장음표시 사용
91쪽
Xylographici operis, quos ex Costeriana ossicina prodiisse crediderat, Scriverius collegit, qui deinceps in Curiam . puesicam virlemensem tranuerunt; quod notae & obseLvationα libris illis, manu ejus adscriptae, demonstrant. oti petis, Petro Seriverio Petrum Bertium adjungo, Creographum sillustrem, qui a d Batavos diu docuit, & opeculum bum. Sal
var. Gum .Scriverio examinanS, cum eodem de repographiae, inventione sermonem iniviti BERT Ius si de libro hoc ita cisserit: Attentius consideranti facile apparuit non coti. lectas fuisse Eteras singulas digestasque in vocem, voces is in versum, versus plureS in paginam, sed singulas paguitas singulis tabellis ligneis expressias fuisse, imaginibus
is literisque exstantibus atque prominentibus, sicut sigillis. & ectypis solent imprimi notae rerum materiae molliori, si & ut ex libris ad nos e Sina advectis apparet Sinenses L- hros sitos adornare, quae res ut adfinitatem aliquam cumis arte typographica hodierna habet, ita multum adhuc ais pectetiione artis Icmota est. Nec negabunt Moguntini, is quin ea saltem laus Haclemensibus nostris debeatur. , mis autem non videt, facilius fuisse ingeniosis hominiis bus & ad res praeclaras inveniendas natis ex tali rudiis mento progredi ulterius, S ad conceptam animo perse is monem superatis impedimentis eniti. V
V De primitiis typogra Harlemensibus vid. UFFEN BACH
in ScHELMORNII Amoenis. liter. T. IX. p. 97 . sqq. Dona uin Curia sua servare deberet Harlemum. Sed de eo, ut de lubro a se non viso, bcriverius lociuitur. Nec ullibi mihi umquam Donati exeiriptum: nec ma ITTA IRI O, ScHWA EIo, aliisque multiς unimain occurriti
92쪽
Cum Bertio consentit R U T G E R s I U s, γγ de S quo. Ex assis. que Bataviae, scribens: Aliter rudimenta artis inchoata is sunti Nam non ex discretis & sim laribus tyris, interis se junctis, ut hodie fit, coeptum est imprimi,. sed in p' .i si gellis ligneis, uuihus literae incise erant, qui modus,, primus excudendi in nostra Hollandia HarIemi inventus is fulti V Boxii ORNius denique in Dissertatione sua comtra Mallini rotium r ait: Alia Costeri fuere rudimenta. si lignei typi & tabellae inci . Atque iis libros primus oviis pressiti V Nata scilicet Mallinicrotio , qui Scriverium non recte intellexerat, occasio, ut Moguntiae chusam comtra Haclemenses defendereti Scriverius de forem conatra Massinhrotium in Boxhornio, inveniti . Andabatarum profecto pugna, quum Badavi tabularum' sculptarum , ad libros applicatimam, inventionem Costero, Alallinisotius libros, typis mobilibus compositos, Fausto suo adscriberenti Utraque pars Tapogra, is nomine rem intellexit di- Versiam. O Principes hos Harlemensium cause patronos sectiti sunt Selati M. alii, quos denique a. II o. CHRISTIANUS S E I E I u.s 0ω In Confutat fabula Burdonum par 29α De libri hujus a
o In libro, cujus titulus: Der de Iubedaar M. Hirities s. o.
93쪽
excepiti Decem ille probationes pro HarIcmensibus profert, quibus ea, quae Scriverius protulerat, novo ordine lexi dri, niti Prima & primaria, si Speeuis humanae dam. desii ta, quanti ponderis sit, inferius ostendam. u V Secundum Seigii argumentum, ex R I cII A R D I A T Κ Y N- '' si I. Angli, x qui a. I 664. scripsit, testimonio petitum, Harternensium causim non firmat, sed jugulati Nihil enim nec Athynsius, nec Woodus, ejus exscriptor, de Laurentio Costero; sed Gutenbergio, apud Harlemenses typographiam exercenti, artem dolo ab Anglis surreptarulaita, perscribunti 5 Britannica ergo scrinia Gutenbem gio favent, non lavent Costero. .l 10 Sur etrus pag. 363. . nescio qua fide, plerosque m lii bris typographiae tabellatis, quos Cap. L enarra i , quique nota loci, temporis & artificis carent, non tantum Costero vindicat, sed & chronologicum eorum ordinem pro lubitu disponiti Tentaticines Dinmmis His in Veteris UNovi Te ammilia. I 32. Canticum Canticorum a. I433. ITNm a. 1 34. Donatum a. I 3 s. assignati Costerus dentique, ex SeiZii calculo, a. I438. literas Gas invenit. A. I 39. Specillum Sahatiouu lingua Batavica edidit. Tum vero G tenbersi una, Costeri fama permotum, Hariemi primum com-laruisse Censet artemque edoctum utensilia furto abstulisseisitem, & pertulisse Moguntiam ; quod furtum JuNIug. . Fausto adscribit; uti supra g. I. retulimus. De furto, cujus
i tulerit, vide Cap. DL Chronologiam suam SeiZius , sine oraculi cujusdam monitu, definire non potuiti cri The Ore E and G Irra os Pristin London Iss MOLMA I TTAI RE Amales umeri Tom. L pag. aT-
94쪽
CHRONICON COLON I ENfE, a. I 499. impressum, &MARI ANGELUS ACCURSIus, 4 quorum testimonia tertium & quartum Seirii armamentum componunt. testes quidem sunt, Donatum apud Batavos prodiisse in lucem.
Sed iidem hi testes set aperte declarant, de libro, ex tabulis expres , se loqui: unde nata Moguntinis occasio, ut mobilibus literis suos libros imprimerenti
JUNII, GUI cc IARDINI, ZURENII O &CooRN-Qpintum, NERTII testimonia, quae sequentibus quatuor argu-I ' mentiS proferuntur , reputanaei pro uno ; quod omneSJunium bona fide secuti sunt, oui relationem sibi factam non recte interpretatus est, uti iupra ostendi.
Ex Caroli V. Imp. aetate scriptor, qui ad marginem Donati
notavit, Faustum artem imprimendi quidem 3Ioguntiae e cogitasse, sed excitatum & monitum Hollandiae Donvio, qui tabellis insculptus. Accursi verba Sc RIvER Ius profert 'pag. o. Ipsum vero Donati exemplum Aldus Manutius j nior ostendit Angelo Rocchae a Camerino. qui haec annotat in s eis. Bibliotheca Vaticanae pag. 4 . non auci ris, sed libri est titulus : Institutio Grammatices, quae a C stero Harlemi circa a. IMO. edita, primum artis typographucae specimen creditur. BEuo MEN Incuria la Vpographia FQ. Donatus pro puerulis primus quoque liber Romae mmressus memoratur. O R L A N D I Orii de sampa pQ. 68. O cu RENIus, Harimensis Consul. a. 1 9 I. decessit. Di logum hic IIS. reliquit, in quo patriae suae inventionem artis aescribiti Sed mutilas & imperfectus est labor. ScRIvERII
M Coo RNHERT ius, HarIemensis typographus, In Dedic tione inciorum Ciceranis ad Consules & Senatum Imrieme, sem, laudem hanc quoque patriae adscribit.
95쪽
Xonum. N R T A LI S Vero C o M E S, qui testis nonus producitur, Costerum, ut Aucynlius, silentio preterit, solique Gutember o inhaereti Hunc autem a. I 43. Harlemi artem e cilitasse scribit, o ejusque mortui semulum eam perem lisse Moguntiain, ubi fuerit perfecta. Scriptor hic ex tur-hidis. quoque sontibus sua hausiti Gutenbergius tunc temporis vixit Argentorati, ut meumenta nostra testantur, primitiis typographiae intentus. Decimum. Promiscuorum denique seculi XVII. scri orum consem sus decimum Seirii argumentum est. Testimonia e rum quantum in re, ducentos ante annos gesta, valeant, Lector, me tacente, intelligiti
Epimis. Qualiscunque horum argumentorum sit indoles, Sebrius ea ex Scriverio hausit, qui eadem conquisiverat undique, Upographiam tabellarem ut vindicaret Hulcmo; uam ei intro A lubentes concedimus. Iunioribus autem, atavis assentire non positamus, qui typographiae versatilis inventionem Hartemo attribuunt; quod nec Scriverius, nec Scriverit propugnator Bo omius, nec BertiuS, nec Rutgersius facere ausi sunt, qui principes tamen in omni hoc argumento extitere scriptores. QS. 8.
ἐπ Xylographica ergo verae typographiae praeludia Costero
o temp. L. XXIV. par edit. Mora. M, ALBERTusFABILI cIus in Biblio raphia anti aria cap. a I. pag 63O. tabularem quoque typographiam Batavis concedit, versatilem negat. Disiti od by Coosl
96쪽
non denego, quod nempe Xylographiam ad impressionem Iibrorum adaptaverit propius , quodque Donaim aliique libri, tabellis impresu, ex officina ejus prodieriti Ρrumum autem typographiae tabellaris inventorem non diam
Nec Speculum humanae Lamationu, quod tam sollicite Harulemenses cultodiunt, ej in clallem hanc referendam existimo; contra quam Sc RIvERIUS, BERTIUS, LEIB-
auctoritate eorum inductus, aliUando statueram. li) LLber est enim ex Costeriana & Gutenbergica typographia compositus. Scilicet ab eo tempore, quo scripseram, pli in hujus libri exempla, in Bibliotheca Sorbonica, B e na & apud Coelestinos Lutetiae inspexi, ae post repetitum identidem examen inveni, eum e se op- mixti. Superior paginarum pars icones & verba , literis immobilibus sculpta, repraesentat; inserior autem, quae rhytmos Latianos sculptis mobilibus exprimit , genuinae Upog hiae o Exempla & Latini, & Batavici idiomatis sim: Forma libri
est folii minoris. Folia in adversa tantum parte impressa, adeoque non opistographa, ita ut duo glutino potuerint conis jungi. Foliorum numerus in exemplaribus inter & 6I. variat, quod in libris, ubi nec numeri paginarum, nec custodes, nec signaturae, quas vocant, facile evenit. f) In libro inedito, cui titi ars LPlanarius. Vid. supra pag. a. non fae . D Ussentachius, qui Harimensia exempla non semel inspexerat, de Speculo hoc iust in Sc HELMORNII smamitat Later. tom. IX. pQ. 969. 97s. Quae Μ Isso mus in Immerar. tom. I. Eris. a. resere, ficulnea sunt. O In Programmare a. 17 o. quoad lacularem typographiae inventae memoriam, Argentorati celebratam, Auditores invutavLDisiti od by Coosl
97쪽
porum arte Lutetiae excellens, ligneas mobiles literas
Nihil pro. Quodsi ergo annus I 428. quem Speculo scRIvER Ius ri adimat, certis notis cons et, versatilis typographiae inventio deberetur Hartemo. Verum enimvero calculi, quem Speculo Cosmiano Scrivm rius assingit, fundamentum Granico RABEI Jos ΕΡΗ o innititur; qui ad a. I 428. obserVat, primigenium typogr phiae partum se vidisse Venetiis. at libri ipsius reticet nomen. Scriverius hinc ita concludit: Veneti & Mogum is tini librum hunc sibi vindicare non audent, quod ars itiis lis tum adhuc incognita; necessario itaque liber vindiis candus Hartemo. V Haec ratio est epochae, quam in m numentis & memorialibus nummis , Scriverio ptaeeunte; i. o sumi typogr. tom L pag. IL M Ddex nomus librori pag. 22. ι Dissert. Me . pM. 29 m CHEvi LLIER ius in libro frigine de imprimeris de Paris M. Specudum ex tabulis ligneis , i soliatim incisis. expresistum fuisse scripsiti At par 282. in alterum tremum projus, literas mobiles filias ei attribuit, quum inaeq-tas literarum sculptas aperte sat indiceti Idem iacit SEietius in Derde Iaedaar par II a. M SEIgius Speculo, Batavica lima scripto, editionis primae annum I 439, secundae a. I 43, heculo Latino a. I- , n scio quibus indiciis, confidenter assignat. Q Lain ecrans tu. 97. Disiti od by Cooslu
98쪽
Ηarlemenses fixerunt; quae certe anachronismo laborat, atque Junii, primarii in argumento hoc auctoris, conti riatur sententiae, qui artis inventionem anno I 7. assicti Quodsi & ceterorum, quos cultodit, librorum eXella ab eo tempore, quo ex prelo prodierunt, in sua Curia ervasset Harlemum, reique firmandae documenta condidis- et, chronologia ejus typographica staret talo firmiore. Atervandis illis lunius, atque praesertim Scriverius, Occ ionem dederunt; quorum posterior ducentis post Cost rum annis Vixit, a. HIs 3. vita defunctus. Primis hujus Speculi editionibus nulla los, temporis aut artificis, suta juncta est nota. At Batavici idiomatis exemplum , ex iiDdem iconibus expressum, Vel narius typographuS R. 1483.
Culemburgi edidit, ut illustris MEERMANNUs, ejus pOL sessor , me docet. Cur non eidem Veldenario Latinam quoque ejusdem libri editionem tribuamus; qui & alium hujus indolis librum, Fasticulum temporum, cum iconibuS, ligno insculptis, Lovanii Latine a. I 474. Ultrajecti BatavLce R. I 8o. produxiti )
Non opus est ergo, ut cum MALLI NKROTIO q nclusio. qixaeram : Unde tandem Harlemenses scire possint, Lau-- rentii sui, & non alterius illud opus esse. Quibus argiis mentis, indiciis, conjecturis, quae aliquid fidei meream is tur, nobis probabunt & persuadebunt, illud lipsum Θ is culum hodierna typogra ia prius & antiquius esseῖ 'Nec cum ScΗπARZIo r) dicam: Nescio an rebus
99쪽
is suis satis consulant Harlemenses, quod ejusmodi tabulas .is antiquas, in quibus tamen nec vola nec vultigium delia is xnati temporis, loci aut artificis invenitur, colligant, ,, & tanquam Collerianos ostendant Satius essetis ex Arcmvo declarare, quando & unde istiusmodi reliquiae si librariae comparari coeperint Nos potius lubentes Harlemensibus id omne concedimus, quod praecipui ejus vindices eidem attribu L Scri- verius, lauream nectens COltero, non nisi tabellarem ei literarum fixarum typographiam adscribiti Laudandum ergo Colteri ingenium, quod tabellas adaptaverit ad lammam librorum, adeo'ue ad typographiam Gutenhergicam quam proxime accelleriti Harlemenses laudandi, quost civis sui, hominis solertis, memoriam monumentiS hon
. o Monumenta haec omnia exhibet S E I E I u s in libro allegato Sc RIVERIus poetico servore de Costero canit: D injugure Cirtim trunc, dismulare Demn est. Η EGENITIus in Bis rario Friminosivindico, par 44. ,
100쪽
OSITIS Gutenbergit, quae Argentinae &. Seoundum 2 M0guntiae ad annum usque I ss. expertuSefueae superest, ut & in tredecim reliquos vi '' 'o tae ejus annos inquiramus. Primum ejuS AN gentinense iter S A L M u T H U s, ι M A L L I N-RROTIus, Q FAUSTUS ASCHA FFENBURGENSIS, α post litem ejus cum Fausto, adeoque post a. I G. conuituunt; tynographiam tum temporis demum ab eo Argentoratum allatam, pluresqfuisse, arbitrati. ue per annos ibi exercitam Scilicet Argentinensem Gutenbergii periodum ex Vita ejus cum expungere non possient, quinque eam lustris serius, quam par erat, posuerunt; post illud nempe tempus, quo typographia Moguntiae a Fausto exercita; ut deterior neret Argentinensium causa, &verisimilius furtum, quod Gutenbergio aiungunti Hunc enim a Fausto postquam didicisset artem, Argentinam profectum esse volunt, ut eam ibi exerceret occulte , antequam eX urbe Moguntia evolaret in orbem. Ita famae de typographia, Argentorati reperta, causam invenisse se tandem
MALLINRROTIus I) credidit; vestigia Salmuthi fecitus; qui fiano probando Helmaspergerianum Instrumem