Initia disciplinae pathologicae auditorum in usum edita

321쪽

PsNCTIONUM SEXUS SYMPΤΟΜΑΤΑ.30sex aliis aliorum interpretatio petatur atque natura sui ipsius adhibeatur interpres; quod generale praeceptum quam latissime Per omnem non tantum Symplomatologiam, Sed medendi quoque disciplinam patet. DE SIGNIS EX HABIΤU CORPORIS. 73. Ultimo loco signa ex habitu explicanda,

quorum arcta e8t cum Vita pla8tica cognatio eoque maior univerSe et citior permutatio, quo gravi0r

74. Auctum corporiS Volumen a plethora auctaque nutritione in convalescentibuS bonum, ab

adipe, sero, in polysarcia, hydrope, cachexia, cacochymia malum. In singulis partibus ab iis dem assectibus, sed topicis illis subnascitur. 75. Imminutum ab inanitione, inedia, spa3mo, impedita circulatione, phthicti, morte generali, topica, in gangraena aut moribundi8 eSSe conis

SueVit. 76. Color corporis mutatur, Cute aegrotante, mutata circulatione Culanea, genere nervorum

commoto. Pallor chloroseos, flavedo icteri, color luridus infarctuum, scorbuti, febris putridae, lividus contusionum, gangraenae, Cholerae para lyticae, morbi caerulei, sanguinis dyscrasiae Sig-

322쪽

340 DE SIGNIS EX HABITU CORPORIS.num est. Rubor congestionum , inflammationum, erysipelatis, exanthematum ComeS. 777. Calor corporis Vel fallax , aut mendax nervorum prave affectorum Sensus, Vel medico

manifestus, in morbis acutis, sobrilibus, inflam matoriis. In putridis mordax, in ery Sipelate, SCarlatina urens, in hectica et neu rosi quacunque fugax. Frigus initio acutorum, intermittentium, Sub morbis spasmodicis, ab inanitione, post haemorrhagias, ex gangraena, spha celo, cum aliiS Signis ominosis observatur.

728. Quae ad decubitum, Vultum, labia, OS, linguam, hypochondria, artus pertinent Signa,

partim alio loco exposita, partim ad semeioticen et prognosticen revocanda ex ante dictis repeti, aut tuto praetermitti poterunt.

770. Iam enarrandae sunt morborum disserentiae accidentales sive formales, quarum notitia in condendo Systemate pernecessaria et utilissima ad eorum scientiam perficiendam, praedicendum eventum, moderandamque Curationem. 80. Scilicet morbus eo usque evolutus, Ut form

323쪽

NOSOGRAPHIA GENERALIS , MORBORUM ET

ma definita sensibus adpareat, et temporis leges subit et spatii sinibus circumscribitur. Exstat inde duplex morborum disserentia formalis, altera ad tempus, quod implet, altera ad locum, quem occupat spectans. Quas formales morborum differentias quae tradit pars pathologiae, Nosographia generalis dicenda, ad morborum historiam naturalem cognoscendam ducit et plurimum confert. Quamobrem hanc nobis optantes scientiam ad illas disserentias exponendas jam accedimus, Spe ducti, fore ut ipsam nobiS COmparemuS.

28L Morbus ut vita, Cuiu8 8pecieS e8t, temporis legibus obsequitur; quod declarant illius ortus, aetates, cursu S, sinis: Unde eXi8tunt morborum differentiae ab origine, a decurSu, ab eventu.

DIFFERENTIAE MORBORUM AB ORIGINE.782. Respectu originis dividuntur morbi in haereditarioS, congenitos et acquisitos, vel adventia

324쪽

312 DIFFERENTIAE MORBORUM AB ORIGINE.783. Haereditarii sunt, qui a parentibus ipsa

generatione in subolem transeunt, ita ut sive ipsi sive ipsorum seminium Cum foetu nascatur. Hoc seminium in corpore latet ut plurimum, suo demum tempore evolvendum, atque Vel paternum, vel maternum, immo aVitum eSt, eXterno Subinde corporis habitu et Valetudine conspicuum. In omni corporis compagine haerere, nec Solis prosecto humoribus inesse videtur. Horum morbo

rum facilior longe prophylaxis, quam therapeta. 84. Congeniti morbi, sive connati, ii nuncupantur, quibus affectus jam in matris gremio so

ius in lucem editur, quique nec parentum alte uiri ante conceptionem jam inhaeserant. Hi aut graviditatis tempore, aut Sub ip8O partu nascuntur, plerique a matre oriundi. Praecipue naevi materni, nisu S formativi errores, monstra huc referuntur, nec non laesiones foetui in utero illatae morbique contagione in foetum translati.

85. Bieliqui adventitit, acquisiti, post partum

nati, ad quos transitum facere videntur, quo S infans ex nutriCe, Cuius Ubera fugit, contrahit, humoribus tamen Solis non rite adscribendi.

86. Notari inprimis meretur distinctio inter morbos protopathicos, sive primarios et deutero- pathicos, sive Secundarios. Hi ab alio morbo praecedenti originem ducunt eoque vel desinente, VeΙ persistente, ut duplex, multiplex corpus teneat

325쪽

DIFFERENTIAE MORBORUM AB ORIGINE.3l3 valetudo. Utraque suam degit vitam suaque sorma conspicitur. DeuteropathicuS Cum Symploma te non Confundendus, licet nonnullis rationibus et multiplici etiam succe8Sionum Serie Cum eo Con-Veniat. Quae exinde Surgunt Variae morborum Species cum in arte facienda, tum in exarandis morborum historiis utiliter distinguuntur.

mentis proveniunt morborum differentiae ad seminia, quae a Vitae genere ad potentia S DOCentes re , ferendae sunt atque ibi locorum eXpositae inve

niuntur.

morbi congrui, incongrui. Legitimorum et Spuriorum, tum materialium et immaterialium di stinctio huic, qua gaudemus, pathologiae conditioni minus adcommodata eSt.

DE MORBI DECURSU.789. Morbis, ut vitae, Certus eSt a natura Cursus praescriptus, quem in turdissimis aeque atque in acutissimis observare difficile est, in contogiosis vero quorumque sorma magiS e Pressu est, facile. 90. Hinc acutorum et chronicorum distinctio petitur, quorum illi celeriter et cum periculo de 4 Ο

326쪽

314 DE MORBI DEC RS s. currunt, in hisce nec sanatio in propinquo, nec mors est. Utriusque generis Sua praesensio Suaque curatio. Nec ChronicOS Celeriter , neque acu

tos tarde curare tutum eSt. Haec acutorum vel O- ,

citas turbis sebrilibus in circuitu humorum praecipue tribuenda, unde quos febris continua comitatur, prae CaeteriS huc reserunt. 91. Nascitur morbus, increscit, decrescit, moritur naturae lege, quam in singulis et univers sobservare atque si fieri possit, interpretari oportet. Quamobrem duo primum discernimus tempora: incrementi et decrementi, quae evolutionis atque Involutioni S recentiores nominaverunt. Α parvis initiis aut simplici principio natus Symplomatum

numero et Saevitia augetur, plures semper partes et functiones invadeti3, donec Acmen vitaeque Vigorem attigerit. Ab hoc rursus declinans , alia post

alia Systemata organorum relinquit, donec tandem in atriis morborum subsistit vitaeque plasticae sinibus, unde originem traxerat, Continetur.

92. Incremento et decremento morborum Comprehenduntur ipsorum stadia , Sive aetate8, Suis singulae evolutionibus metamorphosibusque insignes. Illarum nonnulli tres vel quatuor, alii sex Vel Septem numerarunt; nos quatuor ponimus aetatis primae, adolescentis, virilis, senilis stadia.

93. Aetas prima, initium, principium morbi, uti conceptio, Signis prodromis, obscuris illis,

327쪽

DE MORBI DECURSU. subindicatur. In aliis diuturnum, in aliis perbreve, nunquam prorsus descit, niSi laesione exterua mechanica, Chemica corporiS valetudinem at sigente, quas tamen morborum numero e XClu Simus. Verum morbi initium est, quum hic suis signis manifestis suaque forma prodit. 94. Morbi incrementum, Veteribus cruditas, illud tempus dicitur, quo morbi Symplomata et numerosiora et graviora fiunt isque vigore, dominio, spatio, extentione augetur. 295. Sic adolescit, viget, floret lateque dominatur eiusque Symplomata et gravissima sunt et plurima et manifestissima. In hoc tempus in acutis incidit coctio, sive πετασμιος, perturbatio critica, Crisis, quae morte SiVe aegrotantis, seu morbi

Saepenumero terminatur.

96. Ultimo sequitur decrementum, SeneCtus morbi, quo is Viribus , materia, extentione minor rursusque simplicior factus in eas partes redit audesinit, a quibus erat profectus. Idcirco signa pauciora, debiliora, obscuriora sunt ac paulatim

evaneSCunt. Hoc convaleScentiae Stadium cum stadio prodromorum comparaverunt.

797. Deflectunt quandoque morbi a cursu Iegitimo isque anomalus sit et intercipitur vel natura, vel arte, ut ipsi nova induti forma, quod meta schematismus, aut alio corporis loco prodeant, quod metasia sis dicitur. Hac voce pluri-

328쪽

DE MORBI DECURSU.mas plurimumque diver8as comprehendunt morborum ConversioneS. Meta Sta Si S eSt, Si antagonismi lege, Secretione Vicaria Su8Citata, morbus morbique materies locum muta 83e Creditur. Ea communiS ma Ximeque Vulgaris Vocis Significatio.

Metastasis est, quum in parte quandoque remotissima haud dispari ratione accenditur inflammatio, Ioco prius Vexato, nunc a morbo libero. Melastasis est, quando ex phlebitide pus cum sanguine miscetur eiusque Crasin tantopere pervertit, ut stimulo peregrino Viscera inflammet. Metastasis est, sicubi vel per telae mucosae cellulas migra Te, Vel per Poros membranarum et tunicarum O ganicos transmitti, Vel per Vasa lymphatica circumvehi humores alieni Videntur. Qui, quum tam incertus sit vo abuti Sensus, praestabit in sinisgulis hunc sensum accurate desinire quaeque partium antagoniStarum, Con Sentientium, auxiliatricium : membranarum, Venarum, lymphaticorum, Cellulosae, nervorum in hoc opere partes sint in unoquoque Casu, inquirere. 98. Mutatur pariter decursus morborum tam compositione, quam Complicatione eorundem, quarum illa duos pluresve morbos natura pareS, Sede diver803, haec vero et Sede et natura dissimiles

ponit. Quapropter ambos probe discernere, quia aliud postulant medendi genus, plurimum refert.

99. Singulorum morborum terminos eXa Ctestatuere arduum. Morbi natura, Vehementia, Se-

329쪽

dos, compositio, complicatio, Vitae Vigor in aegro

SupersteS, Terumque CXternarum virect in computationem Veniunt. Quocirca quem morbis natura posuit vitae cursum ac terminum incaute turbare,

praecidere Saepe periculosum et tutissima ea haberi sanatio debet, qua hoc vitae curriculo dimen

800. An solus decursus discrimen ' morborum verum efficiat tale, ut ipsa natura sua in doloque disserant, qui disserunt decursu, ea propter a multis dubitatur, quoniam et longus et brevis eandompartem assicere potest. Suadet tamen analogia,

animalium plantarumque instar morbos suum ha here vitae Curriculum, Circuitum VOCant, rationem systematum aegrotantium aeque a C Corporis uegri sequen8, quod tam in decurSU UniverSo, quam stadiorum Singulorum notandum. Caeterum et rerum externarum poteSta 8 et gradus morbi eius que complicatio multis modis hunc circuitum mutant, ut magna requiratur in observando animi contentio, in Curando pruderitia, ne mediCu8 pravam medicinam facienS malo arma miniStret, aut elabi sinat agendi opportunitatem. 801. Praeterea typus animadvertendus est, id est certuS Ordo SUCCOSSioque BCtionum atque vicissitudinum morbum efficientium, quo sive monii Stiore, Seu Ob8 Curiore nulluS plane vacare morbus creditur. Ipsius Varia notantur genera. Prius

330쪽

318 DE MORBI DECURSU. exacerbationis et remi8Sionis morborum, ParΟXys

mum, accessionem esticiens, qui regularis, irregularis, siΣus, Vogus, mutabilis iSque rursus vel anticipans , Vel postponens. Alterum genus typum

univerSalem et Singularem complectitur. Ille ad universum morbi curriculum revocatur, hic ad singula illius tempora. Porro Variam temporum rationem sequitur: Septennis in morbis aetatum, annuus in morbis anni tempeStatum, menStruus, Sep timanus, menstruus minor, in morbis Vitae conformatricis; quartanarius, tertianarius, quotidianus, qui minor annuus, cael. Denique intermittens habetur, remittens, continens, pro Varia re' missionis et exacerbationis ad Se invicem ratione. In illo utrum prorsus cesset morbus, apyreTiae, seu intercalari tempore, dubium. Hic nunquam perfecte continens, Semper quietis tempora, utut

brevissima, nec certo ordini adstricta habet, atque vel homotonicus, Vel epacma5ticus, vel pa

802. Cuncta haec typi genera minus recte a Sola morbi vehementia, rectius a partium aegrota lium natura et Vita inprimis repetunt, ut typus

intermittens nervorum, remittens Systematis gastrici vitaeque vegetativae, continens VRSOTum Va- Ietudini adscribatur: vespertina morborum exaCe

batio ad systema vasorum, meridiana ad primam officinam, nocturna ad nutritionis secretionisque adparatum magis Videatur pertinere.