Isidori Hispalensis De natvra rervm liber;

21쪽

PR0LEGOMENA XVII Isid0rum auctorem suum n0n intellexisse oportet, et Suetonii sententia hunc in modum uidetur resingenda esse: Torrens fluuius qui pluuia crescit, Siccitate t0rrescit, id est rescit. pr0prie autem t0rrens participialiter pro exurens' p0nitur ut est apud Pacuuium Flamineo uapore torrens terrae etiam exusserit. J'Isidorus autem cuncta in breuius c0gens et uersum ad priorem tor rentis significationem pertinere putans aut ipse sinem uersus truncavit aut mutilum iam repperit in suo exemplari, nam torret ab ipso Isi-d0ro scriptum esse consensu utriusque loci dem0nstratur. Ex qua ratiocinatione etiam cetera n0n integra esse concluditur. Priusquam autem de certis Pratorum si agmentis disserendi finem

sacimus, pauca de initi capitis XXXVII addenda sunt, ubi hanc

enotaui scripturae discrepantiam

tranquillus in partes non libertis sic dic I )tranquillus in pratis sic dicit Citranquillos iu p ratis sic dicit B tranquillus in partis sic diciti tranquillus in partes sic dicit FG al. tranquillus in partibus sic dicit Etranquillis in portis sic dicit i. tranquillis in pratis sic dicit ol. tranquillus in parthis sic dicit LDuo igitur ut librariorum errores omittam opponuntur teStimoni3, alterum in Pratis', alterum in ratis n0n libertis exhibens. Equidem alteri testim0nio quamquam n codice SuStentato, quia pleniora ita praebet ut de glossemate c0gitari nequeat, magi credendum SSe censeo, nam in annalibus libris patrum quae capite XLIIII in aliis libris extant longe aliter se habent Uuae cum ita Sint emendationis ratio sacilis est, suspicor enim scriptum fuisse tranquillus in pratis non lib. Si autem non lib. non libro', quod librarii malo intellegentes cum de libro ratorum omnino non cogitarent, Ut uulgari 110tae explicatione usi in n0n libertis conmutauerunt aut miserunt uerba explicatu dissicilia. Ex multis autem libris rata constitisse eo qu0 de uniuersa ratorum condici0ne diximus intellegitur,

' Codicum notas p. XXIIII sq. explicabo.

22쪽

PROLEGOMENA sin octauum librum Priscianus adfert, etiam nonum ponere 110n Staudacis hominis. Citantur autem ueterum scripta Similiter a Nonio, qu pauca exempla adseram p. 43 concinnare: Idem in Acade

micis lib. I p. 6 adstipulari: Cicor in Academicis lib. IIII. p. 78 bacchari Virgilius in Georgicis lib. II p. 122 incuruiscere: Ita et in Τusculanis lib. I. Incerti autem l0ci unum extat XXXVIII Suetonii fragmentum, quod aeque atque uerba de diebus' ratis adscribere n0n dubito:

Quosdam autem ranquillus proprios locorum status certis appellat uocabulis, qu ex numer Sunt in Syria Syrus, carbasus in Cilicia in ropontide tracidas, in Attica sciron, in Gallia circius, in Spania Sucronensis.'Totum autem caput XXXVI e Suetonio sumptum esse probare c0113b0r. Primum enim ex ratione qua Τranquillus nominatur etiam quae antecedunt eius uerba SSe 0ncluditur; quae si eius n0n 8Sent, certe dixisset: Tranquillus autem quosdam. Deinde autem quae X-lant nec cum Gellio I 22 nec cum Plini nat hist. III congruunt. Singuli enim uentos hoc ordine enumerant:

Isidoru S. Septentri siue aparctius circius siue thrascias aquilo siue boreas subs0Ianus siue peliotes

Zephyrus siue auonius africus siue ipscorus siue agrestis Plinius ).

Subsolanus siue apeliotes uulturnus iue UruS

auster siue notus

fauonius siue Zeph rus corus siue argeSteS septentrio siue aparctius

thrascias in aquilo siue b0reas ineses J caecias

Itaque alium auctorem quam Plinium Gelliumue Isid0rum sequi concludendum St, quem Suetonium esse ueri est simillimum. Sic rati0ci nati0ne iam ad Secuti sumus, qu0d necopinat dilucido testim0ni sit -

Numerosiorum rationum uentos uncis additis significaui.

23쪽

matur. Publicauit enim Ritschelius Mus Rhen. I p. 130 sq. carmen Leoninis uersibus conscriptum et a Theodoro eliter in codice Bruxellano n. 10721 saeculi XII repertum quod sic inscribitur: Ver

sus de XII venti soranquilli Physici.' ranquillus enim ille

physicus nemo est alius quam Suetonius nosteroranquillus uersibus conscriptus. Vt enim Ausonius Suetonii de uita Caesarum libros uersibus descripsit, ut Paulinus secundum Auson epist. 19p0em de tribus Suetonii libris, quos ille de Regibus dederat, in epitomen coegit, ut in eodem codice Vitruvii caput 6 uersibus c0npositum extat, sic incertus poeta Pratorum ut suspic0 caput uersu inclusit. Ipsos autem uersus hic adponere liceat, ut cum Isidori uerbis conparari possint: Quatuor a quadris uenti sani partibus orbis: Quisque sibi comites geminos alit inferiores. Hi uelut in circo positi sub climate certo

Sic elementa m0uent, ut eisdem non simul instent. Si urerent pariter sua quippe remitteret aer 5 Pondera continui lassatus turbine belli Succedunt uicibus nunc hic nunc ille SolutuS, Et uertit terras et cogit hebescere naut3S. Primus cardinalis septentri 0 Later ales eius cyrciu et borea S. Primus ab axe uenit concretaque rigora ducit Emundans Scythicas Septentrio nubibus raS. 10Saeuior hoc alius non est Seu stringere SiccUSSiue aetas pluuiis aspergere coeperit albiS. Nomen parctias sumit delatus Athenas. Circius huic dexter boreas uolat inde Sinister. Quis uti soleant his Graeca uocabula reStant. 15Namque prior lingua u0citatur thrascias illa, Respuat hexametrum quamuis ea dictio uerSUm. Ipse facit madidos et grandine uerberat agrOS. Inde sequens aquilo dictus consurgit ab alto Nubila concutiens, sed rari0 exit in imbres. 20

Frigidus ignotas Rhenus exasperat undaSEt nuper liquidam glaciem acit esse procellam,

24쪽

X PR0LEG0MENAPerpetuum montem iam de se parturientem. Additur 100li tam magna potentia monStro 25 oste sub hoc nudas refugit sua gloria SiluaS, Conqueriturque breuem tellus exhausta dec0rem. Omnia uincentes isti tres c0nlaterales Suspirant tumidis hyemalia tempora buccis.

Secundus cardinalis sub Solan US. Later ales eius uulturnus et eur US.

At subsolanus rutil tibi, Ph0ebe, pr0pinquS 30 eplum ceruleae tyg0ni siccat malae. Huic aliud nomen qu0d dicitur aphelioten.

Eructans animam parili moderamine mixtam Nec stringens hebetat, nimio nec igne Uaporat. Dextram uulturnus, laeuam circumtonat eurus. 35 Dec0 qui E0as prior, hic humectat aren3S. Calchias est calidus el0pis regi0ne uocatuS. I ercius cardinalis auster. Later ales eius euro auster et e austro africus. Verum per gonam solaribus ignibu UStam,

Qua recolit suscus seruentia litt0ra Maurus, Auster ab antipodis humili statione remotis 40 Mitior in patriam, quam lex iubet, euolat istam. Namque Sinus gelidum pariens antareticus illum Aestu mutari dedignaturque relidi,

Dum peragrat mediam terraeque polique plateam. Hanc quoque Daedaleae noton expresSere Micenae. 45 Quicquid uer genuit decoris, sibi marcidus haurit Interimens flore et obumbran ruri honoreS. Dextro qui amulo desedat nomen et euro At latus sensis erum quatiens austro affricus udum Gaudet 0np0 sitis gemino c0gnomine penniS. Quartus cardinali ZephyrUS. Later ales eius africu et chor US.

50 Mollior occiduos ephirus lambendo Britannos Dicitur Italiae, sed et iste favonius h0rae

25쪽

Λrma pharetratae labefacta vitrea brumae. Nam recreat l0rem matri prius inmorientem Alliciendo senes iterum iuueneScere monteS. Cui saliet a dextris pluuialibus africus aliS. Hunc ibin ex patrii dicunt di0mate uerbi Hannibalis gentes, cuius u 0cat Asrica maneS. Ρ0StremuS, circo p0stremum si quid in illo, Emergit chorus, argeste hic quoque dictuS.

Perstantes mediae spatiosa uolumina terrae. Nec quemquam moueat, quod plura uocabula reStant

Qu0rum diuersis uicibus ungantur in horis. 60 Nihil mutaui praeter moneat uersu 62, qu0d typothetae p0tiusquam librari deberi puto. raeterea magnam mihi m0uit spem ipsius Tranquilli uerba reperiendi Oeliteriis addens aliquid de uentis et ordo uent 0rum XXVII in senatus Lipsiensis bibliothecam. 62 extare. Pre cibus igitur iterum Bursianum adii ut haec mihi exscriberet qu0d facile ab is uiro qua est humanitate inpetraui. Sed spem sesellit euentus, uidi enim primo adspectu si agmentum illud ipsum esse Isidorum

in angustum coactum. Incipit enim hoc mod0: Ventus est aer commotus et agitatus sicut fabello breui 0test appr0bari. Nec aliud intellegitur quam suctus aeris, qui ut Clemens ait, ex quibusdam montibus excelsis elud compressus et coangustatus 0rdinatione dei cogitur et exprimitur in uentos ad excitandos fructus aestusque temperandos. Pro diuersis autem partibus caeli nomina diuersa sortitur.' Secuntur ordo uentorum XXVII, de tonitruis de ulmini-bUS , quae cuncta ex Isidoro suinpta sunt additis paucis lini et ori ginum et Lucretii uerbis ita ut totum fragmentum hic repetere non aptum uideatur. Itaque ab hac spe deiecti pr0bauimus tamen caput XXXVI ex Suetoni haustum esse. Quodsi Isidorum a Suetonio pendentem casu miro duobus locis deprehendimus, iure agamus, si omne IOCOS doctrinae plenos quorum alio auct0re demonstrare non OSSUIDUS Tranquillo tribuamus. Sed eos tantum loc0S, quorum origo Suetoniana aliqua ratione probari potest, hic numerab0 Sic altera capitis

26쪽

xxii PROLE COMENA

primi paragraphus de initiis diei Tranquilli esse eo dem0nstratur qu0dsimilia Sed non pr0rsu eadem Varronem scripsisse e Censorin 23 Gellio ΙΙΙ 2 Macrobio Sat. I 3 constat. Eadem qu0que de caUSaidem de altero capite fortasse p0lest iudicari. De tertio autem capite res dubia est, certum uer iudicium fieri potest de quarto, de mensibus enim Suetonium scripsisse Censorinus 20 tradit, et in notatione mensium Varronis et Fulvii sententiae n0n nominatis auctoribus adseruntur ), porro quae de obscuro Cing Sabinorum rege dicit a nullo alio scriptore traduntur, denique calendarum iduum nonarum ueriloquia etsi peruersa sunt tamen Suetoni indigna 11011 SSe censeo, cum eius generis ridicula multa iam Varro exhibuerit. Denique quae capite VI de anno narrat Isid0rus Suetoni tribuo, cum par ad Varronem OS sit referri, par ut quae de eclipsi uelut anno naturali et de anno magno Met0nis ' narrat, ita noua sit ut Griali suspitionem mouerit. Capite autem septim Isidorus a Suetoni abscessisse atque ad patres ecclesiastic0 et Hygini scholiastaeque Germanici en- chiridia se c0nuertisse uidetur, dum capite XXXVII iterum ad Tranquillum refugit.

Denique etiam poetarum auct0ritate Isidorus nisus est, nam ut uersus quos confirmandae Sententiae cauSa exscripsit mittam, duos

Lucretium et Virgilium auct0rum qu0que loc habuit. Lucretii enim sententias XXXI adlato nomine sic posuit: Lucretius autem dicit

sulmina ex minutis seminibus constare eumque eiusdem capiti para- grapho prima naturalium Scrutatoribus causarum uidetur signiscare;

praeterea capita XXV et XXXVI 1 ex illo poeta fluxerunt. Quibus locis equidem caput XLIII adnumerari posse, quae sui Griali sententia, nego cum ipse coactus Sit 0ncedere Isid0rum uerba Lucretii, quibus libenter uti soleret, hoc l0c dedita pera fugisse uideri. Virgilii denique sententiam capite XXXVIII 4 attulit, ex quo si nihil aliud disci

muS, tamen ueram esse Heynii 0niecturam in Georgic0nd 44l me diove refugerit orbe Suspicanti edocemur. Qua autem Sacrae Scripturae ei Sione Scriptor usu sit quaestionem cum 110n ad hunc libellum sed ad omnes eius libros pertineat, aliis relinquam decernendam satis esse ducens reuali uerbatoni. VI p. 49 hic adp0nere: In indice Sacrae Scripturae prae oculi S

i s. Censorinus 22. es. Censorinus 18.

27쪽

PROLEGOME VI XXm habendum Isidorum saepe uersioni uulgalae adhaerere, interdum uer Si 0nem antiquam equi, nonnumquam Sensum 110n ipsa uerba biblio rum exprimere, aliquando etiam unum pro alter Scriptorem Sacrurn

Haec de lantibus dicenda putaui quibus Origine n0n possunt adnumerari, cum impersectas eas reliquerit et Braulio ' in uiginti libros diviserit. Quas in rigines e libro de natura rerum quae notatu digna habuit saepissime transtulit, n0nnusquam aliorUm quoque Sententiis additis, raro neglecto hoc libro prorsus diversa docens. Qua autem auctoritas posteris hic liber fuerit, non meum est diligentius quaerere Bedam quidem uenerabilem multa ex hoc libro hau asisse satis notum est, sed etiam ex hoc libro excerpta glossariis inserta esse uno luculentoque exemplo demonstrabo. In Hildebrandi enim glossario p. 288 11 15 haec extat glossa: uaga inbreuia. Quae quid sibi uelint etsi se non capere prostetur editor tamen corrigit: uaga erra

sica aut incerta). Immo conparanda sunt haec Isidori uerba XLIIIII: vada, quibus in mari potest stari, quae Virgilius breuia appellat et ad serendum plerisque in libris non uada sed uaga Scriptum esse. Sic summa rei iam intellegitur, utrum autem in in lateat ut id est Virgilius an id incertum relinquo. x hoc autem libro non ex

Suet0ni ipso hanc glossam fluxisse ipsa c0rruptela demonstratur; quae res etiam aliis exemplis probari potest. Apud eundem enim p. 42n. 16 legitur: caelus, sphera polus', cuius rei explicandae cauSa non ad Lucretium refugiendum est sed iterum ad Isidori uerba XII 4: hunc sc coelum autem rotundum atque uolubilem et ardentem esse dixerunt. Sic etiam in gloss. Ampi in p. 774 12 eadem extant atque in Isidor XXVI 5 etiam c0rrupta uerba nauigaremo Scuntur'. Sed hanc rem paucis tantum significare uolui, nunc ad alteram huiuS 0mmentationis partem transeo, in qua de libris manu scriptis agam. De multis enim libris clarissimorum uirorum beneficio ut paulo accuratiorem notitiam haberem mihi contigit. Primum enim duos codices Bambergenses summae Ottonis Iabnii beneu0lentiae debeo, qui mea gratia a uiro clarissimo Michael Stengleini philosophiae doct0re, regiae bibliothecae Bambergen Sis summo praeSide, cuius eximiam liberalitatem multi iam experti sunt, facile inpretavit ut 0dices illos Bonnam mitteret. Quorum prior H. I. IV 7, cui Ιaeckius nu-

Vide Areuali Isidoriana II.

28쪽

XXmi PR0LEGUMEN A merum 786 dedit, ego nolani , saeculo ut scriptus quadraginta quinque soliis c instat, quaternis,nibus ex qu0rum quartus quaternio sex tantum soliis constat unum enim solium inter sol. 28 et 2 ex

cidit, clauum omnino non uidetur extitisse. Isid0ri librum prima quadraginta tria blia conplectuntur, Secuntur relicuis partes philosophiae schemate inlustratae. 0nscriptus est code literis minusculis atrament0que nigro, a quo atramentum in rubrum desinens Sucundaeque manu proprium ualde dissert. Singulorum capitum tituli literis maiusculis picti sunt, capitum autem numeri 110n additi. Hunc librum totum descripsi. Cur autem pro undament ponendus Sit, in- si a dicam.

Alter autem liber Η Ι. IV. 15 n. 78 Iaeckii B , quem saecul0

Octauo Scriptum esse serunt, centum et tribus soliis hos continet libros

sol. 1 34 Cassi0d0ri de institutione diuinarum literarum. sol. 3, 67 Cassiodori do artibus ac disciplinis liberarum literarum. lal. 6T I, ualli Τheod0ri lib. de metris. sol. 7, 43 Incerti script0ris' rat de cursu stellarum. sol. 83 103 Isidori lib. de natura rerum, cuius cum capite XLVII

omissis relicuis coniungitur carmen, quod apud Areualum VII p. 183 sq. Xtat. Scripturae huius codicis quam L0ngobardicam dicunt imaginem Frid. Haasius pro grammati suo addidit. Singul0rum autem capitum numeri et tituli maiusculis scripti ceteris uerbis inmixti sunt. Prioran0uem capita Adolphus tessiingius meus, relicua ipse cum descriptione alterius codicis c0ntuli. Hos libros t0tos perscrutatus sum, relicu0rum singulis tantum de locis notitiam percepi. Cum enim C. L. Rothium Suet0nii gratia septem libros Basilienses et Bernenses excussisse ex Rit scheli audi-uissem, ipse h0rtante et intercedente Rit scheli clarissimum uirum precibus adii ut quae de hoc libro haberet notata mihi meum in usum c0ncederet. Is autem uir doctissimus liberalitate, qua uix maiorem inuenies, n0n solum quod ad ranquillum attinet trium Basiliensium et quattuor Bernensium librorum scripturam statim mihi misit, sed benigniSSime mea gratia se quaecumque uellem e Basiliensibus libris

29쪽

PR0LEGUMENA xxv exscripturum promisit. Quo promisso mihi gratissimo motus celeberrimum uirum de singulis locis multis atque de P et XX L3 9 ubi alter me irum librorum deficit, et XXXVII de uno alterove libro consului. Sed ille uir qua est comitate non unum tantum Sed tres omnibus de locis euoluit et scripturam ab Areuali editione discrepantem tam accurate mecum conmunicauit, ut d nullo loco mihi dubitatio

relicta sit. Sunt igitur libri hi: Codo Basiliensis FGI 15 olim Faeschianus C '), quem codicem uulgo saeculo VIII adscriptum a monacho Britannico in Suebia

Octauo Saecul Scriptum esse Hossin annus qui Fallersiebeni natus est et Wilhelmus Vackerna gel contendunt. Continet autem praeter Isid0rum Germanica quaedam. Descriptus est hic liber ex exemplo ualde lacero,

nam incipit XV M scriptum ess deficiunt rursus uerba XVIIIII mira quadam prouidentiae usque ad ut interuallo longe XXII 2. Itaque

factum est, ut titulo omnino careat.

Codex Basiliensis F III 15 olim Faeschianus D saeculi VIIII aeque titulum nullum habet, sed incipit a uerbis dilocto filio Sisebuto.' Codex Basiliensis F III 5 olim Faeschianus E initio haec habet: Incipit prosatio Isidori Domino et silio Sesebuto, sed columnis quae dicuntur hic praefixus est titulus: Rot. Sid. '

gratia. Cum enim Laurentius Lor schius de duobus huius libri Bruxellanis codicibus in diari antiquitatum a. 1841 p. 368 ita disseruisset, ut totum librum ab illo descriptum esse suspicari p0SSis, equidem a Freu delibergio qui Lerschii thesauros pientissime seruat facile inpetraui ut quae habuit mihi concederet. Sed spes ad inritum cecidit, nam eos tantum locos quorum mentionem in diario secerat ex cuss0s inueni. Signiscatur autem hic codex numero 3 13 et multos alios Isidor aliorumque libros continet memoratu autem dignus est

in Eodem ordine quo Rothius eos enumero Bothi igitur ABCD si sunt mei

Quem libruit inspicere mihi n0n licuit.

30쪽

XXVI PROLEGOMENAlitulus: de natura renum De alter autem libr0 5451 tantum scimus

caput XLIIII ei deesse. Denique de duobus M0nacensibus libris Halmi uiri clarissimi

gratia certior actus sum

Codex Monaconsis 4300 non. II saeculo X scriptus titulum du

natura rerum a secunda tantum manu praebet.

Codex 0nacensis 612S Mon. I saeculi VIIII inscripti inem habet: de astr0nomia. Vterque autem liber caput XLIIII mittit utriusque scripturam tantum in XXXVII 540ui. Omnes autem hi libri duas in classes distribui possunt, quarum in priore sunt I L in altera EFG non. I. II et uet saeculi VII vel VII Grialii ). Qua in re discernenda maximi est momenti caput XLIIII quod in I L et albani Lucensique et multis Vaticanis Areuali inuenitur, relicuis omnibus omissum est. Similis quoque sed non prorsus eadem res est de capite XLVM, quod aliis deest, sed in Ouetensi extat. Sic etiam uerba Mystice quoque et q. . quae etiam Areualus scriptori uerbis non inseruit in ID extare, in BE40 extare scio, num in relicui nesci0. Sed etiam singulis duarum classium partiti pr0bari potest quam rem sic instituam ut eo locos adseram, qu0rum maxime R0thii benisicio certi0r actus sum.

XXIIII intellectum in intellectum Sacramentum BE Sensum Areu.

sacramen intellectum sacramentum DXXXVIII 2 densitate obducta dum sol densitate densitate obducta soli Areu . ACD densitate obducta sol BXXXVIII 2. tempestas futura erit est tempestas sutura est BE Areu. D et cum auster uentus nauerit aestus erit aestas futura erit A A 5 in euangelio dicit si saeto CD in euangeli si facto inquit BE Areu. XL 1. quidam autem autem m. quidam autem molunt cum augmento philosoph0rum uolunt ait ambrosius B Areu. Cum augmento A XLVI. sustinere sustentarii et es sustineri sustinere B et quasi spon- se in m0dum mundum A spongiae giam in medio aeris add. B m0le ΒΕ atque in medio meridiae A aeris mo Areu

Grialii editionem tautum ex Areuali obseruati0nibus noui. ' Errores librariorum negleX UulgareS.