장음표시 사용
31쪽
Solet tame ex ea in transtyberina regione, quoties pontes reficiuntur,& a citeriore ripa aquae ces.sant,ex necessitate in subsidium publicorum salientium dari. Concipitur ex lacu Alsietino via Claudia miliario xiiii. diuerticulo dextrorsus passuum vi. milium D. Ductus eius enicit longitudine pas.
suuira vigintiduum milium septuagintaduorum: opere arcuato passuum CCCL vi II. Idem Augustus in supplementum Martiae, quoties siccitates agerent,auxilio aliam aquam eiusdem bonitatis opere I subterraneo perduxit usque adMartiae riuum,quae ab inuentore appellatur Augusta. Nascitur ultra fontem Martiae,cuius ductus donec Martiae accedat, essicit passus DCCC. Post hos C. Caesar, qui Tiberio successit, cum parum S publicis usibus, &priuatis voluptatibus vI I .ductus aquarum sufficere viderentur,altero imperii sui anno M. Aquilio Iuliano. P. Nonio Asprenate COSS. anno Vrbis co-ditae D C C x C. duos ductus inchoauit, quod opus Claudius magnificentissime consummauit,dedicauitque Sulla & Tutiano Cos s. anno post urbem ab conditam DCCC sexto Kal. August. Alteri nomen, quod ex fontibus Caerulo & Cursio perducebatur, Claudiae datum, haec bonitate proxima Martiae: Altera,quoniam duae Anienis aquae in urbem 'fluere coeperant,ut facilius appellationibus dignoscerentur, Anio nouus vocari coepit, & quod illas omnes praecesserat prior Anio,cognomen ei vete
ris est adiectum. Claudia concipitur via Subiacensi ad miliarium xxx . diuerticulo sinistrorsus in- 3ptra passias CCC. ex fontibus duobus amplissimis &speciosis,Caeruloque,qui a similitudine appellatus est,
32쪽
est,& Curtio. Accipit & eum fontem qui vocatur Albudinus, latae bonitatis,ut Martiae quoque adiutorio quoties opus est ita sufficiat, ut adiectione sui nihil ex qualitate eius mutet. Augustae sons, quia Martiam sibi susticere apparebat, in Claudiam derivatus est, manente nihilominus praesidiario in Martiam,vt ita demum Claudiam aquam adiuuaret Augusta,si eam ductus Martiae non caperet. Clauto diae ductus habet longitudinem passuum XLVI. multum. Ex eo riuo subterraneo passuum xxxv I . miliuccxxx: opere supra terra passuum X. malium L xxxi rex eo opere arcuato in superiori parte pluribus locis passuum trium milium &'Lxxvi. & prope urbεa v D. miliario substructione riuorum per passiis
Uc Ix: opere arcuato passuum V I. milium ccccxc I.
Anio nouus Subiacensi via ad miliarium Lxo. in suo riuo excipitur ex flumine, quod cum terras cuiatas dircum se habeat soli pinguis, & inde ripas solutiores , etiam sine pluuiarum iniuria limosum &turbulentum fluit ; ideoque a faucibus ductus interposita est piscinia limaria, ubi inter amnem&specum consisteret & liquaretur aqua. Sic quoque quoties imbres superueniunt, turbida peruenit in urbem. Iungitur et riuus Herculaneus, oriens eadem via ad miliarium x L i I I . e regione fontium Claudia trans flume viamque, natura purissimus, sed mixtus gratiam splendoris sui amittit. Ductus Anienis noui esticit passus Lui I r. milia Dcc: ex eo riuo subterraneo passiis XLIX. milia ccc. opere , , supra terram passus i x. milia cccc :& ex eo substructionibus aut opere arcuato superiori parte pluribus locis passus x ii .milia Dccc: & propius urbe a
33쪽
xii. miliario substructione riuorum passus D cIx. Opere arcuato passus vi. millia ccccxc i. Hi sunt a cus altissimi subleuati in quibusdam locis clx. ped. Tot aquaru tam multis necessariis molibus, pyr midas videlicet ociosas coparem,aut caetera ine tia,sed fama celebrata Graecorum opera' No alienum mihi visum est longitudines quoque riuorum cuiusque ductus de per species operum complecti. Nam cum maxima huius ossicii pars in tutela eoru i ost,scire praepositum oportet quae maiora impe
dia exigant. Nostrae quidem solicitudini non suia fecit singula oculis subiec isse, sed sormas quoque
ductuum facere curauimus, ex quibus apparet ubi valles quantaem,ubi flumina traiicerentur,ubi motium lateribus specus appliciti, quantoque maioruassiduamque perterendi ac muniendi hi exigat curam. Hinc illa contingit utilitas,ut rcin statim velut in conspectu habere possimus,& deliberare tanquaassistentes Aquae omnes diuersa in urbe libra pro- 1 oueniunt. Inde fit, ut quaedam altioribus locis serviant,&quaedam ire eniti in eminentiora non posisnt: nam & colles si sint, propter frequentia incendiorum ruderibus cxcreuerui. Quinque enim sunt ductuum altitudines, quaru duae in omnem parte urbis )ttolluntur,sed ex reliquis aliae maiore, aliae leuiore pressura coguntur. Altissimus Anio est nouus,proxima Claudia, tertium locum tenet Iulia, quartum Tepula,dehinc Martia, quae capite etiam Claudiae libram aequat. Sed veteres humiliore directura perduxerunt , siue nondum subtili explo- brata arte librandi,seu quia ex industria infra terram aquas mergebant, ite facile ab hostibus intercipe-
34쪽
ventur, cum fiequentia adhuc contra Italicos bel Ia gererentur. Iam tamen quibusdam locis , sicubi ductus vetustate dilapsus est, omisso circuitu sub terraneo vallis tractus,breuitatis cauta, subflauctio nibus,arcuationibusque traiiciuntur.SeAtum tenet librae locum Anio vetus, similiter sustccturus de aliatioribus locis urbis, sicubi vallium submissarumque regionum conditio exigit,substrum anibus arcuato tionibusque veteres exigentur. Sequitur huius ii bram Virgo, deinde Appia; quae cum ex urbano agro perducerentur,non in tantum altitudinis erigi potuerunt. Omnibus humilior Alsietina est, quae transtiberinae regioni, & maxime subiacentatibus locis seruit. Ex his via Latina,sex intra Vi i. miliariu conten is piscinis excipiuntur, ubi quali res pirante riuorum cursu limum deponunt. Modus quoque earum mensuris ibidem politis initur. Vna autem Iulia, Martia quoque, quae I epula intercepta, sicut supra demonsuauimus, riuoluliae ' accest erat,nuc a pisci na eius de Iuliae modii accipit, ac proprio canali & nomine venit, Sc a piscinis in eosde arcus recipi utur. Sumus iis Est Iuliae,inferior Tepulae,deinde Martiae,quae ad libra coli s V imi natis coniugitur. Intra re eures ad viminale usque porta dei renitit,ubi rursus emergut. Prius tam ε pars Iuliae ad spe vetere excepta, casteli is cc L I I. montis vlibus distunditur. Mart a aut e parte sui post hortos Pallatianos in riuu,q Hvocatur Herculaneus, deiicit se per Coeli u. Ductus ipsius, motis vlibus mihil,so ut inferior, submini linas, initur Lupra porta Capenam . Anio nouus cum Claudia a piscinis in altiores arcus recipiuntur, ita ut superior sit Anio.
35쪽
Finiuntur arcus eorum post hortos Pallantianos, inde in usum urbis fistulis deducuntur . partem tamen sui Claudia prius in arcus, qui Vocatur Neroniani,ad spem veterem transfert. Ii directi perCoelium montem iuxta templum Diui Claudii terminantur. Modum quem acceperunt, arit circa ipsum montem Coelium,aut in palatium Aventinumque& in transtyberinam regionem dimittunt. Anio vetus citra quartum miliarium intra no ' viae qua a Latina in Labicanam itur,arcus traiicit, & ipse piscinam habet. Inde intra secundum miliarium Iopartem dat in specum,qui vocatur Octavianus, Mperuenit in regionem viae nouae ad hortos Asinianos , Vnde per illum tractum distribuitur. Rectus vero ductu s secundum spem veterem veniens,intra portam Exquilinam in altus rivos per urbem deducitur. Nec Virgo,nec Appia, nec Allietina conceptelas,id est piscinas,habent. Arcus Virginis initiuhabent sub hortis Lucullianis, finiuntur in campo Martio secundum frontem septoru. Rivus Appiae iosub Coelio monte&Auentino actus emergit,ut diximus,infra cliuii Publicii Alsi,& inde eductus est in Naumachiam,nam eius caula videtur factus. QVoniam autores cuiusque aquae & aetates praeterea ordines & longitudines rivorum, &'ordinem librae persecutus sum, non alienum mihi videtur etiam singula subiicere,& ostendere quanta sit copia,quae publicis priuatisque non Q. tum usibus & auxiliis , verumetiam voluptatibus. susscit, & per quot castella, quibusque regionibus 3 odeducatur, quantum extra urbem, quantum intra urbem,& ex eo quantum lacubus,quantum mune-
36쪽
ribus,quatu operibus publicis,quantu nomineCaesaris, quantum priuatis usibus erogetur. Sed rationis existimo, priusquam nomina quinariarum centenariarumque dc caeterorum modulorum, per quos mensura constituta est,proferamus, indicare quae sit eorum origo, quae vires,& quid quaeque appellatio significet,praepositaque regula,ad quam ratio eorum & initium computatur,ostendere quar o ratione discrepantia inuenerim,&quam emendandi viam sim secutus. Aquarum moduli aut ad digitorum,aut ad unciarum mensuram instituti sunt: Digiti in campania & in plerisque Italiae locis, Vncia in pupula: ita haec obseruantur. Est autem digitus,ut conuenit, sextadecima pars pedis: uncia duodecima. Quemadmodum autem inter unciam&digitum diuersitas,ita & ipsius digiti simplex obseruatio non est. nam alius vocatur quadratus,alius rotundus. Quadratus tribus quartis decimis suis rotundo maior: Rotundus tribus undecimis suisao quadrato minor est: scilicet quia anguli deteruturi Postea modulus nec ab uncia, nec ab alterutro digitorum originem accipiens inductus , ut quidam iputant, ab Agrippa, ut alii , a plumbariis, per Vitruvium architectum in usum urbis exclusis prioribus venit appellatus quinario nomine. Qui autem
Agrippam autorem faciunt, dicunt quod quinque antiqui moduli exiles & veluti puncta , quibus olim aqua cum exigua esset diuidebatur , in unam fistulam coacti sunt. Qui Vitruvium & plumbarios, ab eo quod plumbea lamina plana quinque ' digitorum latitudinem habens, circumacta inrΟ- , tundum hunc fistulae modulum essiciat. Sed hoc
37쪽
incertum est,quoniam cum circumagitur, sicut interiore parte attrahitur ita per illa quae foras spectat extenditur. Maxime probabile est quinariamd ctam a diametro quinqμe quadrantu: quae ratio in sequentibus quoque modulis usque ad vicenaria durat,diametro per singulos adiectione lingulorfiquadratum cresccnte, ut in senaria quae sex scilicet quadrantes in diametro habet, & septenaria quae δ' septem,S deinceps simili incremento usque ad vicenariam. Omnis autem modulus colligitur aut a diametro,aut perimetro,aut ex recto ri ensurae, quibus de capacitas apparet. Disterentiam Vnciae,
digiti quadrati,& digiti rotudi,& ipsius quinariae,
ut de facilius dignoscamus, utendum cst substatiae quinariae, qui modus & certissimus & maxime rcceptus est. Unciae ergo modulus habet diametri digitum unum & trientem digiti, capit plusqua quinariae octaua hoc est sescuncia quinariae S scrupulis tribus & besse scrupuli. Digitus quadratus in rotundu redactus, habet diametri digitum unum,&digiti iescuncia textulam,capit quinariae dextante. Digitus rotundus habet diametri digitum unu, capit quinariae septuncena,semunciasti sextula. Caeterum modi i qui a quinaria oriuntur, duobus generibus incrementum accipiunt ,& una cum ipsa multiplicatur, id est, eodem lumine plures quinariae includuntur. In.quibus secundum adiectione quinariarum amplitudo luminis crescit. Est autem
fere nunc in usum, cum plures quinariae impetr tae fuerint, ne inviis sacpius conuulneretur una fistula, ut excipiantur in castellum, ex quo singuli =sgum modum rςcipiunt. Alterum genus est, qua-
38쪽
ties non ad quinaria necessitarum fistula incrementum capit,sed ad diametri sui mensuram, secundu quod & nomen accipit,& capacitatem ampliat, ut- puta quinariam. Cum adiectus est ei ad diametruquadrans,senarium facit,nec iam in solidum capacitatem ampliat. Capit enim quinariam Vna, quinio cuncem sicilicum,dc deinceps eadem ratione quadrantibus diametro adiectis,ut supra dictu est, crescunt,septenaria, octonaria, usque ad vicenariam. Subsequitur illa ratio quae constat ex numero digitoru quadratorum, qui area, id est lumine cuiusque moduli continetur,a quibus & nomen fistulae accipiunimam quae habet areae, id est luminis, in
rotundum coacti digitos quadratos xxv. vicenum- quinum appellatur. Oimiliter tricenaria,&deinceps per incrementum digitorum usque ad celenumui-cenum.In vicenaria fistula,quae in confinio utrius. que rationis posita est,utriusque rationi pene congruit. Nam habet secundum eam copulationem, quae interiacentibus modulis teruanda est in diametro, quadrates xx. cum diametri eiu idem digiti quinque sint. & secundu eorum modulorum rationem qui sequuntur ad ea, habet digitorum quadratorum ex gnomoniis xx.Ratio fistularum quinariarum usque ad centenum vicenum per omneε modulos ita se habet,ut ostedimus , di in omni genere inita costat sibi.Couenit & cum his modulis qui in
comentariis inuictissimi de piissimi Principis positidi cofirmati sunt. Sive itaque ratio,siue auctoritas sequeda est,utrique commetariorum moduli prac-
' ualent: sed aquarii cum manifestae rationi pluribus
consentiant, in quatuor modulis nominauerunt
39쪽
duodena ia,& vicenaria,& centenaria, & centenu- uicenum. Duodenariae quidem , quod nec magnus error nec usus frequens est, diametro adiecerunt digiti semunciam, sicilicum capacitati quinariae & bessem. Reliquis autem tribus modulis plus deprehenditur Vicenariam exiguiorem faciuidia metro digiti semisse, capacitate quinariis tribus M ossemuncia,quo modulo pleramque erogatur. Centenaria autem& centenum vicenum quibus assidue accipiunt non minuuntur, sed augentur, nec Vita 1 o frequens est, diametro adiecerunt trientis bessem& semunciam,capacitati quinarias x. semissem se. munciam sicilicum. Centeno viceno diametro adiiciunt digitos tres septuncem semunciam, capaci tati quinarias Lxvi. sex antem. Ita dum aut vicena riae, quas subinde erogant,detrahunt,aut centenariae dccententi mulcenum adiiciunt, quibus semper accipiunt,intercipiuntur in centenaria quinariae xxvii in cetumuicenu quinariae I xxxvi. uncia: quod cu ratione approbetur,re quoq; ipsa manifestum est.Nam pro vicenaria,qua Caesar pro quinariis sexdece assignat, non plus erogat qua tredecim,& ex centenaria qua ampliauertit, aeq; certu est iblos non erogare nisi ad armore numeru,quem C e sar secun tu suos commentarios cu ex quaque centenaria expleuit, quinarias octoginta una se
Item ex centenum uicenu quinarias xcvm. tanqua
exhausto modulo desinit distribuere. In summa moduli sunt xxv.omnes consentiunt,&rationi, &comentariis,exceptis iis quatuor,quos aquarii no- 3 ominauerui. Omnia autem quae mensura continen-
uri certa & immobilia congruire sibi debent:
40쪽
ita enim uniuersitatis ratio constabit,& quemadmodum,verbi gratia,sextarii ratio ad cyathos, modii vero & ad sextarios & ad cyathos respondent, ita & quinariarum multiplicatio in amplioribus modulis seruare sequentiae suae regulam debet:
alioqui cum in erogatorio modulo minus inuenitur,inacceptorio plus, apparet non errorem esse, io sed fraudem. Meminerimus omnem aquam qu ties ex erogatorio venit, & intra breue spacium in castellum cadit, non tantum respondere modulo suo,sed etiam exuperare. Quoties vero ex humiliore,id est,ex minore pressura logius ducatur, segnitiam ductus modum quoque deperdere ideo
secundum hanc rationem,aut onerandam esse erogationem aut releuandam. Sed & calicis positio habet momentum si in rectum& ad libram collocatus est,modum seruaula ad cursum aquae si oppositus deuexusque,amplius rapit ad latus autem praetereuntis aquae conuersus & lupinus, nec ad
φ' naustum pronus, segniter exiguumque sumit. Est
autem calix modulus aeneus, qui riuo vel castello induitur,huic fistulae applicatur, logitudo eius habere debet digitos non minus xij. lumen, id est ca- pacitatem quanta imperata suerit. Excogitatus videtur,quoniam rigor aeris dissicilior ad flexum notemere potest laxari vel coarctari. Formula modulorum,qui sunt omnes xxv.subiecti,quamuis in via xv.tantu frequentes sint,directa est ad rationem,de qua locuti sumus,emendatis quatuor, quos aquarii nominauerant.Secundum qua fistulae omnes opus
facientes dirigi debent, aut si hae fistulae manebul, ad quinarias quo capitur computari. Qui non sunt