Neokoros civitates Neocorae sive aedituae e veterum libris, nummis, lapidibus inscriptis adumbratae atque corollariis quattuor additis illustratae a Joanne Henrico Krause

91쪽

quiore tempore in excellentium virorum honorem dies sesti instituerentur, ut Aυσάνδρια, Anto roια β' . duum a nobis minime id agatur hoc loco, ut omnes illos dies sestos ludosve enumeremus atque explicemus, pauca lanium eaque rariora atque interpretem requirentia illorum nomina illustrabimus. Multos eorum compluribus appellatos nominibus videmus. praesertim inde ab Hadriani. Antonini Pii, maxime vero a Sept. Severi tempore. I IAAI6 A DHIA in Caracalli atque Gelae h0norem instituta sive nuncupata in compluribus lapidibus nummisque conspici

KAIE seri videmus in Nicaeensium nummis sub Sept. Severo signatis hy). Rusdem urbis AasL HIIEIA in nummo sub Maximino cuso commemorantur' i . Illud tamen pro certo habendum, compluribus illis nominibus non diversos sed eosdem ludos describi. - AncJrae, μ=ητροποLς et β. νεωκορος dictae

hibent hy). duorum ludorum nomen primarium atque an liquissimum sine dubio erat Ἀσκλ, πια, reliquis subsequente temp0re paullatim assumptis. Nam Aesculapii cullus apud AncFranos erat antiquissimus et celeberrimu S. Exquisita atque rarissima ludorum cognomina in nummo Sidae reperiuntur, qui nummus sub Valeriano seniore cusus

in altero latere hoc inscriplus est litulo: IUPOC HYSIO M TIROC OIK0YMLAI C: praeterea mensa duobus vasculis ornata cum inscriptione CIIIIC NE LORO y addita. In alio ejusdem oppidi nummo sub eodem imperatore cuso haec cernuntur: Isi PA ΠΥΘΙΑ .... MICTIROC DIRO FII KOC CIIIIC MDROPO Y μ'). - Cognomentum iεDOς quum

92쪽

nihil habeat obscuri, interpretationem non requirit. Multi enim ἀγωνες ilicebantur laροὶ ludi sacri, certamina sacra , de qui

celebrata, quae certamina complures hujus oppidi nummi le- flantur, quos alio loco illustravi iv. Restant igitur duo co

gnomenta postrema explicanda, MYCTI KOC OIKOYMENT

ROC. Ἀγωνες quidem qui μυστικοὶ appellantur, perquam rari. Verumtamen quum uterque ille nummus hac inscriptione insignis sub Valeriano seniore Sit tu Sus atque seriore aetate mSsteria in Asiae civitatibus maxime essent propagata ludisque Solem nibus haud raro conjuncta, facile intelligitur, quo vocabulum ιυστιμος sit reserendum hy). Praeterea maXime respiciendum, quod illo tempore imperatorum conjuges atque filiae haud raro diis mysticis immiscerentur, praesertim Cereris atque Proserpinae nomine colerentur, Sicut Agrippina α καρποφορος, Ceres nova dicia μη). Illud etiam n0n praetermitiendum, quod initiali 0 σται ευσεβεις) illa aetate frequenter collegium quoddam συνοδον) constituebant, quales συνοδοι in lapidibus inscriptis saepissime commemorantur μ'). Duae omnia si computemus, haud mirum videri potest, certaminibus etiam illud

cognomenium esse additum. De certaminibus an liquissimo tem pore cum mysteriorum celebritate conjunctis alio loco disserui 70 .

Quartum illorum Iudorum cognomenium, UIRO VMEN

Vidi hos ludos in aliquo nummo apud Nionnet Deser. d. med. ete. non recordor quo etiam OIKOYMENIA dieta. M) Olympia p. 8, not. 4. Addi potest Dio Cass. LI, 20. et τον ἀγείνα

93쪽

KOC, majorem nobis exhibet difficultatem. Verumtamen quum

mullis exemplis edocti simus, illorum ludorum cognomina saepissime ab imperatorum cognominibus eSSe deSumpta, valde probabile fuerit, vocem οὶκουμενικος etiam hinc es Se derivandam. Imperatorum aetate imperium Romanum tum a Scriptoribus, tum in nummis marmoribusque Saepius ἡ οἰκουμέν17 dicta. Con- 'sentaneum itaque aliquando imperatorem aliquem του Οικουφεε- νικου cognomento esse decoratum 7i . Certa quidem hujus cognominis documenia nobis non offeruntur, mihi saltem nulla sunt cognita. Fortasse Valerianus senior, quo regnante illi nummi cust, litulo Oecumenici a senatu erat ornatus, quum imperii snes promovisset atque cum sapore, Persarum rege, bellum suscepisset, a quo sive fraude, seu adversa fortuna, ut

Trebellius Pollio scribit, denique intercepius est Τὸ . Utcunque

lamen sese haec res habeat, hoc certum, illud ludorum cognomentum aut ad imperium, aut ad imperatorem Romanum esse reserendum. Apud Bygantinos eliam haec vox simili significalione erat usitata. Hinc οὶκουμενικος apud illos titulus praeceptoris Caesarei, qui duodecim aliis praeceptoribus proseSSoribusve erat praesectus Τὸ). Sardibus cum neocoria ludi vel dies festi, Chrysanthina appellati, erant eo uncti, qui in nummis Sept. Severo et Caracallo imperante et seriore aetate sub Philippo seniore ejusque

7l M. Aurelius κυριος etῆς οἰκονι εν et diolus in lapide inscripto spud Boeci h. C. Inser. n. GSI. Antiquiore tempore tui. Caesar iam Σωτῆρτῆς οἰκον/tένης appellatus a Carthaeis: Boeckh. C. Inser. n. 2369. TraianuR

Σωτ ρ του παντος κοσμου et τῆς οἰκουμένης κτίστης est nuncupatus RPud Boethh. l . Inser. n. 2573. Huc illa etiam referri possunt: φιςαγωγον των ἱερῶν εἰςελαστικῶν εἰς την Οἰκον/α νην LIDθίων etc. ibid. n. 2932. et 4 'Oλυει- πικλὶ συνοδος et ἀν απο etῆς οἰκου/ών laρονεικων καὶ στεφανειτῶν ete. Not. ad n. 2932.: et ην οἰκου/υνην hoc significat, jus hoc iis per universum

orbe ni Romanum eone essum e R e.

72J Treb. Poll. vit. Valeriani patris e. 3, p. 179 seqq. Script . hist. Aug. Tu ii, Lugd. Bat. I 67 I.

73 Perverse ac ridicule elarissimus IIam merus Confitant. et Bos p. l. 202 hune οἰκοι ιενικον interpretatus est . quod jam Berni, ardy IIist. araee. Lili. I, p. 472, 2 nolavit.

94쪽

uxore Otacilia nec non sub Salonina cusis memorantur: CAP

simul ludorum vasculo et palmae ramulo adjeclo Τ' . Quae solemnia quum in nummis Augustarum tantum, h. e. in nummis Sardianis Augustae alicujus imagine nomineque ornatis, reperiantur, maxime verisimile, in hoc nomine lalere aliquid, quod ad solas mulieres Caesareas, imperatorum nempe uxores, per

erat Augusta, in cujus nummo Sardiano aliquo Chrysanthina

dem Sept. Severi uxorem alius nummus, in quo mulier et imperator comparent, reserendus est: hic nummus sub Caracallo signatus 7 ). Secunda Augusta est Olacilia, Philippi senioris uxor, in cujusdem nummo ejus capite ornato Chrysanthina cernuntur 763. Τertia Augusta erat Salonina, in cujus uno nummo superstite Sardibus cuso Chrysanthina nobis obvia sunt 77 . ad horum solemnium nomen explicandum Pausanias maxime nobis facem praeseri, cujus Verba haec Suni: ri γεται Ουν, ως Λήuhτρα ἐς ' γος U. θουσαν Πόλαπος δέξαιτο OG 3, καὶ ως Xoυσανδις τν ν αρπαγεων ἐπιστGMένη τῆς κορης διχinbσατο Τη). Quae et qualis illa Chrysanthis fuerit, num uxor, an filia ancillave Pelasgi, nihil refert. Amica erat Cereris, ut sabula docet, eique Proserpinae raptum exposuit. Non mirum itaque, Sardibus eam cum Cerere cullam atque in ejus honorem solemnia esse instituta. Jam quum recordari velimus, quae supra de numinibus mysticis atque imperatorum uxoribus illis adnumeralis exposita sini, lacile intelligemus, Chrysanthina tum ad Chrysanitiem ei Cererem, tum symbolica comparatione simul ad

95쪽

illas, quas diximus, Augustas Cereri adsimilatas pertinuisse. Nam illo seriore tempore insigniora provinciarum oppida quamcunque arripere solebant occasionem benevolentiae imperatorum sibi conciliandae. Praeterea hoc certum, nomen Chrysanthina Sardibus maxime convenisse, quippe jam antiquitus auro abundantibus, quod ex Croesi divi liis notissimum. Cognomen XPI CDTONII, quo Salonina in nummis ornata cernitur, hac in re nullius est momenti, quum nec Jul. Domna nec Otacilia eo sil praedila Τ').

phia ubique ad Caracallum et Gelam reserenda jam supra ex Nicaeensibus nummis in medium protulimus. Λclia cum Pythiis saepissime in nummis lapidibusque inscriptis conjuncta imitamina erant illorum certaminum celeberrimorum, quae AuguSlus ipse in memoriam victoriae navalis de Antonio et Cleopatra reportatae Nicopoli instituerat, quaeque a Dione Cassio diligentius Suni descripta hi . De Pythiis minoribus apud mullascivitates celebratis atque nummis marmoribusque inscriptis alio loco disputavimus η' . Tarsus Ciliciae metropolis, quae Hadriano regnante primam neo coriam nummis in Scripsit alque sese Hadrianam AIPIA-

Commodo vero alteram neocoriam consecula sese Comodianam

In his nominibus vocabulum XOPUIA perquam insolens nec alibi obvium hoc cognomen βε). Quomodo illud sit explicandum, in subsequentibus ividebimus.

79 Ilion uet T. III, p. l74. n. 8l2. IV, p. 14 l. Suppl. T. VlI, p. 598. n. 5ll. Mi Mionii et T. I, p. 404 seqq.8l Dio Cass. Ll, e. I. - Multa Ἀκτια diversarum civitatium vide apud Mionnetum T. t X. Suppl. Tabl. de nant. p. 221 enumerata.

96쪽

Alius ejusdem metropolis nummus sub Caracallo cusus verbis CGYII. AIP. ANT. ω6OLAMIA inscriptus est β'.

Cognomentum Θεογαιιια vero primitus et κατ ἐξοχὴν Proserpinae nuptias signiscat ηβ). Quum vero imperatorum uxores ut jam supra monitum, saepius mγsticis numinibus adnuineratas inveniamus, apparet, quo inoritici Sint reserenda, sine dubio ad nuptias Iuliae Domnae Augustae, Sept. Se eri uxoris, de qua Ael. Spartianus quasi noverca Antonini Caracalli et ab eo, postquam patri defuncto successisset fratremque Gelam interemisset, propter pulchritudinem in matri nonium ducta, multa commentus est a vero abhorrentia 'Τ . Hinc apparet etiam

quid in voce XUPUI A lateat et quo sit illa reserenda, nempe ad eandem Iuliam Bomnam Augustam, Proserpinae si e τῆ ρν adsimilatam. Itaque sine dubio AOP Ita sive legendum, sive intelligendum erit, ut in nummo Sardiano eodem

formae, quod ad litteras vocales praesertim A. E. I. commutatas allinet, in nummis haud raro reperiuntur. Ita NEM ALA pro NEMEIA nummis inscriptum videmus ηην . ρεμ igitur ei Θεογάμια sine dubio eorundem solemnium erant cognomina,

Salmas. , et vit. Caraeall. e. Io, p. 730. Scr. h. Aug. T. I. I.ugd. Bnt. 67I. Possunt Θεογα εια etiam ad Caeaealli uxorem Herodian. IV. 6, 3 referri. quamquam tuliam Domnam praetulerim. 88 Mionnet T. IV. p. I M. n. 754. Proserpina a Plutone in eurro vecto rapta pulcherrime in nummo Sardiano adumbrata cernitur apud Spanhem. de praest. et us. numm. T. l. P. 6I8. Fortasse terrae motus. quibus Sardes saepius et gravissime vexabantur cf. Taeit. Ann. II, 47J. cives hujus urbis ad Proserpinam summo studio colendam compulerant. In universum enim in iis regionibus, quae terrae motibus saepius eoneutiebantur, numina in ena diligentius quam ita aliis locis eoii solebant. 8bh Nionnet Desce d. med. ete. Suppl. T. I p. 223, n. I08. CLErause, Pyth. , Nem. et Isthm. P. I47.

97쪽

a Tarsensibus in honorem Iuliae Domnae celebratorum δε . Severia Λdriania tamen ultra Elaga hali tempus non pertinuisse videntur. Quam0brein.ille Tarsensium nummus 6694 PEIAMPIANIA inscriptus, quem Mionnelus Gordiani Pii temporial tribuit, superiori ne tali est assignandus η'D. Accedit, quod, quum Aphrodisias Cariae των μεγαλων Γορδιανλ ων Arrαλ ων solemnia celebraret, minime sil verisimile, Τarsensem civitatem Gordiano imperante prorsus alienos ab ejus nomine ludos seu dies sestos nummis inscripsisse '' .

Nicaeenses sub Valeriano seniore KENIPOLIA IIT OIA celebrabant, nummis testibus, in quibus etiam IEPUI ATDXL AIKAIG23 commemorantur' ). Ludis Philipp0p0li . celebralis idem nomen est iuditum: KL PEI SEIA IIΥOIA

CEIA obscurius dictuque difficile, unde sit ortum et qu0rSum reserendum. In lapide inscripto φνλV Kενδρισεῖς reperitur' ), cujus tribus nomen aliquid conserre ad illud ludorum nomen explicandum Boeckhius putavit, qui addit ad illum illulum: Ni fallor, haec tribus a numine quodam appellata est, ui Ἀρτε/υσίας n. 2047.2048. quod ille sane recle est suspicatu S. Nam cognomentum KE PEI IA sine dubio ad Apollinis quoddam cognomen est reserendum, quum Pythiis minoribus et Nicaeae et Philippopoli celebratis sit additum. Cognominum quidem Apollini attribulorum numerum novimus ingentem, tum nlocis in quibus colebatur, tum a factis mythicis repetitorum. Quod si quis aliis conjecturis indulgere velit, conjectandi materies in hoc campo latissimo deesse minime pol erit. Nec tamen operae pretium, in his enodandis ei ad liquidum perducendis diu multumque desudare.

98쪽

In universum ludi cum neoeoria conjuncii plerumque sacri iεροὶ αγιυνες appellabantur, qui non nisi ab imperatoribus vel illis permillentibus a senatu concedebantur. Cujus generis erant certamina Pergamena neocoriae S0lemnibus addita, de quibus supra jam expositum' ). Tales erant ludi, qui in lapidibus

Aphrodisiensibus memorali inveniuntur, in earum quidem civitatalium honorem positis, quae Sacrificiorum Solemnium participes fuerant ἐπὶ τν δεδοι ενν του ἱεοου αγῶνος δωoire etc.' ). Sine dubio ludi Augustales etiam γουσταλια, οἱ του Σεβαστου ἀγῶνες, Δεράσι ια etc. Romae, Neapoli, Alexandriae celebrali in sacris reserehantur 'si . Quid enim non laclum ad honores imperatorum augendos g. , dura, privilegia, immunitales haud mediocres cum neocoria fuisse conjunctas, quum ex aliis rebus tum ex eo quam maxime perspicitur, quod Asiae civitates primariae magna contentione de neocoriarum litulis multiplicalis atque de principatu in his honoribus oblinendis certare solebant. Huc etiam asyli jus resc-rendum, quod in nummis illarum civitatium saepissime cum neocoria conjunctum cernitur. Verisimile igitur neocoriam iuuniversum juris sacri aliquid in se continuisse, quod etiam ex cognomento I AI, quo civitates neocorae in nummis saepissime appellantur, conjicere posSumus. Complures quidem illarum civitatium jam antiqui lus in templis suis celeberrimis asJla condiderant, refugia nempe hominum injuriis asseclorum

a polentioribus, instilula divini juris, religionis inviolabilis,

humani latis, clementiae, mi Sericordiae, quorum asylorum jure - deinde illis etiam uli licuit, qui crimina sceleraque commiserant capitalia. Templi religio enim eos a poena tulos prae

stitit, quod jam antiquissimis Graecorum sabulis est traditum' h).

99쪽

Aliam asyli instituendi caussam civium numeruS augendus praebuit. Clarissimum hujus exemplum Romuli asFlum, de cujus

origine atque consilio Livius haec retulit: Deinde ne vana urbis magnitudo esset, adjiciendae multitudinis caussa, vetere consilio condentium urbes, qui ob Scuram atque humilem conciendo ad se multitudinem, natam e terra sibi prolem ementiebantur, locum qui nunc septus descendentibus inter duos lucos est, aSFlum aperit. Eo ex sint limis populis turba omnis, sine

discrimine, liber an servus es Set, avida no Varum rerum perfugit Ulcunque antiquissima Romanorum historia sabulis suerit mixta atque depravata, in re narrata nihil continetur quod a vernate plane abhorreat: immo hinc maxime intelligitur,

Praeterea in universum deorum arae, simul Rera , templa, τ6tενος quodque eum lueo sacro hominibus a s lictis haud raro asyli instar erant, eo eonfugere solitis , si ab immicis hostibusve urgerentur nee aliud auxilium esset in promptu. Cf. Spanbem. R d Callimach. hΤmn. in I inn. v. 38.el de praest. et usu numism. T. I, p. 667. Sub imperatoribus licuit hominibus injuria assectis, oppressis, in servitutem injustam abductis, naimperatoris statuam quamcunque confugere ibique salutem ex speelare. Ita Plinius Callidromuin quendam, qui ad Traiani statuam eon sugerat atque hinc ad magistratus Perduetus erat, caussa cognita, ad imperato. rem ipsum putavit mittendum. IIp. X, I 6.

docte. p. sbseq. interpr. Webero), ut multas res nova et singulari quadam interpretandi ratione explieare tentavit, ita de illo Romuli agrio liaee protulit r Romulus, in dem Asyle , welches in dem Lucus eromet Hor-den, grundete nom aur die clientelen , ais Helchen sina Sehu taleislunia. sen, hrast deren die Familienuater die au dem Agyle Gelluch telen hielten in Elgensebast tagi silinender Bauern. welche hein VorrecI,t des Burgera halleti und sonaci, licinen Theti an hurgerlicher Fretheit; undis eii sie dabin genucbtet Waren, um das Leben unge satirdet Eu eria halten. heschulaten die Vater ilinen die natu ellebe Frethei t. indein stedies elben partieenweise vertite ill hielten Eu Erbauung ilirer Felder ele.

Praeterea Romanorum Latinorumque Eommuni nomine ne sumptu Dianae templum in Aventino monte. Tullio Hostilio regnante, exstructum traditur, asIlo quidem sacrosancto addito. Cf. Dionys. Halle. Rom. Ant. IV. m. p. 230. - Alia asylorum exempla memorare poteram et verumtamen hae para grapho non totum de asylis argumentum irae lare utque exponere .vqlui, sed ad n eo oriam usquequaque illustrandam pavea lantummodo

eaque graviora delibare atque in medium proferre erat mihi Propositum.

100쪽

cur ille primus rex civibus ad bella gerenda usus sit sortissimis atque audacissimis. - Alia hujus generis asyla multa esse instituta perquam est verisimile. Nobis lamen ad ea maxime asyla, quae cum civitatium neocorarum templis erant conjuncta, est redeundum. Dianae Ephesiae templo maximo ac splendidissimo antiquitus asyli jus erat altribulum 'Τ). Hinc complures

scripti 'β). Cujus asyli auctoritas ad seriora usque tempora permansit. Exemplum religionis ei sancillatis ab Ephesiis con- Stanter observatae praebet Cicero his verbis: ONuper M. Aurelio Scauro postulante, quod is Ephesi se quaestorem Vi prohibitum esse dicebat, quo minus e sano Dianae Ser um Suum, qui in illud asylum confugisset, abduceret: Pericles Ephesius, homo nobilissimus Romam evocatus est, quod auctor injuriae illius suisse argueretur ''). M. Antonius vero, deorum religiones, jus divinum et humanum dudum spernere suetus, hujus templi alque asyli sanctitatem prorsus comtemsit, quippe qui Dalres Cleopatrae, cujus amore jam si agrare c0eperat, ex illo templo protrahendos atque interficiendos curaret, ne diutius de Aeopli regno ambigeretur idque uni illorum sorori tule com-

βαστος κωσαρ ). Aliis etiam Dianae templis asylum ad dilum novimus. Dianae Pergaeae asSlum non solum in Pamphγlia,