Initia disciplinae pathologicae auditorum in usum edita

341쪽

niFFERENTIAE MORBORUM AB EVENΤs. 329

DIFFERENTIAE MORBORUM ΛΒ

EVENTU.

830. Ultimo loco morborum Commemorandus eventus eSt, cuius PraeScientia magnam et medico et medicinae conciliat auctoritatem dignitatemque, ad quam ars componenda eSt OmniS, Sive Cunctandum sit, sive agendum, SiVe ad caussas, Sive ad

symptomata dirigenda curatio. Morbi sanabiles, reiscidivi, salutares, detrimentosi hoc titulo continentur. Nimirum Sanescunt, aut occidunt; transeunt in alios morbos, aut ad mortem usque perennant.

831. Ex genere primo sunt, qui naturae et artis potestatem Superant; Sunt qui artis, non naturae, aut huius, non illius; sunt qui sanationem, nec eam tamen integram admittunt. Arte nondum perfecta naturaeque Viribus non plane cognitis, multum hic ambiguitatis superesse liquet. 832. Qui morbus, quum Videbatur Sanatus, denuo recurrit, recidivus vocatur. A periodico distat, quod ad huius naturam recursio ista pertinet, ad illius non item. Ponit morbum imperfecte Sanatum , aegrumVe debilem, aut imprudentem. 833. Morbi salutares, qui in salutem corporis cedunt atque a gravioribus malis liberant; detri

342쪽

43' DIFFERENTIAE MORBORUM AB EVENΤU. ipsa na ara sua, sive neglecta Blat prava Curatione, Sive per occidens, aut Per corporis, in quod incidunt, ii abs tum , nunc lupantur. Maior huius distinctionis

in praedictionibus, tum in medicina forensi utilitas

foret, si certior earum rerum Computatio.

834. Qui naturae viribus artiSue auxilio SBne icunt morbi, vel ly Si Sponte Solvuntur ac cedunt, vel ori si judicantur, facta evacuatione, vel in alium abeunt morbum mitiorem. LySis ea morborum Sanatio est, quae placida, quae Sen Sim sit et aequis biliter, quam nulla comitatur critica evacuatio. Crisis est, quae eiu8modi evacuatione magnisque et subito factis mutationibus stipatur, quae ut jure

.QXSI CCtetur, morbUS 3 CuiuS Sit, gravis, febrilis, cri- Sin praecedat coctio, quo tempore Symplomata mi-te8cunt et humores eX cernuntur Crudi, non turbidi

Coctionem excipit gubita magnaque in corpore perturbatio critica, quae evacuatione quadam, aut abscessu sinitur. 835. Fiunt hae cris es et evacuationes criticae certis quibusdam diebus, quos eapropter criticos nuncupant, quorum duos nonnulli statuunt ord

nes: alterum febrium continuarum Continentium, continuarum remittentium alterum, quae Sive paribus, seu imparibus diebus judicantur. Graves do hisce inter doctos agitatae lites non facile dirimentur, Inisi ab iis , qui Veterum et observationemoriem fuerint imitati. interea monendum eSti

343쪽

DIFFERENTIAE Μ0RBORUM AB EVENTΠ.331 tuiversam crisium et dierum. criticorum doctris ritim non' modos Vitae legibus hucusque detectis etspniori theoriae non repugnare, sed iis vel 'maximo firmari, quemadmodum cogniti Vasorum motus, Vitae conformatricis actiones, nervi sympathici munera, periodi denique et typi, quos placidus vitaemnae cursus Servat multaque alia naturae organicae phaenomena Ostendunt, cum criticis phaenos menis con Sona.

836. In mortem denique desinunt morbi, de quo genere exitus deinceps, ultimo huius libri capite,

dicetur.

837. Historia naturalis chaos e8t, nisi perspi oua methodo collustretur. Idcirco rerum Datui a lium : fossilium, plantarum, animalium, morbo Tum Sy Stemata 8unt condita, quae silum Ariadnes in labyrintho naturae. 838. Istiusmodi Systematis, seu classisicationis morborum Specimen antiquissimum schola Cnidia dedit, in quo symptomata quaevis morborum ΠΟ-mine dicta sunt, quod puerile monstrat auctorum ingenium et justam meruit medici Coi Ceu Surum.

344쪽

332DE 3YSTEM E MORBO M N TsoLI. infantiam testatur, morbos secundum corporis giones a capite ad calcem numerare, quem post renatas litteras mutavit primum Felix Platerus, facta morborum a symptomatibus praecipuis Massificatione, quem tamen nullus deinceps secutus

est, quamvis magnus Sy dentiamus medicis Bolanicorum in definiendis speciebus ἀκριβειαν imitandam proposuerit. 840. Exstitit tandem Franciscus Boissior de Sauta Vages, medicuS Francicus, qui Seculo elapso medio medici Brittanni praecepto obtemperaret, edita dosologia methodica, magnae molis opere, quod deinceps Brittannus pariter medicus Gulielmus Cullenus angustiori pelle coarctavit. Utriusque do sologia methodica Symplomatica est, magi S t men laudanda Culleni, in qua Sa uva gesti classes

et genera ad tertiam fere partem Sunt reducta, absque ullo scientiae detrimento magnoque discentium commodo; ut minime mirum sit, hanc postea vulgatam fuisse et reliquiS antepositam. 841. inscribuntur quatuor Culleni classes: py- Textae, DCUTOSes, ea CheXiae, locales. Pyroxiae ordines quinque comprehendunt: febres, phleg-masius, eXunthemata, his emorrhagiaS, profluvia.

Teurosium quatuor ordineS Sunt: Comata, adynamiae, Spa8mi, Vesaniae. Caeli exiis tres adsignantur ordine8: marcorum, intumeSCentiarum,

impetigi uirin. Locules denique ordines septem

345쪽

sysTEMLTE MORBORUM FWΓRALI. 333 complectuntur et dysaesthe8ias, apocenOSeS, epictes e-3es, tumores, eclopias, dialyses. Genera et Spe-eios quod attinet, communi febrium titulo comprehenduntur intermittentes, a quibus fit initium, dynocha, typhus, synochus, cuius species hectica habetur. Ad exanthemata etiam pestis et a phthae referuntur, ad haemorrhagias phthises variae, ad profluvia haec duo tantummodo : caturritus et dy-εenteria. Adynamiarum vocabulo insigniuntur:

εyncope, dyspepsia, hypochondriasis, chlorosis.

Ad spasmos et alia revocantur et pyrosis, diar Thoea , diabetes ' ad intumescentias rhachitis ; ad impetigines scrofula, Syphilis, Scorbutu S, icterus ; ad locales denique sensuum morbi, eXCretiois neS, TetentioneS, Solutiones continui, sive dialy-Bes, quarum Specie8: Vulnus, ulcus, herpes, tinea, PSOra, s Faetura, Cari OS. 842. Hoc schemate docemur, arti S e S Se magis, quam naturae Opus et plures secum invicem jungi, quorum Vix ulla cognatio e8t, cognato S alios Separari, id quod in systemate artificiali aliter sieri

nequit. Quapropter, ut a vocabulis ad elyma vocum adscendimus, sic ab eiusmodi morborum catalogo, ad Systema naturae reperiundum progrediamur methodique naturalis fragmenta studiose

inquiramus, quod primum et ultimum, in medicis pariter ac botanicis, desideratum e8t. 843. Naturalis classi ficationis lirincipia non a

346쪽

334 DE SYSTEMLTE MORBORUM NATΓχ1LLsymptomatibus solummodo, ut No sologiae moethodicae auctoribus, non a therapeutice, ut Sellio placuit, petenda, neque a corporis regionibus, ad exemplum practicorum Veterum, Sed ab organismi vita, compositione, sabrica, ab analysi igitur o ganica , ab organis organorumque potisSimum eleis mentis. Ita a communibus continuo ad propria descendendo, classes, ordines, genera, species, V

fietates constituuntur.

844. Vitae organismi aut duplex ratio distinguitur , altera ad plantarum, ad animalium altera

adpropinquans, aut triplex, quatenuS SenSu, mortu, nutritione declaratur, et virtute sentiendi, motriCe, cons Ormatrice regitur. Si a priori distin tione Classes repetantur, duae erunt: morborum Vitae vegetati gae Vitaeque animalis, traditorum pridem, compendii initio; sin sequamur alteram, tres classes Orientur: Phlog0Sium , ne urosium, morborum organicorum, qu0S nomenclatura Cul- leni pyreXias, neuroses, caCheXias; anatomica, ungeioses, neu r0Ses, a denos es, aut pareΠCbymatoses potius, pro uti genu S Vasorum, nervorum, glandularum, sive partium paren chyma cellulo- Sum teneant VeXentque; sensu denique biologico aut Z0Ologico, naturae philosophorum placitis con-oruo. morbos animali 8 vasculosi, nervosi, plastici

aegrotantis nuncupare licet. 845. Nos trichotomiam retinebimuS, Statuentes

347쪽

DE sysTEMLTE MORB0RUM NATURALI. 335 ac discernentes mori, OS VaSCul OSOS, DerVOSOS, plaSticos, quorum in priori classe Vis irritabilis, motrix, in altera Senctus, in tertia Vi S conformatrix peccat atque vel circulationis instrumenta, Vel genuS nervorum, quorSum etiam musculos, propter muneris assectionumque SOCietatem, referimuS, vel nutritionis organa: circulatio igitur, sensus motusque et nutritio a Sanitatis lege deficiunt. Cogitantibus arborem Vasculo Sam per univerSum COI pu S ramos SuoS emittere, ubiviS radices agere, animal nervosum quaquaverSum bΓachia Sua extendere et eXpandere retia, ad dissitas quoque eo

poris partes pertinentia, fibram irritabilem tam

Spontaneos vitae organicae, quam arbitrarioS motu S ciere, a nutritione denique, Cui secretio et absorbilo Subjectae Sunt, organismi integritatem pendere Omnem, perSpicuum erit, cur a primariis illis vitae muneribus, cur a circulationi S et sensus motus Itie et Vitae plasticae organi S primum traxerimus maximeque generalem divisionem morbo

rum.

846. Tres igitur magnas morborum tribus Segregam US: mori, OS VASCul OSOS, nervo SOS, pla Sticos. In priorem tribum cadunt acuti, febriles, in quibu8 naturae energeta, renisus vitalis, molimina Criti Ca eminent, a circulationis organis repetenda , quibuS poti88imum oeconomiae salus niti iur. Huiu S cen5us sunt: congestiones, innanam

348쪽

336 DE SYSTEMATE MORBORUM NAΤUR Ltiones, exanthemata, profluVia, sebres; quibus communia sunt signa irritationis, doloris, affluxus

humorum, vitae Capillaris auctae, Corde ut pluri naum simul commoto. Ordinum subdivisio a s dibus, quas tenent, praecipue ducitur; unde inflammationes discernuntur mucoSae, Serosae, fi-broSae, musculoSae, Cellulosae, paren chymatoSae. Exanthematum forma varia genera dabit, donec Sedes accuratius sit cognita. Congestiones, haemorrhagiae, Vu Sorum ipsorum, magnarum Corporis regionum: capitis, thoracis, abdominis, aut partium singularum ratione disponuntur. Proflu-Via, quanquam principio saltem ex phlogistica

manant corporis conditione, tamen quoniam , Ut Omnes Secretiones, cum nutritione partium Vitaque plastica quam arcti88ime cohaerent, aequo jure ad tertiam tribum morborum pDSSunt revocari. Tam arduum est, humano SyStemate comprehendere naturam l84 . Altera tribus nervorum et mu8culorum complexa valetudineS, magna assinitate Junctas: neUTAlgia S, comata, Spa8mO8, paraly8eS et vesanias sic mentis alienationes vocant) continet. Istae tam VegetatiVam, quam animalem Vltcim Spectant, ut inter neuralgias Censeantur tam Odontalgia,

349쪽

DE SYSTEMATE MORBORUM NATURALI. 337lus, diarrhoea, cholera, et paralyses cordis, pulmonum, Ventriculi, intestinorum, Vesicae, uteri eodem genere atque artuum comprehenduntur, quia in Cunctis aegrotat pariter medulla nervea et sibramu Sculorum irritabilis. 848. Morbis vasculosis et nervosis febres ab una, Theumata ab altera parte assuta, neurosium atque phlogosium naturam ita conjungunt, ut nuΠΩ

a Vasis, nunc a nervis major valetudinis pars Sit. Febris simplex, ephemera eique cognata Synochus V a SculOSae naturae sunt. Huic oppoSita nervo'Sa, Vulgo typhus, nomine improprio; intermedia

utrisque intermittens ex nervoso et vaSculoSO mor

bo mixtis. Magis compositae biliosae, gastricae, mucoctae, Catarrhales, adynamicae; hectica Secun daria, nec sola tamen illa. Rheumata quoque Vel magis pialogisticae sunt, vel nervosae magiS na turae; nec dispar ratio est arthritidis et podagrae. 849. Numerosa morborum plasticorum triba recipitur Vulgus chronicorum et multiplex valetu dinis genus: dyserasiae, cachexiae, retentiones, profluvia, morbi instruimentarii, organici veterumnosologorum, Porro Vitia parasitica, calculi, Vese

1n hisce a norma sanitatis deflectunt nutritio et Aecretio partium, Sive aucta hac ipsa minuta ve, in profluviis et retentionibus; sive allecto genere

lymphatico: in scr0sulosi, rhachitide, hydrope,

350쪽

333 DE SYSTEMATE MORBORUM NATURALI. Sive Va Sorum systemate et Sanguine aegro ' iusCOrbuto, clitorosi, melanosi; sive corporis liabita tabescente: in hectica, marasmo, phthisi; sive acuto in exanthematibus et impetiginibus, illis acutis, his chronicis; sive a genitali Systemate: in syphilide morbi principium sit; sive Vitia organica, ΡΠ rasitica, Concrementa calculosa, aut animalia CntOZOa Vis conformatrix a typo aberrans genuerit. 850. Atque hac tribus, familiae, genera jam Schemate adumbrandae, quo facilius, uno Sub conspectu positae, lustrari qua eant. 851. CL. I. MORBI VASCULOSI , ΛΝGRIOSUS , PIILOGOSES. Vasorum turgor, Orga Smus, incitatio vitalis. ORDO I. CONGESTIONES. Sensus tensionis, ponderis in parte, munere impedito, Op

Capiti S. Thoracis

AbdominiS.' Ou Do Ι1. INFLAMMATIoΝRS. Rubor, tumor, calor, dolor, ex incitatione capillarium vitali, laeso munere partium.

Narium. Coryza.' Faucium. Angina laryngea, pharyn

seu s