장음표시 사용
111쪽
tia. Hinc Vespasiani dictum laudatur ,. quIura lens, sanusque corpore, semper in publicis occupatus, etiam aeger perseveravit, δc revocantibus amicis, utque sibi parceret, suadentibus, IMpRATOREM, inquit, si TANTEM IN Ac In MORI OPORTET.similiter Ropolphus Austriacus Imp. cum re- . moveri quosdam a satellitio ad se assectantes viis deret, non sine stomacho edixit, per Deum sipsa enim ejus vetba sunt sinite homines ad me venire. Non enim ideo vocatus fiam ad imperium, ut in arca praecludar, sed ut assiictis hominibus meam opem implorantibus auxilium feram.
Bonus Princepserga subditos similis esse de
bet bono patrifamilias erga domesticos. Chosantis dictum. E. Hujus exemplum insigne extat in mer-Ηardo duce VVittebergensium: inii teste mu-elero suis subditis geatissimus fuit, & in hac parte Iaudis maxime sibi placuit. Cum enim sena elesset in solemni conventu Principum Germaniz, aliis suarum regionum dotes efferentibus, hOauno caeteris se antecellere jactabar, quod omnes opes & munitas arces dignitate & firmitudine superaret. Se nempe vel in cujusvis subditorum suorum gremio, vel in vastissima sollieudide somnum tuto capere posse.
Similiter Cicero in ossic. scribit Philippum Macedonem regem rebus gestis & gloria superatum a filio, facilitate vero dc humanitate superiorem fuisse. Itaque alter saepe magnus , alter turpissimus fuit, ut recte praecipere videantur , qui monent, ut quanto superiores simus , tanto
112쪽
Ex XENOPHONTE. 87 Hinc quoque Aurelius Amqninus Im per. Pii cognomen clementia & probitate meruit, semis per ea scipionis verba: Malo unum civem serva. re, quam mille hostes occidere, in ore habuit. Sic Agasicles interrogatus, quando Princeps Rus stipatoribus posset esse tutus, respondit. .
Si subditis ita imperaret,ut pater filiis. Plutarch, . in Apophth.Lacon. Sic recte quoque & praeclare scriptum reliquit Vopiscus in Tacito , quod ingens est gloria Principis, Rempub. magis amare quam filios. 2 incolumitas Regni in eo sita est, si Prinelpi
Prompte Omnes pareant, etiam proceres. Ibiis
3 In ea demum Rep. subditi& proceres sunt boni, continentes & strenui , ubi ipse summus Reipub.magistratus est talis. De caro. 4 Qualis Princeps, tales & reliqui cives. Cic ro lib. I .ad famil. Quales in Repub. sunt Principes, tales & reliqui cives esse solent. Claudianus. In commune jubes,squid cens is tenendum. Primus iussa subi.
Regis ad exemplum totus componitur orbu. Utque Ducum lituos, morer se castra sequun
Exemplum illustre refert Bodin.in Meth. histor. cap. 6 in Francisco I. Rege Galliarum, qui ut primum literas, a quibus majores sui semper abhorruerant,amare coepit , statim secuta est Nobilitas , deinde reliqui ordines tanto studio bonas artes excoluerunt, ut nusquam, quam in Gallia sub illo rege major extiterit literatorum copi
Aliud exemptu habemus in Polonia, ubi omnis nobilitas primarii ordinis ad Latinam lingua animum applicuit, oc ex se natos institui voluic
113쪽
APHORIs MI POLIT fcrexemplum & auctorem habens Regem suum Stephanum Bathoreum.' s Quo multum otii Principibus ad res publicas curandas suppetat, domesticarum rerum aubonorum curam aliis, sed paucis ac fidis debene
6 In magnis imperiis est magnis sumptibus ,& ini pensis opus. Ciri sententia. 7 Proceres ac Principes Regni maxime Regi& summo magistratui pro ossicio faciuiido cogantur adesse, quum nihil absentibus tribuitur, prictentibus autem solis quae facillima dc maxume honesta ae fructuosa sunt , demandantur.
8 Est boni Regis imprimis divini cultus coninstituendi, εί constit uti exercendi curam habere. Me Cirus Magos instituit. E. Huc non inepte accommodari potest et gans illud Apollonii elogium,qui dicere solet dis.cipulis. Oportet eum qui recte philosophatur , veniente aurora cum Diis versari , procedente autem die de Diis loqui, reliquum Ver tempus humanis rebus & sermonibus impendere. sic recte Theodoricus Afer Rex ministrum quendam Christianum, qui simulabar se in grariam regis factum Arrianum, trucidavit, dicens. Si fidem Deo non servasit , quomodo homini synceram conscientiam servabis. Vnde etiam recte Ethnicus ille philosophus Bion Boriithenites dicebat. Impietatem pessimum esse contubernalem fiduciae. Sic rectedc pie Iohannes ArchiepiscopuS ur bis Romae Imp. Iustiniano rescripsit. Nihil est. quod clariore lumine praefulgeat, quam recta fides in Principe. Nihil est, quod ita occasui nequeat subjacere,quam verareligio, inter claras.
114쪽
Ex XEN OPHONTE. 8 c. de sunt. trin.&fide cathol. Exemplo sunt, Eduardus Rex , & Elizabethb Regina Angliae, Christianus Rex Daniae.. Harolus & Gustavus Reges Suetiae, Trideriacus Pius Hector cir comes Palatinus. Guillelmus Princeps Auraicus 3c filii ejus Mauricius & Henricus qui omnes in sua gubem, natione hoc potissimum cura ruut, ut Vera, re orthodoxa religio in regnis & provinciis sibi commissis instauraretur, dc conservaret tr. 9 Quanto pientiores subditi, tanto minus nefarii, dc vel inter se , vel in Principem munus quoque scelerati ic rebelles Ciri vo. v. io Optima Principis educatio 3 vita exin. teros subditos ad easdem virtutes invitat. E. Sic Theodericus rex Gothorum ad senatum populumque Rom. Facilius est errare naturam ,
quam dissimilem sui Rempub. Princeps possie 'formare, Cassiodo. .Var. epist. ix. . Sicut enim in semente spes messis posita est , - sic totius reliquae vitae expectatio ab educatione pueritiae dependet. i I Venatio ijs qui rebus bellicis vacant,est e ercenda. Me Cirus. Id Toga seu stola, id est, longa vestis maxime decet Reges ac Magistratus. Cirus eam assumpsit. - Is In quibus urbibus nemo plura artificia exis mcere permittitur; sed unus unum duntaxat ;illic artificia sunt & praestantius elaborata , dc magis industria. Xenophontis sententia. 14 Regibus multi oculi dc aures habenis dae , id est, multi homines fidi , qui vere. reserant ea quae passim fiunt , dc audiuntur. dic Cirus f os speculatores domi per totum re- 1nμm dispositos halait.
115쪽
is Esse debet hoc Principis propositum, uesubditos suos felices faciat , ut iis felicibus uti possit. Ori sententia. Ut enim gubernatori navis cursus secundus,Medico salus, Imperatori victoria, si e moderatori Reipub.beata civium vita proposita est, ut opibus firma, copiis locuples, gloria ampla virtute honesta ac deni lue verae Ecclcsiae Dei hospitium sit. I s Liberalitas Regis ea est toleranda, quae publicum aerarium non minuit, verum illa tantum largitur, quae ipsi ex privato lucro eveniunt, ut multos sibi conciliet. E. Unde memorabilis illa est sententia , quae Romae prope turrim militiarum, supra forum Trajanum descripta extat: Potentissima dos in Priucipe, liberalitas 5 clementia. I Ut cives subditique bene valeant , debet quoque prospicere bonus Princeps. Πc Or-.18 cio regia majestas augustior appareat subditis , est operaepretium ut Rex quotannis saltem semel regie ipse ornatus,cum regio comutatu δέ pompa.honesta aliqua de causa svelut jus dicturus, vel ad Dei cultum inprodie us, . Venerandus a subditis conspiciatur. Sic Persarum regeι insituto Cyri. 3I' Imperatorem non modo in bellis stre-
nuum esse Oportet. Perum etiam in iisdem munificum, & in conviviis opiparum ac liberalem erga tum milites, tum Duces strenuos , sibique deditissimos. Cyri exemplum. xo Principibus sunt ij gratissimi atque amia
cissimi, qui quae ipsi Principes de se honeste dice
re non audent aut possunt, de illis, tanquam sua' esset sententia, dicunt. Sic inrism, ubestiora Alexandrum amaυit. Hi vero si quidem boni viri fuerint , sane perquam utiles ac necessa-
116쪽
Ex X E N o P H o N T E. 9 Inecessarii sunt Principibus: sin vero mali, veluz pestes & assentatores teterrimi sunt censendi. 2I Exercitus non tantum in castris , sed et-
iam in progrediendo seu itinere faciendo compositus esse deber, ordines servare , singuloLuna Ducum Sc centuriorum certa signa, & loca distincta habere, ut & dignosci, & paratias esse ad
omnes occasiones possit. Sic Irsu cum exercitis incedebat.
22 Haec ultro citroque Inter Regem &subditos mutua promissio est, ad quam se utrique vicissim obligant, dc qua ab una parte non setvata, tollitur obligatio.& libera manet pars quae promissionem servavit; nempe, ut Rex quidem subditos suos adversus extraneos hostes tuear urοῦ inter ipsos autem subditos leges patrias & conservet ipse, Si ab aliis servari curet: subditi vero ut talem a se delectum aut probatum prosummo magistratu retineant ac honorent: atque ei-' dem laboranti, aut a subditis neglecto, vel ab extraneis impetito,auxilium 8c obsequium,qua- Ie jussi erunt, praestent. Cambases apud Persessis. E. Isocr. in orat. ad Regem Philippum. In ma- gna admiratione sunt apud omnes , ω summo honore afficiuntur, qui utrumque possunt. Mdomi Rempub.foeliciter gerere, & foris subditos.
bello tueri. Hoc eIogium summo jure Illustris et Generosus Mauritius Princeps Auraicus meretur, dum patriam nostram armorum praesidio a tyrannide hostis Hispanici strenue vindicavit &tempore pacis , cum Respub. nostra intestinis Arminianorum turbis et dissensionibus naisere confligeretur, pacem laetam et salutarem Ecclesiis et provinciis reddidit. Illud Iustiniani Impis monitum recte laudabiliterque in tota gubernatione sua factis et consiliis expotessit, et executus est,
117쪽
ρα Ap Horas MI POLITI cIost. Imperatoriam majestatem non solum armis decoratam esse oportet, verum etiam Iegibus esse armatam , ut utrumque tempus Schellorum, S pacis recte foeliciterque possit gubernari, & non solum in praeliis hostilibus victor existat , sed etiam per legitimos tramites calumniantium iniquitates expellat: & fiat tam juris religiosissimus, quam victis hostibus triumphator magniticus.
23 Qui praepositi bene&fideliter commissas
sibi provincias regnnt, aut nunquam aut raro sunt mutandi. cori consilium.
24 Ne qui Provinciis praesunt , summum in eas imperium sibi usurpent, SI a Repub. vel rege deficiant , adiungendi iis alii , qui sint vel pecuniarum Q1iaestores, vel urbium praesecti ,& tanquam Praesidum provinciae inspestores , mutuoque alii aliorum observatores. Sic oris Satrapas asi git Prasidibi , iam a se constitutis. Singulis annis publici census, item exerciis' tuum, id est, peditum , equitumque totius
regni numerus recenseatur oc ineatur. Sis ortu.
26 Annuatim inspectores in singulas provincias cum potestate extraordinaria mittendi, qui Regionis statum , subditorum querem Onias audiant, ac Praesidiim consilia intueantur,ac emendent ipsi, vel ad Regem referant. Sic Ο-rminstituit. 27 In magnis regnis &late patentibus nuntios pedestres vel equos citos dispositos esse in quavis illius regni parte , commodissimum est, u i de rebus omnibus citissime a quaque PrOVincia Rex aut Respub. admoneatur. Sic Cyri constituit Parasauga . a 3 Etiam in electivis Regnis majorem natu
118쪽
filium ex plur ibus defuncti Regis liberis eligi ae- . qui iis est, nisi illius stoliditas, aut ignavia manufesta obstet. Sic Cyrin etegit maiorem maris. E. Hoto m. iii Francogallia. Hoc institutum
Germani, Bolicini, Dani ,- Sueci & Poloni ad. huc retinent , quod Reges quidem in concilio gentis eliguntur, attamen filii Regum praerogativam habent, dc caeteris praeferuntur.
2o Moriens Rex liberos suos sibi in imperio successuros de ossicio monere serio debet, & ad
Pietatum, atque erga subditos aequitatem ser- Vandam exhortari, & jurejurando obliringere. Si e Cyrus suos liberos. Item Principes cohortaritum ad mutuam inter se concordiam , tum ad
Regi futuro obedientiam praestandam. E. Sic D. Ludovicus Rex Galliae gravem & eLficacem cohortationem ad filium Philippum habuit , quam tellamento inseri mandavit in haec verba. Fili religiosus imprimis esto erga Deum, benignus & liberalis adversus egentes,leis gum ac morum imperii custos& Vindex acerriamus, a vectigalibus Zc tributis abstineto , nisi te summa necessitas& utilitas publica ad hoc impellat, sin minus, tyrannum te potius quam Regem futurum putato. Sic Carolus V. Imp. cum e Belgio discederet. de 'in Philippum filium hereditaria sua regna transferret , serio praesente Principe Orangio dc seniore Bosluvio eum monuit, uti praecaeteris regnis, hisce cum primis Belgii provinciis magnam curam adhiberet, sciret hanc gentem nulla imperii stveritate gubrnari c6nsues.se, abhorrere ab Omni rigore, saltu, ac iii solentia Hispanorum , libertati. privilegiis ac Iegibus suis valde deditam esse. Nisi ad haec omnia animum adverteret , atque id observaret, ut
119쪽
sέ . APHORISMI POLITI cromni cum benevolentia, et justa suarum legum observantia hunc populum haberet, fore ut alia quando nitus Iaboraret in Belgas imperium.
3o Maxime fidi esse solent Regi indigenae et
. consanguinei cum eo ab ineunte aetate nutriti , et ab eo non offensi.
3i Vita factaque Regum occulta diu esse non
possunt. Cyri sententia. 32 Vna fidelitas et veritas inter reliquas VI tutes plurimos regibus conciliat, tum domestiacos tum extraneos: Perfidia vero multos ab iis avertit, et ex amicis hostes reddit exitiales. x nophontis sententia. E. Vnde detestanda est perfidia Imp. Antoniani Caracallae. Hic pace cum Parthis facta regis taliam sibi depoposcit, rex annuit, ut sanguinis propinquitate amicitiam conciliaret. Imp. in Persidem magno comitatu ad sponsam profectus magnifice excipitur, tabulae conficiuntur, dicta dos est. Interim Imp. comites, qui arma vestibus texerant, inopinantes regis amicos inter medias epulas trucidant: ccede facta fugit Parricidarum omnium foedissimus, qui etiam de turpitudine gloriari non erubuit , cum diceret hostes sic accipiendos esse.At tanti facinoris imis manitatem Deus non diu inultam reliquit, sed
paulo post a domesticis eum occidi passus est ,
Hinc nunquam satis laudari potest Caroli Imp. Ades et constantia in promissis servandis. Cum enim sub publica fide cavisset Luthero , ut/ VVormatiam murus et tutus veniret, et ratio-- nem redderet suae fidei, se curaturum , ut salvus eo venire, et domum redire posset , ac multi
Pontificii, Episcopi, et Cardinales , Imperatori persuadere conarentur, non servandam esse iadem
120쪽
Uem haeretico, ipse nihilominus fidem ipsi pro-
missam inviolatam servavit, ac adjuncto caduisceatore, ut domum salvus dc incolumis revertexetur mandavit. Sleid.lib. 3. comment. Quinimo Carolus V. interrogatus a Ludoviisco Comite Palatino Rheni, cur non Luthero datam fidem frangeret, respondit. Fidem rerum promissarum, etsi toto mundo exulet , tamen apud Imperatorem consistere oportere. Zeno .
Iib. I. de rebus gestis Caroli V. Imp. Impietas ac perfidia Regnuria Persarum quamvis ditissimum perdidit eorum subditos omnes corrupit, dc Persas omnibus mortalibu invisos & exosos reddidit. E. Sic cum Conradus Caesar ingentem expiaditionem suscepisset in Syriam contra Turcam, fraude Graecorum illa expeditio irrita facta est, Emanuele Graecorum Caesare, perfidia plusquam Punica Christianorum farinae gypsum immic cente.Major exercitus Christiani pars periit pe-- ste, fame, et gladio, terraque Sarracenorum ditata est spoliis et armis Christianorum. Meyer. in rebus gestis Flandr.
34 Veteris sanctaeque disciplinae In bene m
ratis Rebusp. constitiuae neglectio sectam ruinam quoque imperii trahit. De Pers, Xenophon. 3r Bonorum Reipub. insititutorum atqUe sanctorum morum duae teterrimae pestes ac corruptelae; nimirum publica voluptatis licentia; et pecuniae .congerendae seu avaritiae laudatum tanquam rei honestae studium. xenophon.
Accommodate huic aphorismb adscribi potest
Salustii estatum : Neque quisquam extollere se, nec divina mortalis attingere potest, nisi omissis pecuniae atque corporis gradiis. Imp. Adria nus voluptates medicorum pillulis comparavir,