affectibus animi suos characteres assignata, ne homo in sociali vita homini iacile im-

Poneret. Proprii inprimis in voce, facie. oculi Lque musculi singulas passiones mentis ita fideliter exprimunt, ut etiam a pictore repraesentari pos- snt. Exarare per singala elegantissimum. sed hic longum thema sorex. Ab iis musculis, saepe actiones iterantibus, ps ivnomia nascitur, ut perpens

tuus Disiliam by Cooste

240쪽

Senses ἰnte i. cap. XIX. 22 tuus In facie status sit, qui aliquid de domina

tium musculorum action retineat.

3ss Unde consensus partium adeo in praxi me.

diea eelebres Aliquox apparet ad vasorum sanguis eorum conjunctiones pertinere , quibus fit, ut repulsus ab aliqua sanguis gravior alteri incumbat, quae communi a trunco sua vasa habet. Venae sectiones revulsivae hue pertinent , capitis dolores ex pedum frigore &e. Alibi consensus oritur eκ simili duarum partium fabrica, qua fit, ut ex iisdem causis in corpore natis , similia uir que pariatur: huc uteri consensum cum mammis reseto. Alia causa est in continuitate membranarum , inde pruritus in in glande penis a calculo, di arrhoeae sana trices surditatis. Alia eausa in ne vis ipsis latet, eorumque anastomosibus, quod Minnus stupor dentium ex certis sonis natus extra duahium constituit, Orta nempe in- nervo maxilla molesta sensatione , ob communiones varias i quas cum duro nervo habet. Sic oeuli eum oculo sympathia, quae non perinde in auribus observatur, est ab opticorum nervorum connubio, sic vomitus a nephritide. Denique alia ici sensorio, comis muni ip que prinei pio nervorum causa ponitur , quam manifestam faciunt convulsiones late sparissae ab irritatione nervi unici; epi psia universe-lis a vitio topico dce. Aliquas, in morbis, consensiones facit materies per cellulosa spatia abaia tecta parte ad alias, & alias, vi musculorum,dcarteriarum, & ponderis. deducta. 336. Sed magna illa sympathia explicanda superest, quae interi corpus & animam intercedit. Nam aliam naturam animae esse a corpore infinita demonstrant, maxime ideae, di affutiones animae, quibus nihil in. sensu respondet. is enim superbiae color , aut quaenam magnitudo est in viodiae curiositatis 3 cujus nihil simile in animalibus est, neque id bonum, quod concupit, ad aliqua in