장음표시 사용
361쪽
In quem superbus ordinarat agmina Mysorum , & in quem tela acuta torserat: Io Luxere matres Iliae addictum feris
Alitibus, atque canibus homicidam Hectora; Postquam relictis moenibus rex procidit Hevi pervicacis ad pedes Achillei, Setosa duris exuere pellibus 13 'Laboriosi remiges Vlys ei
Volente Circe membrar tunc mens, & sonus Relapsus, atque notus in vultus honor. Dedi satis superque poenarum tibi, Amata nautis multum & institoribus d 2o Fugit iuventus, & verecundus color
Reliquit ossa pelle amicta lurida :Tuis
Achillis, & Circes. Ille lanceae scobem in vulneribus Telepho inflictis posuit , ut ea sanaret; & Priamo eoncessit corpus Hectoris c haec vero precante Ulysse ad pristinam humanam sermam ejus socios restituit , quos in sues ver
U. Ir. Figurate. Ioquitur de Iuctu , ad indicandum funebrem omnem apparatum , qui novem dies perdurabat. an Lmadverte acrem Horatii salem . Achilles , ille heros implacabilis tandem flectitur, saga vero nullas audit preces . ridiculam sane comparationem dedita opera itistitutam V. Receptus , recuperatus verborum sinus , & ratio
ab Ulyssis sociis humanam formam recipientibus. U. Io. Ironice significat Canidiae, se multum luisse eius
elaicinationibus vexatum : verum, quod risum maxime m vel , tribuit erus veneficio suam canitiem.
y. ao. Mercatoribus maritimis . institores autem sunt , qui a mercatore negotiationi alicui praeponuntur , quales sunt ii . quos negotiatores tabernis suis solent praeponere, rei quibus merces aliquas vendendas committunt; dicti ab uisistendo , eo quod negotio insistunt . Poetae sere semper accipiunt institorem pro m, qui venditor est mercium deislieatarunt, ct cui vestiarii, & lintearii dant vestem circumferendam . Cum vero multi fuerint ex hoc hominum pene re divites, Μeretrices ad eos potius , quam ad nobiles vi
362쪽
Tuis capillus albus est odoribus: Nullum ab labore me reclinat otium: Urget diem nox, & dies noctem: neque est Levare tenta spiritu praecordia. Ergo negatum , vincor, ut credam miser, Sabella pectus increpare carminas Caputque maria dissilire nenia. Quid amplius visὶ o mare, o terrat ardeo, Quantum neque atro delibutus Hercules Nessi cruore, nec Sicana servida Virens in Rina flamma; tu, donec cinis Iniuriosis aridus ventis ferar, Cales venenis ossicina Colchicis. Quae finis ecquod me manet stipendium PEffareὶ iussas cum fide poenas luam: Paratus expiare, seu poposceris Centum iuvencis, sive mendaci lyra Voles sonari: tu pudica, tu proba Perambulabis astra sidus aureum e Infamis Helenae Castor offensus vice,
Fraterque magni Castoris, victi prece Ademta vati reddidere lumina.
V. 23. Venenum aliquando per odores communicatur. V. 24. Ne momento quidem temporis quiesco. V. 26. Oppressa, ita ut suffocari me putem . V. 27. Quod negaveram , fateri cogor, Sabinorum, & Marosorum sortilegia posse subvertere corda & rationem. V. 3o. Exclamatio miserabilis , vivida, ct inopinata, sed eodem tempore iocosa. notandum satiricum acetum . V. 3s. Vox Satirica . Vocat Canidiam venenorum oss
V. 36. duod supplicium me manet. V. 3 ρ. Eleganter dictum di poetice. deriso vim sumit. ait Canidiae, se paratum esse ad eam colendam tanquam Deam; & sacrum faciendum, nempe Hecatombem . menda- et . ambigue dictum . inquit, lyram suam esse mendacem οῦ ergo mendax est , etiam quando Canidiam laudat, nedum quando vituperat. V. 42. Propter eonvicia in Helenam a Stesichoro conie
363쪽
Et tu potes nam ) solve me dementia, que
o nec paternis obseleta sordibus, Neque in sepulchris pauperum prudens anus Novendiales dissit pare pulveres . Tibi hospitale pectus, & purae manus e Tuusque venter Partumeius, & tuo ueo
V. 46. Taxat Canidiam tanquam ab illegitimo coniugio
ortam . O tu ortum ducis Castum , purum , intemeratum . Ironice . tu non es una ex illis vetulis sagis, quae 'sblerter effodiunt cineres pauperum e sepulchris novem diebus post eorum mortem . tu nunquam fuisti crudelis , nec tuae manus foedatae sanguine puerorum , quos occidisti . ironiam vides. obsueta. inquinata . V. 47. Prudem , i. sciens . V. 48. Servius explicans hunc versum Iib. s. 'En. m. terea si nona diem Sc. ait, viri cuiuslibet demortui cadaver custodiri solitum 7 dierum spatio . octavo aurem die cremari, nono sepeliri , additque Horatium id fgnificasse , cum dixit: novendialer νυιυeres. ista huius loci explieatio I ieet ab Aerone improbata, tamen a multis doctis viris acincepta est . Verum pace tantorum virorum credendum est, talem ritum pertinere ad viros nobiles, R divites , non autem ad pauperum funera, de quibus loquitur Poeta . V. ος. Salsis, iocus in ambiguo . ad suum cor multis r cessum praebebat Canidia : en sensus verus, sed latens ; illa pietate movebatur erga insisntes : en sensus falsus , sed
U. so. Benti eius eum aliis ita legit . Tuusque menter Pactumeius: putatque Pactumeium esse nomen infantis suppositi. M υenter autem pro filio, qui est in ventre, positum. cum enim fama esset. Canidiam anum effoetam sibi Pactumeium supposuisse, Horatius ironice eam laudans inquit et revera Pactumejus est partus tui ventris . in veteri lapide apud Gruterum pag. 43o. n. I. legitur Sexto Lisinio Patitu- meis Alexandro . ita Benileius. Sed venter accipi potest pro filio, qui est in ventre . non autem pro filio iam nato , cui etiam nomen iam inditum sit. nisi forte ita sentiendum : revera Pactumeius ille fuit in ventre tuo ironice, quemadmodum etiam in stiluenti versu : ideoque iniuria Daeterius Hent letum improbat . Non enim falsa obstetrix lavabat pannos cruore Canidiae rubros ex partu , sed cruore Puerorum oscisin um . Dacterius ex veteribus codicibus
364쪽
Cruore rubros obstetrix pannos lavit, Utcumque sortis exsilis puerpera.
Iegit Partumetur ; quasi dicat: tuus venter ita facile parit. perinde ac si meiat. Sed nusquam reperies Partumeius: sed submoulus, qui in lectulo mingit . apud Marc. Empir. e. as. ad finem . nisi forte dicatur Horatius novam vocem excogitasse. Praeterea ita tolleretur ironia: aperie enim derideretur Canidia tanquam Scortum obscoenum hoc nomine facilis & indolentis partus. alii legunt tuusque υenter Partum eius: O ruo &c. verum quis tunc nodum solvere que ait ubi verbum y nisi sorte ita legendum fuerit : Tuusque venter: partum elue oe tuo &c. ita ut ordo sit: ει υenter
c subauditur autem es , ut in versu praecedenti ruur, c non simulatus & supposititius ) oe ob trix taυir partumetur c r. ventris ) oe pannos &e. Sed versus claudicaret,
nisi forte ultima syllaba τὰ Parriam corripienda esset, quod ramen raro invenies. Horatius quarto loco semper iambum posuit . Ego fateor me allatis sententiis aequiescere non posὰ ς arbitror hoe loco lacunam extitisse , ct το Partiam eius esse verba alicuius Grammatici, qui forte in margine de more locum paucis explicaverit ita et v. g. denotat Μrrum eius. quae verba Parrum eius per exscriptorem textui tandem irrepserint, vel consulto a rudi quopiam emendatore tanquam in suum locum in lacunam veteris Codicisaonlecta. V. sa. Extilis. hoc verbo significantur vires Canidiae a. partu firmae , integrae, robustae, nec more aliarum puerpe-'rarum debilitatae, quae vix e lecto surgere possunt. '
365쪽
1 CARMINUM CARMEN XUIII. CANIDIAE RESPONSIO.
Respondet Canidia Horatis, se nunquam illi
OUid obseratis auribus landis precesὶ
Non saxa nudis surdiora navitis Neptunus alto tundit hibernus salo. Inultus ut tu riseris Cotyttia
Vulgata , saerum liberi Cupidinisὶ s
Et Esquilini Pontifex venenci Impune ut urbem nomine impleris meost Quid proderit superasse Pelignas anus, Velociusque miscuisse toxicum P
Palinodia , quam eee Init Horatius , iam simulata Caniis 'diam ira inflammavit, quae propterea , se vehementer ut turam novas contumelias iuravit. Poeta, se clarius ostendere non posse, quam parvi huiusmodi minas penderet. iudicavit , quam si easdem in publicum proferret, perinde ac si Canidia ipsa ita responderet . In eo maxime sta est Poetae calliditas, quod Canidia ne verbum quidem de iistiscit . quae sibi exprobrata fuerant in ode At o Deorum , quippe quae statuisset silere de re tam nota, quae nullo modo purgari queat. V. a. Magnifiei sunt hi duo versus p verborum sententiarumque vi cothurnum redolent. salum proprie est mare agi
V. 4. Cotyttia vulgando ridenda proposueris. Cotys erat Pea impudicitiae . haec non praeerat sagis, sed quia in hujusmodi incantamentis licentia inerat, ita salse Canidiae veneficia Cotyttia vocat. U. 6. Tanquam si esses Pontifex . V. 8. Ego ne fiustra magi eo magisterio Pelignas anus superabo ' ex tribus sagis prima erat ex Veientum regione, altera ex Senonum. Pelignas autem anus superaverat , qui Rvelocius toxieum miscuerat. Scythae & alii populi venenabant spiculorum acule . Disitiroo by Cooste
366쪽
Sed tardiora fata te votis manent, I Ingrata misero vita ducenda est in hoc, Novis ut usque suppetas laboribus. optat quietem Pelopis insidi pater, Egens benignae Tantalus semper dapis: optat Prometheus obligatus alitio Isoptat supremo collocare Sisyphus In monte saxum: sed vetant leges Iovis. Voles modo altis desilire turribus, Modo ense pectus Norico recludere: Frustraque vincla gutturi innectes tua, zoFastidiosa tristis aegrimonia Vectabor humeris tunc ego inimicis eques.
Meaeque terra cedet insolentiae. An, quae movere cereas imagines,
Ut ipse nosti curiosus, & polo as
Deripere Lunam vocibus possim meis, Possim crematos excitare mortuos, Desiderique temperare pocula: Plorem artis in te nil valentis exitum
V. xo. To Velocius videbatur Horatio minari promptam necem. Tu- erimen, ait Canidia, longioribus tormentis dignum est; volo te vitam in tristitia ducere , ut quotidie mori videaris; mors, quam hodie times, a te optabitur, S uenire negabit. V. 23. Potentiae inusitatae. V. as. Horatius exploraverat ea, quae Canidia egerat tu monte Esquilino dum in domo Maecenatis erat ; vel fateri Canidiam cogit ea, quae ipse commentus fiserat ad invidiam taminae conflandam . o curiosus accipi etiam potest pro τη studiosus metis magicae.: V. 28. Phyltra componere. 'V. χρ. An pserem exitum artis nihil maIentis in te' possum &c. diear inutiliter agere, dum in te artem meam ex periri volot 1
367쪽
Pro imperii Romani incolumitate.
PPhoebe, Sylvarumque potens Diana,
Horatium ad eanendos Iudos secuIares elegit Augustus Hoc sibi mandatum Poeta ea in aenii vi periscit, qua tantopere pollebat . Hoc unum reliquum est sacrorum rituum monumentum, qui in illo festo servabantur. Tres dies siniantea certo temporis spatio inter se disjuncti in unum tandem cohaeserunt festum , quod tres dies noctesque durabat. Vocabantur ludi Tarentini, ludi seculares , ludi Apollinates. Quidam Valesus Valesius, qui ruri vivebat in Sabinorum regione prope Eretam duos filios habuit, & filiam unicam , qui postea contagio obnoxii fuere. Deorum Penatuiniussu eum Filiis ad locum quemdam voeatum Terentum in Tiberim Pater descendit, aquam ex sumine desum tam in ara Plutonis ac Proserpinae calefecit , bibendamque praebuit filiis , qui statim ad pristinam valetudinem redacti sunt . Ille pro tanto beneficio accepto sacra ibidem secit , ludos celebravit, & lectisternia per tres noctes, & ut facti memoria staret, se vocari iussit Manium Valesium , Treentinum . Nanium a Manibus, Valesium a Valendo pro Filiorum salute restituta , Terenrinum a loco. Ual. Max. lib. a. c. 4. 3. Anno aqs , i. anno uno post Regum expulsionem pectis totam urbem pervasit. P. Valerius Poplicola in eadem
ara saera secit Plutoni , ae Proserpinae, tum pestis cessavit. εο annis post , i. anno 3os iterata sunt eadem jacrificia Sacerdotum Sibyllinorum iussu, additis ritibus a libris Sibyllinis praescriptis. Tune edictum fuit . ut hoc ἀ- sum quolibet seculo ageretur. Hinc ludi seculares. Seeu di belli Punici tempore instituti sunt ludi Apollinares in laudem Apollinis & Latonae . Celebrabantur quotannis, sed
anno seculari una cum secularibus. Mittebantur in provincias feciales, ut populos arcesserent Romam ad videndum festum, quod nemo viventium viderat; nec amplius visurus
esset. Distribuebantur in populum quaedam grana. & res lustrales. Noctu litabatur Plutoni. Proserpinae, Parcis, Ilithyiae, Telluri; & die Iovi, Iunoni, Apollini, Latonae , Dianae, di Geniis. Vigiliae agebantur , & supplicationes .. In
368쪽
Lucidum coeli decus, o colendi i . lSemper, & culti, date, quae praecam
Quo Sibyllini monuere Versus i . Virgines lectas, puerosque castos, b'Tom. I. . . V ' Dis,
In pulvinaribus collocabantur Deorum statuae . quibus adi. ponebantur exquistissimae dapes . Tribus his diebus can hantur tria Cantica diversa reste Zosmo , & populo varia spectacula exhibebantur. Primo die in Campo Martio, altero in Capitolio, tertio in Monte' Palatino. Primi ludi seculares anno 14s editi sunt secundi anno hos, rettii anno sos, quarti anno 6os, ct quinti anno, quo jussit Augustus, 737. Ex versu 6ρ colligi potest hoc Carmen stri,ptum fuisse prope elapso Aprile, quo Pali vota fundebantur pro servando grege, vel messis tempore, teste Zosimoihi ludi fiebant. A graecis Latini petiere hoc Carmen lyricum . Hoc Horatii Carmen est quidem omnium quotquot a Latinis factitata sunt , antiquissimum, sed unicum non est . Claudianus, Terentius Maurus , Ausonius, &, Marti an Capella multa ediderunt . Ex versu 3s 83 &s colligitur lunae crescentis tempore hos ludos exhiberi isti.
V. r. c 4x Postremo die uterque Chorus in Templam
Apollinis Palatini conveniebat ut hanc quartam partemPoematis caneret. Poeta in hunc locum miram reservavit erudit ionem , copiam , suavitatemque verborum , ac sente tiarum , quiὸquid. denique maxime ad Poeticum opus perficiendum conseire. Utest. Quatuor notanda sunt, quibussus est Poeta in variandis Canticis . Primum Apollini seli ille dieat, in altero pollini Dianam conjungit, in tertio di octis addit alios Deos, qui festi participes erant. In primodi tertio eodem usus est metro, verum locus communis diversus inter utrumque ad satietatem, evitandam interjectus est. Varia erat recitandi ratio. In primo uterque Chorus una concinit, in caeteris modo sejungitur, modo confungiatur , ita tamen ut uterque in principio tertii smul re citet , seorsim vero in principio seeundi . Uarium est etiam canticorum, genus. Prima & postrema pars sunt Hymni , sed ab altera parte separantur. quae est Ode, & ambo Hy- anni sunt nominis & naturae diversae. Ita rem narrat
V. 6. s4 γ Pueri & puellae in sesto eanentes ingenui esse debebant, Κ nobiles, verum etiam paurimi ct matrimi, binqui
369쪽
Dis, quibus septem placuere colles, .
Alme Sol, curru nitido diem qui Promis, & celas, aliusque, & idem I o Nasceris possis nihil urbe Roma
Visere majus. Rite maturos aperire partus, Lenis Ilithyia , tuere matres:
Sive tu Lucina probas vocari, II Seu Genetyllis :Diva producas sobolem, . patrumque Pros res decreta super iugandis Feminis, prolisque novae seraci
Lege marita: 2OCertus undenos decies per annos
qui parentes vivos haberent, ct nati emni ex coniugio contracto hoc ritu, quem vocabant confarreationem . Erat autem huiusmodi. Saeetam Diis molam inerebat, quam ipse minutatim in capite Victimae frangebat. Hoc matrimonium dissolvi non poterat . . V. ς. s . Variis nominibus Apollinem vocabant pumri , veriti, ne illud omitrerent , quoci eidem seret 'earissimum . Alme sol, Apollo augur ς decorus arm , acceptus --m Camaenis. Puellae vero Dianam e uisbia, Lucina , Gene Ilis , fiderum regina, Diana, Luna . hi quatuor verindus propositionem universam continent, quae in sequentibus expeditur. Ilithyia ab venire, oriri . Genetyllis a
V. xy. c d Marita feminas lega tenaci novae prolis , i. vi novae legis, quae favet illis. t Vid. lnd. Octaυi- .
v. ar. c. 6ρ Ante Augusti aetatem seculum erat ten tum annorum cursus , ut Valerius Antias, Festiis Pompeius, Varro, T. Livius asserunt. Eosimus, qui resere Sibyllae oraculum ait: is Sed eum Icingissimum venerit hominibus is vitae tempus ad annorum centesimum eursum means M,, ἐτέων σκατονταδακοι , ὁδευσας, Ludi seeulares quinto ediri ,, a veis i consuetudine destivere. - Augustus cum Reip. i teresse putaret horum Iutarum celebrationem , Sacerdotes a
370쪽
orbis ut eantus reseratque ludos, Ter die claro, totiesque grata , Nocte frequentes. Vosque veraces cecinisse Parcae . 23
Quod semel dictum est, stabilisque rerum Terminus servet, bona iam peractis
Iungite fata. Fertilis frugum , pecorisque tellus ia
dios sub Iulio Caesare omitas suisse; ereditem eelate statueorunt, veriti, ne calamitatum, quae Remp. bellis eivilibus vexavere, culpa minis in se consertetur . iam vero . cum ipsi libros Sibyllinos eustodirent, non satis compertum erat apud caeteros, quis annus status esset, a quo luctorum feeularium tempus desumendum esset. Praeterea non satis coris stabat, de eorum ludorum die, quo primum ab urbe eondita celebrati fuerunt. Sacerdotes in tanta sententiarum varietate Augusto obsequi se posse sperarunt, agrmantes, an, num Secularem necetario in annum 73 incidere. In lucem emisere quasdam librorum Sibyllinorum interpretatio es , in quibus ex sibyllae verbis ostenderunt', seeulum ex Hoannis constare . c Petav. lib. a. de cognit. temp. c. 26.
l Mum ipsi quindeeim-viri attulere, quem notavimus, sed in
Eorumdem auctoritas maxima apud supelstitiosum populum mendacium in veritatis locum suffecit nemine repugnante. nemini enim libri Sibyllini legendi tradebantur. proposita poena. Aupustus lubentissime videns, ad suam aetatem hω ludos a diis reservatos sitisse, gratum errorem propugnavit , edicta quoque pronunciavit , quae Pontificum eonis si Itum comprobarent. Horatius sive hisce rebus fidem adhiberet, sive adulari vellet Prinoi, in caeterorum sententiam ivit, praecipue cum Augusti juma Carmen seculare selibe instituisset, quod eorum eodem , & Sacerdotibus canendum erat. Haec omnia congrinint iis, quae dixit Censorinus e. ret. Vide Tasinum in libro de anno veterum Romanorum secu
v. 23. et Nox serena, ct frigidula, A saces aeeenosae in templis & plateis publicis , & hortis dignitatem Asplendorem ludis conciliabant. V. αρ. orat Deos, ut pestem Sc famem, averrun- erat. hie locus lueuientissimus est. Quid venustius, quam haee imago terrae, quae Cererem spicis coronat , ut copiam