De particula ut simplici et copulata : commentatio, cujus partem priorem permissu amplissimi Philosophorum ordinis

3쪽

D partieula ut implici et e0pulatu.

cujus tartem priorem

permissu amplissimi philosophorum ordinis Fred. AG synun B,

Mag. Doc. Ad ibi univers. man. e. D. In auditorio primo Pridio alondas Februarias H. A M. IX.

Lundae,

MDCCCLXVI.

5쪽

Lingua, qua h0minum Sensa, c0gitata, voluntates exprimuntur, ut mutatis aut latim hominum studiis, consiliis, institutis convenire p0ssit, et ipsa Semper commutetur necesse est suisque adolescat incrementis. Quae quidem linguae commutatio, cujus causam constat non totam in mutato gentium cultu positam esse, sed etiam in multis aliis rebus contineri, tum demum retardari s0let etcstriis terminis circumscribi, quum litterarum illustrari studiis lingua coepta est et ornari m0numentis. Nam illa litterarum monumenta, dum ad eorum simili tudinem p0steri quoque, in libris scribendis versantes, proxime accedere student et eorum scribendi genus sibi ad imitandum proponunt, etiam ad qu0tidianam hominum loquendi consuetudinem certis legibus adstringendam aliquantum a lent, quae nisi ad eandem regulam, ad quam seriptorum dicendi genus, et ipsa quodammodo dirigitur, in agrestis et inquinati serm0nis barbariem delabitur. Quare, etsi ne ita quidem efficitur, ut illa omnium rerum humanarum vicissitudine lingua eximatur, tamen sit, ut nisi sensim et paullatim jam non c0mmu tetur neque in multa eaque magis in die inter se diversa linguae genera vel dialect0s abeat. Atque Latina quideli lingua qualis fuerit quibuSque muta tionibus obnoxia, ab eo demum tempore penitus perspici planeque c0gno Scip0teSt, qu litterarum et artium studia R0mum sunt imp0rtata, id quod sero

factum esse nem ign0rat. Quamquam jam priusquam optimarum artium tudiis incensi sunt Romani, nonnulla, quae etiamnunc extant, Latinis litteris sunt mandata. Itaque et partes quaedam Veterum legum Romanarum atque Sacro-

6쪽

rum carminum et inscriptiones aliquot antiquissimae sunt ad 0stram aetatem sorvatae, ex quibus quamvis Sint non integrae et temp0rum iniquitate corruptae, aliqualia priscae linguae latinae imaginem anim0 0ncipere possimus. Sic et nobis udieare licet, quanta uter illarum asperitatem et proxim0rum temporum limatum et politum dicendi genus intercesserit diversitas, quae quidem tam magna fuit, ut Romani homines, litterurum latinarum vel peritissimi, per multu ipsi non satis accuratu interpretur possetit. ' Accedit, plod his tem p0ribus ii 0cti viri, qui linguas inter se arti0r0 0gnati0nis iuculo juvetas comparare instituerunt, etiam Latinae grammaticae lumentis multum lucis attulerunt. At ita nectend0rum verbiarum m0di atque forma a quibus initiis profecti quibusque mutationibus n0vati sint. 0rspici p0tesi jungend0rum vel verb0rum vel nuntiati0num m idi quibus bnoxii fuerint mutati inibus, n0uitem. uin antiquissima illa latinae linguae monumenta n0n 0lum pauca atqui exigua Sunt sed etiam mirum in modum in uditu et 0rrida, ut tamen rerum exilitati acco inmodata sit vol'borarin eo inposilio. Praeterea, ut rara ita tantis temporum in servallis sunt in ter se disjuncta, ut ile illa quam paullo aut o dixi grammatieue utinae parte ex iis aut nihil aut certe non nullium Og nosci possit seu inelaea si luis accuratius investigare voluerit, fluae qu0que tempore visu 'rint sententiatarii jungo triturunt alio nos facile eon det, ex illis, de quibus lixi monum dotis nihil aliud ossici poss0. nisi ut uerit tiam Latinae lingua quaedam quasi insuntia, quae quasi longo a Sequentium temporiun elegantia absu0rit, maxime in ipsa e0njuncti ive sententiarum laxa vel potius nulla cernatur. Neque compa initio illa linguarum, quamvis ad complui se alia grammaticae partes explanandus sit ructuosa ad illustrandum eam te qua quaeri-mUS , nuntiationi ni puci priscos Romanos jungsendarum rati0nem multum valet. Nam q00d hic ortasse occurrit Graecam linguam quum ita excoli coepta ess0 Latina, ut ad artium et litterarum studia satis seret apta et perpolita, in hae consorinanda atque curtis logibus a istringenda magnam Vim habuisse atque suisse qu0ddam quasi exemplar qu id intuens in eoque defixus optimus is iisque Scriptor utinus suum dicendi genus limaret id ad priscorum temporum loquendi sum non pertinuit Tam lsi qu0niani inter Graecam in

i, Varro L. i. ' VII. I. Aelii hominis in primo in litoris Latinis exercitati interpre

tationeu carminurn aliorum videbis et exili liter expeditam et praeterita obscura multa.

7쪽

guam atque utinam, quippe qui e a c0in in uni quodam principio set, ut ita dicam, sonte proxime absint, artisSima intercedit c0gnatio et propinquitas, fieri non potest, quin ain antiquis Si ini temporibus iis quibus usi sunt Latini, enuntiationum colligundarum modis cuin iis quibus Graeci aliqua suerit simili

ludo atque con Venientia. Sed haec ut praediceremus, ipsius rei, de pia pla retulum orat, Itura

adducti sumus. Nam quum id nobis eligendum esset, in quo eguratius investigando tantum, quantum per temporis angustias liceret studii et lab0ris collocaremus, particula illa Latinorunt, plau est ut, spiti in ejus inter omnes latissime patui et usus, maxilne et digna et idon pu Visa est, qua quam multa S Juni lupi di Versas Significationes recepisset, studiose inis mireretur. tis ii quum in ungendis vel verbis vel nuntiationibus maxime sere particularum sternantur pro

prietates, tum haud set an ad hanc ipsam particulum, de qua nobis instituenda est disputatio, id praecipue pertineat. Quod si investigare statuerimus, quibus paullatim incrementis illius particulas usus quasi ad leverit excultusque sit, qui fieri potuerit, ut alia ex alia manaret significatio, quae prima atque principali Suis uerit, quibus rebus actum sit, ut idem significans particula alia aetatectura aliis verborum formis comp0neretur quae omnia quis est qui neget ad eam rem in qua Versamur accuratius tractandum magni interesse ut penitus

perspiciantur, sed si illa sua dixi investigare statuerimus, iis, de quibus paullo ante disputavimus, caussis esticitur, ut ea inde ab prima lingua latinae aetate non p0ssimus persequi. Quam ob rem contenti erimus ad eorum tem porum l0quendi usum, quibus jam lingua literarum et artium exornata erat monumentis in hac disputatione nostra attendisse. Hoc igitur nobis proponi mus, ut inde ab iis temporibus, quibus primi Script0res Latini exstiterint, ab Plauti Enniique aetate, quibus usus particulae quae est ut 0bnoxia suerit mutationibus, ita persequamur, ut etiam quibit ea aetate qua maxima eloquentiae et doctrinae laude 90peret Roma, ei reum scriptus fuerit terminis, desutiamus. EnimVer0 quurn per temporis angustias nobis non licuerit, etiam in posterio rum script0rum loquendi usum inquirere, ultra Taciti. Quintiliani. Juvenalis tempora in hac disquisiti0ne non progrediemur. Jam ne quis ign0ret, qua potissimum ratione adducti hane particulam tractare constituerimus, ea de n0n est doctorum hominum studiis examinataeo illustrata, ut quantulumcumques ipsi χ0nferre potuerimuS operae pretium

8쪽

saeturi esse videamur. an diu quidem, qui e libro qui inscriptus est Tur sollinus de particulis latinis copiose et accurate disserere instituit, postquam vix plus quam dimidiam Suscepti peri partem absolvit, immatura morte estsexstinctus. Alii J. qui de particulae ut i et usu dissseruerunt, aut alias res tractantes in hanc inciderunt neque totam eam sibi asscuratius exponendam putaverunt, aut singuli de Singulis particulae significationibus egerunt. Quod quum ita sit, quisquis, ut ad gravis Simum illam particularum d0ctrinam novis incrementis adaugendam aliquid adjuvet, in illius particulae vi excutienda in

nem operam et studium colloca Verit, et Si non tantum pro secerit quantum voluerit tamen non inutilis nec irritu labor ejus videtur ore. Quum autem de particula a nobi agendum esset et partieulus non paucas illa cum alio vocabulo in unam vocem conflata S Se X0rta et cum ea significationis atque

usus necessitudine contineri Videremus, huic de simplici partieula disputationi perbrevem de opulata inquisitionem adjungere haud alienum putavimus. Εtium si quis Vim et usum cujuslibet vocis leviter adspicit, hoc quidem ei lucide apparet, ut, quibus rati0nibus illa VOX Surpari possit, et unde natae sint ejus significationes, satis planum fieri p0SSit, primum omnium, quae ejuSsuerit rigo, quae prima et principalis forma, inquirendum esse. Quam0brem

etiam OS, antequam ad rem propositum tranSeamus brevem de partieulae ut

origine et quasi figura disputationem instituere conabimur. Atque superiores qui in latina lingua investigandae sunt Versati, quum

Ut alios omittam, underus in alitii Annalibus 1827 quum de Orationis pro Soxtio editione Multori aua judicium faceret etiam de particulae ut usu non Dilai disseruit, Lindauius Dio Partihel ut quod uni die Construetion des Accusatius init . Infinitiv.

Hallo 1831 cum illa particulam, quae est quod comparavit et quid uter eas et accuSativum cum infinitivo unctum interesset, explanares conatus est Grysarius in eitschris f. d. Oesturr Gymn. 856 p. 336 sq. de epexegotico particulae usu ita egit, ut etiam de ut post talos loquendi formula posito, quales sunt verum est verisimile est et brevem adnecteret disputationem, raalgiu in progr. gymnas. Stutigari. 862 de particulae ut in interrogationibus indignantium usu verba fecit, Hos annus in libollo 'Die latoin. stipartitioin Wient 860 etiam H ut in temporis notation usurpato nonnihil attulit, et ringius in Eror- terungen Zu latein Grammatik' Bou 1859 spinosam, ut solet, particulae ut cum quod comparationem instituit. Unus, quantum scio, Gernti ardus exstitit, qui omnia particulae significationum genera et jungendi modos aliquanto copiosius explicare studeret in pusculis.

9쪽

eam a Graeca quasi a parente quadam ita originem traxisse statuerent, ut tamen ex barbarorum linguis non pauca ei essent admixta, hanc quaestionem sibi visi sunt persolvisse, si qua in arcta inter ut et particulam Graecorum ex relativo pronomine ὁ natum, quae est υς, esset cognatio, ostendissent. y At quamvis magnu inter ou et ut intercedat similitudo, in earum particularum signifieatione atque usu ea cernitur, in ipsa origine non item Nais quum naulta alia, tum etiam Unde nat in s set μυς, unde ut doctorum Virorum, qui in linguis comparandis operam collocant industria est patefaelum. Atque, ut inter' muses Indo Eur0paeas, qua Vocant, linguas magna in hoc cernitur

similitudo, quod verae et germanae conjunctiones sere initio adverbia fuerunt, ex aliqua rudice, ut junt, pronominali orta, ita hac in re eae linguae in isti sudis edunt, quod conjuncti0nes, quibus eadem Vis sit, non solum in linguis aliis ex aliis pron0minibus flexa sunt, Se t etiam alia ullam terminationem saepe receperunt. Quod quidem etiam de ut et seu, dicere licet. am hoc amnem est filii insitietur ex relativo pr0 nomine hiod est si originem traxiss0;imino vero nune quidem certum S et exploratum, i, vetustam relativi pro

nominis suisse ablativi sormam Nain auferendi castis in linguis Indo Europaeis vel Arianis antiquissimis temp0ribus in lingualem litteram o vel 9 exiit, qui tamen exitus, nisi in antiqua ind0rum lingita in iis nominibus, quorum radix littera si terminata est), in Latina antiquissima in Osca denique non est servatus Iu Graecorum autem sermone littera illa lingualis aut tota excidit id quod etiam in Umbr0rum lingua factum esse c0nstat aut in iis vocabulis, quae quum vel ab adjectivi vel ab pron0minibus lexu essent, ipsa adverbio rum vim induerant, in sibilantem litteram os mutata est. Quod quidem apud

Graecos saepe saetum esse, ut in Verborum exitu i iii S converteretur, quis est quin sciat Asora in Προς tranSiit, τε rugor in εχυφος). Atqui pronomen Graeeorum relativum ς. a quo οὐ originem traxit, cum relativo pronomine Sanseritico hi id est yas arctissima c0gnatione junctum est et ipsius cύς eadem fere est 40nsorinatio significatioque atque palliculae Sanseriticae ut ), sed ut

Scholas particulae ut originem a pronomine aliquo us deducunt quod ipsum statuunt esse 'oMubar die uolt sche Form Von ς. '

10쪽

ac ne id quidem s0lum sed etiam pron0men illud uter atque adverbia ubi et unde quibus eadem atque illi est rig0, e longe alia quadam radice prono minati sunt flexa. Namque et ex ejus pronominis anseritici forma, quod idem atque latine uter declarat Lataras et ex formis copulatione particularum ne,

Si, wn nati Ne-cuter, ne- tibi, ne-suNde Si-cubi Si- unde Dun- ubi colligere licet, non Solum uter, ubi, unde, sed etiam ut, si qui dein et hoc ex eodem

quasi sonte manavit, antiqui tu ab palatina littera incepisse. Quod si tu fuit, quisquis in horum Verborum riginem inquisiturus est, de radice illa quo cogitet oportet, e qua apud Latinos et selati Viam et interrogativum pronomen exstitit et cui in lingua anserita stirps illa interr0gativi pron0 minis a vel ki vel re respondet. Quare statuendtun est primus et principales horum Verborum flarmas suisse quo ter res, qu0bi, quonde, quoti, et ex iis eodem serem000, qu quoiu8, qu0 in cujus, cui abierunt, O V0cali intercidente et semivocali germanae oculi litterae S0num recipiente, uter, ubi, unde, uti exstitisse q). Tum etiam palatina litera a qua illa sorina inceperunt, Xeidit, id qu0d in verbis non paucis saetum videmus q). Quod si cui dubium nec satis exploratum Visum erit oscas formas futurus ap. Lutinos uter et pus up Latinos ubi, apud Umbros fuso et umbricam particulam fusi vel f)risei ap. Latinos uti inspiciat atque reputet, quae pronomina et adverbia ex his nata apud Latinos a gutturali littera inciperent, in ea sere apud Osc0s et

Umbr0 labialem p jam antiquissimis temporibus irrepsisse ).

dam, Si ex qua radice pronominali uti leXum SSet, Satis est explicatum, sequitur ut inquiramus qua addita necessione vel uniX0, ut junt, conflatum

sit, et iii suffixum quam vim habeat. Quod quidem ut ad hanc rem de quak Simili ratione constat sequutus, quom in secutuS, cum SSe nutata.' BOppius haec exempla asseri Lampyami, amo gnosco, nosco gnaSCOP, RSCO Vergi. Gramm. . 389); Corsseuius in Mitische eitringe p. 1. haec comparat: χ Π ρος, per κολα poς, alapa est Vide etiam Schisichori Compend. d. vergi. Granam p. 215.

y Umbri et sci sis, sol Latini quis, quod Osci son, Latini quum habent. Eodem

fere modo in Graecorum lingua botoς, κόσος κ DTEooς κ υς, quae apud One in Sufuerunt, in atticorum dialecto in Moiος, ποσος, ποτερος Troo Sunt mutata. SchoemannuS in Disp. de particulae que origine p. 4. Factum videmus inquit, ut qui gutturali et labialis elementi conjunctionem fugiebant, alterum utrum liorum supprimerent et modo gutturale Solum, modo autem labiale servarent, ita tamen, ut pro debilior V fortius illust substituerent.