Johannis Wandalini Scriba edoctus ad regnum coelorum, sive explicatio divinæ Christi parabolæ, de scriba patrisfamilias instar e thesauro suo nova ac vetera depromente, Matth. XIII. comm. 52. propositæ ...

111쪽

in Τrastadu Iudaeos, Eusebius libris de Demonstr. Evang. Augustinus libris de Civitate Dei,&alii tum in λαααλία,&fidelium circa illam confirmatione&consolatione, quando consensus coelestis doctrinae ostenditur in idem ubiq; se exerens veritatis spiritus, ita ut de singulis divinae sapientia capitibus sententiae Variae, a diversis autoribus, diversis temporibus, docis prose , mirifice inter se conspirantes appare,ant. Mili consensius summae veritatis, sibi ter omnia constantis, certissimum indicium est. Sicut enim duo Seraphin

Ese. VI. 3. sibi mutuo respondentes. eandem vocem reddebant in laudando ter sancto& glorioso Dees ita duo Testamenta unum eundemq; Regem celebrantia sibi mutuo conQ-nant. Minc Nic. Lyranus ad haec verba Christi notat tarao Nis. I ia loco patere, quod Episcopi successoressunt pol istorum, debeant a ni anno:abere nρtitiam uiriae Testamenii, in cilus fgvum portant mitram in tio. capite cum duplice cornu Ad quae Lyrani Verba observat Seb. Barradius comm in Concord EVang. l. IX. c. 9 explicationem Innocent; libes de Myster Missae c. 6o. Mitra Ponti scis scientiam tiros Te amenti ium cat Nam duo cornua, uosum Te amenta,eus imbua luitu uteri: circuitus aureus, qui ante forem po steriorem partem complectitur, indicat, quod omnis Scriba doctus in regno caelorum de besu suo Nova profert o vetera. iii signo utinam res significata responderet, nempe talis scientia doctrina in Episcopis Pontificiis San necessaria est cuivis f. i

idoneo S literarum Interpreti scripῖurarum diligens collatio, , t is

ut obscuriora e clarioribus e plicentur, quandoquidem ma gni iero salubriter Spiritus S. ii scripturam r m si sciarit, ut sto rilacis apertioribus1ami occurreret, obscurioribus fasidia detergeret Ni hi enivifer de illis di ficultatibus eruitur , quod non planissim dioIum alibi reperiatur, veluti egregie docet Augustinus de Doctr.Chtistian lib. II. e. s. Underi e 8 monet, ut divinarum Scripturarumsule diaetu indagator tota sacra Scripturas legat, eas notus

δabeat.Videatur And. Riveti isagoge ad Scripturam Sc. XXX. XLVILUNdecimo, ut perspectum habeat Scriba qua ratione ver Doministri debeat in his novisti veteribus e thesauro suo dcpro undecim . mendis,

112쪽

ygL eis a mendis, sequatur doctrinam Apostolicam, quae optimum χ. QRTiςnxissimum scripturae traeumdae modum declarat, qum do I Scriptura usus applicationes commendantur

Tim 3 3.16. nempe α- Mα, ἔλεγ' , ε πανορθ- Ω --δεία, Harum prior συζυγὼ ad intellectum spectat, ad credendam posterior ad voluntatem,' ad agenda. Quaelibet au tem earum συογῶν duo adminicula complectitur , quorum alterum veri boni ve cognitionem praebet, alterum falsi alia Vetugam docet. ibus addere licet quintum Scriptura usium, ab eodem Apostolo indigitatum alio in loco Rom. XV. . . ραπια nempe, i, - - Prim,quidem ex isto thesau-

ponenda capitibus Jera religionis articulis, in quibus proferendis deeXplicandis ita se geret, ut captu auditorum se studiose -- commodet, exemplo ipsius Christi Marc. IV. . , adeo utru-dioribus talia, adultioribus alia proponat, eluti jam antea docuimus Deioperam, ut sita Ἀμ- - si in ἰας a. Locu 1 iactet, o ri Ut in illud meritatis

rio. 11. ixud nxς id diffribu ad auditorum usus attemperet is illis Fbrysiostomu , Theophylaetus coecumenius in h. l. imet pnoram deducunt a coriariis, qui superflua resecant a pellibus quas ad usum parant: ajunti moneri Doctorem Ecclesiae, ut in tradenda coelesti doctrina amputet & abjiciat, quicquid superfluum, adulterinum aut inutile estis Theodoretus ab astricolis terram vomere scindentibus,& in rectos quasi sulcos,quibus semen recipiatur, secantibus alii ut Lutherus Comment m Gen. XVIII. Phil. Melanthon in Praesit ad Erotem Dia Iect. Hacius, Balduinus, rotius, Bezari Piscator in h. l. au i 2DA .Rςςrdotibu certo ritu dissecantibus victimas in V. T. quae , QR qu Vi modo erant lacerandar,sed recte dividendae,ut ceratae partes Deo cremarentur,aliae Sacerdotibus relinquerentur alia, ut Gu Estius M. Hammondus in h. l. a via recte disponenda, sicuti LXX. Senes Prov. III. s. Eb hoc verbo reddiderunt, c. XI. V. r et 'nNoltro institui accomandatior est situllitudo, quam alii

113쪽

desiumptam censent a Patresamilias, qui panem alendis filiis de

domellicis in frusta dividit , quantum cuique conVenit aut astructore sive symposiarcha, qui in convivio no 4 vetera edulia a Patrefamilias apposita recte dissecat, distribuit, &singulis convivis partes, quae ipsis commodaein sapidae sunt, exhibet. Videantur Flacius in Glossa, Cornet a Lapide, dc

Diodati in Comm ad h. l. Vulgatus non male sensum expresssit, recte tractantem verbum veritatis, Syrus P Nwn zonrect piadicantem,quosdicet a BeZapropterea castigatos,laudant nihilominus Nic. Fullerus Misceli Sacr. lib. III. c. I 6. ωLud. de Dieu in h. l. Ethiops, qui rect scindit verbum Dei inieritate

Arabs cum Chrysostomo facere videtur psea i lx Syaei p

ro, Nn resecantem issermone peritatis, quod ei veraddisum fuerit. Tigur Castal. Bezavi Piscat. rectesecantem, Luther.&Vers. Socin de direchtii sui Sensus Apostoli est, quod Scri Sensu liba ejusmodi in doctrina veritatis nihil praetermittere debeat, tutonis quod dicendum sit, nihil etiam adjiciat de suo, nihil mutilet, Apostolita discerpat, torqueat .deinde spectet diligenter, quid ferat Auditorum captus. quid ad aedificationem conducat; ut boni reconomi instar det singulis et Κομέτριον Luz. XlI. 42. Depromat ita nova cum Veteribus in hac Aia λ , ut non assectet μι φ

aut afferat nova dogmati, sive novas Scripturae Sacra inter I 'MPretationes , e suo cerebello effictas, ad quas defendendas Q q μη , avorem novi suis spe ulationibus Apocalypticis conciliandum, hac Christi parabola abutitur esuita Lud ab Alcazar in Apocalypsin proelia Notat. XIX.p. o. Quid enim de nova ejustem odimbala novisq; expositionibus Allegoricis sentiendum sit, supra doctu mus , XXXIX. Vitet etiam 3κοωνοφωνία i. e. profanas Vocum noVitates, Veluti Vulgatus νία Wio; vertit locum Apostolicum I. Tim. I. ao, cum quo Chryso DI.Tim. stomus, Ambrosius, Basilius pro Φοφωνία, quam Vocem VI. I 4. plerique codices am habent, legerunt c-οφιονίας, nec non Augustiniis Tracta XCVnI in Iohannem Ita etiam a Tim. II. 16 Chrysostomum κενοφων 'Minterpretatum esse per κων λαμα sicut in priore loco legit, νοφων- testis est Theophylactus in utrumm locum. Nam loc vitium est, quod i stin-N a diculo

114쪽

diculo nou caret I pleninq; magno eum solidae doctrines

detrimento conjunctum est, magnamq; ingenii vanitatem ar-N- . im uit. Fugiat τὰ νεω κὰ λUM2. Tim.II. et et quibus vo

his in cibus novandi studium & pruritum ab Apostolo designati monuit Cl. Salmasius in Appar ad lib. de Prim Papae p. s 8. nos quoq; ostendimus in Diatribe nostra de Feria Pallionia

Christi ante XII. annos edita c. r. Deinde cum uixi καλία Γ γχγ hac conjungat Da αον, i. e. redargutionem solidam falsorum conjun dogmatum, cum coelesti Veritate pugnantium , adeo ut pretirendus osum a vili separet Ier. V. 19 δ οιώ - άνὶ λεγον ς ε ἐγχειν Tites. 9 quos etiam debet si, μίζειν, nempe δεδάσκον αμῆ δεῖ ibid. V. II. In primis illos errores circa iidem eo, quo par est, gel6 refellat, quibus contagii periculum sit Ecclesiae ipsius fidei concreditae, atq; eorum disseminatores arguat --πμι- ibideV. I .i. e. praecise, Syrusnrara dur ,sesserὶ Arabs

n Nana cumseveritate, quidem eo fine eaq; intentione sola, sin ομωα vi mi es ibid. Alias circa ejusmodi elenchum

IV. a. Sedulo evitet λογαμ οις, circa qua languere solent Κυφωμένοι , quae: inpidiam, contentimem, o susticiones malasgenerant sudi ,sis Tim. VI, 4. Fugiat pugna de Verbis, Velitationes verbo-iastia ore rum, altercatione inanes, riXOsas. inutiles de vocabulis, vel ,jvi jej, xςbu nulliu momqnt , qua nec ad tranquillitatem consci, i a L entiarum , nec ad aedificationein portinent, quales sunt Scho ' Iasticorum vitilitigatorum ineptiae caVeat μευ δέρειν x Cor.

IX. a s. i. e. ne joculares pugnas instituat, ne aerem quatiat, aut cum larva sua luctetur necertamen ineat, ubi nullus adversarius urget. Vitet πις μωρος , ἀπαυδμου oettam. ιδὼern ηεννῆ μάχα ε δῆλον in vota si δίῖμώνιει , - μον Λαιsjilo Ju Ss, νε -- a Tim. I. 3. 24. Nam Episcopum sufferuor oportet esse ἄλεικῆ, αμαχον 1. Tim. II. 3. Titi III. a. Ubi adbiben Vero in repugnantibus omnis correctionis spes deeollat, ibi

ἐή, usto servore retundondi sunt Pseudo-Prophetae, falsorum

dogma

115쪽

dogmatum patroni, regis Dominici seductores, exempl6 Christi Matth. XVI. H. ra. XXIII. Is I 6 17 seq. Iohannis Baptistae Matth. III. . Pauli I. Tim. I. ao Johannis Apostolia Epist. V. Io qui talibus nequidem χα ειν dici permittit. Nam in ejusmodi negotio tepor Deo quam minime displicet,

XLVIII. ALtera συθμα Apostolica complectitur alterum par usuum Ε-ko

ptorum morum correctio, qua defungetur Scriba noster,siam do institu probos sin vita exorbitantes sedulo seriovi admonuerit, eos enda a via improbitatis revocare studueri: idq; ut eos servet, iesingvis impiorum de manu ipsius reposcatur Ezech. III. 17.18. I9. In primis eam morum corruptelam justo servore castigabit, quae in Ecclesia sua fidei commissa inValuit Vel quae creta exemplo aut scandalo auditoribus suis nocereδossit, falcem sum ob vero in alienam segetem haud mittat, neq; - , judicet seruanda ex Cor. V. I a. Sed publicae increpationi semper privatam admonitionem praemittat, secundum praeceptum Christi Matth. XVIII. F. I 6. I . omnemq, animi acerbitatem declinet, affectum semper declaret benevolum, ac salutis auditorum avidum a Tim II et L is. Nunquam non in ipsius ἐπινομώ-

dat Apostolus locis supra allegatis. Prima vero cura ea Vitia, . eaq; peccata reprehendat, quae s. pagina pro graVissimi habet, istis, quaeq; vocat opera carnis, opera tenebrarum, quidem δερκ- imis, sin frugi sera Eph. IV. . pugnantiae diametro cum lege morali, is

& severam Numinis vindictam provocantia. Caveat, ne his praetermissis insectetur alii, quae Spiritus Dei nunquam disertis verbis peccata proprie dictari mortalia pronunciat neve pro istis, quae Verriunicalamitatum publicarum, plagarum Epidemicarum causae, substituat nugamenta de hoc vel illo vestimenti genere, quod in se spectatum incensu τάδε ορο poni debet. Quaenam vero sint illa peccata, quae minister Ecclesiae publice castigare debeat, quin, lenitate circa illorum

reprehensionem ipsi utendum sit, id optime docet religiosissi-Ns nu

116쪽

llo 2

in Sanctio gloriosissimi Regis Christianitri se Eccleo Aularo Potesate, quae inserta est Recessui, edito uctu ejus lena Restis immortali memoria dignissimi lib. I. c. I art. 8. 48. Reformidet Scriba Evangelicus illud, Christi, quod Scribis Iu daicis denunciatur, Ducibus corcis, percolantibus ulliemi de Hiientibus camelum: qui decimabant mentiam, anethum secum msedgrariora et udicium misericordiamo Memomittebani Matin' XXIII et 3 et . At ubi atrocia delicta cum scandalo liberilis iret D periculosius grassantur, tum omnino ita peccantes publice Itoae redarguere debet, 'uidem G mον- - , eaq; seVeritate mgμη- Οἰλοim una Tim V eto imo - κε uηδρο i γῆ -- . prastuicto, aciem in alie-Locus rumpanem inclinando ibid.v. a Syrus reddit pria,'

- .. I. ulla re, nihil agaSper acceptionem personarum Arabs inept

Opitatione, O abs, instexioneiudicii, nihil actas, textu litispraeterita, Lutherus olim tigm ut iunctis undii. re thiust nassi sunt'. mitetur Iohannem Baptistam si maximum,qiu nec Herodi pepercit, nec Vitae suae Marc. I. I 8. I9. Ubi necessitas postulaveri clavem ligantem adhibeat,4 conici nolentes e coetu Ecclesiae ejiciat, putiduinq; membriam a corpore reliquo resecet, ne pars incera trahatur , se indum do-

tes m quod quantoper Deo improbetur, sacriusterae te

117쪽

nantur Pal Gis. I . I 8 seqv. Rom. K2I. 22. 23. 2 . Ipse enim Vpu fidelium esse debet i Tim IV. 1a a Thes . III. 9. ἀπο- ποιμινίου I. Pet. V. 3. adeoq, Vitam suam ad normam xqui honesti ita componet, ut auditoribus speculi usum praestare valeat, dum ipte νεπιληπio habetur i. Tim III. a. ωανεγκλύω Tit.I.6. i. e. adeo inculpatus, ut jurea nemine reprehendi possit. Quod etiam adumbratum fuit olim per alteram ornamenti Pontificalis in V. T. partem, quae Thummim vocabatur i. e. integritates, qua de re supra diximus XLIV. Tandem ad hos quatuor Scriptura: Θεοπνό ου usus accedet

quintus, qui est ικληρος. Nam cum hominibus datumst, non V 2ranium ut in Christum credant, sedo pro Opatiantur Phil I. 29. Gestdis adeoq; nunquam bella piis, nunquam certamina de ici Diaboliti

carnis corrupta tentationes, mundi amictiones, divina δοH-υασόα vel mμωρ α nunquam fere desiderentur quarum pes pessionum caro humana sibi relicta admodum impatiens es solet inde consolatione opus es , quae patientiam operatur, ut νο Iuntatem Dei facientes promissionem reportentabr. X. 36. Hinc

Deus ministros suos jubet consolari populum suum, o loqui ad cor

Ieru chalaim Ela XL. i. eamq; consolationem proponere,quae a Deo ipso, ejusq; verbo proficiscitur a Cor.I. . . Unde ipse Θεοὶ πα- α κ α- V. 3 dc verbum illius λο-

κλησεως nominatur Ebr. XIII.2.

XLIX. CStera, quae ad Scriba Evangelici ossicium spectant, sive a Scri- quoad doctrinam, sive quoad vitam&mores, quae heic a requis-

addi, e verbis Christi deduci poterant, praetermittere co- a. gimur, quandoquidem jamjam praeter opinionem haec commentatio nostra in majorem molem sub manu excrevit. Qui de his&aliis amplius erudiri cupiunt, consillant libros optimorum Ecclesia nostrae Theologorum ea de re antea editos, ut Pastorale Lutheri collectum per Conrad. Portam, Pauli

Tarnovi deSS. Ministerio, Frid Balduini institutionem Ministrorum verbi, quae Witteberga prodiit A. ac 22. Ejusdem, ut Merhardi Comment in utramq; Epist ad Timotheum

quae lallar Ordinationis Ecclesiastica Apostolo dignae ab omni

118쪽

bus Christianis haberi debet seorg. Dibvadii nostri Spem-

Ium Sacerdotii, sive Commentar in I. Epist ad Timoth ut alios jam taceam. Cum quibus conjungi poterunt libelli, qui Oratoriae Ecclesiasticae methodum iraecepta continent, D. Joh. Forsteri& D. Hulsemanni Methodus Concionandi, Jo. Ben Carpa-ii Hodeg. Colleg. Concion Io Henr Ursini Paradigm. Sac Conc. atq; id genus alii. Nullus vero dubit bit Ecclesiae Doctor, quini ossicii sacri divinitus impositi Merce partes eo modo , quem jamjam delineavimus , implere pro vi

non Scri rili conatus fuerit, seq; ita stiterit Deo δοκιμον γ H άνεπο - rsm msso et Tim. II. is mercedem gnavo fido si ministro promissiam sit consecuturus, si non ab ingrato inundo, tamen a Deo supremo Domino, in quo labor ipsius haudquaquam vanus sit futurus i. Cor. XV. 8. Sane ipse προα- καμμα - ως Nn is i. e. faciei scriba novet gloriam is yius,veluti loquitur Syracides c. X. v. s. A mundoquidem illi debetur λαλή - 1. Tim. V. 1 .in religiosum obsequium Ebr. XlII. Praemia & honesta sustentatio, ut, qui altari serviunt cum altari parti quamus cipent; qui Euangelium annunciant, de Euangelio vivant I. Cor. dus debe os 14. Immunitas ab oneribus Reipublicae, qualem jus gentium videtur indulsisse, tum Sacerdotibus aegyptiacis 1apientiae doctoribus quorum agri a Iosepho communi gravamini, quod totius regni incolis imponebatur, exemti sunt Gen. XLVII. 22. s. tum arae Scribarum Antesignano, ejusq; comitibus Sacerdoti Sc Leviti omnibusq; domus Do. mini ministris, quibus ReX Periarum Arta cerXes canonem veterem aut vectigal ullum imponi Vetuit Ezr. VII. 24. Prat stantius vero a Deo praemium impetrabunt, qui ita militant

Deo, ut bonam conscientiam retineam I. Tim. I. 18. συνεέωι ἁ- Pr tum re σκοπον habentes exemplo Pauli Act. XXIV. I si nempe uaaita ex qui deles fuerint in exiguo , super multa constituantur ingloriamstectan inivisui admittuntur MatthαXV. r ut cum manifesatus Deris dum B:rohata, reportent si ἀμα νΓυν Padi di i .Pet . q. de plendeant cursella insecuti operpetuum Dari.XII. 3 QEorum contraria omnia experientur illi, qui talentum defodiunt,

aut male collocant , vel qui opus Domini staudulenter faci

unt,

119쪽

pecu mi , id quod e compluribus saerae pagitiae testimoniis lith ut quet.

i, qui L. id, D. Id nos etiam pro modulo talenti, quod summi OBDjώτου li, Jo. benignitas nobis concredidit, pro Virili allaborabimus ut s)riblii Ursini Spiritus Sancti gratiosa ope Huti Scriba Evangelici ossicio M

ubita divinitus nobis demandato ita defungamur, ut PatriSfamili risi utipositi as instar e divino nostro Sacrarum literarum thesauro nova ac in μγrovi Vetera depromamus, rauditoribus nostris proponamus: nimirum ut telam, quam jamjam in laboribus nostris Acade pro inicis exorsi sumus , deinceps cum bono Deo pertexamus, men a & ex utroq; divino Instrumento , Veteri juxta ac Novo li-iquam bros quosdam sacrosi Θεοπνιμ eligamus, in quorum in-μμοιά terpretatione nostram deinceps quamdiu summo Numini vi ,veluti sum fuerit industriam occupemus, Legalem pariter Evanebetur gelicam doctrinam ex utriusq; Testamenti authenticis tabuli .XHL explicaturi Eadem Vero opera auditores nostros ad ambosi paret sacrorum monumentorum fontes delibandos manu quasi du-l Cor. cemus,& ad utriusq; inina originalis ac primogeniae, Eb aeem jus in Veteri,& Graeca in Novo,pleniorem intellectum SS. The :is sa ologiaei ministerii Ecclesiastici Candidatis perquam necessa.

rava rium, facem illis, quantum in nobis est, praeferemus. Inter eosti sunt vero duo libelli divini se nobis primum obtulerunt,in quorum ii nano, expositione quasdam sacrorum ejuscemodi laborum primitias sis Do exhibere placuit, nempe divini Vatis Haggaei liber Prophe lonem tim e Vet. Test & B. Judae Apostoli Epistola Catholicae

Pra - Ν. Test. Causa electionis in utroq; libello nobis extiterunt illitam x succincta eorum brevitas, ob quam specimen Commenta, otionum Biblicarum in ambobus edendum citius expediri pos. npeua sit, et selecta utrobiq; res, justo commentario dignissimae. lirium Nam maggaeus , primus Prophetarum , qui soluta ca-sfueris inivitate Babylonica floruerunt, scriptis inclyti, utriusq;: V. q. doctrinae, Legalis & Evangelicae, quaedam quasi compendia Quo tradit. Et in Judae libello variae locutiones juxta acres oc-diunt, currunt, qua Vel rarius, vel nunquam in aliis libris Biblicis

r faci inVeniuntur, quaeq; adeo diligentiorem disquisitionem jure mi, se postu-

120쪽

ostulant. Aecedit, quod paucis admodum, aut neminisere ex nostris Theologis hactenus justo Commentario sit iblustratus. Quo lubentius Viam aliorum pedibus minus tritam ingredimur Modo autem commentandi quem jamjam aliis commendavimus, ipsi in utroq; libello sacro explicando utemur. Suavissimus ServatorJesus, qui via est , veritas it vita, nos viatores, sine illius auxilio errabundos , invia recta ad veritatem divinam amplectendam , ,ham coe-tistem consequendam, sanctissimi Spir tus sui lumine propitius ducat, diri-

L. B. S.

ERrata nonnussa, benevole Lector, quae praeli vitio irrepsere, nec oportune inter alia occupationes observari potuere, pro tua humanitate ut corrigas, Auzorem excusatum habeas, amice rogaris Graviora haec a nobis animad Verna notantur , quae ita emendentias .

Pag. 2. l. x lege elogium l. 4. leg Gg, ibid. l. et C. prola I . pa 3 l. Π 7s pag. m. I cci . mis, p. s. l. in pro 6. l. o. pag. 9. a γαρ νη , I, et o L Io. L Artaxerxe ibid. δεῖ I. Theoptoladius, . a. 8 A. V i, , p. 24. l. 4. pro a l. 9 p. 28 La . l. rip. 's .marg Pr O. l. o. p. 3 loci. l. δ ηασόα p A. et ψ. prolo. l. 13. p. 6. L a pro lectrociis Llacutioins, ibid. l. a . proro. l. G. p. 8 I. 9 pro VII lo II p. si . a . l. Duma , p. c. l. 2. l. in lusionem , p. 7 L 28. l. utram , p. 62. l. q. pro a II. a. p. 6 . l. 2 O. pro IlI. I. 2.lege I, 2.3 p. 7 φ. La .pro Diu est. Li 's. p. 76. s. eg. linei p. 9 I. 6. l. -υ- πλει ἀπι, p. 92 l. 6. lege de Caino Abel taetera leviora vel in orthographia, praesertim circa spiritus istaecorum, Vel in distinctionibus sententiarum , Vel in literis quibusdam live mimis accurat expressis,iive inVerri, ipse non monitus sa-cile agnosces. Vale.

라틴어 텍스트