장음표시 사용
11쪽
E redia mone artium ad Theologiam. Centiloqilium , quod logiae dicitur. compendium T
Declaratio Terminorum Theoloetiae.
Compcndiosum principium in libros
1ententiarum Sontentiae sententiarum carmine digestae. 2 I
De quatuor virtutibus Cardinali Eus.
De resurrectione a peccato ad gra-
De tribus ternariis peccatorum infa
De septem verbis Domini in Cruc
armina super Canticum, balue Re
12쪽
DE REDUC TlONE ARTIVM AD THEOLOGIAM.
OPUSC VL VM de reductione artium ad Theologiam in duas potissmum partes distribui nis piarum primi Aactor quadripartitum cogniti s lumen inendit, ct singuia membra ita pe fecto Iubdiuidit, ut in enumeratione art--,atq--entiarum nihil hueat quod aut desit , aut redundet me autem lamen desursum desiendens , quam in quadruplexsitsex ramen eius afuit disserenius, quas reduci posse adsenarium numerum Dmutionum e illuminationum, in quibusfactus est mandus saris apote docet. ωρμαι vero parte copis demonErat,quomodo ad lumen sacrafripturae re-tiquae illuminaciones cognitionum reserantur,er diuina Theologia linquam dominaefamulentur. νe cum tota Scriptis sacra intentio ad charitatem toris harisali inniti debet omnis cognitio, ut ex ea fructus uberrimas percipiatur. Is enim est silentiarum omniumfructus,auctore in fine Opsuli attestime, m aedificetur es γonorificeturmus,componotu mores, cst consitationes hauriastur, qua
sunt in unisue sponsi, se sponsa.
M N s statum optimum , & Αonme doliuin perfectum, d sursum est descendens 1 p tre luminum, inquit Iacobus. In hoe verbo tangitur origo omnis illuminationis mul eum De insinuatur multiplici luminis,ab illa fontali luce liberalis emanatio. Lieet aurem omnis illuminatio interna fit cognitione, possumus tamen rationabiliter distinguere, ut dicamus. I limen M, quod Cst lumcn exteriux, stili t Iumen artis meta druplex. nicae et lumcn insertus,scilicet lumen cognitionis sen-stiuae lumen interius.scilicet lumen eostationis phiso'phicier lumen superius, scilicet lumen gratiae, S: sacrae Scripturae. Primum illuminat respectu semae artificialis , secundum respectu formae naturalit, tertium respeeta veritatis intellectualis, quartum &vltimum cespectu veritatis salutaris. Luinem inis Primum erso lumen, quod illuminat adfiguras a wehinicae. rificiales, quae quasi exterius sunt,& propter supple-dam corporis indigentiam repertae,dicitur lumen a 'is mechanicae:quae quia quodammodo semidis est,& degenerat a cognitione Ohilosophiae,recte ideo potest Axi exterius. Et illud shtupheatur,secundum supte d. r. aries mechanicas, quas assignat Hugo de sin vi-wM. Ge. ctore, quae sunt,scit iura Lanificium,Armatura, Agri- νῶν-. kt- eultura, Venatio,Nauigatio. Theatrica , Medicina. is sincientia sic acci tur. Quonia omnis ars ν -'' mi:chanica, aut est ad selati v sue sit ad exeludedam tristitiam,sive indiem iam: r est ad commodu siue
illud prodest,aut detestat,secundum illud Horatii:
Opust. S. Panas. Tam L, ut prodesse inti arat Uectare poeta. Et iterum, μνώεν. ρω omne rauis punctum, imisiuis utili ridet. Si est ad solarium & delectationem sic est Τheatrica, quae est ars ludorum,omnem modum ludendi eontinens:sue sit in cant bus,siue in organis siue in figme-tis iue in gesticulationibuς corporis. Si vero ordin tur ad commodum siue proseau n, secundum exteriorem bominem. hoc potest esse , aut quantum ad operimentum, aut quantum ad alimentum,aut qua tum ad utriusque adminiculum. Si quantum ad ope timentum, aut illud est de notetia molli & leni se est lanifieiu:aut est de materia dura & sorti & sic est armatura sive ars scirilis:quae continet omnem armaturam fabricatam, siue ex ferro , siue ex quocumque metallo;siue ex lapide, siue ex ligno. Si vero iuuat quantum ad alimentum, hoe potest esse dupliciter: quia cibamur vegetabilibus, & sensibilibus Si quar B tum ad vegetiuilia,sic est agricultura. Si quantum adsensibilia,tie est venaxio.vel Miter,quia iuuare quantum ad cibum,potest esse dupliciter. Aut qu.mtu ad ciborum genituram, & multiplicationem , & se est agricultura:aut quatum ad ei m multiplicatorum praeparationem, & sic est venatio:qua continet omne genus Praeparandi cibos , dc potus , & sipores, quod pertinet aa pistores,cocos,& cauponesa eno Mnatur autem ab unius parte solum propter quandam excerulentiam, de comparibilitatem. Si autem ad utriusque adminiculum,hoc est dupliciter, aut desectum sudiplendo.& sic est nauigatio, sub alia continetur omnis mercatio, siue pertinentium adoperimentum, siue ad alimentum : aut remouendo impedimentum, aut
13쪽
m vinctum es ite est medicina, siue qtiae consistit in
consectione electuariorum, ii ue potionum , irrue vias uentorum, siue curatione vulnerum . siue decisione membrotum sicut chirurgia.Theauica autem est unica. Et sic patet susscientia. annen em Secundum lumen , quod illumioat nos adscit sonit apprehendendas,est lumen cognitionis sensiti u quod recte dicitur inferius,quia cognitio sensa A. f., δε-i se tori incipit, fit beneficio lucis eorpora- να- si j. se Ethm quintuplicatur secundum quinque sensus, Quorum sta cientiam sumit Auguli inus secundum
BDqWς naturam luminis elementorum,hoc modo: Quia lutum, siue lux faciens ad dillinctionein rerum corp- sine levita. rearum, ut cit in suae proprietatis eminentia, & qua . dam puritate, lic est sevitas visus: aut commiscetur acri,&lic est auditus taut vapori,&se est odoratus: aut
humori,& sta est gustus: aut terreae glossatieti& se est xactus. Spiritus enim sensibilis naturam luminis habet,& in neruis viget,quorum natura est clara,&ρογuia: dc in istis quinque sensibus multiplicatur secundum maiorem, ac minorem deputationem. Itaque
cum quinque sint corpora mundi simplicia, scilicet quatuor elementa , 5 quinta essentia , ut homo omnes formas corporeas posset perciperet , quinque sensus habet illis correspondentes, quia nulla fit aprehensio, nisi per aliquam similitudinen, & conuenientiam organi, de obiecti, pro eo, uod natura sensus determitiati est. Est de alius modus sufficientiam sensuum sumendi,sed hane approbat Augustinus, de rationabilis vi tui: quia ad hanc iussitientiam, simul concurrunt correspondentia ex parte organt,medij δ: obiecti. Tertium lumen, quod illii minat,ad veritates intel- Meii ς ligibiles persetutandas, est lumen eognitionis phil sophicae , quod ideo interius dicitur, qu interiorescae. causas,dc latente, reqviiit: & hoc per principia distiplinarum,& veritatis naturalis,quae homini naturaliter sunt inserta. Et haec triplicatur, in rationalem, naturalem, ec moralem. Et sussicientia potest sumi sie:
vetitat tri. Eil enim vetitas sermonum, veritas rerum, dc verita P morum. Rationali, verit..tem sermonum considerat, naturalis veritatem rerum,moralis verirarem morum.
Vel aliter , ne at in summo Deo est coaliderare rationem ea ulla eiscientis, formalis, de exemplaris: quia eii causa subsistendi Citio intelligendi, de ordo vivendit sie in ipsa illuminatione philosophiae, quoniam aut illuminat ad cognoscendas cautas essendi, de secti Physica : aut latione; intelligenai, de se est Logi-Fa: aut ordinem vivendi ,& sic est Moralis. Tettici
modo sie: quia lumen cognitionis philosophicae illurninat iplam intelligentiam , hoe autem potest esse ripliciteri aut inquantum regit in uana, & sic est Moralis: aut inquantum regit seipsum, & se est Na-puratis: aut inquan pum regit interpretati m. de se est sermocinalis: ut se illuminetur homo ad veritatem vitae,ad veritatem scientiae, de ad veritatem doctrinae Et quoniam tripliciter potest aliquis, per sermonem, quem h .ibet apud se,interpretari, ut scilicet
vel notum faciat mentis suae conceptum, vel ut amplius moueat ad credendum, vel ut inousat ad amorem , vel odium t ideo sermocinal , siue rationalis philosophia triplicatur,scilicet in Grammaticam, Loti eam, de Rhetoricam. Qu.irum prima est ad expli-imendiim , secunda ad docendum , tertia ad mouendum. Prima respicit rationem , ut apprehensivam, secunda , ut iudieatium, tertia, Vt motivam. Et quia ratio apprehendit per sermonem congruum . iudicat per verum , mouet per sermoarem Ornatum: hinc est, uod haec triplex scientia has tres passiones circa ser- Maonem considerat. Rursus quoniam intellectus no-it et dirigi habet in iudi uido,secandum rationes sor- males: & liae reipliciter considerati possunt, vel in
comparatione ad materiam, & sc dicuntur rationes formales:vel incomparatio ad ammam , M s. di- rL LAcutur intellectuales: vel in comparatione ad diuina in
sapientiam de se dicuntur ideat . Ideo iratura is phi- rali pauit
Iosephia triplicatur, scilicet in Physicam l proprie di-
istam in Mathematicam,&inMetaphylicain: ita quod physica eonsideratio est circa rerum generalior em,&corruptionem,secundum virtutes natural , εἰ rationes seminales, Mathematica est circa consideratio- .nem formarum abstractibilium , secundum rationes intelligibiles.Metaphysica , circa cognitione Ommumentium, lux teducit ad unum primum principium, a quo exierunt secundum retiones ideales, siue ad B Deum, inquantum ptincipium , finis , dc exemplar. Licet inter Metaphylicos . de huiusmodi rationibus ideatibus , notumlla suit controuersia. Postremo,quia regimen utitutis motiuae tripliciter habet tenda scitu et respectu vitae propriae,rcspestu. Linulis,ge respectu multitudinis sudiectae r ideo moralis phi- losophia triplicatur, scilicet in monastis am,oeconomicam de politicam. Quae distinguuntur secund/m triplicem modum praedictum , sicut appatet ex ipsis
uarium luimen, quod illuminat ad vetitatem si Lumen Iutarem,est lumen saetae Scripturae,quod ideo dicitur superius, quia ad superiora ducit manifestando ea,quet
sunt supra rationem. Et etiam quia non per inuen-m rionem, sed perinspirationem , a Patre luminum deis scendit ..d licet unum sit secundum intellectum litteralem tamen triplex secundum sensum mytim
eum de spiritualem. In omnibus enim sacrae Scripturae . libris praeter litteralem sensum,quem exterius verba
sonant,concipitur triplex sensus spiritualis stilioetallegoricus,quo docetur,quid eredendum de diuinitate,& humanitate sit: moralis, quo docetur, quomodo vivendum siti de anagogieus, quo docetur, qualiter est Deo adhaetendum. Vnde tota sacra Scriptura haec Scripturi tria doret, scilieet Christi aeternam generationem, de sic a tria
Incarnationem, vivendi ordinem , & Dei Sc animae unionem. Primum respicit fidem, secundum mores,
o tertium fidem utriusque. Circa primum insudare debet studium doctorum,circa secundum studium praedicatorum ei rea tertium studium contemplativorum. Primum maxime docet Augustinus, secundum maxime docet Gregorius, tertium vero docet Dionysius.
Anselmus i equitur Augustinum , Amardus i equitiae GrNorium , Richardus sequitur Dionysium. Quia
Anselmus in ratiocinatione, Bernardus in praedieatione, Ricliardiis in contemplatione. Hugo vero omnia haec id est omnes sequitur.
Ex praedictis collisit ut, quod licet ex primaria di- Lum suisione . quadruplex sit lumen desursum descendens: sunt tamen sex eius distetentiae: scilicet lumen siet Scripturae , lumen cognitionis sensitiuae , lumen ariis mechanrcae,lumen philosophiet rationalis,lumen phi-Ε losephiae naturalis,dc lumen philosophiae moralis. Et
se ideo sex illuminationes sunt in vita ista,&habent ve-Dram: quia omnis haec scientia destruetur. Et ideo succedit eis sentima dies requietionis, quae vesperam non habet, scilicet illuminatio gloriae. Vnde vald aperie possunt reduci lex istet illuminationes ad sem-rium formationum siue illuminationum, in quibus factus est mundus,ut cognitio sacret Seripturς, Primqsormationi,scilicet formationi lucis respondeat , desie deinceps per ordinem Et licui omnes illet ab una luce habebant originem , sic omnes istet cognitiones ad cognitionem sacrς Scripturς Ordinantur, in ea clauduntur,& in illa perficiuntur,dc mediante illa,ad ςtesenam illuminationem ordinantur. Vnde omnis nostra
cognitio in cognitione sacri Scripturae debet habetestatums
14쪽
statum.&maxime quantum ad intellectum anagogi . Aper quem illuminat io nostra femit in Deum, undembuit intum. Et ideo completus est circulus,completus est senathi; proportio statu . Vide mus ergo qualiter aliae illuminationes eo-gnitionum reduci h bent ad tu inen sacrae Scripturae. Et primo videamus de illum iliatione eognitionis senia
fitiuae, qux tota versatur circa cognitionem sensibilium : ubi tria est considerare, viaelicit cognostendi
medium,cognoscendi exercitium,cognoscendi oblectamentum. Si consideremus medium cognoscendi, intuebimur ubi Uerbum aeternaliter generarum, dc extempore incarnatum. Nullum enim sensibile mouet potentiam, nisi mediante similitudine, quae egreditur
ab Obiechoiiciri proles a parente, ει hoc generaliter, Brealiter,& exemplariter,eu necesse esse in omni sensu. Illa autem similitudo non facit completionem in actu
sentiendi,nisi vitiatur eum orgino,& virtute. Et cum
vnitur, noua fit perceptio, dc per illam perceptionem fit reductio,mediante illa similitudine, in obiectum. Et licet non semper ita obiectum lentiatur , semper tamen,qu tum est de se,gignit similitudinem,cum
est in sua co letione. Perlvinc etiam modum latculigo,q od a tum ma mente, quae cognoscibiliς est interioribus sensibiis mentis nostrae , aeternaliter emanauit ii militudo imago dc proles:& ille postmodum, quando venit plenitudo Icta, poris,unitus eth menta,ec carni id est homini,quem scri mauerat, qui nunquam fuerat prius: de pet is v. n omnes mentes nostrae redu-
cuntur in Deum. quae illam limilitudinem Patris pet fidem in eorde suscipiunt. Si vero conlideremus se suum exercitium , intuebimur ibi ordinem vivendi
unusquisque enim sensus se exerceret circa proprium obiectum, refugit sibi nocivum, & nou usurpat alienum. Per hunc modum tunc sensus cordis ordinate vivat,dum seipsum exercet ad id, ad quod est,contra negligentianudum refugit sibi nocivum,contra conia cupiscentiam: de dum non usurpat sibi alienum,conua superbiam. Omnis enim inordinatio, aut venit ex negligentia, aut ex concriplicentia. aut ex superbia. Ille enim ordinate vivit, qui vivit prudenter.tem ranter.& obtemperanter,ut refugiat negligentiam in operabilibus , concupiscentiam in appetibilibus, superbi im in excellentibus siue sublimibiis. Si autem consideremus oblectamentum , intuebimur Dei, de animae unione in .Omnis cnim sensus suum sensibile
conueniens quaerit cum desidcfio , inuenit cum gaudio repetit sine fistiatio: quia non satiatur oculus visu, nec auris auditu impletur. Per hunc etiam modum. sensu cordis nostris iue pulchrum , siue conibuum, siue odoriferum, I ue dulce, liue mulceb e,debet desideranter qu ere , g χudenter inuenire. incessister repetere. Ecce quo allo incognitione senti sua continetur occulte diuini 1 ipiuntia : dc qacim mira est
chntemplatio quinque sensuu in splii: ua tum, 1 ceundum eonformitate a Mi semiret carpo ales.
Det hune modii in eth rc perire in illi. .nin..tione .utis Emechanicet, culti; rota intelatio ver sat ur,circa artifici
lium productionem. in qua is Li aia postumiis intu ri trilicet Veibi generetionem, ec inciniationem, vivendi ordinem,&Dei, Se animae fcuderatione tu. Et hoc si consideremus,scilicet egressum,effectuin, u-ctum. Vci sie: artem operandi , qualitatem edς iri artifieil. te utilitatem fructus elicui. Si consideremus egressiini, videbimus, quod est caus artificialis diit
ad artiti e mediante limilitudine exilicatem mente, per qu am artifex excogitat antequam producat,di ii
de producit, sicut disposuit. Producit autem artifex
exterius, opus assimilatum exemplari litteriori eatenus,quo potest melius. Et si talem eiiectum poliripi odiime, qui ipsum amaret, dc cognoscere villae inst. S. Bou--I. faceret. Et si effectu ille cognosceret suum opificem.
hoe esset mediante similitudine. secundum quam ab artifice proeessiti. Et si haberet obtenebratos oculos cognitionis, ut non posset supra se eleuari, necesIe esse set ad hoc, ut ad cognitionem sui Opificis duceretur. quod similitudo perquam productus ellet effectus, condescenderet usque ad illam naturam, quae ab eo posset capi de cognosci. Per hune modum intellige, quod 1 summo opifice nulla creatura procellit, nisi
per Uerbum aeternum: in quo omnia das posuit, S: per quod omnia produxit,lion solum C caturas habentes rationem vestigii, sed etiam imaginis,ut eidem assinulari possint, per cognitionem , de amorem. Et quoniam per peccatum rationalis creatura oculum contemplationis obnubilatum habuit , decentis limum fuit, ut aeternum, cinuisibile fieret visibile,de assameret carnem,ut nos ad Patrem reduceret. Et hoc est,
quod dicitur: Nemo venit ad Patrem, nisi per me. Et: Patrem nemo uouit nisi Filius, de cui voluerit Filius reuelare. Et ideo dicitui : Verbum caro factum. Considerantes igitur illuminationcuI artis saecli i- ,quantum ad operis egrellum, intuebimur ibi verbum generatam,& incarnatum , id ult diuinuatem, de humanitatem,& totius fidei integritatem. Si vero consideremus est:stum , intuebimur vivendi ordinem. Omnis enim artifex liuetulit producere Opus
pulchrum,& utile,de stabile, de tunc est charum, de aeceptabile opus, cum habet illas tres condisiones. iis . Iuxta haec tria necesse est , reperiri uia in ordine vi-- iucuendi scilicet scire, velle, de impermutabiliter opera i diari, siue perseueranter. Scientia reddit opus Pulchrum, voluntas reddit utile, perseuerantia reddit stabile Primum est in ratio li, secundum in concupisci hili, tertium in irascibili. Si confideremus fructum,
inueniemus Dei, bc animae unionem. O innis elian
artifex,qui aliquod opus facit,aut iacit , ut pet illud laudetur: aut, ut per illud aliquid sibi operet ut vel luctetur: ut,ut in 1 illo delectetur, secundum tria . quae sunt in appetibilibus,scilicet bonum honestum , conserens,dc delectabile. Proetet haec tria, seiat Deus animam ratiotialem, ut ipse eum laudaret & ut ipsa illi set uiret,de ut ipsa in eo delectaretur,& quiesceret. Et hoc est per ch.ilitatem, in qua qus nianet, in Deo manet, dc Deu fi in eo, ita quod est ibi quaedam mirabilis unio de in unione mites ilis delectatio. Quoniain a ipse loquitur: Deliciae meae esse cum filii; hominum. Ecce quo modo illuminatici arti, iuzechanicae, via cst, ad illuminationem sacrae Scripturae, de nihil est in ea, quod non piae dicet veram lapiemiam. Et ideo sacra Scriptura, frequenter talibus similitudinibus utitur
satis recte. Iuxta hunc ctiam modum,est reperire in illam ina- Reductiotione rationalis plutoso pluae, cuius principalis inten- philo ophiscio vortatur circa sermonem In quo cu tria considetr re,c eundum triplicem ipsius sermonis conliderati nem, scilicet te spectu proterentis, ratione prolationis Sc respectu audienais, siue ratione finis. Si sermonem conisi remus in respe ait ad loque atem, sic videbimus quo modo omnis sermo signi ucat mentis conceptum,de ille conccptus interior est verbum mentis,
id eius proles, quae nota est etiam ipti concipienti. Sed ad hoe qui dilat nota audienti inditit sorinam vocis, de verbum intelligibile , mediante illo indu mento, fit sensibile, & auditur exterius, &lata
pitur in aure cordis audientis . dc tamen non recedita mente proserentis. Iuxta hunc iu0dum, videmur in verbo aeterno, quoci I ater aeternaliter ipsum concepit generando, seculidum illud: Nondum erant abyssi, ct ego iam concepta eram. Sed ad hoe quod homini sensibili fietat cognoscibile,uiduit formamcarnis, NVesbum cato factum cst , de habitauit in nobis, de A , tamen
15쪽
4 De Reductione Artium ad Theologiam
eamen remansit in sinu Patris. Si veto consideremus A nis beneficium.&nisi consequatur ipsius lunt,id est,
sermonem rationς sui , si e intuebin ut in eo vivendine inime oldinem. Ad complem tum enim sermonis, ne si sario ista tria eoncurrunt. scilicet congrauras, Veritas.&ornatus.Et taxia haec tria omnis actio nostra debet habere modum, speciem,& ordinem ivt sit modificata permodestiam in exteriori opere: sycciosa per munditiam in aflectioner ordinata , & orirata re rectitu- Anem in intentione. Tunc enim recte , α ordinate vivi tui cum intentio recti , affectio munda, de operatio modesta. Si vero eonsideremus sermonem l
tione finisi sic est ad exprimendum , ad erudiendum, re ad mouendum: sed numquam exprimit aliqui nisi mediante specier numqum doeet, nisi medidie Iu- - punctionis,& pietatis:& nisi sit spiritualis, per cmine Numxe: nunquam mouet nisi mediante virtu- - temptum omnis terrenitatis t & nisi sit calida,ee. Et si e eonstat, quod hoc non sit nisi per speciem, desiderium ipsius dilecti, α patriae celestis
re lumen,& viautem intrinsecam intrint ut animae
Vnitam. Et ideo coneludit Augustinus quod ille solus est vetus Doctor, qui potest speciem imprimere ,
lumen insundere, & virtutem dare comi audientis. Et hine est,quod eathedram habet in coelo, qui intus corda docet. Si eut erso nihil cognoscitur per sese monem perfecte , nisi mediante virtute,lumine, de specie unitis animae: sic ad hoc , quod anima erudi tur ad Dei cognitionem,pet ipsius internam locutionem iecesse est,quod uniatur ei qui est 'lendor gloriae, & figura substantiae eius , portans Q mnia verbo virtutis suae. Ex quo patet, quam mira est haec contemplatio,per quam Augustinus in mult is libris m nuduut ad diuinam sapientiam.
Reductio Secundum etiam bime modum est reperire,in illu- Plitiosi phiae minatione naturalis Plailosephiae,euius pcincipalis in-- si tentio,versatur circa rationes forniales in materia, in
anima,& in diuina sapientia. Quas tripi ieiter contingit considerate, scilicet secundum habiitudinem proportionis,secundum effectum causali initis, & secuniadum medium unionis.Et secundum haec tria, est reperire tria praemissa. Si consideremus eas, sic Indumnabitudinem propinionis videbimus in eis Verbum
aeternum,dc Verbum incarnatum, Rationes intellectuales,& abstractae, quasi mediae sunt inter semina. les,& ideales. sed rationes semimales non possunt esse in materia quia sit in ea genot alio, & productio
formae. Similiter veto in anima no n sunt rationes imVirginis Mariae mattis Christi pittocinium, & nisi
imitetur aliorum sanctorum exempla:ex quorum c5- cursu congregetur in ipsa opus unum atque perfe- 'Qum. Unde otta viuendi pentit in his tribus. Si autem consideremus istas rationes secundum unionis medium, intelligemus per quem modum fiat unio .
animae ad Deum.Nam natura corporalis alumae, non
potest uniri, nisi mediante humore , mediante spiritu,& mediante euore,quae tria disponit L carnem, ut
vitam suscipiat ab anima.Secundum hoc etiam intelligitur, quod Deus non praestat vitam ammae , nec ei etiam unitur, nisi sit humidaret gemitum comis
qualiter in I dolophia naturaliter latet sapientia
Dei. Penes modos Icaedictos,in reperire in illuminatione Philosophiae moralis lumen sacrς Scripturae. Quoniam intentio moralis Philosophia principaliter versatur circa rectitudinem: versatur enim circa iustilam , . feneralem,quae,ut dicit Anselmus,est rectitudo vo-untatis.Rectum autem habet tripliciter notificari,&secundum hoc. tria praemissu relucent in consideratione rectitudinis. Vno modo dicitur tectum, cuius R 'rem medium no exit ab extremis. Si ergo in Deo est summa rectitudo,& secundum se,& inquantum est prin-ςipium,& inquantum est finis omnium ureeesse est in C Deo ponere mediam perlatiam secundum se, ut una sit tantum producens, alia tantum producta , media vero producens dc producta. Necesse est etiam ponere medium iu egressu, & regrestu rerum: sed medium in egressis necesse est,quod plus teneat se a parte producentis, medium vero in regressu,plus a paria te redeuntis. Sicut ergo res exierant a Deo per verbum Dei, sie ad completum reditum, necesse est me diatorem Dei de hominum, non tantum Deum esse. sed pilam hominem, ut homines reducat ad Deum. Alio modo ruitur rectum quod diligenti se consor. matur Et seeundum hoc in consideratione rectitudinis conspicitur ordo vivendi. ille enim recte vivit,qui dirigitur secundum regulas iuris diuini. Et hoe est: quando voluntas hominis allentit praeceptis necessi-tellectu alas, quin sit generatio vel bi in menter ergo D diis,monitis silutiferis, eoiisiliis periectis, ut probet nee ideatis in Deo quin sit product iOUerbi, Patre le-cundum rectam proportionem : hoc enim est digni tatis,& si contrepit creativae,multo sortius inferri r A. .u c e toro. Propter quod diuit Augustinus, Dis.' Q. , --FiliusDei est ars Patris .Rursus a poetitus,qui est
is in materia, ordinatur ad rationes intcrilectuales , ut . s. nullo modo persecta sit generatio,nis. anima rationalis uniatur materiae corporali. Per cori similem igitur
rationε potest argutiquod summa persectio, &nobilissima in uniuerso,esse non potest titsi natura, in qua
sunt rationes semineses,& natum,iri qua sunt rationes
intellectuales, & natura, in qua tu ni rationes ideales, homo, quae sit voluntas Dei bona. beneplacens. dc persem. Et tunc rectus ordo vivendi dicitui. in quo nulla obliquitas potest reperiri. Tertio modo dicitur rectum euius summitas est sursum erecta, sicut homo habet staturam rectam. Et secundum hoc,in consideratione rectitudinis,manifestatur Dei, re animae unici. Cum enim Deus sit sursum, necelle est, quod apex ipsius mentis sursum erigatur. Hoc autem est eum rationalis assentit prim veritati fropter se,&super omnia: eum irascibilis innititur summae largitati: 3e eum concupistibilis adhaeret bonitati et trunc qui hoc modo adhaeret, unus Spiritus est simul eon eurrant in unitatem per Mae, quod factum E eum Deo. Et se patet,quo modo multiformis sapien- est in Filii Dei ineamatione Praedicat igitur tora natu- U
rsis Philosophia, per habitudinet m proportionisa ei
Verbum natum,& incarnatum,s t idem fit Alpha, Romega, natum scilicet in princi pio,& ante tempora, incarnatum vero in fine saeculos um. Si vero consideramus rationes istas, secundum effectum causalitatis, perpendimus ordinem vivendi. Quoniam generatio non potest fieri in materia eriberabili, de eot ruptibili, secundum rationes seminaes . nisi beneficio luminis emporum supercaelestiam,viaae elongantur 1 gener tione,&corruptione, scilicet I sole luna,& stestis .Per hune etiam modum anima non potest opera vitςs
Gie, nisi suscipiat a sple, id est Christo gratuiti tinnitia Dei, quae lucide traditur in sacra Scriptura, oc-
aetatur in omni cognitione.&m omni Iratura. Patet etiam , quo modo omnes cognitiones famulant ut
Theologiae .Et ideo ipsa assumit exempla,&utitur vocabulis pertinentibus ad Omne genus cognitioni . Patet etiam,quam ampla sit via illii minatiua , 3c quomodo in omni re,quae sentitur, siue quae cognoscitur, interius lateat ipse Deus. Et hie est fructus omnium. FN' scientiarum, ut in omnibus aedificetur fides, honorificetur Deus,componantur mores , h.iuriamur con
solationes,quae sunt in unione lponsi,& leonta. Hae quidem unio fit per charitatem , ad quam termina tota intentio vaccae Spirturae, dc per consequens, Omnis
16쪽
Omnis illuminatio desursum descendens, & sne qua, A pturae lucemam,ianuam,& etiam sundamentum. Est omnis cognitio vana est e quia Mnquam pervenitur ad Filium , nisi per Sptinum , qui docet nos omnem verit.isem, qui est benedictus in i eculi saecu
Doctoris, Breui loquium. Breviloquium quod ex eo appellitur,m m-
enim ipta fides omnium supernaturalium illuitanais t. str. Iationum,quamdiu peregrinamur a Domitio,& fundamentum stibiliens, Δί lucerna dirigens ,& ianua in-
Iroducens: secundum eius etiam mensuram, nece illa
est,mensiu vi sapientiam, nobis diti initus datam: nequis sapiat plusquam oportet sipere,sed sapiat ad 1 - R.m. ix. brietatem & unicuique scut Deus diuisit mensurani fidei. Mediante igitur hae fide, latur nobis notitia ca- .crae Smptum,iecundum influentiam beatissimae Trinitatis: iuxta quod expresse inlinuat Apostolus in priama parte auctoritatis priu, inducaae. 'Proῆressus autem sacrae Scripturae non est coarct tus ad eges ratiocinationum,di, initionum,& diuisio-msim ae breuiter,iseolagia i situla c praecepta B num, iuxta morem aliarum scientiarum: & non est exponit, in tractatu diu Iditur.Prommimm, surae Scriptura ortam, progresum oti tum, ωtiturinem, Mitarinem,sublimitate profun-ἀtatemprocedendi , ean rue interpretandi meia demonstrat.Tractatus vero septem.partibus continetur : prima es de Deo Irimo in uno: secunda de
creatura muri tertia de corruptelapectati. quam
ιa is incarnatωne Verta quinta degratia iratus sancti exta de Sacramentorum meaeci septima
denique deflatu natis iudicil ateria prima
partis tractatur a Magistro inprimo Ii uentelia coarctatus ad partem uniuersitatis et sed potius cum secundum lumen supernaturale pio dat,ad dandam homini viatori notitiam rerum sufficientem , secun dum quod expedit ei ad salutem , partim per plena verba, partim per mystica , describit. Iotius uniuersi continentiam quas in quadam sumina n quo attenditur latitudo: deseribit decursum, in quo attenditur longitudo : deseribit excellenti tin filialiter saluandorum, in quo attenditur sublimitas: deseribit, S: miseriam damnatorum , in quo prosunditas consistit non soluin ipsius uniuersi, verum etiam diuini iudicii. Et sc describit totum uniuersum , quantum expedit de . ipso habere notitiam ad salutem aeeundum iosius la- partis tractatura Magi ro in primo sinuentrita a Iplo nabere notitiam ad talutem,lecundum ii trux larum 'secundae ct tertia, in secundo: artis o ter C udi m,longitudinem,altitudinem,& prosuirilita- r Ipsa etiam habet in suo progressu haec quatuor,
sextae vero sesepiama in quarto Hu stm V ,se qμi -conditio eapacitatis humanae,quae magna,& mul-dem grandes masngas adeo breui profundisare, is innata est magnifiee,de multipliciter capere, tanquam profunda breuitare Aa rediseris,mmerito Ioan- speculum quoddam nobilis limum , in quo nata est nes Gerso par i. tit. de libΛσ. Meriisquium mira describi,nou istum naturaliter,uerum etiam supern ωπ π arte Huimius campositum ingemis fri m ψ jIςr, rerum Umuersi s mundanatum: rise pro-
έ L in J vestus sacrae Scripturet attendatur lecup dum exigenuasuri vim capacitatis humanae .PR OOEMIUM. Statas vero siue fluctus s.crae seripturae , non est quicunque, sed plenitudo aetemae felicitatis. Nam - Lvcvo genua mea ad Patrem Domini no- haec est Scriptura, in qua verba sunt vitae aeternae,qus stri Iesu Chiisti ex quo omniς patemitas in D ideo scripta cst,non solum, ut credamus, verumetiam
coelo.& in terra nominatur, ut det vobis secundum diuitias gloriae suae, virtutem,cor
roborari per spirit m eias in ulteriori homine ,habita. te Christum per fidem in cordibus vestris: in charitate radicati, & fundati , ut militis comprehendere, eum omnibus sanctio, quae si latitudo, longitudo, sublimitas,& profundum. Scire etiam supereminentem scientiae chatitatem Christi, ut impleamini in Omnem plenitudinem Dei. Magnus doctor gentium, ω praedicitor vexitatis diuino repletuς Spiritar, tanquam vas electum ac sanctificatum . in hoc verbo aperit saπae Scripturae,quae Thmlogia dicitur, ortum, progressum , M statum. Insiuiuam ortum Salpturae, attendi seeunὁum inquentiam bMissimae Trinitatis rvtvitarii pollidrairius aeternam. In qua quidem videbimus, amabimus, i uniuersalit et omni, desidetianostra implebunt .Quibus impictis, vere tunc sciemus supet eminentem icientia naritatem, & ita impleti et unus in omnern plenitudinem Dei. Ad quam quidem plenitudinem conatur nos diuina introducere Scripruta,iuxta praedictae sementic Ai ostolicae veritate D Hoe ipitur fine , hae etiam intentione, sacra scriptura Scriptura pol utanda est, di dolenda, de etiam au -- fi
dienda. Et ut ad istum fructum ,& terminum recto Ioa 'Perueniamus p prcss.,ffer viam recti itineris Scripturarum , inchoandum est ab exordio. Hoc est ut cum mera lide ad Patrem luminam accedamus, flectendo
genua eordis noliri,ut ipse per Filium suum,in Spiri- progressum aut cm, secundum exigentiam humanae E tu sancto, det nobis veram notitiam Iesu Chiisti, Meapacitatis: statum vero siue fluctum . secundum su- cum notitia amorem iPurus, ut sic ipsum cognossem perab uadamiam super plenassimae felicients. tes, det amanteς,& tanquam in fide scili dati, de in cha- ortus nanique non est per humanam inuestigati, nem,sed per diuinam reuelationem, quae fluit a Patre luminum et ex quo Oinnis P iternitas in elo & in terra nominatur, a quo per naum cius Iesum Christum manat in nos Spiritus cinctus: & pet Spiritiim sanctum diuidentem,S distribuentem dcina singulis,si cui vult, datur fides : dc per fidem habitat Christiis in eoedibus nostris. Haec est notiti a Iesu Chiisti, ex qua originalitet manat firmitas,& intelligentia totius Seri-ritate radicati, possimus ipsius sacrae Scilpturae nosse latitudinem,longitudinem,altitudinem, & profunditatem,& per hane notitiam peruenire ad Pleiiistiniani notitiam &excellentissimum, & excesimum amo rem be tissimae Trinitatis, quo Sanctorum tendunt desideria,in quo est status, S complementum omnis veri,&boni.
De istisadisssurae Scriptura pturae siciae.Unde &i ossibile est, quod aliquis in Y Vius tactae Scripturae fine concupito, I laten- iram ingrediatur agnoscendam, nisi erius Christi fi- & principio credito sinu l. te inuocato vi-
dein habeat sibi infusim , tanquam iptius totius Scimis sui. S. Eo me rau. Tom. I. dendus est progress us,quantum ad ipsius latitudinem
17쪽
longitudinem, subi m atem . Id prosun litatem δε- A sum edocti, omnis vetitam salutatis doctrinam EeaA . eundum viam , & Ordinem Apostolici documenti. Consistit autem ipsius latitudo,in multitudine suarum partium. Longitudo vero,in descriptione temporum, de aetatum. Altitudo in descriptione haerarcniarum, gradatim ordulatarum. Profunditas in multitudine mysticorum sensuum , de intelligentiarum. Si igitur velimus latitudinem sacrae Scripturae speculari, prima fronte occurrit nobis sacra Scriptura, secta in duo
Veteris& testamenta, scilicet vetus,&nouum. Vetus autem Oe
preti multitudine librorum. Habet enim libro; fibi respon- , historiales, sapientiales, & prophetales: ita dentes. quod primi sunt quinque, secundi decem tertii quinque,quarti sunt lex inc per hoc in uniuerso viginti sex. Nouum simili tri testamentum , habet libros his cor eleliae Christi darent, & iacram Scripturam contum mando veritatis notitiam dilatarent.
Η Aggr etiam hae e sacra scriptura longitudinem,
quae consistit in deserintrone , tam temporum,
uam aetatum , arrincipio scilicet mundi; usque adiciti iudicii. I escribit enim per tria tempora mundum decurrere,scilicet per tempus legis naturae .lc et scriptae , S legis gratiis,de in his tribus temporibuc septem distinguit aetates. Quarum prima est ab Adam AEtates sque ad Noe, secutaὶ Noe usque ad Abralaam tertia respondentes, secundum quadruplicem formam.Nam B ab Abraham usque adDavid, quam a Dauid vi que ad legalibus correspondent libri Luangelici: historiali- transmigrationem Babylonis, quinta a trasmigrationebus, actus Apostoliet: sapientialibus, Epistolae Aposto- Π l . -
I una,& moime Pauli: Prophetalibus correspondet liber Apocalypsis: ut sic mira iit conformitas inter vetus,& nouum testamentum, non solum in continen-
tia sensuum, velum etiarn in quadrisoriaritate partium. In cuius figuram,& consignationem vidit Ezechiel rotam quatuor facietum, & rotam in medio rotae , quia Vetu, est in novo,& econuerso. Nam in libris Iesalisus,& Euangelieis, est faciςs leonis, propter excellcn-nim auctoritatis.In historialibus, est facies bovis, pr
pter exempla virtutis. In sapientialibus, est facies hominis, propter prudentiam figacem. In libris Prophetalibus , est racio Aquilae, propter intelligentiam perspicacem. Babylonis usque ad Christum , sexta a Christo usque ad finem mundi septima decurrit cum sexta,quae incipit , quiete Christi in sepulcluo, usque ed te uti c-ctionem uniuersalem, qumdo incipiet resurrectionis octa .Et se Scriptura est longissima,quia in tractarie do incipita mundi , Stemnoris exordio in principis Genesis,& peruenit usque aci finem mundi,& icii: Po-risacilicet in fine Apocalypsi .Recte autem uniuersumtum pus , quod decurtit secundum triplicem legem, scilicet inditam interius . data:ri exterius. de luperinfusini, decurrit per septena aetates, conium uiatur in fine sextae .ut sic mundi decursu rei in uis eat mundi ex clio,& maioris mundi decui sus correspondeat de-C cui sui vitae minori, mundi, scilicet hominis, propter Recte aut*ra sacra Scriptura diuiditur an vetus, Scnouum linamentum , non in theoricam,& practicam,sicut Philosbphia: quia cum facta Scriptura sun- detur proprie super cognitionem fidei,quae virtus eis, ct si intamentum morum, & iustitiae, & totius rectae vitae, non potςst in ea sequestrari notitia rerum', siue
credendorum a notitia morum. Secus autem est de Philosophia,quae uon tantum de veritate morum, Uc-xum etiam agit de vero nuda speculatione considerato. Uoniam igitur Scriptura sacraeit notitia mouens ad bonum,& reuocans a malo,& hoc est per timorem,&amorem: ideo diuiditur in duo Testamerita: quorum
D mox breuis disserentia est timor amor. Et quia quadru- i
potest qui, mouori ad bonum , de remoueri a D est sormatio lani inari an , e steli. 2b zz malo, scilicet per praecepta potentissimae maiestatis, tr insmigrantes inter populo; r. iteuocari a vel per documenta capientissimae veritatis, vel Me exempla,& beneficia innocentissimae bonitatis, vel chim omnibus in unum collectis et ideo tam in novo, quam in veteti Testametuo, sunt quadrisormit et traditi libri continentes sacram Scripturam , secundum ros pondentiam ad quatuor praemissa. Nam libri legales movcnt per praecepta maiestatis omnipotentistimae : hIstoria es per exempla boni tuis innocentissimae : sapientiales, iter documenta vetitatis sapientissisunae: Inophetales mouent ex omnium praedictorum aggregatione,sicut in eis manifestillimὲ apparet. Vnde ipsi iuni quasi rei moratiui totius legis , sanie quem etiam factus est. Nam prima aetas mundi, viqita . sicha est iplius mundi socinatio catus dae in onum , consorinatio Angelorum, recte respondet pii Dae dici, in qua iacta est lux,& diuisa, remutis. Secunda in qua per arcam,& diluuium salirati sunt boni, & deleri nQ-li, respondet secundae diei, in qua pur simiam tuum ficta est distinctio aquarum ab aquis. Tertia,in qua vocatus eli Abcaam inchoata syiragoga, quae fructificare . & genetare debebat prole in ad Dei cultum, concirondet diei tertiae , in qua apparuit terra, protul.t herbam virentem. maris, in qua viguit regnum,& incerdotium,quia D ὶuid Rex amplituit cui . tum diruinum, correspondet quartae dici, in qua fatali irim . Quinta m qi ..ultos versati sint , ectribulati, corresponget diei quintae , in qua e . t
formatio piscium ex a lin Se ta aetas, In qua natus Christus in eisgie hominis,qui vere est imago Dei, correspondet textae diei ii qua i ,rmatus est hon pol mus. Septima, in qua est quies animarum mni li i ....i. bens linem, e ciespondet septimae diei, in qtia requieuit Deus ab omni opere, quod patrarat. Et sic disti it .suunt ut hae septem aetates, propter insignia iacti , quae fuerunt in earum exordiis ,ratione quorum coircspondent diebus formationis mundi. Vo tur autem prima aetas infantia: quia sicut insantia tota obliuione deletur sic illi prima aetas per Ailuuium est consurripta scriptura a- tiae, de doctrint. Est igiturScriptura sacra limilis fluuio E Secund.i pueritia: sicut enim in pueritia loqui incipi
'ivio latissimo, qui ex concursu aquarum multarum aggre-
satur magis,ac magis, secundum quod longius decurrit. Nam cum primo in Scriptura effentdibri le- les, postea superuenit aqua sapientiet historialium li-rorum, terrio vero ibret aduenit doctrina sapientissimi Salomonis , post hoc etiam doctima sanctorum Prophetarum ,& tandem doctrina Euangelica reuelata, pos carnis clitari prolata, per Euangelistas consciipta, per sanctos Apostolos diuuleata. Additis ani clocumentis, quae Spiritus sanctus super ma
rem, per Spiritum sanctum itura ita num promin
nius, sic in secunda latefacta est distinctio liuouarunt. Tertia dicitur adolescentia : quia sicut vis generatiua tunc incipit in acti im suum exire, sic tur vocatus est Abraam, & data est ei circunciuo , & facta est ei is n.rx promisso de semine. Quina dicitur iuucntus: quia ite ut in iii uentute floret hominis aetas , sic in quarta aet ite sub Regibus soluit synιgoga. Minta dicitur senectus: quia sicut in i cnec ut e vires minuuntur, cicdecidit pulchritudo, sic in transmisratione factu riest de Iudaeorum sacerdotio. Sexta aetas dicitur senium quia scut illa est, quae copulatar cum morte, ii i-bens tamcn mapn m lucem sarientiae, hcscat αt is
18쪽
inungi teritimariu eum-iu 'ii, & in ea viget s, A telligentiarum. Nam praeter litteralem sensum, habet pientia per doctrinam chri ili. Ste i ii ut totus ille in diuersis locis exponi tripliciter, scit .allegorice , m mundus ordinatistimo decursu, a Scriptura sacra dein inibitur procedere 1 Pi incipio vi lue ad finem , ad
nodum euiusdam pust cherrimi carminis ordin. iti,ubi
potest quis sis eculati, secundum decvisum temporis
varietatem, & multiplicitarem , aequitatum,& ordinein , re a itudinem, S pulchritudinem multorum diuinorum iudiciorum, procedentium a sapientia Dei gubernante mundum. Vnde sicut nullus potest videre pulchritudinem carminis, titsi asychus eius seratur super totum versum: sic nullus videt pulchritudinem ordinationis,& regiminis uniueis nisi eam totam spe, aliter ,& anagogice Est autem allegoria quando per A goris unum factum indicatur aliud factum, secunduna quod credendum est.Tropologia siue moralitas est, quina TV Qim
do per id,quod factum est,tatur intelligi aliud, quod .saciendum est. Anagostia quasi lut sum ductio est, Gquando datur intelligi illi ad quod desidciandum est,
cilicet aeterna felicitas beator uiri.
Recte autem hic triplex sensus debet esse in aera Scriptura praeter intelligentiam litteralem: quia lic eompetit ipsus Scripturae subiecto, ietas auditu i , icu e grue. discipulo,ipsias origini ipsius etiam hiat. Subiecto in- tia. letur. Et quia nullos homo tam loli gaeus est,quod quam competit: quia ipsa est doctrina, quae est de
' e,nee sutura potest M Deo,de Christo de operibus reparationis, de de credi- totam possit videte oculis carnis suae,li,
per se praeuidete: prouidit nobis Spiritus lanctus limum lacripturae sacrae , euius longitudo commenturis decursui regiminis uniuerti.
Dὸ Fblimitate scrae Seripturae.
HARET nihilominus Scriptura saera in suo processu sublimitatem, quae consistit in descripti ne hierarchiarum gradatim ordinatarum , quae sunt hierarchia Ecclesiastica, Angeliea, & diuina seu su caelestis,caelestis, & supercaelestis: ita quod primam
describit patenter, secundam aliquantulum magis oc culte,& tertiam adhuc magis oeculte. Ex deseriptione Eeclesiasticae hietarchiae est alta: ex descriptione An-bili. Subiectum enim illius, quoad substantiam Dcus, quoad veritatem Christus, quoad operationem , reparationis opus , qui domnia haec , est telum credi-Dile. Deus autem est trinus,& unus. In illςntia unus, in personis trinus. Ideo Scriptura , qua est de ipso, haut in unitate litteriae triformitatem intelligentiae. .i a Christus etiam, eum sit unum Verbum , omnia per ipsum facta dicuntur. & in ipso telucent, ita quod eius sapientia est multiformis, de una. opera reparationis cum sint multa, omnia ad Christi obliti nem principalitet habent aspectum. Credibile autem, ut aedibile , diuersimodὰ telucet secundum diuer- . 4 um statum credentium. Ideo proptet consorinita gelicae altior : ex delcriptione diuinae altillima, ita ad omnia praemissi , sacra Scriptura in una his ut Dossimuς sicere illud Dioohes 1 Mit,hilit facta est Utera, multisormem parit intelligentiam. Competie Auditor sti
ut possimus dicere illud Prophetae: Mirabilis facta est
scientia tua ex me: confortata est , dc non potero ad eam Et hoc quidem satis recte. Nam cum res habeant cle in materia, vel narura , habeant etiam esse in aniama pet notitiam acquisitam,habeant ea esse in ea per gratiam, habcant etiam in ea cile per gloriam, dc L-Mint etiam esse in arte aeterna : philosophia quidem
agit de rebus,ut sunt in natura,seu in anima ,secundumtiottiam naturaliter insitam, vel etiam aequisitam: sed
Thcologia,tamquam scientia super fidem sundata &per Spiritum sanctum reuelata, agit de de eis , qua spectine ad gratiam S gloriam , & etiam ad su entiam eremam. Vnde ipsa substemens tibi philosophicam CVnitionem , dc assumens de naturis rerum,
quantam sibi opuς est ad fabricandum speculum . perectim hoc auditori: quia nullus conueniens est eius auditor,nisi humilis, mundux . fidelis . & studiosius. 4sbςς ς Ideo sub cortice litterae, aperte occultatur mystica, Mprofunda intelligentia , ad comprimendum super-hiam , ut ipsius prosunditate in humilitate litterae latente, de super Di comptimantur, S immundi repellantur, de fraudulenti deelinentur, & negligentes exeitentur ad intelligentiam mysteriorum. Et quinauditor doctrinae istius non est unius generis , sed cu- iussitat,omnes cnim saluandos oportet aliqua de doctrina hac scire: ideo ipsa mu Itiformem hanet intelli-pentiam , ut sic omnem intellectum rapiat , .ec omni Intellectui condescendat, omnem intellectum super excedat, & omnem intellectum sibi diligenter inten- quod fiat repraesentatio diuinorum, quasi statam eti- D dc tem , multitudine radiositatis suae illuminet patigit, qae in sui infimo tangit terram,& in suo cacumine tangit coelum . &hoc totum per illum unum hietarchim Iesum Christum, qui non tantum ratione naturae humana assumptae, est hierarcha in Ecclesiastica hierarchia,verum etiam in meteticar & est mediapet na is illa supercaeIesti hierarcnia beatissimae Tria 'nitatis: itiquod per ipsum a summo capite Deo descendit unctionis grata no solum in bactam,verum-
etiam in oram vestimenti r quia non tantum in Hierusalem se main , verumetum usque ita Ecclesiam
militantem. Est enim pulchritudo magna in machin mundana: sed longe marit in Ecclesia , pulchritudinesvictorum charismatum adomatar maxima autem in EHierusalem superna r supermaxima autem in illa Trinitate si ma , lebeatiis ma. Ideo ipsa Scriptura sacra. non tantum habet altissimam materiam, P qiram deleetit,de per quam in altum lauat intelligentiam mentis, vermetiam ipsa est venustissima,& misro quodam modo intellectum nostrum delechat: de siemagis , ac magis delecti indo aisuefacit ad diuinotum spectaculorum contuitus,& UUnus.
Abet postremo ipsa sacra Scriptura profundita
tem . quae coinu in multiplicitate mysticatui
ter,dc accendat.Competit etiam principio, a quo strquia est 1 Deo per Christum , & Spiritum sanctum,
loquentem per ora Prophetarum , dc aliorum , qui hane doctrinam scripsetunt. Quoniam autem Deus non tantum loquitur per verba , verum etiam per bis ,& saetis facta, quia ipsius dicere sacere est , de ipsus facete, e dicere , de omnia creata tanquam Dei cflectus in-nuunt suam causam: ideo in boeiptura diu iustus tu dita non tantum debent significare verba , verum- etiam facta. Christus etiam doctor licet esset humilis in carne, altus tamen erat in deitate: ideo decebat
sum, de eius doctrinam habere humilitatem in1e molle, eum prosunditate sentcntiae. ut sicut Christus suit panniculis inuolutus,ita sapientia Dei in Scriptura figuris quibaedam humilibus inuoluerctur. Spiriciis etiam sanctus diuersimode illustrabat. 6c reuelationes faciebat in cordibus Prophetarii, ipium etiam nullus
latere potest intellectus,qui missus crat omnem docere veritate: ideo competebat eius docesinae, ut in uno sermove mulitiplices laterent intelligentiae. Competit cnihilominus ipsi fini 1 quia Scilptura data est , ut per
ipsam dirigatur homo in cognoIemidis, dc agendis, vetandem perue alat ad oerata. Et quia omnes creaturae ad hoc facta: sunt, ut fetulant homiru tela demi ad su- pemam patriam : ideo Scinptura allumit ipsarum
19쪽
nos sapientiar lirigentem nos ait aeterna.. Et quia homo non dirigitur ad ς terna,mis cognitiua agnoscat venuia credendum, S operativa faciat bonam operandum,& assectiva suspiret ad Deum videndum, de amandum, & petituendum et hinc est,quod Scriptura sacra per Spii itum saltistiun data, assumit librum crea, res tendo in finem secundum triplicem modum intelligentiae: ut se per tropologiam habeamus
notitiam agendorum moraliter: per allegoriam ct dendorum veraciteci per anagogiam desiderandorum
delectabiliter. Vt se purgati ter virtuosam operati nem,illuminati per radiosam fidem.& periecti per a
dentissimam charitatem, perueniamus laudem ad esse itum felicitatis aeternae.
De mado procedendi i assurae Scriptura.
IN tanta igitur multiformitate sapientis, quae in imsius sacrae Scripturae continetur latitudine , longitudine,altitudine, M profundo , unus est communis nodus procedendi audieriticus, videlicet intra quem
continetur modus narrativus, praeceptorius. Prohibi- riuus, exhortativus , rrae dictivus, comminato tu ,
Iromissiluus, deprecatorius,& laudativus. Et omnesi modi sub uno modo auctentico reponuntur, dc hoc qhidem satis recte. in enim haec doctrina est, ut boni fiamus & saluemur,& hoe non fit per nudam eonsiderationem , sed rotius per inclinationem voluntatili: ideo Sctiptura diuina eo modo debui; tradi-
quo modo magis pol semuς inclinari. Et quia ningis mouetur assectus ad exempla, quam ad argumenta, magis ad promissiones, quam ad ratiocinations , --
sis per deuotiones,quam per dissinitiones: ideo Scriptura ista non debuit habete moaum dissilit iuvim,ditiis iuum,& eollectivum ad probandum passiones aliquas de subiecto ad modum aliarum scicntiarum sed
oportuit, quod h..beret modos proprios secundum varias inclinationes animorum diuersimode animoi inclinantes : ut si quili non mouetur per Παcepta, dc prohibitu saltem moueatur pet exempla narrata : si quis non per haec movet ut, moueatur pe beneficia sibi olletita: si quis nee ret Exc mouetur, in aueatur per manitiones sagaces, per promistioncs veraces, per comminationis terribiles: ut sie saltem excitetur ad deuotionem, de Dei laudem, in qua percipiat gratiam, perquam dirigatur circa optra viriliola. Mioniam igitur hi mora nutatiui non possum fieri pei tam certitudinis rationum, quia particularia geliapi inari non possunt: ideo ne Scriptura ista tanquam
dubia vacillatet, ac per hoc minus moueret, loco ce ritudini e rationis, ptouidit Deus huic Scripturae certitudinem auctoritarit,quae adeo magna et , quod Omnem pet spicuitatem humani ingeni j superexcellit. Et quia non est certa auctoritas eius , qui potest fallere,
de falli. nullus autem sit . qui salii non possit,& sal lere nesciat. nisi Deus, de Iphitus simis: hinc est, quod ad hoc, quod Scriptura saeta modo sibi debito
cisci persci te auctentio, non per humanam inuestigationem eth tradita, sed per reuelationem diuinant. Ideo nihil in is a contemnendum ranquam inutile, nihil respuendum tanqitim falsum, nihil repudiandam tanquam iniquum : pro eo quod Spiritus sal eius caiis auctor perfecti simus nihil potuit dicere sal sum mihil supernuum, mi ut di nun unu ec propterea,
coelum &terra transbum, vel bascripturet lacrae Iton Praeteribunt.quin impleantur : donec enim coelum,
oc terti transeat,tota unum, aut unus apex non paerit
ibit a lege donec omnia fiant Saluatore testante. Qui et go soluerit ea,quod Scriptura docet,& docuerit suasoruines, hic minimus vocabitur in regno ciniorum, qui autem iecerit,ded uetit, hic magnus vocaba urs regno ccclorum, A De mea. exponendis iram Serapti m.
QVemadmodum autem Scriptura haec ,specialem habet inodumsrocedendi, sic iuxta suum procedendi modum spe ali suo modo debet intelligi de exponi. Cum enim ipta sub una littera, multiplicem tegat intelligentiam, expostor debet abscondita pro ducere in lucem, S illam eductam manifestate per aliam Scripturam magis patentem : sicut si exponerem illud Psalmi: Apprehende arma, Sc scutum, de
exurge in agiutorium mihi.& velim explicare , quaesiit arma diuina dicam, quod eius veritas,& bona voluntis:&quod ita stipi turper Scripturam apertam.Nam de scribitur alibi: scuto bonae voluntatis tuae tonasti nos. Et iterum: Scuto cireundisit in
veritas eius. Ad quod non potest quis de facili per-B tingere, nisi per assuefactionem lectionis, textum,
litteram Bibliae commendet nipatoriae:alioquin in expositioneScripturarum, nunquam pol it cile retens. Vnde sicut qui dedignatur prinia ediscere clementa, ex quibus dictio integratur,nunquam potest cognoscere, nec dictionum significatum , nec rectam Iesein consti uctionum: uc quiliteram sacrae Scripturae t per- .nit, ad spirituales eius int i gentias nunquam allu get. A tendat autem expositor, quod non ubique re- quirenaei est allegoria,nec omnia sunt mysticccx ponenda. Propter Quod notandum cit, quod Scriptu si ἱν istae si cra quatuor haut partes.Vna cii, in qua secundum sacrae eiu litteram agit de mundanis iraturis,& pet illas signifi-riun paries reparatiotiem nostram, sicut apparct in descriptione formationis mundi. Alia est,in qua agit de actibus.
C &processibus illius populi Israelitici,5 per illos sigiu-ficat reparationem serieris humani. Tritia eit,in qua nudis verbis signiscat,&exprimit ea,quς pertinent ad nolluam salutem qiuam uiri ad ficlem, vel mores. Qu- eii, in qua praenunciat nostrae silutis mysteriam, partim ver is nudis, partim aeniginaticis, S obstinis. Et propterea Scriptura in his locis variis, non est inisormiter exponenda. Debet autem expositor dirigi in expositione sectae Tm .uisti Scripturae,secudum triplicem tegulam,quae trahi poteti de vobis beatiAugustuai.Ptima est haec: Ubicum- ς' t que in hae Scriptura prima verborum lignificatio s-gnificat res creationis, siue si gulares actus hilaranae Cis I conversationis,ibidem res significatae per vel baprimo de omo significantur,deindς nostrae reparationis my illatia. Vbi vcio prima lignificatio verborum exprimit fident. siue cbaritatem, ibi nulla xli allegoria quaereti . Secunda regula est ista: Ubi vel ba huius Seti turς si- agnificant res creationi aut conteruationis populi IGraclitici,ibi quaerat ex alio Scripturae loco,qua quςlibet res significet:& deinde significationem suam eliciat per verba nude signis cantra fidei veri a , vel morum etiam holiestat enuvi pote si dicatui, oues pariunt gemellos sextus,osti tulat quod oves agitificant ibi homines,& geminus scutus geminam araritatem. Tertia regula est ista: Quado aliqua Scri tuta habet aliquem intellectum litteralem,& si ritualem, de idii cutere expositor, utrum illa attributio conueniae E histolico, an spitu uali significato, si forte ruique non
poterit eonuenire: si autem utrique competit,tunc lit
teraliter,& spicit ualiter debet a tirmari. Si vero altero modo tantum, tunc spiritualiter sol uni debet intelligi: sicut sabbatum legis este perpetuum, sicci dotium
aeteri una polsessionem tetrae aeternam,& pactum circumcisionis esse aeternum,quae omnia ad spirituale signiticatum reserenda sunt. Quae opor-
Ad hoe autem, quod per sacraruio Scripturarum praeco, fluam quis seciue incidendo, & exponendoincedat, e ognosci opus est,ut prius nouerit ipsius sacrae Scripturae veritatem per verta explicita: videlicet, ut ait at quo f ista modo Scriptura Meribat ituumn , TOPessum . deo eram
20쪽
M,Ammationem dupli eu corporis, quas exop- cramentali,&det arusnius indici, is auum adrosito se tespicientium bonorum: scilicet , qui hie se
umiliant, urexaltentur sempiternalitri intuturo: αmalorum,qui hic se exaltant,ut aeterrialiter deprima tur. Vnde ipsa agit de toto uniuerso quantum ad summum & uinuo primum , & vltimum,S quantum ad Meuisum intermedium sub sorma cuiusdam crucis
intelligibilis,in qua deseriti habet, & quodam modo
videri lumine mentis,tota machina uniuersi,ad quam quidem intelligendam oportet nosse rerum princia pium , scilicet Deum, ipsarum rerum errationem, lapsum, redemptionem per sanguinem Iesu Christi, retormationem per gratiam , curationem per sic, menta, α tandem retributionem per poenam,dc gloriam sempitertiam.
Et quia haee doduuia tam in scriptis Sanctorum, quam etiam doctorum sic diffuse tradita est,ut ab a cedentibus ad Scripturam saetam audiendam , rimi possit per longa tempora videri. nec audiri, proptα quod etiam noua-logi Requenter ipsam Scripturam sacram exhortent, tanquam incertam,& inord, Breviloquii natam,& tanquam siluam opacam: rogatus a sociis,ut
seribendi paupere portiuncula scientiolae nostrae aliquid breue in summa dicerem deveritate Theologiae,eorumque i. a. Precibus deuictus asses breviloquium quoddam s
in eo , ει e- eere,in quo summatim non omnia, sed aliqua magis iusdem di- Npomma ad tenendum, breuiter tangerentur, ad-
αι simul eum hoc rationem aliquam,ad intellige intelligentiam huius veritatis, haec est: quia eum s ceta Sciptura,sive Theolosia, sit scientia, dans lu-eientem notitiam de primo peri io, mundum st
tum viae,secundum quod necessarium est ad salutem.& Deus non tantum sit rerum principium, & exemplar effemuum increationeaed etiam resectivum in redemptione, & persectivum in retributione: ideo non tantum agit δε Deo creatore, sed etiam de e tore,& cieatura Et quia creatura rationalis , quae est quodammodo finis omnium, non stetit,sed suo casu indiguit reparari:ideo agit de corruptela peccMi,m dico saturate, ae medicina, de tandem de curatione T olorint secta, qui erit in gloria iamήis proiectis in pinnam: se scietilia. B ideo ipsa sola est itientia pellecta, quoniam incipit a M sipientia primo, quod est primum principium, & peruenit ad
ultimum,quod est praemium aeremum:incipit a simmo, quod est Deus altissimus errator omnium,& per
uenit ad infimum,quod est insemale sapplieium I pia etiam sola est sapientia persecta, quae incipit 1
summa,ut est principium causatorum,ubi terminat eognitio philosophica:& trai. sit per eam,ut est rem dium pei orum:de reduot in eam, ut est praemium meritorum,& finis desideriorum. Et in hae erenni ne est sapor persectiu, vita salus animarum: &ideo
ad eam adinsecndam inflammari debet desiderium omnium Christianomani. Ex his patet , quod lieri 2
Theologia sit de tot,oc tam variis:est ramen scientia se eius dum feeundum quod occurrebar pro tempore. iaci Vm,cuius subieetiun,na quo omnia,est Deus,ut per vero Theologia sermo est de Deo,&de primo princi- quod omni Christus: vici quod omni opus repa et Ino,utpote,quia ipsa tanquam scientia,& doctrina abrissam omnia resoluit in Deum,tamquam in princrupium primum,& sumnum: ideo in assignatione ratio num,in omnibus, qvie. in hoc toto opusculo,uel re chatulo continentur, natus sum rationem sumere a primo principio: ut sic ostenderem veritatem saetae Seripturae esse 1 Deo ac de Deo,& secundum Deum, de propter Deum,ut merito ista scientra appareat.' esse,&ordinata,& Theologi non immerito nunc pata si quid igitur imperfectum,vel obscurum, vel superfluum vel minus rectum ibi fuerit, venia oce rationis:vt circa quod omniis, unicum charitatis vinculum, quo caelestis, ta terresttia contieetuntur Vi d. quo omnia in libris Canoncis comprelie a, aedibile.
ut credibile: ut de quo omnia in libetis expositorum eredibile, ut intellietibile. Secundum Augustinum. Quod eredimus,debemus auctoritati, quoa intini
mus rationi Theologia de qui s
concedatu : si quid vero techiam , soli Deo honor, de e C est a. lom ieis Mur. Vtaumns lucum es inu Hμφ' minio igitur deTrinitare Des, sunt tria consi- n. Tri stad
u scilicet,qualiter unitas substantiae,&naturae ni- re tria e mul stet eum pluralitate jonarum: seeundo quam siduami ter eum plurastate apparitionum: tertio, i liter cum pluralitate appropriatorum. De pluralirate ergo onarum in unitate naturae, hoe dictat tecta ficles esse tenendum: scilicet,quod in unitate naturae sunt tres personae,scilicet Patre,de Filius,& uiritus sanctus.Quorum prima a nulla est,se
eunda est a sola prima,per generationem, tertia vero nam est a prima,&secunda,liet sp rutionem,sue proeessio- modo nem: ita quod Trinios persenatum non exclud r 1bessentia diuina summam unitatem, simplicitatem, E mensitatem, aeteriritatem, incommutabilitatem, ne--tatem,&etiam primitatem: quin potius inel idit summam scireunditatem, charitatem , liberalitatem, aequalitatem, germanitateiri,contarinitatem , Ac inseparabilitatem , quae onusia cura fides intelligit esse in beata Trinitate. Ratio autem huius veritatistae est: quia fiden eum rides dictis sit principium cultus Dei,de fundamentum eius queiae δ' tibi , dc secundum plerarem est doctrinae, dictat de Deo esse P. VI 'sentiendum altissime, dc pia Ame. Non autem sentiis rei altissime, si non crederet, quod De ut posset iesumme communicare:non sentirri piissimo, s ci e-ter , qu posset de nollet: dc ideo, ut altissime , de piissime sentiat,dicit,Deum se summe communicare. Maalirer habendo dilectum, S condilectum, ac rer
loria referatur. Vt autem sequen cui titulos poculares rapicimatum praemittere e tari,ad faciliorem memoriain, &llaei morem contui
tum dicendorum,quae septem panitionibus , dc sedituaginta suobus capitulis distinguuntur.
N principio intelligendum est,quod 1
lcia doctrina , scilicet Theologia, quae
principali aer agit de primo principio, scilicet de Deo uiuo dc uno, de septem, agit in uniueris, sellicet de Trinitate Dei,de ereatura mundi,de corruptela peccati, de i carnatione verbi, de gratia spiritus S.de inedicinam