장음표시 사용
331쪽
ta naturae phaenomena eundem servantia ordinem: telluris circa axem et circa Solem converSio, Unde
diei noctisque vicissitudo annique tempora; lunae phases, motus et quietis in vita organica SucceS-sio, vitae animalis somnus alternaque Vigilia, evolutionis periodi; quae testantur periodos typosque
Binare naturam, quibus corporum tam in animato. Tum, quam animatorum et macrocosmi et microcosmi motus actionesque adstrinxit, quibusque plantarum, animalium, hominum Vitae moderantur. 804. Caussae typi proprii repetendae Sunt PO-tissimum ab organis affectis eorumque in prospera valetudine periodica vitae ratione; qualis men-Struus in morbis vitae conformatricis et genitalis, quotidianus, exacerbatione pomeridiana, in morbis gustricis. Typus Stadiorum morbi Cursum Se
quitur. Typus crisium partim a typo morbi, quem judicant, partim a vitae munerum typo pendet, in
morbi vim renitentium, quare typus Criticu S Cum typo vitae vegetativae congruere solet: Septenni, BI DUO, menstruo, Septimano, tertianario, quot diu BD, nocturno , quo tempore ea vita maxime viget. 805. Quicunque periodicam totius vitae rationem et singularum illius actionum contemplatur Cumque morborum typo consert, ad huius cognitionem perficienda in , inde multum proficiet.
332쪽
DE MORBORUM RESPECTU SP ΑΤΙΙ, QUOD OCCUPA Τ, DIVERSI ΤΛΤΕ.
806. Disserunt quoque morbi respectu Spatii, dominii, sedis. Qui longe lateque dominantur, populares, pandemii, qui singulos modo homines oggrediuntur, sporadici, disper Si vocantur. Popularium Scientia optime tradetur, Si tanquam unum et Simplicem morbum Spectemu S. Primum de Spo-
80 . Natura idem morbus prout diverSAS par ies obsidet, Symplomatibus, duratione, eventu discrepare poteSt: hinc diagnosi, prognosi, methodo medendi, quare medicum decet Sede S morborum rite discernere, nec Sua curet utilitate, quae ab hac conditione petitur disterentia. 808. Huius classis sunt morbi externi, interni, iixi, vagi, retrogradi, universaleS, locu les. De quo genere monendum est, morbum totius corporis nullum e88e, licet multi itu videantur. Est enim morbu8 aliena vitae forma, addita humanae, cuius quaedam integrita S omnino Super esse debet. Haec igitur distinctio tantum eo valet, ut Secernat morboS peCuliarem locum tenen tes a morbiS communia mugi S uilicientibus Syste mala Corpori S , praecipue vuSOrum aut ucr vocam
333쪽
DE MORBORUM RESPECTU SPATII DIVERSITATE. 32 partiuiruiue similium consensu latius dominantium.
809. Prae caeteris tamen id iopathici et sympathici notentur. Prioris generis Sunt, quorum CauS-εa in eadem parte residet, in qua Symplomata
Secte manifeStant, posterioris, quum diversa e8t CauSSae a C Symplomatum Sedes, nec propria, Sed aliena labe per consensionem pars aut functio laborat. Sympathicae igitur asiectioneS , Symploma
tum more, Vitium, ex quo emanant, tanquὼm umbra corpus Sequuntur hocque sublato disparent, quo nomine a morbis secundariis distant, quorum naturam tum demum adsciscunt, cum sympat laeta
in id iopatheiam transit. 810. Phaenomeni, solis corporibus organicis pro
prii, Caussa ponitur in nervis omnia animantibus, Connectentibu S, Vasis ubique sanguinem adferenti bus, tela cellulosa quaevis vinciente, membranarum continuitate, structurae similitudine. Ab una parte Cerebrum Spinaeque medulla et nervi utriasque, ab altera Systema gangliorum primaria Sunt sympatheiae instrumenta. Commemorandia S etiam Vagus eSt, OrgAna Vitalia cum cerebro pariter et Ventriculo conjungens. Consentiunt igitur primae ossicinae viscera et Secum invicem et cum Cerebro. Porro cor et pulmones, membranas et Cutim, genitalia cum multis partibus et eiusdem lxeris p a 4 I
334쪽
32ὶ DE MORBORUM RESPECTU SPATII DIVERSITATE. tes coria entire ob Servarunt, quod partim nervorum, partim muneris, partim fabricae communione interpretantur. 811. In morbis mutatur Saepenumero haee Sym- palliola et morbosa sit Sive augeatur, Sive novo societatis vinculo partes jungat. Par est antagonismi ratio, contrariaS partium actiones efficiens, qualis est inter nervos et musculos, ossicinam primam et pulmoneS, cerebrum et Ventriculum, he-
Par et cutim, quem qui novit, praeclare adhibet ad
812. 1laec universalis morborum sympathicorum doctrina, quam in singulis persequi haud Super
Vacaneum videbitur futuro morborum interpreti. 813. Collulosa, commune partium vinculum, EXViSCerum morbis, mutata pers I)iratione et absorh-tione interna, bene multa S patitur allectiones Sympathicas: tumores, oedemata, hydrope S, atque Phl egmone incensa alias vicissim partes male alli- Cit.: cerebrum, Cor, hepar, ventriculum, quod deliria, febris, icterus, vomitus manifestant; Se- taceorum in morbis curandis beneficia ratum fa
8l4. Nervorum sympatheias testantur nervortam parium dolores, aut communis trian et ramorum
eiu S de inve lateris neu ralgiae sympathicae motique doloribus spasmi et convulsiones et deliria et se brea et pallores, tremores, vomitu S, nec non mul
335쪽
Dp MORBORUM RESPECTU SPATII DIVERSITATE. 323 iplex sensus animalis motusque voluntarii in Pas sione hysterica, hypochondriaca, morbo VerminOSO, neu ralgiis intestinorum alienatio. 815. Sympatheias musculorum spasmi tonici, Clonici ex vulnere, dolore, dentitione, partu, Contagio, turbata cutis functione, torporeS, laSSitudines, tremore8, morborum plurimorum Praenuncia signa; febres, vomitus, diarrhoeae, Colicae, ischuriae sympathicae declarant. 816. Mucosi Systematis numerosae assectiones
εympathicae, actiVae, Pa88ivae, nunc motu S Cient m USCulorum: Spa Smos, tu SSes, Vomitu S, di arrhoea', febres, nunc dolores movent, nutio profluvia Con' citant sympathica, nunc catarrho3, laeso Cuti S mu'nere, provocant et Secum in vi Cem, Cum cute, Cum adparatu Aecretorio arcta societate junguntur.
81 T. Membranarum serosarum phlogos es, by dropes sympathici tam aliarum huius systematis partium, quam Vi Scerum vicinorum: Cordis, pulmonum, lienis, intestinorum, uteri morbis dynamicis, organicis Su8citantur. Etiam ex cutis et mucosarum valetudinibus aegrotant, quemadmodum a catarrho oriundae pleuritides, peritonitides, arach-
nitides, hydrothorax, hydroperi cardia, hydrops
818. In membranis fibrosis morbi observantur sympathici utque ex hisce in similes partes aut dissimiles pertinent, cuiusmodi sunt quae laesiones,
336쪽
324 DE MORBORUM RESPECTU SPΑΤII DIVERSITATE. locerationes, distorsiones tendinum aequuntur: COII- Vulsiones, spasmi, dolores, tumores periostei, i Co a mort)i sede remoto. Cartilagines, ossa vix affectionum sympathicarum Sedes: plerumque ex morbis Chronicis systematis fibrosi, perichondrii, perios tet idque organico potissimum Vitio, minus dynamico, aut Sympathico. 819. Artoriarum fabrica et vita Sympathiis re pugnat. Par Venarum ratio eSt. Capillarium vero sympatheia S OS tendunt calore S, Tubore S, Conge Stiones, haemorrhagiae, Secretiones sympathicae ex neu rosi, phlogosi, Phthi Si organorum remotorum, in quibu8 tamen rite aestimandis nervorum in ipsa eiu acitas computetur.
820. Reliqui morbi sympathici organorum Similis fabricae, muneris, adparatus partim his ipsis conditionibus nituntur, partim a nerviS in ea manant. Antagonistici morbi in telis, organis, iisque quae Secernunt partibus, poti8Simum increscente
aut decrescente Vitae Conformatrici S munere Secretionibusque auctis, minutis cernuntur, tum Phlogosi, neu rosi, Spasmo partiumque externarum Cis iisque et internarum Viscerumque aut languente aut vigente Vita. Restant morbi, qui Vocantur habituales, quos a sympatheia acquisita, adsociatione, ConSUeludine repetunt, quorum interpretatio ex iis,
quae supra dicta sunt IIo ) habetur.
821. Haec ad morbos sporadicos. Ordine S-
337쪽
DE MORBORUM RESPECTU SPATII DIVERSITATE. 325quuntur pandemii dive populares, quorum alii endemii, Vernaculi ex locorum natura et climate, alii epidemit, Vulgares ab anni tempestatibus et
caussis communibus manife8ti S, occultis, nec Semper agentibus. Horum genus non certis regionibus circumscriptum subinde longe lateque dominatur rursusque evanescit Vel rediturum, vel in perpetuum abiturum exsilium, novis eXortis pulsum. Itaque pandemii ex communi caussa oriuntur;
vel singularibus addicti regionibus, hi endemii plus
minus perpetui, Vel ex communi quadam Sed incon-εueta cau8sa profluunt, nec nisi ad tempu8 Sese eX-εerunt, epidemii dicti. Ad utrosque Seminium re quiritur commune populare: haec ConStitutio en-demica, epidemica. Illa Stabilis regionum situ, IOCorum natura, alimentis, aere, climate gignitur; haec temporis conditione inducta variabilis, nihilominus tamen vel plurium annorum e St, Stationaria, Vel anni tempestates SeCUtδ, annua, quae
jam nervosa magis, jam phlogistica , jam gastrica,
Communem creat morborum Characterem, genium Vocant, Cuius observatio prima e88 e medicorum
artem facientium cura debet. 822. Morbus epidem ius ut unus duntaxat et Aimplex morbus spectandu8, Singulari decursu, stadiis, natura insignis. Nascitur, Cre8Cit, decreScit, desinit singulorum morborum ad in Star, nunc uno impetu invadens, nunc remittens paullisper,
338쪽
326 DE MORBORIIM RESPECTU SP,TII DIVERSITATRintermittens, recurrens, Cito aut pedetentim ortus, auctu S, eX8tinctu S, tantaque Saepenumero tyrannia de saeviens, ut Universos morbos Suae potestati subjiciat ipsique prospere Valentes epidemiae reg-Dantis Vim experiantur. Caeterum neque omne8 epidem ii contagiosi, neque omnes contagiosi epidemii. Caussas quod attinet, non ex aeris vitio aut avni temporibus proficisci cunctos, Vero est simile, Sed plures altius reconditos ex universa natura atque populorum et generis humani vita manare. Pra Cipue Vero Terum externarum conditio, Statu S Teipublicae, mores civium, cultus, belli pacisque vicissitudines, calamitates publicae, voluptates et quidquid hominum animos erigit, enervat, graViter movet ac populorum vitam mutat, morbos PO PUlares prOVOcare, alere, Vel etiam permutare pote St.
323. Atque his conditionibus populares morbosin 3igniter mutari, eXSulare, eXStingui penitus, novos inauditosque hactenuS caput extollere, m3g-Dam hominum Stragem edere, rur8u8que perire rei epidemicae historia testatur, quae Cum gentium, generis humani, litterarum et artium, rerum politicarum, ipsius historia humanitatis arcte cohaeret.
824. Multipl ex deniquo est endemiorum atque epidemiorum morborum connubium, ad simitas imperiique communio, quo fit, ut jam epidem ius
339쪽
DE MORBORUM RESPECTU SPATII DIVERSΙΤ1TE. 327 morbus epide micae constitutioni morboque populari regnanti subjiciatur, jam epidemicu8 locorum natura atque endemica constitutione mutetur, jam mixtum ex utrisque existat genu S, quod tum epi-demicorum, tum endemiCorum, eX quorum Connubio provenit, prae Se ferat naturam et moreS. Sic crescit morborum numerus, qui quominu S iu- sinitus evadat, naturae legibus Cautum eSt.
825. Superest morborum indoles atque eventus, quorum altera alterum parat. Illa complectitur morborum ingenia, more8. Itaque ex Symplomatum magnitudine, gravitate, inter se convenientia, discrepantia magnus, parvus, benignus, malignus, Tegularis, a nomalu S, activus, passivus indolis re-8pectu morbus dicitur. 826. Magnus vocatur, qui plura et gravia symptomata habet, nec tamen Semper periculosa; par-Vus, qui pauca et levia. Discrepantiam monstrat
827. Benignus et malignus virium vitalium ratione ac significatione discernuntur. Illius salutarem indolem virtutis vitalis libere renitentia in
340쪽
328 DIFFERENTIAE MORBORUM AB INDOLE.
pulsu, reliquis vitae motibus indicia, sympto malum candor declarant, huius principio lenis et ad sp
ciem mitis suspiCionem movent actionum vitalium languor atque adynamia, neque organorum infirmitati, neque Virium oppressioni, neque earundem desectui tribuenda, sed quam venenata potentia vitae inimica induxisse videtur. Haec vera mali
lignitatis notio, quam morbis Virulentis, Contagio Sis, pestilentibus, nervosis, putridis propriam, sibi
ignorantiae a Sylum paraverunt medenteS ac Saepe prava medicatione intulisse visi sunt. 828. Allinis benigno malignoque regulariS, CX-quisitus et anomulus, ille Symplomatum Convenientia conspicuus, hic a decursu, typo, forma Tegulari devertens symptomatum di Screpantia notabilis, quapropter ingeniose ista S anomalias moris hos morborum nonnulli et habuerunt et dixerunt. 829. Morbi passivi et activi ratione Virium renitentium denominantur, quae cordi S potissimum et va Sorum motibus Se manifestant, ut ideo morbi acuti inflammatorii, febriles activorum, chronici,adynamici, febre eXpertes PasSivorum Cen Su comprehendantur, nec probanda Sit inventa a recentioribus inflammationum activarum et passivarum distinctio ac denominatio.