Iurisprudentiae antehadrianae quae supersunt

151쪽

8. SERVIUS SULPICIUS RUFUS 141

vixit ad aliorum arbitrium, non ad suum, magna laus et grata hominibus, unum hominem laborare in a scientia,

qua sit multis profutura'. 9, 22 sigilas tu de nocte,

ut tuis consultoribus r0Spond0a . . t gallorum . . cantuSoxsuscitat tu actionem instituiS, . . . tu caves, ne tui consultore . . capiantur . ut quae pluViae arceantur .

tu oxorcitatus es in rogendis finibus . . . quod . . HS civit didicisti, non dicam, peram ordidisti'. Ib. 13, 28 has logimus: si mihi homini vehementer

occupato stomachum moveritis, triduo me iurisconsultum eSSe prostobor . . . quae consuluntur . . minimo periculo

respondentur si id quod oportet, responderis, idem vid0ar respondisse quod Servius; sin alitur, etiam controversum ius nosse et tractasse vid0aro'. Brut 42, 154: cum . . dise0ndi causa duobus peritissimis operam dedisset scit Sorvius), L. Lucili Balbo, C. Aquilli Gallo,

Galli hominis acuti si exercitati promptam et paratam in agendo et in ruspondendo coloritatem subtilitat diligentiaque superavit Balbi docti ut ruditi hominis in utraqu0r considoratam tarditatem vicit expodiondis conficisendisque rebus. Sic et habet, quod uterque eorum habuit, et explevit, qu0 utriqu0 0fuit. Non minore studio libris scribondis peram dedit. Pomponius haec ait 'reliquit . . propo contum et

octoginta libros'. nonnullorum operum argumenta tradita sunt scripsit nim reprehensa Scaevola capita, de sacris detestandis, o dotibus, do duod0eim tabulis et ad edictum, et quod hunc commontarium attinet, primus omnium iuris consultorum. Servium Mucii auditorum lilueris usum fuisso sorumquo libros Sorvii libris oblittoratos esse Pomponius tradit. Servii enim scriptorum Secundum Cicoronis iudicium Brut 42, 153h similia nulla sunt'. Pomponius autom g 42 sq. hae narrat: Μucii auditores fuerunt complures, sed praecipua auctoritatis quillius Gallus, Balbus Lucilius, Oxtus Papirius, Gaius Iuventius, ex quibus Gallum maximae auctoritatis apud populum fuisse Servius dicit omnes tamen hi a Sorvio

152쪽

Sulpicio nominantur . . denique ne versantur omnino scripta eorum inter manu hominum, sud servius iis libros suos complevit, . . pro cuiu Scriptura ipsorum quoquo momoria habetur'. mira haec narratio num vera

sit diiudicari iam nequit, cum Servii librorum pauca tantum fragmenta servata sint, in quibus Mucii auditorum illorum nomina nusquam inVeniuntur id ero pro certo statuereliest, Sorvium Q. Mucii placitorum haud parvam partem improbasse quod non solum titulus 'ropr0hensa eaovolao capita', sed etiam a docent, quae Servium de genoribus constituondis aliisque do rebus docuisse traditum si qui Servii fragmenta inspexerit, in nullo iam Mucii suntontiam probare, sed in omnibus, in quibus de iuro controverso agitur, a Mucio dissontire vid0bit sunt autem fragmenta

haec Labeonis D. 32, 29, 1. 40, 7, 39 pr. Pomp0nii D. 47, 2, 77, 1 Gai Inst. 3, 149; auli D. 17, 2, 30 50, 16,

25, 1 Ulpiani D. 33, , , , denique Gellii 4, 1, 17. 20.

qua fragmenta sorta88 Veram rei imaginem non prae-bunt, cum in aliis fragmentis servium Mucium secutum quidem esse, at Tribonianum et Mucii t 0rvii nominadolevisse conicere liceat adiumento est, quod nonnunquam a posterioribus, ubi Servius contra Mucium statuit,

aut rutecta Servii sent0ntia ueti probatur D. 47, 2,

77, 1. Pomponius: has Q. Mucius rorari et vora sunt noc utimur Servii 80ntentia, qui putabat et q. s. aut Mucii sontonii contra servi reprehensionem XeuSatur D 33 9, 3, 6 Ulpianus: Q. Mucius sic definiebat . . . Sed materiam praebuit Servio notandi . . . sed Muciu eos voluit significari et q. s.). doniquo Servii Sententiam quandam eandom esse atque Publii Mucii abso monot D. 24, 3, 66 pr. . . Servius ait: a sontentia ublii Muciissi et . .). Ad Servii proconsulatum pertinon nonnulla Cicoroni Sepistolae, quae partim fiam huius loci sunt. Cicero enim ad amicum scribit: M. Curius, qui atris negotiatur, multis et magnis de causis a me diligitur . . sic tibi sum commendo, ut neque

153쪽

8. SERVIUS SULPICIUS RUFUS

maiore studio quemquam neque iustioribus de causis commendare OSSim . . . Spondet, . . tibi vel potius sp0ndeo in meque recipio, eo esse M. Curii more eamque eum probitatem tum etiam humanitatem, ut sum tomistitia tua et tam accurata commendati0ne, si tibi sit cognitus,

dignum sis xistimaturus ad lam. 13, 17). Cum Lyson Patronsi est mihi quidem hospitium

Vetu8, quam ego necessitudinem Sancte colendam puto . . . to contendimus, ut Lysonom in fidem necessitudin0m quo tuam recipia . . totam tibi domum commondo in his adoleseentulum filium eius, quem C. Maenius emolius, cliens meus, cum in calamitate exsilii sui atronsis civis

factus S sol, atrensium legibus adoptavit, ut eius ipsius hereditatis ius causamque tuear ad lam. 13 19).

Asclapon Patrons m0die utor familiariter iusque cum consu0tudo mihi iucunda fuit, tum ars etiam, quam Sum Xpsertus in valetudine meorum . . . hunc igitur tibi

M. Omilius vianus ab inuunt adolescentia me observavit Semperque dileXit, vir eum bonus tum perhumanu . . quem Si arbitrarer esse Sicyon0 4 nisi audi-rsem ibi eum tiamnunc, ubi ego reliqui, Cibyrae commorari, nihil sset necesse plura m ad te de eo Scribere . . . Sed cum illum abesso putem, commendo tibi in maiorem modum domum eius, quae est Sicyone, remque familiarem, maxime C. Avianum Hammonium libertum eius . . cum propterea

mihi est probatus, quod est in patronum suum officio is de singulari, tum otiam in m ipsum magna officia contulit mihi quo molestissimis tomporibus ita fideliter bon0Voleque praesto fuit, ut si a m manumissu e8Set itaque peto a te, ut sum et in patroni eius negotio Sic tueare, ut eius procuratorem, quem tibi commendo et ipsum suo nomino diligas habeasque in num0ro tuorum .' ibid. 13, 21). T. Manlium, qui negotiatur hespiis, vehementer diligo . . . ratissimum igitur mihi odoris, si huic commendationi meae tantum tribueris, quantum cui tribuisti plurimum, id est, si T. Manlium quam maxime, quibuscun-

154쪽

144 VI. OCTAVI SAEC IURIS CONSULT SERIES PRIMA

quo robus honeste ac pro tua dignitate poteri8, iuveris . .

L. Cossinio, amico et tribuli suo, valde familiaritoruto . . . tota Cossinii domus me diligit in primisquo libortus ius, L. Cossinius Anchialus, homo se patrono et patroni necessariis, quo in numero ego Sum probatiSSimuS. hunc tibi ita commondo, ut si meus libertus esset .

Hagosarotus Larisaeus, magnis meis ben0ficiis ornatus in consulatu meo, memor se gratu fuit . . . eum tibi magno opere commondo, ut et hospito moum t

' L. Moscinius ea secum nocessitudine coniunctus est,

qu0 mihi qua0stor fuit . . . et igitur a te, . . . ut eius negotia, qua Sunt in Achaia, X 00 quod heros si M. Mindio fratri suo, qui Elide negotiatus est, explicos toxpudias cum iure et potestate quam abos, tum tiam auctoritat se consilio tuo sic enim praescripsimus iis, quibus a nugotia mandavimus, ut omnibus in rebus, quae in aliquam controversiam vocarentur, te arbitro et, quod commodo tu sori posset, te disceptator uterentur id ut honoris mei causa suscipias, veho monte te tiam atqu0 etiam rogo illud praetorea, si non alionum tua dignitato putabis esse, feceris mihi 0rgratum, si qui difficilioroserunt, ut rem in controver8ia confici noluit, si os, quoniam cum Senatore res est, Romam reieceris quod

quo minor dubitatione fastor posses, litteras ad to a M. Lepido consule, non qua te aliquid iuberent nequo uni id tua dignitatis ess arbitrabamur), sed quodammodo quasi commendaticias sumpsimus sibi d. 13, 27). C. Vianu . Hammonius incrodibilos mihi gratias si littoras git 6 sui et omitii Aviani, patroni sui, nomine . . . illud te rogo, ut illos quoquo grato esse homines putes, quod ita 880 tibi promitto atque confirmo. quare velim, quidquid habent negotii, de operam, quod commodo tuo fiat, ut te obtinunte Achaiam conficiant . .

155쪽

8. SERVIUS SULPICIUS RUFUS 145

inci odibilo est . quas mihi gratias omn0sagant . . . de L. Mescinio gratissimum . . . quod reliquum ost, velim aug0as tua in eum ben0ficia omnibus rebus, qua te erunt dignae sunt duo, ita te nominatim rogo:

primum, ut si quid satis dandum erit, amplius eo nomine non uti cures, ut satis detur fide mea deinde, cum foro consistat hereditas in iis rebus, quas avertit Oppia, quas uxor Mindi fuit, adiuves ineasque rationem, quem admodum a mulier Romam perducatur . .

Noe Laceda0moni0 dubitare arbitror, quin ipsi sua maiorumque Suorum auctoritate satis commundati sint

fido si iustitia tuas, o ego, qui te optime novissem, non dubitavi, quin tibi notissima si iura et merita populorum essent itaqu0 cum a me potero Philippus Lac0daomonius, ut tibi civitatem commendarem, etsi meminera m ei civitati omnia deb0ro, tamen respondi commundatione a sedaemonios apud te non egere itaque si velim xistimes, m omn0 Achaia civitatos arbitrari pro horum temporum perturbati0ne latices, quod iis tu

Asia redisns, cum ab Aegina Megaram vorsus navigarem, c0epi regiones circumcirca prospicere post moerat Aegina, ante Megara, sextra Piraeus, sinistra Corinthus quae oppida quodam tempore florentissima fuerunt, nunc prostrata et diruta ante oculos iacent . . Qua S0rvius in iure colondo re vera praestiterit, certo aestimari nequit, cum librorum paucissima tantum fragmenta sorvata sint qua habemuS, demonStrant eum in hac quidum o Q. Mucium secutum non modo definitionibus, sud otiam generibus constituendis ius in melius produxisse in rebus oro ipsi a Q. Muci eum non raro dissonsisso dixi exempli gratia tutelae genera non

quinque, ut Mucius, sed tantum tria statuit Gai. 1, 188),

contra, cum Mucius unum tantum furti genu esso puta-

156쪽

146 VI OCTAVI SAEC IURIS CONSULT SERIES RIMAVisset, quatuor furtorum genera statuit Gai. 3, 183 . iuris civilis systemate a Q. Mucio fundato Sorvius primus artis

dialoetica auxilio quaestiones de iure prop0sitas dissolvere studuit. Ros se quibus Servius sententias tulit, non solum has sunt fundus vel ager communiS, agri instrumentum, aquae rivus torrenu et cementi eius, vinea et vitisae instru- montum, aedes et aedificia, tegula, protectum et pergula, paries, servi tu oneri ferendi, aurum et argentum factum, statua, sed etiam insula et insularius, inquilinu8, taberna, caupona, iStrinum, piStores, procurator, institor, ratio dominica, focaria, cuballuS, merces, unguentum, chartae spistulares, lapilli et gemmae, a Vis, Vect0res, pirati. Inter negotia nominantur exempli causa haec saltum pascuum locasti, in qu herba mala nascebatur tutoro pupilli auctione rem emit servo empto dens deost; insula aversione l0catur aedificio vel humonto coemendo aliquis praeponitur purpurae in Asia per libortum muntur mandatum tibi datur, ut itio poeuniam foenerares. De nonnullis rebus dubitabatur, utrum penoris essent necne, inprimis de ture et cereis, de unguento ut dochartis epistularibus a re non alienum est hoc loco narrare, quae fuerit Servii de hac quaestione sentontia. Tu etiam a viris vors Romanis in sacris adhibitum

fuisso Cato docet de agrie. 34, 1). cereorum usus in Saturnalibus notus si Prelle II, 17). unguentum aeque

in deorum cultu et valetudinis causa adhibitum osso

constat Marquard VI p. 785 sqq.); Iunoni ipsi nomen Unxia datum orat Prolle I, 280. I, 215) epistularum

doniquo usum tiam in privatis negotiis frequentem fuisse apparet iam consultationes et rosponsa plerumque littoris mandabantur itaque chartas pistulares patrifamilias iam necessariae erant moribus civitatis mutatis etiam ponoris d0finiti non mutari non potuit. Servius quidem o unguentum AE . . . 0 chartas pistulare penoris oss0 putavit

D 33 9, 3, 10 et in reprehensis Scaevola capitibus Cato otio placuisso seripsit, laus quoque et cereos in

157쪽

8. SERVIUS SULPICIUS RUFUS

pon esse' Gell. 4, 1, 20). at Servium non omnia

unguenta, comprehensis etiam quibus luxuria causa ut0bantur, sed certum tantum unguenti genus penori adtribuisse pro certo licet statuere id vero onus non aliud fuisso puto quam Italico leo et Italicis orbis confoetum. cf. arquardi I p. 42 6 763. Quam ration0 Sorvius in diiudicandis robus secutus sit, alia x0mpla ostendunt. Silvam caeduam non cum aliis a dos nivit, quae in hoc haberetur, ut caederetur, sod potius eam, quae succi8a rursus X stirpibus et radicibus renascitur' D. 51, 16, 30 pr.). deind0 non contra naturam societatis esse existimavit, si quis maior0m partem lueretur, minorem damni praestet'; immo potius ita quoque ocietatem coiri posse dixit, ' ut quis nihil omnino damni praestet, sed ueri partem capiat, si modo opera ius tam pretiosa videatur, ut aequum sit, eum

cum hac pactions in societat0m admitti' d. 3, 25, 2 Gai. 3, 149)

Primus rerum negotiorumque naturam Servius diligenter explorare luduit itaquo de rerum vitiis, o reprincipali et de accession0, d temporis ot condicionis rations de dolo, culpa et erroro, de vi cui rosisti non potest similibusque statuit. orba illa qua Cicor in

libro do logibus Atticum facit diconto. I, 5, 17) non

ergo a praetoris edicto . . neque a XII tabulis . . sodponitus x intima philosophia hauri ondam iuris disciplinam putas', Sorvi rationsem indicant: nam philosophorum more Servius negotiorum elementa si inv0stigavit et xhibuit, ita ut hodierni temporis iuris consultorum consimilis primus hab0ndus sit sed a patrum consuetudine non descivit quamquam Graecorum philosophia imbutus tamen Graeco ermone unquam, quantum scimus, Sus est. Vim illam, cui resisti nequit, quam

Gaius eum Graecis θεου βίαν nominat D. 19, 2, 25, 2), ipso latino nomino vim divinam appellat D 39, 2, 24, 2) Auditoros Servius habuit plurimos Pomponius 44 scribit ab ho plurimi prolacerunt . . Alfenus Varus

158쪽

148 VI OCΤΑVI SAEC IURIS CONSULT SERIES PRIMA Gaius , Aulus filius, itus Caesius, Aufidius Tucca, Aufidius Namusa Flavius Priscus, Gaius Alsius, acuvius Labo Antistius, Labeoni Antistii pater, Gaius 3 Cinna, Publicius Gollius . . . ex his auditoribus plurimum auctoritatis habuit Alianus Varus et Aulus filius'. quos auditores novam Servii rationem Secuto e880 apparet. Cicero amicum laudibus offerre nunquam cessavit in

oration pro Muraena 14, 30 haec ait 'virtutos ipsas p0 s multum alont: iustitia fides pudor temporantia, quibus te, Servi, excellere omnes intellogunt' in Bruto 150 sq. vero haec legimus: lium Brutus cum x tua oration mihi videor, inquit, bene Crassum et Scasvolam cognovisse, tum de te et de Ser. Sulpicio cogitans, osso quandam vobis cum illis similitudinum iudico. Quonam, inquam, istuc modo Quia mihi et tu vidoris, inquit, tantum iuris civilis scire voluisse, quantum satis ossotoratori, et servius eloquentiae tantum assumpsi 880, ut ius civit facit possit tueri. . . Et ego . . inquam . . de

Sorvi et tu probo dicis et ego dicam quod sentio non onim facit quom dixerim plus studii quam illum si addi condum os ad omnes bonarum rerum disciplinas adhibuisse. nam os in iisdem exercitationibus insunt astato fuimus, et postea una Rhodum ille etiam profectus est, quo molior esset o doctior, et indo ut rodiit vidotur mihi in secunda arto primus esse malui88 quam in prima secundus atque haud scio, an par principibus esse potuisset, sed fortasse maluit, id quod S adHptus, longe omnium, non iusdsm modo aetatis, sed eorum etiam qui fuissent, in iure civili osso princeps. Hic Brutus, in tu inquit. etiamne Q. Scaevola Servium nostrum anteponis Sic enim, inquam, Bruto, existimo, iuri civili magnum usum et apud Scaevolam se apud multos, artem in hoc uno, quod nunquam effecisso ipsius iuris scientia, nisi ampraetore didicisso artem, quae doceret rem universam tribuere in partos latentem explicare definiendo, obscuram

159쪽

8. SERVIUS SULPICIUS RUFUS

explanare interpretando, ambigua primum videre, deinde distinguere, 0Stremo habere rogulam, qua vera et falsa iudicarentur et quae, quibus positis, SSent quaeque ΠΟΠessent consequentia hic enim attulit hanc artum omnium artium maximam quasi lucem ad ea qua confuso ab aliis aut re8pondebantur aut agebantur. Dialoeticam mihi videris dicere, inquit. Recte, inquam, intelligis, sed adiunxit etiam et litterarum sci0ntiam et eloquondi 10-gantiam, quae ex scriptis eius quorum similia nulla sunt, facillime perspici potest . . . itaque, ut Crassus mihi videtur sapientius fecisse quam Sca0Vola, . . Sic ServiuS

sapienti SSim . .

Servio mortuo Cicor in hilippica nona mense Februario a. 11 43 habita has dixit. Vollom, dii immortales fecissent, patres conscripti, ut vivo potius Ser.

Sulpici gratias ageremus quam honores mortuo quaere-mu . . . Ut . . alia, Sic Oe, C. Pan8a, praeclare, quod nos ad honorandum Sor. Sulpicium cohortatus es et ipso

multa copios do illius laudo dixisti quibus a te dietis

nihil praetor sontentiam dicorom, nisi . SerVilio respondendum putarem, qui hunc honorem statua nemini tribuondum censuit, nisi ei qui ferro osso in legation interfectus ego autem, patre conscripti, sic interprotor sensisse maiore nostros, ut cauSam mortis censuerint, non genuS0SSe quaerendum . . . qui dubitat, quin i vitam abstulerit ipsa legatio . . . Semper illius gravitatem conStantiam fidem praustantem in ro publica tuenda curam atqu0 prudentiam omnium mortalium fama celebrabit nec verosithbitur admirabilis qua0dam si incredibilis ac paene divina ius in legibus interprotandis aqquitat explicanda

scientia omnes in omni astato, qui in hac civitat intolligentiam iuris habuerunt, si unum in locum conferantur, cum Ser. Sulpieio non sint comparandi no enim illo magis iuris consultus, quam iustitiae fuit ita ea quas proficiscebantura logibus et a iuro civili, sempor ad facilitatem squitatemque relarebat, nequo instituor litium actiones malobat quam controversias tollere. ergo hoc statuae monu-

160쪽

150 VI OCTAVI SAEC IURIS CONSULT SERIES PRIMA

mento non eget, habet alia maiora has senim statua mortis honesta tostis erit, illa memoria vita glori0sae, ut hoc magis monumentum grati enatus, quam clari viri futurum Sit . . . mihi autem recordanti Ser. Sulpicii multos in nostra familiarit formonos, gratior illi vid0tur, si quis est sonsus in morte aenea statua futura et ea pedestris, quam inaurata equestris . . mirifice enim Servius maiorum contin0ntiam diligobat, huius saeculi insolentiam vitup0rabat . . . quas ob re ita censeo: Cum Serv. Sulpicius Q. f.

Lomonia Rufus difficillimo rei publica tempore gravi

periculosoque morbo affectus auctoritatem senatus salu-10mque rei publica vitae Suae praepoSuerit . . SqU . . vitam amisori in maximo rei publicae munere . . . 80natui placere, Sor. Sulpicio fatuam pedestrem aeneam

in rostris x huius ordinis sontentia statui circumque sum statuam locum ludis gladiatoribusque liberos post0rosque eius qu0que Ver8u pede quinque habere, quod is ob rem publicam mortem obiurit eamque causam in basi inseribi utiquo C. ansa A. Hirtius consules alter ambove, si is videatur, quaestoribus urbis imperent, ut eam basim statuamquo faciendam si in rostris statuendam locent quantique locaverint, tantam pecuniam redemptori

ad tribuendam solvendamque curent . . . et . . Senntum censore atque e re publica existimare, aediles curules edictum, quod do unuribus aboant, Sor. Sulpicii . . funere remittere, utique locum sepulchro in campo Esquilino C. Pansa conSul, Seu quo in loco videbitur, pedes triginta qu0que versus a SSignet, quo Ser. Sulpicius inseratur, quod s0- pulchrum ipsius, liberorum poSterorumqu0 eius esset, utiqu0d ptim iure publico opulchrum datum esset.'Do statua Servio publico p0sita omponium g 43