장음표시 사용
31쪽
nam si sine eius consensu non poterat damnum insertit tenetur in solidum: secus si quilibet sine alio: uel plures sine illo fecissent: tune enim tenet' solum de damno: st ipse dedit uel ei' causa datum est in
palpo.Si adulando laudauit aliquem raptorem: quasi strenuum: de ex noc induxit eum ad faciendum rapinam: tenetur ut supra. Re cursus si receptauit fures &. raptores: ct tuetur eos: uel etiam rem
raptam: quum queritur dolose occulta: tenetur insolidum tela: et iasi nil perueit ad eum. Participans: si participauit aliquid de rapina: uel furto consumendo in uustu: & uestitu: seu alias dono recepit: te netur restituere: si uero huiusmodi re scieter:& ob sui utilitate emit: mortaliter peccauit:& restituere tenetur: nec potest retiner precisi: debet pro ea uenditori .Mutus: si uidit furtum fieri: & dolose ta cuit: uel icit ubi res est abscondita: & non reuellat: ut infra peccatridem si potuit obsistere:& non fecit: uel sciens rem raptam non indicauit: quum interrogaretur Nam his tribus casibus ultimis & mu tus: qui dolose tacet: quum posset impedire: & non obstans: quum pol Iet obsistere. dc non manifestans: quum interrogatur in iudiciorti obstan do: uel ueritatem dicendo: non imminet periculum sui sta tuS. uel Pprie persone: tenetur quilibet satisfacere: te siue talis se officialis:siue priuata persona extra iudiciu uero: idem dico:quoad officialem. Si habuit seu accepit rem alterius quoquo modo. contra illius meram uoluntatem: siue per metum: sue importunitatem: de huiusmodi: tenetur reLituere: si habuit aIi quida personis:que non poterant alienare: ut a pupillo: a filiosamilias non habete peculium castrense: uel quasi: a muliere non habete bona propria: a clerico religioso:& huiusmodi: tenetur rectituere eis: ad quos rei habite dominium: uel adminiuratio pertinebat: secundum comunem theologorum opinionem. in damnificatione rerum extetiorum.
Θ I aliquem damnificauit: non soluendo in termino: od tenebatur: nam ratione more tenetqr ad omne damnum&in te
rege: si pro usuris sibi solutis debitornotabiliter damnificatus c:&damna passus ex solutione usurarum puta: quia oportuit ei m ab alio ad usuram accipere: tenetur usurarius ultra relatationem usust
32쪽
rarum ad omnia damna: que debitor propter illam solutionempe
tulit: si electus fuit aliquando a comunitate: ut prestantiam: uel collectam: aut aliquod onus iusium imponeret unicui in secundum tu crum:& quantitatem censuS: dc ex certa scientia plus alicui impo/suit: quam debuit: ut illi noceat uel ut alium allevet: minus debito imposuit: peccauit mortaliter: & tenetur lesis de omnibus damnis inde secutis: idem dico de discussoribus &extimatoribus bonorum& patrimoniorum aliorum: qui dolo odio: uel inuidia: plus uel min' extimauit:& damnificauit: nam tales peccat: & reflituere tenetur:
Idem de messoribus agri: edificii: frumenti: uel uini: & huiusmodi: si dolo uel lata culpa inique metiantur:& generaliter ubicunt: sis dolose uel inique facit ad id: quod assumptus est: a iudice uel a partibus: ut quum notarius assumptus ad computati m litrerarum: uel medicus perperam refert de qualitate uulnerum: de huiusmodi: natenentur restituere.Si impedivit fructus prouenturos alicuius agri uel uinee arbores & semina effodiendo: aut eradicando uel alias deuastando: tenetur ad quantum extimantur fructus in dubio ualitu ri. Si officium: uel beneficium: st quis iam consecutus erat:& pos sidebat iniuste procurauit sibi auferri: tenetur ad omne damnum &ad restituti mequalem. Si impedivit aliquem a consecutione ali cuius officii: beneficii: ecclesie: aut cuiuscunt muneris . puta quum aliquis uolebat alicui: aliquid legare: uel doare: & impedivit ne hoe seret: si fecit animo damnificandi illum: licet non teneatur restituere: tantum quantum illi ualeret beneficium: eo ς, non equalis ualoris habere bonam in actu:& esse prope habere: tenetur tamen ad
interesse ipsi damnificato ad arbitrium boni uiri. Si uero hoc fecit ut utilitati sue: uel amici eius magis prouideret: u illi: n5 tenetur ad aliquid:quia nulli erat ius quesitum: cuilibet ne licet potius procul rare sibi & amicis suis aliquid dari uel legari: quam aliis precipue: quum indiget: si quoquo modo abstulit sacrum de sacro: ut calices:
de paramenta de ecclesia: aut rem sacram de loco no sacro: aut rem non sacram de loco sacro: sacrilegium comisit:& restituere tenetur. De damnificatione corporum: que quadrupliciter contingere pola scilicet perocessionem: per mutilationem: per uulnerationem: aut uerberationem:per incarcerationem: aut uiolentam detentionem:
teusic interrogari: si occiditatique: hominem liberum qnum lu
33쪽
herum corpus non recipiat extimatio : & damnum illatum stoeonissione fiet extimatio interesse etiam extrinseci: & sic homici
da tenebitur ad mercedes medicorum:& alias expensas in curatio ne factas: tenebitur etiam alere filios:aut propinquos:& pauperes: quos operibus manuum suarum occisus sustentabat: uel aliter sub ueniebat: si uero occisus erat seruus: idem dicendum: ut fiat extimatio secundum ualorem serui.Si damnificauit aliquem muti domanum: uel pedem 'debet correspondere pena non solum ad expensas medicoru n in curatione illius: sed etiam . ad satisnctionem damnu& impediti lucri pro toto tempore: quo usurus erat illo mebro: quo abscillus ei &habeaturcosideratio ad artificium seu exercitium hominis mutillatir tenetur etiam truncator diues alere a se trunca tum: no tamen fiet extimatio cicatricum: nec corporis deformitas.
Si damnificauitaliquem uulnerando: tenetur ad expensas medico rum: ut supra: idem si iniuste incarcerando tenetur ad satisfactione iniuriarum: iudicio sapientis:& ultra hoc tenetur percussor seu in iurie illator pala occisi orare elemosinas facere:&aliquam peregrinatione assumere: in quantum potest δc a ceteris percussis: seu laespro iniuria ueniam petere: & sibi eos reconciliare.
De damno spirituali morum. TNbonis naturalibus animemeemo pol quis directe alium
damnificare: sed bene indilecte dupliciter uel in acquisitis uirtutibus: ique per uitia corrumpuntur: uel in acquiredis: quarum aei sstio multipliciter impedit .Linducendo re cando: scadalizado τ& seducedor & ideo hoc ordine procedat interrogadoc si induxit aliquem ad peccatum: suadendo:consulando uel precipiendo: hoc eumortale:& fuit casio mitionis illius iuxta illud Auguilini. Si fra tri tuo male persuades: odis.l. illum: quo ad animam ideo tenet restituere damnum modo sibi possibili induc&o eum efficaciter ad penitentiam:& uirtuosos mores uerbis orationibus & huiusmodi: Si reuocauit aliquem a meliori bono puta: a religione quia si retra/xit aliquem iam professum tenetur agere: ut reuertatur ad religio nem:&s nolit: redire tenetur alium eque idoneum religioni procu
rare:&ilia intelligo: quando retraxit ipsum intentione damnisi
34쪽
eandi religio : secus antem si intensione nillitas proprie: sue sp irituali siue temporali consulendi:non suggeres aliquid falsumnee in fraudem: quia tunc no tenetur ad aliquid religioni: sed personer quam retraxit: ut in bonis persuasionibus: & aliis bonis spirituali/bus:s autem: quis auerteret aliquem a religionis ingressu: non sim pliciter: sed ab ea ubi uiuitur dissolute: in nullo tenetur.Si aliquem damnificauit:ci ex lo suo malo scandalum prebedo risicut faciunt
plures pompis lasciviis:& malis moribus subditos suos & quicunq;
alii publice peccantes: tales. n.grauiter peccant precipue: quum credunt alios in diuersa uitia propter eorum malum emplum ruere: de
tenens' satis acere publice bonis ex iis & moribus quantum pos sunt.No tame .ppter hoc tenentur ad aliquam publica penitatam. Preceptum octauum de prohibitione falsi tesimonii.
oc precepto prohibetur generaliter omne mendacium : perflniciosum: iocosum: siue officiosum ex libidine mortali dictu de quo dicitur:os quod mentitur occidit animam : mendacium uero officiosum:& iocosum ex libidine ueniali dictum non prohibetur: scut nec in aliis preceptis prohibetur culpa uenialis: nullo tame in su mentiendum est quia difficile es scire: an procedat a radice mortalis libidinis: uel uenialis: poterunt se ergo fieri interrogationes. Si dixit falsum testimonium contra alique in iudicio: mortaliter pecrauit: de ultra tenetur te de omni damno. idem si certum asseruit illud: de quo dubitauit:& est perinrus in utrocu casu cnon tamen te netur significare se falsum dixisse propter periculum. Si extra iu/dicium dixi mendacium pernitiosum contra honorem dei: uerita tem fidei: uel in damnum notabile proximi: spirituale: uel temporale: puta dixit semicati m non esse peccatum: usuram:& huiusmodi: seu negauit: alius debet alteri dare: Ac ipse nouit: peccauit mortaliter.Si in iudicio interrogatusa iudice suo iuridice medarium di xit:seu ueritatem tacuit mortale est: si in predicatione studiose mentitus est:mortale estis scienter in consessione medarium dixit mortale est. scilicet de necessario confitendis: s testimonium tulit pro peemia:mortaliter pectauit & tenetur es restituet: qui dediti nisi des
diniad corrumpendum: t tamen accipere inter Se: ut si perdit
35쪽
operam propterhoc: si assiduitate:& mala consuetudine mentiatur etiam iocose: mortale uidetur. De detractione consequeter potanthe fieri interrogationcs.Si imposuit alteri falso aliquod crimen uerbo: catilena: uel libello famoso: per se: uel per alium: mortaliter pec cauit:& tenetur ad restitutionem fame: declarando illis: cora quies detraxit se falsum dixisse:nisi ex hoc infamatus magis inmaretur: uel immineret ei ingens periculum uite uel aliquod magnum incon ueniens sequeretur. Si crime alterius uerum: sed occultum manife/siauit: mortaliter peccauit:& tenetur ei ad rectituti m fame:inquatum potest sine periculo: nisi illud crimen prius occultum postea pallam uiam fuerit publicatum.Si crimen alterius occultum manifestauit: non intentione ditamandi: uel alias nocendi: sed de quadam leuitate: uel loquacitate: non inclat' mortale nisi:per accidens ex illa manifestatione sequeretur eius infamatio: ut quia audientes scandalizati sunt.Si ad peccatum alterius: quod narrauit: addidit alio notabile ultra peccatum .imetur ad restitutionem fame: si illiid importat infamia.Si narrauit crimen alterius coram aliis: no expresse afferendo: nectaqui certum dicendo: sed ut audiuit: si intentione ladendino excusatur a mortali: Si accusatus in iudicio de crimine: quod comisit: sed occulto negauit se illud comisisse &sic indirecte emne imposuit accusatori ostendens:eum in hoc mendacem: non tenetur
retractare negationem suam: tenetur tamen restituere famamac cusanti dicens non intellexit ueritatem: Si acetisiure rni rem uel
denunciauit prelato crimen ii j alterius non zelo iusticie: sed odio peccauit mortaliter. Si bona facta ab aliis. dixit facta mala intelio ne propter odium:peccauit mortialiter: idem si tacet ea odii causa: quum sit necetarium dicere ad liberandum proximum: & hoc ue rum presertim in foro conscienti: Si cum delectatione abh resistetia audiuit detractores uel induxit eos ad detrahendum ypter odia eius: cui detrahitur: non minus peccat. qtaractrahens:si uero peccatum ei non placuit: sed ex timore: uel negligentiar& huiusmodi:no contradixit: tantum ueniale uideturi nisi ei:ex officio incumbat. Nonum sic tum de no concupiscendo uxorem proximi.
Doridum:quod:quamuis peccatum uoluntatis&operis una peccatum sint in radice.Cin libidine de intentione:duo tame
36쪽
sunt in effectu deordinationis: ideo sicut sexto pcepto decalogi p/hibetur actus extetior mechie: ita hoc prohibetur actus interior cocupiscentie pro ut est in c6sensu rationis: non autem Putes in primo motu.s.sutaeitione: uel delectatim: prolithetur simpliciter: sed secundum quid: potest ergo sic interrogari . Si concupiuit aliquata comittere aliquod peccatum carnale cum muliere aliena: nam si deliberate:& cum consensu rationis ad hoc consensit. peccauit mortaliter: etiam si nullus effectus secutus sit: idem si concupiuit pecca recum masculo: dicitur.n .Qui uiderit muliere ad cocupiscendum eam: iam mechatus e eam icorde suo: & qa ut inquit ambrosius intentio operi nomen imponit: sequituri qualis est concupiscetia: talis sit spes peccati: exempli gratia: sic6cupiuit solutam: uirginem: stuprum est. si coniugatam: adulteriunt si monialem sacrilegium: si consanguineam: incestum: propterea de singulis huiusmodi concu/piscentiisdeliberate: & cum consensu rationis factis: oportet specifice confiteri: cum debitis circunstantiis: Nam totiens peccauit mor taliter quotiens concupiuit factis aliquibus interuallis: sed si uersei continue in talibus desideriis per spatium teporis:etit solum unum
peccatum mortale: sed tanto grauius quanto diutius meo perseue
rati idem si mutat cogitati m de una persona ad aliam uel de una specie ad aliam speciem cum eadem persona semper peccat de nouo
mortaliter: unde si centum mulieres uideret unam post aliam:&eas singulatim deliberate carnaliter concupisceret: centies mortaliter peccaret: quod si una cogitatione eas appeteret: unum solum peccatum esset: habes in se tot peccatorum deformitatem. Sipresilit cosensum solum in cogitationis carnalis delectatione: licet non intenderet ullo pacto peruenire adactum: peccauit mortaliter sectidum eomuniter theologos: qui expresse asserunt delectationem carnale morosam:esse mortale peccatum. Decimum & ultimum sic tum de non concupiscendorem proximi.
risormiter: ut est dictum in precedenti precepto:ideo sic poterit interrogati: si concupuit deliberate habere non modolicitaerem
37쪽
alienam:& quid:& quomodo:ut habeatur species peccati scipue si est quid notabile: quod desiderauit habere illicite: uel per modum
illicitum: mortale est: & eiusdem speciei peccatum: ut si desiderauit occulte tollere:est furtum: si uiolentcr rapere. rapina ersi rem sacri sacrilegium:& sic de aliis non in tenetur resiluere. Si qnum ali abstulit aliquid alicui: uel damnificauit:in minimo desiderauit tollere: quid magnum: morraliter peccauit: ut scpe contingit: mercatoribus:qui plus se decipere cupiunt:quam actu dccipiant. De uitiis eapitalibus Se eorum speciebus. DRo fundamento notandri g, circa hec uitia potes homo duobus modis corde peccare mortaliter. primo modo quum ad vertenter & deliberate cum cosensu ratiois delectatur cogitare susper eo: quod est peccatum mortale: puta fornicationis: homicidii rapine: urti:&huiusmodi:querens delectati m peccati cogitati. hoc est mortale licet non intendat actu illud comittere & est eiusdespeciei cuius est illud: quod uersatur in mete: secundo modo peceat quis mortaliter: quum cogitando id: quod e mortalis culpet illud appetit actu perpetrare:& si nunqua sequatur effectus: Ni in hoc nosuntas pro facto reputatur: poterunt ergo sic fieri interrogati xde primo Eirca superbiam: que est initium omnis peccati:& habet secadum gregorium quattuor species.Si bonamaturalia: reporalia neIspiritualia: q habet: sibi attribuit: & non a deo habere recognoscites bona ipsa a deo recognoscens meritis suis pricipaliter recepiste exillimauit: si ea bona: que non habuit sibi attribuit uel plus θ habuit. Si reputauit uel reputari appetiuit se ceteris meliorem alios contenens mam in his quattuor speciebus semper est mortale. Si existimauit se dignum honore': uel dignitate: dc mente deliberata appeti nit: ore protulit:seu opere procurauit principaliter propter honoret uel utilitatem temporalem:si appetiuit seu qsiuit ad huiusmodi peruenire: etiam cotra aciendo preceptis dei: si opportuisset: mortale est: si presumes de uirtute sua: & supra uires suas temptauit ea: que non conueniunt eius coditioni: arti: uel scietis quia si hoc fecit cum periculo expresso corporali: seu spirituali sui uel alterius: mortaliter
peccauit.Si alterius facta dubia in malam partem deliberate iudica
38쪽
nit sine uitiis maisellis: mortaliter peccauit: si deliberate iudicauis
de mortali alias uenialiter: si de ueniali: si curiose scrutatus est ea qsunt supra capacitate sua ut de trinitate:predesinatisie:& huiusmodi:quia quandoq; potest csse peccatum propter periculum. Si scienter & pertinaciter contendit aduersus alterum contra ueritatem:&in rebus importantie mortale uidetur. Si ex contemptu non obediluit deo & ceteris superioribus suis spiritualibus & temporalibus in preceptis iustis: que pertinent ad eorum iurisditi m : peccauit mor/taliteri si uillipendit recepta dei beneficia: uel murmuravit de esse seu in eorum contemptum aliquod peccatum comisit: quia morta te est:& peccatum Uratitudinis. Si declinauit uel recessit ab obedietia papet de late.ro ecclesie adheres alicui antipam: scismatico: uel alicui secte reprobate: e mortale & excommunicatio Si fuit nimis pertinax in sententiis suis discrepans a com uni iudicio ceterorum e periculosum:& potest quando I esse mortale quido p ueniale: sed si discordavit ab aliis in his:que ordinantur ad dei honorem: I 11 ximorum utilitatem:prosili male amicitur ad eos: uel ut ostendat pre ceteris se sanientiorem: mortale est: si contempsit vel derisit bo/nos uiros de simplices: uel deo seruire uoletest ut sic eos retraheret: peccauit mortaliter.Si irrisit aliquem intendens ei ex hoc iniuriam eius uillicationem:& notabilem perturbationem: mortaliter peccauitc secus si ex leuitate aut causa ioci.
T Nanis gloria est inordinatus humane laudis appetitust & ex
genere suo est uenialec potest tamen esse mortale dupliciter.Cratione sinis:propter quem laus appetitur:& ratione operis: in quo laus queritur: teritergo sic interrogari:primo si opera sua de ge/nere bonorum: ut ieiunia: ecclesias: & orationes: &huiusniodi: se/cit principaliter ad laudem humanam: uel ppter lucrum: sicut pharises:qui deuorabant domos uiduarum:simulantes longam oratio nem .Si quesiuit gloriam:& laudem ex opere peccati mortalis:pee
cauit mortaliter si hoc egit mente deliberata idem si se laudauit de opere peccati mortalis. Si gloriam quesiuit de opere indiferenti:ut habere diuitiasmel uelles pretiosas: est ueniale: dummodo de se non
39쪽
sint: ita inordinare: st habeant occassonem scandali.Si ita inordinare appetiuit laudem:& gloriam propter causam consequendam :paratus extitit etiam contra dei precepta facere: si mulier usa est uini bus preciosis: & aliis ornatibus ad ostentationem & inanem gloria: mortale est: si adeo in eis oblectata est: ut non curaret propter hoc transgredi mandata dei.uel ecclesie: nec de ruina proximit etiam si sciret eum inde scidalietari: si uero: ut placeat uim suo. uel ne contenetur ab aliis: talibus usa est:de se non uidet mortale. Si simulauit sanctitatem habere per opera exteriora: quum marsit: si fecit hoc ad consequendam laudem humanam ibi constituens finem: uel in te dens aliquid: quod sit contra honorem dei: seu utilitatem proximi'. 'ut disseminare errorem: adipisci id ne ecclesiasticam dignitalcm: decipere proximum: spiritualiter: uel temporaliter: puta ut citius ei dentur elemosine quasi uiro sancto: ut faciunt multiquestuarii in his omnibus:mortaliter peccauit si laudes holum: uel reueretie sibi
exhibite deliberate ei placuerunt:principaliter ad propriam gloria:
TNuidia ex superbia oritur:& est odium felicitatis aliene: seu
tristicia de alienis bonis:& ex suo genere est peccatum mortale ἡ quia directe cotrariat charitati que non emulatur potest in esse ueniale: quum consistit in primo motu abis rationis consensu: &habet secundum gregorium filias: odium: exultationem in aduer
sis: tristitiam in prosperis: Susurrationem:& detractionem: pol aes i& blas emia: poterunt ergo sic fieri inteiragati&s: si ividet alicui: puta prelatus de maiori prelatione& dignitate officialis extilenti idigniori & meliori officio: Doctor doctori de maiori scientia: uel cocursu: scholaris alteri scolari de acutiori ingenio: Mercator merca totide maiori lucro. Ciuis ciui de maiori honore:& auctoritate: Artifex artifici de maiori concursu:lucro:& huiusmodi: Mulier mulieri de marito:pulchritudine:filiis & ornamentis: in his Oibus si adest
consensus rationis: est mortale quia contra charitate pximi: quum
doleat de tius bono: si G doleret de bono temporali alteri': quia ui det illud redundate in detrimentum anime suci talis dolor non ea
40쪽
pectarum: li odit deum: quia stagellantidiunt vel impediuli mala
desideria eius: uel quia prohibuit peccata carnalia: & huiusmodi emortale est. Si odit proximum optans ei aliquid notabile malum mente deliberata mortale est: sue malum sit spirituale: corporale ruet temporale:Si uero malum ei optauitmo ut malum: sed propter bonum eius: puta infirmitatem: Ac huiusmodi: ut efficiat bon' hoe non est odium: si odit unum: vel plures: & quanto tempore in odio perseuerauit: Nam quotiens odium meriti eius de inimici occurrit ede ipse nouo consensu rationis in illud consensit: totiens mortaliter peccauit: non tamen debet petere ueniam ab illo: quem odit: si odi/um secretum fuit: si exultauit animo deliberato de malo: damnor seu de quavis adueclitate proximi ex inuidia:mortale est: si eontis status est ex incidia de bono:& prosperitate proximi: mortale est: saadest consensus rationis: De detractione uide supra precepto octa .uo Si dixit blasphemiam in spiritum sanctum: que nec remittitur hoc seculo nec in futuro quia comittitur ex malicia: habet sex spestri quarum prima est inuitatia fraterne gratie.Secunda impugnaνtiis ueritatis agnite squun quis contradicit uentati fidei: quam nouit.Tertia presumptio de impunitatesqnum quis peccat assidue:& tamen presumit punitionem dei euadere. uarta obstinatio mellis in peccatis comissis Quinta desperatio: quum quis credit deum nolle: uel non posse ei parcere etiam penitentii uel nolle eum seruastre.Sexta in penitentia sitialis quum quis tinniter proponit non prandere in futurum.
De Ira Tm:que oritur ex inuidia:secundum Augudinume Uscisceta
di libido:& ex suo genere est mortale peccatum: ia contriariatur charitati: en5 irritatur nec cogitat malum:&hoc uerum: quando est ex uoluntate deliberata.i.eum tonsensu rationis:& hasthei filiassem secundum Gregorium:Rixam tumorem mentis. contumeliam: clamorem:indignationem:& blasphemiam:de quib' sie interrogari potest: si propter aliqua iniuriam: damnum illatumue nocumentum in se:uel in suos comissum appetiuit deliberate uindi